SOSYAL HİZMET VE BAKIM
3. HAFTA
YAŞLILARIN FİZİKSEL VE SOSYAL İHTİYAÇLAR
YAŞLANMA VE GETİRDİĞİ İHTİYAÇLAR
• 2008 yılında 65 ve daha büyük yaş grubunun dünya nüfusunun yüzde 7’sini oluşturduğunu ve 506 milyona ulaştığını, 2040 yılında ise bu oranın yüzde 14’e çıkarak, 1.3 milyara
ulaşmasının beklendiği açıklanmaktadır.
YAŞLANMA VE GETİRDİĞİ İHTİYAÇLAR
• Ayrıca bir yılda dünya yaşlı nüfusunun her ay ortalama 870 milyon artacağı
öngörülmektedir. 1990 yılında 65 yaş ve büyük yaştaki nüfusu en az 2 milyon olan ülke sayısı 26 iken, 2008 yılında bu sayının 38 ülkeye
ulaştığı görülmüştür. 2040 beklentileri ise yaşlı nüfusu 2 milyon olacak ülke sayısının 72’ye
yükseleceği tahmin edilmektedir(Kinsel ve He, 2009).
YAŞLANMA VE GETİRDİĞİ İHTİYAÇLAR
• Yaşlanma görüldüğü üzere artan bir hızda dünya genelinde yaygınlaşmaktadır.
• Bunun sonucunda farklı ihtiyaçlar gündeme gelmektedir.
• Bu ihtiyaçlar da dinamik bir yapı içinde farklılaşmaktadır.
YAŞLANMA VE GETİRDİĞİ İHTİYAÇLAR
• Yaşlı bakımı en az yarım milyon yıl eskiye dayanmaktadır ve birisi ile ilgilenmek, empati kurmak insan olmanın özelliğidir.
• Antik Yunan ve Roma döneminde yaşlılara çocukları ve aile üyeleri bakardı. Antik Yunan’da Atina Kanunu’na göre yaşlılara çocukları bakmakla yükümlü idi ve bu sorumluluğu yerine
getirmeyenler vatandaşlıktan çıkarılma ile cezalandırılırdı.
• Günümüzde de yaşlı bakımından ilk olarak ailenin sorumlu görüldüğü; Dünyada son 2 bin yılda yaşlı bakımına ilişkin anlayışın pek değişmediği görülmektedir.
YAŞLANMA VE GETİRDİĞİ İHTİYAÇLAR
• Almanya’da
• “Bakıma muhtaçlık, günlük yaşamda yıkanmak, traş olmak, tuvalete gitmek, yemek hazırlamak, yemek yemek, yürümek, merdiven inip-çıkmak, alış-veriş yapmak, çamaşır- bulaşık yıkamak, ev temizlemek gibi alışılagelmiş ve yaşamın sürdürülebilmesi için gerekli olan hareketleri devamlı olarak, ya da en az 6 ay süreyle yapamayan ve bu hareketleri yapabilmek için büyük ölçüde başkalarının yardımına ihtiyacı olanlar, bakıma muhtaç sayılırlar ve bu ihtiyaçlarının karşılanması için Bakım Sigortası Kasasından (Pflegekasse) yardım talep edebilirler(http://www.calisma.de)
YAŞLANMA VE GETİRDİĞİ İHTİYAÇLAR
• 2012 yılında 89.709 ve 2013 yılında 99.005 kişi iken, bu sayının 2014 yılında 115.277, 2015
yılında ise 127.986 kişiye yükselmesi ileri yaştaki yaşlı nüfus artışı açısından dikkat çekicidir. Tüm eğitim düzeylerinde yaşlı erkeklerin nüfus
oranının yaşlı kadın nüfus oranından daha yüksek olduğu görülmüştür. Diğer bir deyişle kadınların eğitim düzeyi erkeklere göre daha düşüktür.
YAŞLANMA VE GETİRDİĞİ İHTİYAÇLAR
• Eşini kaybetmiş yaşlı erkeklerin oranı %12.9
iken, yaşlı kadınların oranı %50.5’dir. Tek kişilik hane halklarının %45.8’ini yaşlılar
oluşturmaktadır. Tek başına yaşayan yaşlıların
%76.5’i kadınlar, %23.5’i ise erkeklerden oluşmaktadır(TUİK).
