BİNA YÖNETİM SİSTEMLERİ Doç. Dr. Serdar ULUBEYLİ

İÇİNDEKİ LE R • İşverenlerin Yükümlülükleri

• Genel Şartlar

• Çalışanlarla İletişim

• Çalışanların Yükümlülükleri ve Sorumlulukları

• Binalarda Uygulanacak Asgari Sağlık ve Güvenlik Şartları

HEDEFLE R • Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

• Binaların işletilmesinde işverenlerin önemini anlayacak,

• Binalarda uyulması gereken temel sağlık ve güvenlik koşulları hakkında bilgi sahibi olacak,

• Acil durum ve afetlerde binalarda yapılması zorunlu olan hususları öğreneceksiniz.

ÜNİTE

14

BİNALARDA İŞLETME YÖNETİMİ

BİNA YÖNETİM SİSTEMLERİ

Doç. Dr.

Serdar ULUBEYLİ

İŞ YER İ B İN ALA R IN D A AS GA R İ S A ĞLI K VE GÜVE N Lİ K Ş ARTL AR I İ Ç İN Dİ KKA T EDİ LE C EK HUSUS LAR

Sağlamlık ve Dayanıklılık

Elektrik Tesisatı

Acil Durum Planı

Yangınla Mücadele

Ortam Sıcaklığı

İşyeri Tabanı, Duvarı, Tavanı Ve Çatısı

Ulaşım Yolları Ve Tehlikeli Alanlar

El Merdivenleri

Yükleme Yerleri Ve Rampalar

Çalışma Yeri Boyutları Ve Hava Hacmi

Dinlenme Ve Yemek Yeme Yeri

İlkyardım

İşveren, İş yerindeki sağlık ve güvenlik

tedbirlerinin alınmasından

sorumludur.

GİRİŞ

Herhangi bir iş yerindeki sağlık ve güvenlik şartlarının layıkıyla sağlanması, çalışanların hem sağlığı hem de verimliliği açısından oldukça büyük bir önem arz etmektedir. Bununla birlikte, iş yeri kavramı, teknik bir terim olup, kapsamı iyi bilinmelidir. Buna göre, iş yeri bina ve eklentileri,

“iş yerine bağlı çalışılan alanlar, çalışanların girip çıkılabileceği bina, tesis vb.

ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer eklentileri”

kapsayan geniş bir tanıma sahiptir. Diğer taraftan, sektör ayrımı yapılmaksızın iş yeri kavramının ele alınması, konunun önemini bir kat daha artırmaktadır. Bir diğer ifadeyle, bütün sektörlerdeki iş yeri binalarının aynı şartlara haiz olarak karşılamak zorunda oldukları belirli sağlık ve güvenlik koşulları bulunmaktadır.

Bu bağlamda, iş yeri bina ve eklentilerinde, acil durum oluşturabilecek birçok duruma rastlanmaktadır [1]. Acil durum; iş yerinin tamamında veya bir kısmında meydana gelebilecek yangın, patlama, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım, doğal afet gibi acil müdahale, mücadele, ilk yardım veya tahliye gerektiren olayları ifade etmektedir. Örneğin, günümüzde birçok iş yerinde yangınlarla ve tüp patlamalarıyla karşılaşılabilmektedir. Önlem olarak ise öncelikle, iş yerlerinde meydana gelebilecek acil durumlarda yapılacak iş ve işlemler dâhil bilgilerin ve uygulamaya yönelik eylemlerin yer aldığı acil durum planı

oluşturulmalıdır.

Ayrıca, birçok iş yeri, afet olarak tanımlanabilecek olumsuz durumlar da yaşayabilmektedir [2]. Örneğin, deprem, iş yerlerinde ölümcül sonuçlara yol açabilen bir afettir. Benzer olarak, yoğun yağış sırasında iş yerlerinde ciddi maddi kayıplara sebebiyet veren su baskını tehlikesi oluşabilmektedir.

Bundan dolayı, iş yeri bina ve eklentilerinde gerek acil durumlar ve gerekse afetlere karşı gerekli önlemlerin alınması bir mecburiyet olarak öne çıkmaktadır.

Bu kapsamda, mevcut ünite dâhilinde sağlık ve güvenlik ile ilgili olarak iş yeri binalarında uyulması gereken ana konular detaylı bir biçimde incelenmiştir [3, 4, 5]. Böylece, acil durum ve afet yönetimi açısından, iş yeri binalarının işletilmesi sürecinin önemi vurgulanmıştır.

İŞVERENLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

İşverenler binalarını işletirlerken, aşağıda sunulan çeşitli genel yönetim şartlarına riayet etmek ve çalışanlarla iletişimlerine özen göstermek

durumundadırlar.

Genel Şartlar

İşveren, acil durumlar dâhil olmak üzere, çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için,

 Asgari sağlık ve güvenlik şartlarını yerine getirir.

İşveren, muhtemel acil durumları belirler ve gerekli tüm önlemleri

alır.

 Acil çıkış yolları ve kapılarını her zaman kullanılabilir durumda tutar.

 İş yeri bina ve eklentileri ile iş yerinde bulunan ekipman ve araç-gereçlerin düzenli olarak teknik bakımlarını yapar, çalışanların sağlık ve güvenliklerini olumsuz etkileyebilecek aksaklıkları en kısa zamanda giderir ve gerekli kayıtları tutar.

 İş yeri bina ve eklentileri ile ekipmanlarının, araç ve gereçlerinin, özellikle havalandırma sistemlerinin uygun hijyen şartlarını sağlayacak şekilde düzenli olarak temizliğini yapar ve gerekli kayıtları tutar.

 Risklerden kaynaklanan zararları önlemek veya ortadan kaldırmak amacıyla güvenlikle ilgili kullanılan ekipman ve araç-gereçlerin periyodik bakım ve kontrolünü yapar ve ilgili kayıtları tutar.

 İş yeri bina ve eklentilerinde yeterli aydınlatma, havalandırma ve termal konfor şartlarını sağlar.

 İş yerinin düzenini, sağlık ve güvenlik risklerine yol açmayacak ve çalışanların işlerini rahatça yapacakları şekilde sağlar.

 Acil durumları ve yangını önleyici ve bunların olumsuz sonuçlarını sınırlandırıcı gerekli tedbirleri alır, ekipman ve araç-gereçlerin periyodik bakım ve kontrolünü yapar, gerekli kayıtlarını tutar.

 Çalışanların barınma ihtiyacını karşılaması durumunda, barınma şartlarını çalışanların sağlığını ve güvenliğini koruyacak şekilde düzenler.

 Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek ve çalışan ile çalışma çevresini etkileyecek acil durumları önceden değerlendirerek muhtemel acil durumları belirler.

 Acil durumların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır.

 Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar.

 Acil durum planlarını hazırlar ve tatbikatların yapılmasını sağlar.

 Acil durumlarla mücadele için iş yerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile iş yerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda çalışanı görevlendirir ve her zaman hazır bulunmalarını sağlar.

 Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, iş yeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar.

 Acil durumlarda enerji kaynaklarının ve tehlike yaratabilecek sistemlerin olumsuz durumlar yaratmayacak ve koruyucu sistemleri etkilemeyecek şekilde devre dışı bırakılması ile ilgili gerekli düzenlemeleri yapar.

Çalışanlar, acil durumları bildirmek ve

talimatlara uymakla yükümlüdürler.

 Varsa alt işveren ve geçici iş ilişkisi kurulan işverenin çalışanları ile müşteri ve ziyaretçi gibi iş yerinde bulunan diğer kişileri acil durumlar konusunda bilgilendirir.

İşveren yukarıda belirtilen hususları yerine getirmek üzere, ihtiyaç duyduğu hallerde, temizlik, periyodik bakım ve kontroller için, yapılacak işe uygun kişi, kurum ve kuruluşlardan destek alabilir.

Çalışanlarla İletişim

İşveren, çalışanları ve çalışan temsilcilerini, iş yerinde bulunan sağlık ve güvenlikle ilgili riskler ve alınan tedbirler hakkında bilgilendirir. Ayrıca, çalışanların veya çalışan temsilcilerinin görüşlerini alır ve katılımlarını sağlar.

ÇALIŞANLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE SORUMLULUKLARI

Çalışanların, özellikle acil durumlarla ilgili yükümlülükleri aşağıda belirtildiği gibidir,

 Acil durum planında belirtilen hususlar dâhilinde alınan önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlere uymak,

 İş yerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda kendileri ve diğer kişilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye düşürecek acil durum ile

karşılaştıklarında; hemen en yakın amirine, acil durumla ilgili görevlendirilen sorumluya veya çalışan temsilcisine haber vermek,

 Acil durumun giderilmesi için, işveren ile iş yeri dışındaki ilgili kuruluşlardan olay yerine intikal eden ekiplerin talimatlarına uymak,

 Acil durumlar sırasında kendisinin ve çalışma arkadaşlarının hayatını tehlikeye düşürmeyecek şekilde davranmak.

İşveren, çalışanların kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıkları ve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda;

istenmeyen sonuçların önlenmesi için, bilgileri ve mevcut teknik donanımları çerçevesinde müdahale edebilmelerine imkân sağlar. Böyle bir durumda çalışanlar, ihmal veya dikkatsiz davranışları olmadıkça yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu tutulamaz.

BİNALARDA UYGULANACAK ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI

İş yeri bina ve eklentilerinde uyulması gereken birçok husus bulunmaktadır.

Söz konusu hususlar ayrıntılı bir biçimde aşağıda açıklanmıştır.

Sağlamlık ve Dayanıklılık

Binaların hem sağlam olması, hem de uzun vadede dayanıklılık göstermesi için aşağıdaki şartların bulunması gerekir,

Çalışma yerlerinin hareketini önlemek için

güvenilir sabitleme metotları kullanılır.

 Beklenmeyen herhangi bir hareketi nedeniyle çalışanların sağlık ve güvenliğini etkileyebilecek her türlü malzeme, ekipman ile bunların parçaları güvenli ve uygun bir şekilde sabitlenir.

 Alçak veya yüksek seviyede olan hareketli veya sabit çalışma yerlerinin, çalışan sayısı, üzerlerinde bulunabilecek azami ağırlık ve bu ağırlığın dağılımı ile maruz kalabileceği dış etkiler göz önünde bulundurularak yeterli sağlamlık ve dayanıklılıkta olması sağlanır.

 Çalışma yerlerinin tamamının veya bir kısmının, zamansız veya kendiliğinden hareketini önlemek için uygun ve güvenilir sabitleme metotları kullanılır.