YAŞLANMA VE GETİRDİĞİ İHTİYAÇLAR
• Türkiye sağlık araştırması sonuçlarına göre her dört yaşlıdan biri obezdir (%26.2). Yaşlılar 2014 yılında %46.7 oranında dolaşım sistemi
hastalıklarından hayatını kaybetmiştir. Bu
hastalığı ikinci sırada %16.9 ile iyi huylu ve kötü huylu tümörler, üçüncü sırada ise %12.8 oranı ile solunum sistemi hastalıkları
izlemektedir(ASPB).
YAŞLANMA VE GETİRDİĞİ İHTİYAÇLAR
• Alzheimer hastalığından ölen yaşlıların oranı 2014
yılında %4 olmuştur. Ölüm nedeni istatistiklerine göre 2010 yılında Alzheimer hastalığından hayatını
kaybeden yaşlıların oranı %2.7 iken, bu oran 2014 yılında %4’e yükselmiştir. Uzun süreli bakıma ihtiyaç duyulan hastalıklardan biri Alzheimer’dır. Türkiye’de Alzheimer görülme sıklığının ve bu hastalık nedeniyle ölüm oranlarının artması uzun süreli bakım
ihtiyacının da artacağı anlamına gelmektedir.
YAŞLANMA VE GETİRDİĞİ İHTİYAÇLAR
• Yaşlı yoksulluk oranı %18.3 olarak
belirlenmiştir. Çalışan yaşlı nüfusun %74.1’inin tarım sektöründe yer aldığı görülmektedir.
• Yaşam memnuniyeti araştırması sonuçlarına göre mutlu olduğunu belirten yaşlıların oranı 2014 yılında %62.8 iken bu oran 2015 yılında
%56.8’e düşmüştür. Yaşlılık döneminde
bireylerin mutluluk kaynağı %66.8 oranı ile aileleri olmuştur (TÜİK, 2016).
YAŞLANMA VE GETİRDİĞİ İHTİYAÇLAR
• Türkiye’de doğumda beklenen ortalama yaşam süresi 78 yıldır. Bu süre erkeklerde 75.3 yıl ve kadınlarda 80.7 yıl olarak belirlenmiştir.
Beklenen ortalama yaşam süresi 15 yaşındaki kişiler için 64.3 yıldır. Türkiye’de 50 yaşında olan bir kişinin kalan yaşam süresi ortalama 30.6 yıl olarak hesaplanmıştır. Erkekler için bu süre 28.3 yıl iken, kadınlarda 32.9 yıldır.
YAŞLANMA VE GETİRDİĞİ İHTİYAÇLAR
• Beklenen yaşam süresi 65 yaşındaki kişiler için 17.9 yıl olarak bulunmuştur (TÜİK, 2015). Erkekler için bu süre 16.2 yıl iken, kadınlarda 19.4 yıldır. Diğer bir ifade ile 65 yaşındaki kadınların erkeklerden ortalama 3.2 yıl daha fazla yaşaması beklenmektedir (Tuik).
• Türkiye’de en fazla nüfusun bulunduğu İstanbul’da doğumda beklenen yaşam süresi Türkiye ortalamasından daha yüksek olup toplamda 78.7 yıldır. İstanbul’da bu süre erkeklerde 75.8 yıl ve kadınlarda ise 81.5 yıl olarak hesaplanmıştır (TÜİK, 2015).
YAŞLI BESLENMESİ
• Beslenme, her yaş grubunda olduğu gibi yaşlılarda da fiziksel ve ruhsal olarak sağlıklı olmada etkilidir. Bu dönemde uygun beslenmenin sağlanmasının yaşam süresi ve yaşam kalitesini artırdığı bilinmektedir.
• Yaşlı bireylerin yeterli ve dengeli beslenmesi sadece diyet ile ilişkili hastalıkların oluşum riskini azaltmaz, aynı zamanda sağlığı geliştirir, yaşlıların çoğunluğunun enerjik, yaşam dolu ve bağımsız bir yaşam sürdürmelerini kolaylaştırır, hastalık sonrası sağlığın yeniden kazanılması için gereken zamanı azaltır ve sağlık kaynaklarının daha verimli kullanılmasına yardımcı olur.