 Çalışma yerlerinin sağlamlık ve dayanıklılığı özellikle de çalışma yerinin yükseklik veya derinliğinde değişiklik olduğunda kontrol edilir.

Elektrik Tesisatı

Bir iş yeri binasında elektrik gibi oldukça riskli bir alanda itinayla dikkat edilmesi gereken konular aşağıda verilmiştir,

 Elektrikli tesisatın bütün parçalarının, güç gereksinimleri için yeterli kapasite ve kalitede ve yapı işlerindeki çalışma koşullarına dayanıklı olması sağlanır.

 Yapı alanında veya çalışanların erişebileceği yerlerde bulunan elektrik panoları, tevzi tabloları ile kontrol tertibatı ve benzeri tesisat, kilitli dolap veya hücre içine konulur.

 Bakım, onarım ve yenileme nedeniyle gerilim altındaki tesisatın tecritlerinin çıkarılması gerektiğinde uyarı ve koruma amacıyla gerekli tedbirler alınır.

 Yapı alanında elektrik bağlantıları için uygun bağlantı elemanları kullanılır, açık uçlu kablolarla bağlantı yapılmaz.

 Yapı alanında kullanılan sabit ve seyyar iletkenler ile teçhizatların dış etkenlerden korunması sağlanır, eskimiş veya yıpranmış olanlar kullanılmaz.

 Ekipman ve koruyucu cihazların tasarımı, yapımı ve seçiminde, dağıtılan enerjinin tipi ve gücü, dış şartlar ile çalışma alanının çeşitli bölümlerine girmeye yetkili kişilerin eğitim ve deneyimleri göz önünde bulundurulur.

 Elektrik teçhizatı, iletim hatları ve elektrikli aletlerin üzerlerinde voltajları belirtilir.

 Elektrikle çalışan iş ekipmanlarının gövde güvenlik topraklaması yapılır.

Acil Durum Planının Hazırlanması

Acil durum planı

Acil durum planı, tüm İş yerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere acil durumların belirlenmesi, bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlerin alınması, görevlendirilecek kişilerin belirlenmesi, acil durum müdahale ve tahliye yöntemlerinin oluşturulması, dokümantasyon, tatbikat ve acil durum planının yenilenmesi aşamaları izlenerek hazırlanır.

İş yerinde, müdahale ve tahliye yöntemlerini de içeren bir acil durum

planı hazırlanır.

Acil durumların belirlenmesi

İş yerinde meydana gelebilecek acil durumlar aşağıdaki hususlar dikkate alınarak belirlenir,

 Risk değerlendirmesi sonuçları,

 Yangın, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım ve patlama ihtimali,

 İlk yardım ve tahliye gerektirecek olaylar,

 Doğal afetlerin meydana gelme ihtimali,

 Sabotaj ihtimali.

Önleyici ve sınırlandırıcı tedbirler

İşveren, belirlediği mümkün ve muhtemel acil durumların oluşturabileceği zararları önlemek ve daha büyük etkilerini sınırlandırmak üzere gerekli tedbirleri alır. Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere tedbirler belirlenirken gerekli olduğu durumda ölçüm ve değerlendirmeler yapılır. Bu bağlamda, alınacak tedbirler, risklerden korunma ilkelerine uygun olur ve toplu korumayı esas alır.

Acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri

Acil durumlarda başvurulacak müdahale ve tahliye yöntemleri aşağıdaki gibi özetlenebilir,

 İşverence acil durumların meydana gelmesi hâlinde uyarı verme, arama, kurtarma, tahliye, haberleşme, ilk yardım ve yangınla mücadele gibi uygulanması gereken acil durum müdahale yöntemleri belirlenir ve yazılı hale getirilir.

 Tahliye sonrası, iş yeri dâhilinde kalmış olabilecek çalışanların belirlenmesi için sayım da dâhil olmak üzere gerekli kontroller yapılır.

 İşveren, iş yerinde acil durumların meydana gelmesi hâlinde çalışanların bu durumun olumsuz etkilerinden korunması için bulundukları yerden güvenli bir yere gidebilmeleri amacıyla izlenebilecek uygun tahliye

düzenlemelerini acil durum planında belirtir ve çalışanlara önceden gerekli talimatları verir.

 İşyerlerinde yaşlı, engelli, gebe veya kreş var ise çocuklara tahliye esnasında refakat edilmesi için tedbirler alınır.

 Acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri oluşturulurken çalışanlar dışında müşteri, ziyaretçi gibi iş yerinde bulunması muhtemel diğer kişiler de göz önünde bulundurulur.

Görevlendirilecek çalışanların belirlenmesi

İş yeri binasında acil durumlarda görevlendirilecek çalışanlar aşağıdaki hususlar kapsamında belirlenirler,

İş yerinde acil durumlar için en az bir kişi

görevlendirilir.

 İşveren, çok tehlikeli sınıfta yer alan iş yerlerinde 30 çalışana, tehlikeli sınıfta yer alan İş yerlerinde 40 çalışana ve az tehlikeli sınıfta yer alan İş yerlerinde 50 çalışana kadar; arama, kurtarma ve tahliye ile yangınla mücadele konularının her biri için uygun donanıma sahip ve özel eğitimli en az birer çalışanı destek elemanı olarak görevlendirir. İş yerinde bunları aşan sayılarda çalışanın bulunması hâlinde, tehlike sınıfına göre her 30, 40 ve 50’ye kadar çalışan için birer destek elemanı daha görevlendirir.

 İşveren, ilk yardım konusunda destek elemanı görevlendirir.

 Her konu için birden fazla çalışanın görevlendirilmesi gereken İş yerlerinde bu çalışanlar, konularına göre ekipler hâlinde koordineli olarak görev yapar. Her ekipte bir ekip başı bulunur.

 İşveren tarafından acil durumlarda ekipler arası gerekli koordinasyonu sağlamak üzere çalışanları arasından bir sorumlu görevlendirilir.

 10’dan az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan İş yerlerinde bir kişi görevlendirilmesi yeterlidir.

Dokümantasyon

Acil durum planı asgarî aşağıdaki hususları kapsayacak şekilde belgelendirilir,

 İş yerinin unvanı, adresi ve işverenin adı,

 Hazırlayanların adı, soyadı ve unvanı,

 Hazırlandığı tarih ve geçerlilik tarihi,

 Belirlenen acil durumlar,

 Alınan önleyici ve sınırlandırıcı tedbirler,

 Acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri,

 Aşağıdaki unsurları içeren iş yerini veya iş yerinin bölümlerini gösteren kroki,

 Yangın söndürme amaçlı kullanılacaklar da dâhil olmak üzere acil durum ekipmanlarının bulunduğu yerler,

 İlk yardım malzemelerinin bulunduğu yerler,

 Kaçış yolları, toplanma yerleri ve bulunması hâlinde uyarı sistemlerinin de yer aldığı tahliye planı,

 Görevlendirilen çalışanların ve varsa yedeklerinin adı, soyadı, unvanı, sorumluluk alanı ve iletişim bilgileri,

 İlk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında iş yeri dışındaki kuruluşların irtibat numaraları, Acil durum planının sayfaları numaralandırılarak; hazırlayan kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve söz konusu plan, acil

Acil durumlara karşı tatbikat yapılarak, mevcut plan gözden geçirilir ve gerekirse

yenilenir.

durumla mücadele edecek ekiplerin kolayca ulaşabileceği şekilde iş yerinde saklanır. Ayrıca, acil durum planı kapsamında hazırlanan kroki bina içinde kolayca görülebilecek yerlerde asılı olarak bulundurulur.

Tatbikat

Gerçekleştirilecek tatbikatta aşağıdaki özelliklerin bulunması oldukça büyük bir önem arz eder,

 Hazırlanan acil durum planının uygulama adımlarının düzenli olarak takip edilebilmesi ve uygulanabilirliğinden emin olmak için iş yerlerinde yılda en az bir defa olmak üzere tatbikat yapılır, denetlenir ve gözden geçirilerek gerekli düzeltici ve önleyici faaliyetler yapılır.

 Gerçekleştirilen tatbikatın tarihi, görülen eksiklikler ve bu eksiklikler doğrultusunda yapılacak düzenlemeleri içeren tatbikat raporu hazırlanır.

 Gerçekleştirilen tatbikat neticesinde varsa aksayan yönler ve kazanılan deneyimlere göre acil durum planları gözden geçirilerek gerekli düzeltmeler yapılır.

 Birden fazla iş yerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanlarındaki İş yerlerinde tatbikatlar yönetimin koordinasyonu ile yürütülür.

Acil durum planının yenilenmesi

İş yerinde, belirlenmiş olan acil durumları etkileyebilecek veya yeni acil durumların ortaya çıkmasına neden olacak değişikliklerin meydana gelmesi hâlinde etkinin büyüklüğüne göre acil durum planı tamamen veya kısmen yenilenir. Bu durumlardan bağımsız olarak, hazırlanmış olan acil durum planları;

tehlike sınıfına göre çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli İş yerlerinde sırasıyla en geç iki, dört ve altı yılda bir yenilenir.

Çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitim

Çalışanların acil durumlar konusunda hem bilgilendirilmesi hem de eğitimi aşağıdaki hususlar çerçevesinde gerçekleştirilir,

 Tüm çalışanlar acil durum planları ile arama, kurtarma ve tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım konularında görevlendirilen kişiler hakkında

bilgilendirilir.

 İşe yeni alınan çalışana, iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerine ilave olarak acil durum planları ile ilgili bilgilendirme yapılır.

 Acil durum konularıyla ilgili özel olarak görevlendirilenler, yürütecekleri faaliyetler ile ilgili özel olarak eğitilir.

 Görevlendirilen çalışanlara, eğitimlerin iş yerinde iş güvenliği uzmanı veya iş yeri hekimi tarafından verilmesi hâlinde, bu durum işveren ile eğitim verenlerce imzalanarak belgelendirilir.

Çalışanlar acil durumlara karşı bilgilendirilir ve

eğitilirler.

Büyük endüstriyel tesislerde acil durum planı

Güvenlik raporu hazırlanan İş yerlerinde hazırlanacak dâhili acil durum planları, acil durum planı hazırlığında dikkate alınarak kullanılır.

Birden fazla işveren olması durumunda hazırlanacak acil durum planları

Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda, yürütülen işler için diğer işverenlerin yürüttüğü işler de göz önünde bulundurularak acil durum planı işverenlerce ortaklaşa hazırlanır.