YAŞLI BESLENMESİ
• Yaşlılarda görme kaybı, tat ve koku almadaki azalma besin seçimini sınırlandırır, öğünden hoşlanma durumunu ve besin tüketimini
azaltır. Bunların yanı sıra iştahı, besin
ögelerinin emilimini ve kullanımını azaltan ya da besin ögesi gereksinmesini artıran
hastalıklar ya da mental sorunlar beslenme durumunu etkiler.
YAŞLI BESLENMESİ
• Hatalı beslenme alışkanlıkları yaşlılarda yaygın olarak görülmekte iken kültürel ve yöresel
farklılıklar ile eğitim durumu da sağlıklı besin seçimini etkileyebilmektedir.
YAŞLI BESLENMESİ
• Yaşlılıkta genel olarak beslenme özellikleri:
• Enerji ihtiyacı azalır.
• Sık ve az yemek yenilmelidir.
• Sıvı yiyeceklere ağırlık verilip tuz azaltılmalıdır.
• Kalori, normal vücut ağırlığını koruyacak kadar olmalıdır.
• Günlük yemek listelerinde hoşa gidecek ve kolay yenebilecek yiyecekler yer almalıdır.
• Çiğneme zorluğu olanlara yumuşak gıdalar verilmelidir(MEB, 2011).
YAŞLI BESLENMESİ
• Yaşlılıkta hastalıklara yakalanmamak veya yakalanma riskini en aza indirmek; beslenme, sağlık ve yaşlanma dengesi için bazı tedbirler alınmalıdır.
• Bunlar:
• Vücut ağırlığı normal seviyede tutulmalıdır.
• Zayıflık ve şişmanlık önlenmelidir.
• Diyette doymuş yağ asitleri içeren katı yağlar, tuz, baharat ve ağır, sindirimi zor diğer gıdaları azaltmak veya almamak gerekir.
• Öğün sayısı sıklaştırılmalıdır.
• Sık ve az yemek yenilmelidir.
YAŞLI BESLENMESİ
• Sıvı yiyeceklere ağırlık verilip tuz azaltılmalıdır.
• Kalori normal vücut ağırlığını koruyacak kadar olmalıdır.
• Günlük yaşamda uyku, egzersiz, eğlence ve dinlenmeye dengeli bir şekilde yer verilmelidir.
• Fiziksel aktiviteyi düzenlemek gerekir.
• Vücudun bedensel çökmemesi için devamlı düzenli hafif spor yapmak gerekir.
• Stresten kaçınmak, mümkün olduğunca düzenli bir yaşam sürmek gerekir.
• Tat alma, koklama, görme duyuları azalabileceğinden yiyecekler hazırlanırken bu özelliklere dikkat edilmelidir.
• Menülerinde hoşa gidecek ve kolay yenebilecek yiyecekler yer almalıdır.
• Çiğneme zorluğu olanlara yumuşak gıdalar verilmelidir.
• Besin ögelerinin yaşlılıkta değil orta yaşlarda miktarının artırılması ve yaşamın her anında beslenmeye dikkat edilmesi gerekmektedir
YAŞLILIKTA KİŞİSEL BAKIM
• Yaşlılıkta temel bakım ihtiyaçlarından bir diğeri kişisel bakımdır.
• Yaşlılar, fiziksel yetersizliklerine bağlı olarak kendi kişisel bakımlarını sağlayamazlar ya da sağlamakta zorlanabilirler.
• El ve vücut temizliği, erkekler için traş, saç bakımı vb faaliyetler için yardıma ihtiyaç duyarlar.
YAŞLILIKTA KİŞİSEL BAKIM
• Kişisel bakım bireyin günlük temizliğinin
yapılmasının yanı sıra vücut, saç, el, tırnak vb.
temizliklerin uygulanması ile de sağlanabilir.
Ergenlik döneminden itibaren bireyin
çevresinde yer edinme isteği, kişisel bakıma verdiği önemi artırmaktadır.
YAŞLILIKTA KİŞİSEL BAKIM
• Yetişkinlik döneminde ise bireyin kazandığı veya kazanmak istediği statü doğrultusunda kişisel bakım uygulamalarını önemsediği ve geliştirme eğilimine girdiği görülmektedir.
Yaşlılıkta ise bireyin kendi kendine kişisel bakım uygulaması yapması giderek güçleşmekte ve bakım gereksinimi artmaktadır(MEB, 2011).