Birden fazla iş yerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya sitelerinin İş yerlerince hazırlanan acil durum planlarının koordinasyonu yönetim tarafından yürütülür.

Asıl işveren ve alt işveren ilişkisinin bulunduğu İş yerlerinde acil durum planları

Bir iş yerinde bir veya daha fazla alt işveren bulunması hâlinde acil durum planlarının hazırlanması konusunda iş yerinin bütünü için asıl işveren, kendi çalışma alanı ve yaptıkları işler ile sınırlı olmak üzere alt işverenler sorumlu ve yetkilidir.

Bir aydan kısa süreli geçici işlerde acil durum planlaması

Bir aydan kısa süreli işlerde, iş yerinin veya yapılacak işin mahiyeti itibarıyla çalışanları doğrudan etkilemesi muhtemel acil durumlar için yapılan özel

görevlendirmeler işverence yapılır ve çalışanlar özel görevi bulunanlar ve acil durumlar ile ilgili bilgilendirilir.

Acil durum planı rehberleri

Kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, işçi-işveren ve memur sendikaları ile kamu yararına çalışan sivil toplum

kuruluşlarının faaliyet gösterdikleri sektörde hazırladıkları rehber taslaklarından, geçerli mevzuata uygunluğu yönünden değerlendirilerek onaylanan taslaklar;

sektör, meslek veya yapılan işlere özgü acil durum planı rehberleri olarak yayımlanır.

Yangınla Mücadele

İş yerinin büyüklüğüne, yapılan işin özelliğine, iş yerinde bulunan

ekipmanlara, kullanılan maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerine ve iş yerinde bulunabilecek azami kişi sayısına bağlı olarak, iş yerinde uygun nitelikte ve yeterli sayıda yangın söndürme araç ve gereci ile gerekli yerlerde yangın detektörleri ve alarm sistemleri bulundurulur.

Ortam Sıcaklığı

İş yerinin pencereleri, çatı aydınlatmaları ile camlı kısımları, yapılan işin özelliğine ve odaların kullanım şekline göre, güneş ışığının aşırı ve olumsuz etkisini

Trafik yolu kullanan yayalar için yol kenarında yeterli güvenlik mesafesi

bırakılır.

engelleyecek şekilde yapılır. Ayrıca, çalışanları fazla sıcak veya soğuktan koruyucu tedbirler alınır.

İş Yeri Tabanı, Duvarları, Tavanı ve Çatısı

İş yeri, çalışanların fiziksel faaliyetleri, yapılan işlerin niteliği ve termal konfor şartları dikkate alınarak uygun bölümlere ayrılır. Yeterli sağlamlıkta olmayan çatılara çıkılmasına ve buralarda çalışılmasına, güvenli çalışmayı temin edecek ekipman sağlanmadan izin verilmez.

Ulaşım Yolları ve Tehlikeli Alanlar

Gerek ulaşım yollar ve gerekse tehlikeli olabilecek alanlar için aşağıda verilen koşullar yerine getirilmelidir,

 Merdiven, koridor, geçiş yolu, yükleme yeri ve rampa dâhil olmak üzere bütün yolların, yaya ve araçların kolay ve güvenli hareketlerini sağlayacak ve yakınlarında çalışanlar için tehlike oluşturmayacak şekil ve boyutlarda olması sağlanır.

 İş yeri içerisindeki erişim yollarının engebeli, çukur, kaygan olmaması sağlanır ve bakımları yapılır.

 İş yerinde yayalar tarafından veya malzeme taşımada kullanılan yolların, bulunabilecek azami kullanıcı sayısına ve yapılan işin niteliğine uygun boyutlarda olması sağlanır ve bu yollar açıkça işaretlenir.

 Trafik yolları üzerinde taşıma işi yapılması durumunda, bu yolu kullanan yayalar için yol kenarında yeterli güvenlik mesafesi bırakılır veya uygun koruyucu tedbirler alınır.

 Araç geçiş yolları ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler arasında yeterli mesafe bulunması sağlanır.

 Çalışma mahallerinde yapılan iş, kullanılan makine ve malzeme göz önüne alınarak, çalışanların korunması amacıyla araç geçiş yolları açıkça

görülebilir şekilde işaretlenir, düzenli olarak kontrolü yapılarak her zaman bakımlı olması sağlanır.

 Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya çalışanların düşme riski bulunan tehlikeli alanlara, görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçler kullanılarak engellenir.

 Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kişilerin korunması için uygun tedbirler alınır, bu alanlar açıkça işaretlenir ve buralara görünür şekilde uyarı levhaları konulur.

 Yüksek geçit, platform veya çalışma sahanlıklarının serbest bulunan bütün tarafları ile çalışanların yüksekten düşme riskinin bulunduğu yerlere, düşmelere karşı uygun korkuluklar yapılır.

 Korkuluk ve ara elemanlarının yükseklikleri, dayanımı ve açıklıkları çalışma alanının güvenliğini sağlayacak ve buralardan düşme riskini ortadan kaldıracak nitelikte olur.

 Trafik yolları güzergâhında bulunan havai hatlar ve benzeri engeller ile alakalı gerekli işaretlemeler ve önlemler alınır.

El merdivenlerinin üst ve alt uçları sabitlenir

ve kayması önlenir.

El Merdivenleri

El merdivenleri kaza riski oluşturabilecek ve ciddi yaralanmalara sebebiyet verebilecek bir iş ekipmanı oldukları için, aşağıdaki hususlara önemle dikkat edilmesi zaruridir,

 El merdivenleri ancak düşük risk nedeniyle daha güvenli bir iş ekipmanı kullanımı gerekmiyorsa, kısa süre kullanılacaksa veya işverence

değiştirilmesi mümkün olmayan iş yeri koşullarında, yüksekte yapılan çalışmalarda kullanılabilir.

 El merdivenlerinin kullanımı sırasında basamakları yatay konumda olacak şekilde üst veya alt uçları düzgün, sağlam, ölçüsü uygun, sabit pabuçlar ile sabitlenerek veya kaymaz bir malzeme kullanılarak veya aynı korumayı sağlayan diğer tedbirlerle, ayaklarının kayması önlenir.

 Platformlara çıkmakta kullanılan el merdivenleri, platformda tutunacak yer bulunmadığı durumlarda, güvenli çıkışı sağlamak için platform seviyesini yeteri kadar aşacak uzunlukta tesis edilir.

 Uzatılıp kilitlenebilir ve eklenebilir el merdivenleri, parçalarının birbirinden ayrı hareket etmeleri önlenecek şekilde kullanılır.

 El merdivenlerinde her zaman çalışanların elleriyle tutunabilecekleri uygun yer ve sağlam destek bulunur.

 Bir el merdiveni üzerinde elle yük taşınıyorsa bu durum elle tutacak yer bulunması zorunluluğunu ortadan kaldırmaz.

 Yapılan işe ve bulunması hâlinde ulusal standartlara uygun, basamakları kaymaz malzemeden yapılmış veya kaymaz malzeme ile kaplanmış, yeterli sağlamlıkta el merdivenleri kullanılır.

 Basamakları, kolları veya bağlantı yerleri kırılmış, çatlamış, yıpranmış, hasar görmüş ekipmanlar kullanılmaz.

 El merdivenleri düzenli olarak kontrol edilerek kusurlu merdivenlerin kullanılmaması sağlanır.

Yükleme Yerleri ve Rampalar

Yükleme yerleri ve rampalarının, taşınacak yükün boyutlarına uygun olması, çalışanların düşmesini önleyecek şekilde güvenli olması, bu yerlerde en az bir çıkış yeri bulunması, belirli bir genişliğin üzerinde olan yükleme yerlerinde teknik olarak mümkünse her iki uçta da çıkış yeri bulunması sağlanır.

Çalışma Yeri Boyutları ve Hava Hacmi

Çalışma yerinin taban alanının, yüksekliğinin ve hava hacminin, çalışanların sağlık ve güvenliklerini riske atmadan işlerini yürütebilmeleri, rahat çalışmaları için, yeterli olması sağlanır.

İşyerlerinin hava hacminin hesabı; makine, malzeme ve benzeri tesislerin kapladığı hacimler de dâhil edilerek yapılır.

çalışanın bulunduğu İş yerlerinde bir dinlenme

yeri sağlanır.

Çalışanın işini yaptığı yerde rahat hareket edebilmesi için yeterli serbest alan bulunur. İşin özelliği nedeniyle bu mümkün değilse çalışma yerinin yanında serbest hareket edeceği alan olması sağlanır.

Dinlenme Yerleri

Dinlenme yerleri, iş yerinde çalışanlar için gerekli olup, aşağıdaki şartlara haiz olması gerekir,

 Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde veya 10 ve daha fazla çalışanın bulunduğu İş yerlerinde, uygun ve kolay ulaşılabilen bir dinlenme yeri sağlanır.

 İş aralarında uygun dinlenme imkânı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca dinlenme yeri aranmaz.

 İşyerlerinde daha uygun bir yer yoksa gerekli şartların sağlanması şartıyla, yemek yeme yerleri dinlenme yeri olarak kullanılabilir.

 Çalışma süresi, işin gereği olarak sık ve düzenli aralıklarla kesiliyorsa ve ayrı bir dinlenme yeri yoksa çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli olan hallerde, bu aralarda çalışanların dinlenebileceği uygun yerler sağlanır.

 Dinlenme yerleri, sağlık şartları ve dış etkilerden korunma bakımından yeterli nitelikte, mahfuz bir yere, zemini düzeltilerek kurulur.

 Dinlenme ve sosyal amaçlı kullanılan tesisler, yanıcı olmayan ve kolay tutuşmayan malzemeden inşa edilir.

 Dinlenme yerlerinin yeterli genişlikte olması sağlanır ve bu yerlerde çalışanlar için yeterli sayıda masa ve arkalıklı sandalye buldurulur.

 Dinlenme yerlerinde sigara içmeyenlerin sigara dumanından korunmaları için gerekli tedbirler alınır.

Yemek Yeme Yeri

İşveren, çalışanlarına belirtilen şartları taşımak kaydıyla iş yeri dışında yemek imkânı sağlayabilir.

Bununla birlikte, yemeklerini iş yerinde yemek durumunda olan çalışanlar için, rahat yemek yenebilecek nitelik ve genişlikte, uygun termal konfor ve hijyen şartlarını haiz yeteri kadar ekipman ve araç-gereç ile donatılmış yemek yeme yeri sağlanır.

İş yerlerinde daha uygun bir yer yoksa gerekli şartların sağlanması şartıyla, dinlenme yerleri yemek yeme yeri olarak kullanılabilir.

İlk yardım

İlk yardım konusunda göz önüne alınacak hususlar aşağıda maddeler hâlinde sıralanmıştır,

 İş yerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre, iş yerinde bir ya da daha fazla ilk yardım ve acil müdahale odasının bulunması bir zorunluluktur.

Acil servis adresleri ve telefon numaraları

görünür yerlerde bulundurulur.

 İlk yardım odaları, yeterli ilk yardım malzemesi ve ekipmanı ile teçhiz edilir ve buralarda sedyeler kullanıma hazır halde bulundurulur. Bu yerler, uygun şekilde işaretlenir.

 Çalışma şartlarının gerektirdiği her yerde ilk yardım ekipmanları kolay erişilebilir yerlerde bulundurulur, uygun şekilde işaretlenir.

 Acil servis adresleri ve telefon numaraları görünür yerlerde bulundurulur.

 İş yerinde, uygun sayıda, ilk yardım yapabilen eğitilmiş çalışanların her an hazır bulundurulması sağlanır.

 İş yerinde kaza geçiren veya aniden rahatsızlanan çalışanların, tıbbi müdahale yapılan yerlere en kısa zamanda ulaşmalarını sağlayacak gerekli tedbirler alınır.

Açık Alanlardaki Çalışmalar

İş yerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve çalışanların kullandığı diğer açık alanlar, yaya ve araç trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenir.

İş yeri sahasındaki ana yollar, tamir, bakım, gözetim ve denetim için kullanılan diğer yollar ile yükleme ve boşaltma yerlerinde, kapılar ve girişler, ulaşım yolları - tehlikeli alanlar, merdivenler, yürüyen merdivenler ve bantlar için özel tedbirler başlıkları altında belirtilen hususlar uygulanır.

Ulaşım yolları - tehlikeli alanlar başlığı altında belirtilen hususlar aynı zamanda açık alanlardaki çalışma yerlerinde de uygulanır.

Açık çalışma alanları gün ışığının yeterli olmadığı hâllerde uygun şekilde aydınlatılır.

Açık alanda yapılan çalışmalarda riskler değerlendirilerek çalışanlar özellikle aşağıdaki hususlara karşı korunur,

 Olumsuz hava şartlarına ve gerekli hâllerde cisim düşmelerine,

 Zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilere,

 Düşme ve kaymalara.

Açık alanda yapılan çalışmalarda çalışanların, herhangi bir tehlike durumunda iş yerini hemen terk etmeleri veya kısa sürede yardım alabilmeleri sağlanır.

Ör ne k

• Taş ocağı gibi açık alanlarda çalışılan İş yerlerinde dış etkilerin titizlikle belirlenmesi ve tahmin edilmesi gerekir.

• İş yerlerinin temizlenme periyodu, çalışılan sektöre ve işe göre değişebilir.

B ir ey se l E tki nl ik • Çevrenizdeki iş yeri binalarında hazırlanan acil durum planlarını inceleyiniz.

• Bir iş yeri binasında bulunması gereken yangın söndürme araç ve gereçlerini, özellikleriyle birlikte araştırınız.

• Çevrenizdeki iş yeri binalarında acil durum tatbikatı

yapılıp yapılmadığını gözlemleyiniz.

Öz et

• İş yeri bina ve eklentileri; iş yerine bağlı çalışılan alanlar, çalışanların girip çıkılabileceği bina, tesis vb. ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer eklentileri kapsar.

• İşveren, İş yeri bina ve eklentileri ile iş yerinde bulunan ekipman ve araç- gereçlerin düzenli olarak teknik bakımlarını yapar, çalışanların sağlık ve güvenliklerini olumsuz etkileyebilecek aksaklıkları en kısa zamanda giderir ve gerekli kayıtları tutar.

• İşveren; çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek ve çalışan ile çalışma çevresini

etkileyecek acil durumları önceden değerlendirerek muhtemel acil durumları belirler.

• İşveren; acil durumlarla mücadele için iş yerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile iş yerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda çalışanı görevlendirir ve her zaman hazır bulunmalarını sağlar.

• Çalışanlar; İş yerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda kendileri ve diğer kişilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye düşürecek acil durum ile karşılaştıklarında; hemen en yakın amirine, acil durumla ilgili görevlendirilen sorumluya veya çalışan temsilcisine haber vermekle yükümlüdürler.

• İşveren, çalışanları ve çalışan temsilcilerini, iş yerinde bulunan sağlık ve güvenlikle ilgili riskler ve alınan tedbirler hakkında bilgilendirir. Ayrıca, çalışanların veya çalışan temsilcilerinin görüşlerini alır ve katılımlarını sağlar.

• Yapı alanında veya çalışanların erişebileceği yerlerde bulunan elektrik panoları, tevzi tabloları ile kontrol tertibatı ve benzeri tesisat, kilitli dolap veya hücre içine konulur.

• Acil durum planı, tüm İş yerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere acil durumların belirlenmesi, bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlerin alınması, görevlendirilecek kişilerin belirlenmesi, acil durum müdahale ve tahliye yöntemlerinin oluşturulması, dokümantasyon, tatbikat ve acil durum planının yenilenmesi aşamaları izlenerek hazırlanır.

• İşverence acil durumların meydana gelmesi hâlinde uyarı verme, arama, kurtarma, tahliye, haberleşme, ilk yardım ve yangınla mücadele gibi uygulanması gereken acil durum müdahale yöntemleri belirlenir ve yazılı hale getirilir.

• İş yerinin büyüklüğüne, yapılan işin özelliğine, iş yerinde bulunan ekipmanlara, kullanılan maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerine ve iş yerinde bulunabilecek azami kişi sayısına bağlı olarak, iş yerinde uygun nitelikte ve yeterli sayıda yangın söndürme araç ve gereci ile gerekli yerlerde yangın detektörleri ve alarm sistemleri bulundurulur.

• Çalışanları fazla sıcak veya soğuktan koruyucu tedbirler alınır.

• Trafik yolları üzerinde taşıma işi yapılması durumunda, bu yolu kullanan yayalar için yol kenarında yeterli güvenlik mesafesi bırakılır veya uygun koruyucu tedbirler alınır.

Öz et (de vamı)

• El merdivenleri ancak düşük risk nedeniyle daha güvenli bir iş ekipmanı kullanımı gerekmiyorsa, kısa süre kullanılacaksa veya işverence değiştirilmesi mümkün olmayan iş yeri koşullarında, yüksekte yapılan çalışmalarda

kullanılabilir.

• El merdivenlerinin kullanımı sırasında basamakları yatay konumda olacak şekilde üst veya alt uçları düzgün, sağlam, ölçüsü uygun, sabit pabuçlar ile sabitlenerek veya kaymaz bir malzeme kullanılarak veya aynı korumayı sağlayan diğer tedbirlerle, ayaklarının kayması önlenir.

• Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde veya 10 ve daha fazla çalışanın bulunduğu iş yerlerinde, uygun ve kolay ulaşılabilen bir dinlenme yeri sağlanır.

• Acil servis adresleri ve telefon numaraları görünür yerlerde bulundurulur.

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Aşağıdaki durumlardan hangisi, bir acil durum olayı olarak adlandırılamaz?

a) Yangın b) Patlama c) Doğal afet

d) Tehlikeli kimyasal madde yayılımı e) Çalışanlar arasındaki tartışma

2. İşveren, muhtemel acil durumları belirlerken aşağıdakilerden hangisini dikkate almayabilir?

a) Çalışma ortamı b) Kullanılan maddeler c) İş ekipmanı

d) Çalışanların psikolojik durumu e) Çevre şartları

3. En az kaç çalışanın bulunduğu İş yerlerinde bir dinlenme yeri sağlanır?

a) 5 b) 10 c) 15 d) 20 e) 50

4. Acil durumlarla mücadele için çalışan görevlendirilirken aşağıdakilerden hangisini dikkate alınmayabilir?

a) Hava şartları

b) İş yerinde bulunan diğer kişiler c) Çalışan sayısı

d) Yapılan işin niteliği e) İş yerinin büyüklüğü

5. Aşağıdakilerden hangisi açık alanlardaki çalışmalarda çalışanların özellikle korunmasını gerektiren durumlar arasında yer almaz?

a) Düşme ve kaymalar b) Zararlı düzeyde gürültü c) Hafif rüzgâr

d) Cisim düşmeleri e) Olumsuz hava şartları

6. İşveren aşağıdaki hangi konuda iş yeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapmayabilir?

a) İlk yardım b) Eğitim

c) Acil tıbbi müdahale d) Kurtarma

e) Yangınla mücadele

7. Aşağıdakilerden hangisi iş yeri bina ve eklentileri arasında yer almaz?

a) En yakın sağlık ocağı b) Dinlenme yeri c) Çocuk emzirme yeri d) Yemekhane

e) Avlu

8. Açık alanlarda yapılan çalışmalar için aşağıdakilerden hangisi uygun değildir?

a) Yaya ve araç trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenir.

b) Gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde aydınlatılır.

c) Çalışanlar gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilere karşı korunur.

d) Çalışanların, herhangi bir tehlike durumunda iş yerini hemen terk etmeleri veya kısa sürede yardım alabilmeleri sağlanır.

e) Yağmur başlar başlamaz çalışma durdurulur.

9. Çalışanlar acil durum ile karşılaştıklarında öncelikle aşağıdakilerden hangisine haber vermekle yükümlüdürler?

a) En yakındaki arkadaşına b) İtfaiyeye

c) Ambulansa

d) Çalışan temsilcisine e) 112 acil çağrı merkezine

10. Yemek yeme yerlerinde aşağıdakilerden hangisi aranmaz?

a) Uygun genişlik b) Termal konfor c) Yemek seçeneği d) Ekipman ve araç-gereç e) Hijyen

Cevap Anahtarı 1.e, 2.d, 3.b, 4.a, 5.c, 6.b, 7.a, 8.e, 9.d, 10.c

YARARLANILAN KAYNAKLAR

[1] Valcik, N.A., Tracy, P.E. (2013). Case studies in disaster response and emergency management. London: CRC Press.

[2] Özdikmen, T. (2014). Afet ve acil durum yönetimi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.

[3] İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik (2013). Resmi Gazete No. 28710.

[4] İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik (2013). Resmi Gazete No.

28681.

[5] Ulubeyli, S. (2018). Ders notları. Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi.