Çocuklarda İşitme Kaybı –
* Lisan ve Konuşmaya Etkisi
* Rehabilitasyon
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi
KBB Anabilim Dalı – Odyoloji Bilim Dalı Uzm.Eğt.Ody Şenay ALTINYAY
Hangi Durumlarda Çocuğun KonuĢmasıyla Ġlgili EndiĢe Duyabiliriz?
1 yaĢında hala adına bakmıyor ve ‘hayır’ sözcüğünü anlamıyorsa,
14-16 aylar arasında halen hiç kelimesi yoksa,
3 yaĢından itibaren ‘ne, nerede, kim’ gibi basit soruları yanıtlayamıyorsa,
3 yaĢından itibaren aile dıĢından birileri onun konuĢmasını anlamakta güçlük çekiyorsa
5 yaĢından itibaren basit bir öyküyü olay sırasına göre anlatamıyorsa,
7 yaĢından itibaren daha karıĢık bir öyküyü anlatamıyorsa, Sözcük geliĢimi sınırlıysa,
Okul performansı kötüyse,sözel ve sözel olmayan beceriler arasında belirgin bir fark varsa
LĠSAN VE KONUġMA ÖĞRENĠMĠNĠ NELER ETKĠLER ?
İşitme kaybının başlangıç zamanı,
İşitme kaybının tanı zamanı,
İşitme cihazı ile amplifikasyona başlama zamanı,
İşitme kaybının derecesi,
Frekanslara göre işitme şekli,
İşitme kaybının ilerleyici oluşu,
Verilen işitme ve konuşma eğitiminin şekli ve yoğunluğu,
Ailenin, özellikle “annenin” tutumu,
Çocuğun zekası ve emosyonel durumu da konuşma ve lisanın öğrenilmesinde önem taşır.
ĠĢitme Kaybının Etkilediği Alanlar
Lisan ve Konuşma Gelişimi
Bilişsel Gelişim
Sosyo-Duygusal Gelişim
Akademik Başarı
Çok Hafif Derecede ĠĢitme Kaybı 16-25dB
Dikkatli işitme gerektiren ortamlarda problem yaşar
Vokaller rahat duyulurken konsanantlar iyi duyulmayabilir
Hafif düzeyde dil gelişiminde gerilik ve konuşma bozukluğu yaratabilir
Çocuklarda dikkatsizlik ve öğrenme güçlüğüne neden olabilir
Hafif Derecede ĠĢitme Kaybı 26-40dB
Hafif ve uzaktan gelen sesleri iĢitmekte zorluk çekerler
Bazı konuĢma seslerini yanlıĢ algılayabilirler
ĠĢitmedeki azlık nedeniyle kelime dağarcığında kısıtlılık oluĢmaya baĢlar
Kısa vurgusuz sözcükleri, kelimelerin eklerini, kelime sonundaki konsanantları duymada ve anlamada güçlük yaĢarlar (geldi/m, bu/z, anne/n..)
Bazı sesleri yutma yada artikülasyon hataları görülür
Cümlelerde kelimelerin yerleĢiminde hatalar görülür
Tanımadıkları kiĢiler onları anlamada sorun yaĢayabilir
ĠĢitme cihazı kullanmaları gerekmektedir.
Orta Derecede ĠĢitme Kaybı 41-65dB
Lisan gelişimi spontan olmayabilir
Çevredeki yüksek sesleri, kendi seslerini ve yakın mesafedeki yüksek sesleri duyabilirler
Gürültülü ortamlarda anlamaları iyice düşer.
Ciddi boyutta konuşma öğrenme sorunu yaşarlar
Erken tanı, işitme cihazı ve özel eğitim almaları gerekmektedir.
İşitme cihazından max yarar gören gruptur
Ġleri Derecede ĠĢitme Kaybı 66-95dB
Erken tanı, iĢitme cihazı ve YOĞUN EĞĠTĠM olmadan konuĢmayı öğrenemezler
Yakın mesafeden bağırarak konuĢunca duyabilirler.
Ciddi boyutta konuĢmada ve öğrenmede sorunlar vardır.
Ses, artikülasyon, rezonans ve prozodi problemleri görülür
KonuĢmalarında intonasyon ve vurgu özellikleri görülmez
Koklear implant açısından değerlendirilmeleri gerekir
Çok Ġleri Derecede ĠĢitme Kaybı 95 - dB
Erken tanı, iĢitme cihazı, UZUN SÜRELĠ YOĞUN EĞĠTĠM ile ancak sınırlı bir
konuĢma geliĢebilir.
Özel eğitim desteğine lise düzeyine kadar ihtiyaç olabilir
Normal okul sisteminden kolay kolay yararlanamazlar.
Koklear Ġmplant açısından mutlaka
değerlendirilmelidir.
Ġşitme kayıplı çocukda sınıfda gözlenebilecek özellikler
Yönergelere yanlış tepkilerde bulunma ya da ilgi göstermeme
Kendisine söylenenleri yanlış anlama, sorulan sorulara anlamsız yada yanlış cevap verme
Konuşmasında ritim, vurgu, akıcılık gibi özellikleri kullanmama
Özellikle sözlü becerileri gerektiren akademik çalışmalarda başarısızlık
Derse ve çevresine ilgiyi kısa sürede yitirme
Ses tonu doğru tonda olmayabilir, çok alçak yada çok yüksek ses tonu kullanabilir.
Okul öncesi dönemde anlamsız sesler, çığlığa benzer sesler çıkarma görülebilir.
Sürekli öğretmenin/konuşanın yüzünü görme çabası
Sesleri yutma, yuvarlama ve harf hataları(artükülasyon problemleri)
Söylenenleri yazarken harf yada kelimeleri eksik yada yanlış yazma
Özellikle gürültülü ortamlarda söylenenleri anlamada ciddi güçlük gözlenebilir.
ĠĢitme Kayıplılarda Rehabilitasyon
ve
Öneriler
ĠĢitme cihazı takmak, kaybı ortadan kaldırmak için
yapılması gerekendir.
Ancak çocuğun konuĢmayı öğrenmesi için
yeterli değildir .
Erken teşhis ve erken işitme cihazı uygulaması ile başlayacak
EĞĠTĠM
sonucunda çocuk konuşmayı öğrenmekle beraber tüm gelişim
alanlarında da yaşıtlarını
yakalayacaktır.
Ġşitsel Rehabilitasyon
İşitme kayıplı çocuğun var olan işitmesini, en iyi şekilde kullanabilir duruma gelmesinin sağlanması amacıyla
düzenlenen etkinlikleri içeren eğitim programıdır.
Rehabilitasyonda temel amaç, kişinin çevresi ile maksimum iletişimi sağlamaktır.
ĠĢitme Cihazları
*
ĠĢitme cihazı kullanıyor olması her Ģeyi anladığı anlamına gelmeyecektir.
* Çocuğa iĢitme cihazının vücudunun bir parçası olduğu hissettirilmelidir.
* Diğer çocuklara cihaz hakkında bilgi verilmeli
ve merakları giderilmelidir.
Rehabilitasyonun Basamakları
ĠĢitme Cihaz Adaptasyonu
Dinleme Eğitimi
Vokalizasyon ve Taklit
KonuĢma
Neden KaynaĢtırma?
Çocuklar lisanı, modelleri dinleyerek, bu modelleri taklit ederek, geri iletimi algılayarak, deneyimlerini ve düĢüncelerini
paylaĢarak öğrenmektedir.
YaĢlarına ve geliĢimlerine uygun doğal ortamlarda bulunarak
model alabilme Ģansları olacaktır.
ĠĢitme kayıplı çocuğun topluma adaptasyonunda, kabul
edilmesinde ve iletiĢim
kurmasında kaynaĢtırmanın çok önemli bir yere sahip olduğu
bilinmektedir.
KaynaĢtırmanın Yararları
İşitmeyenler için
,Yaşlarına ve gelişimlerine uygun lisan modellerini dinleme fırsatları artacaktır.
İşitme kayıplı çocukların hem dil gelişimleri hem de sosyo-duygusal gelişimlerinde ilerlemeler
görülecektir.
Normal çocuklar ile kaynaşmaya yardımcı olur.
Çocukların karşılıklı olarak birbirlerini kabul etmeleri ve olumlu benlik geliştirmelerini sağlar.
Kendine güven duygusu gelişir.
Normal işitenlerin işitme kayıplılara tepkilerini öğrenir. Toplum tarafından kabul görmeyen davranışlarda azalma görülür.
Bağımsızlık ve kendi kendine yetme duygusunu etkinlikler sırasında
daha kolay kazanabilir.
Topluluğa ait olma, değer görme duygusu gelişir.
İşitenler için;
Toplumda farklı özelliklerde bireylerde olduğunu öğrenir.
Ġşbirliği, yardım etme, destek olma gibi olumlu duyguların kazanımında etkisi büyüktür.
Ġşitmeyan arkadaşına yardım için yapacakları sorumluluk duygusunun gelişimine yardımcı
olur.
Farklı özelliklerden kaynaklanan korku, endişe, önyargı gibi tutumlarda değişiklikler olur.
Dinleme Ortamı
;-Başlangıçta çocuğun dinleme becerisini daha kolay kazanabilmesine yardımcı olmak için, çocukla göz kontağı kurularak konuşulmalıdır. Çocuk karşısındakini dinlemeyi öğrendikten sonra, göz kontağı kurulmadan da iletişim kurulabilir.
-Çocukla konuşurken normal ses tonunda konuşulmalıdır. Öyle ki, ses tonunda iniş çıkışlara yer verilerek dikkati çekilmelidir.
-Radyo, televizyon gibi gürültülü ortamlardan uzak, sesiz ve sakin ortam olmalıdır.
Sınıfta yalıtım olmalı;
- zeminin halı ile kaplı olması
- duvarların yalıtım malzemeleri ile kaplanması
- perdelerle camların yalıtımlı hale getirilmesi
- Sınıf düzeninin işitme kayıplı çocuğun öğretmeninin yüzünü rahat görebileceği ve rahatlıkla sesini duyabileceği mesafede olması gereklidir.
Öneriler
- Cümleler doğal ve anlamlı olmalıdır.
- Sınıf içerisinde rutin yönergeler kullanılması dil gelişimine katkı sağlayacaktır.
- Yüz yüze mümkün olduğunca göz hizasında gelişimine uygun ifadelerle iletişim kurulmalı.
- Aşırı el, kol hareketleri ve abartılı jest-mimik ifadelerinden kaçınılmalıdır.
- Jest-mimik gibi ifadeler kullanılmalı ama asla sözel iletişimin önüne geçmemelidir.
- Tek kelimeli basit ifadeler tam cümlelere dönüştürülmelidir.
- Anlaşılmayan cümleyi uygun hareketlerle destekleyerek tekrar model olunmalıdır.
- Ġşitme kaybının yaşı, derecesi, tipi gibi faktörler gelişim hızını değiştireceğinden başka çocuklarla kıyaslamamalısınız.
- Konuşmalarınızı işitme kayıplı çocuğun görebileceği şekilde ve konumda yapmalısınız
- Tahtaya yazı yazarken konuşmamalısınız.
- Çocukla iletişim kurarken sizi dinlediğinden emin olmalısınız. Bunu anlamk için sorular sorabilirsiniz.
- Ġşitme kayıplı çocuklarında diğerleri gibi kendilerini ifade etme ihtiyaçları olduğu unutulmamalıdır.
- Çocukların birbiri ile iletişime geçmeleri için ortam ve fırsat yaratılmalıdır.
- Sınıf için gerekli akustik düzenleme yapılmalıdır.
Eğitim başarısını arttıracaktır.
- Ġşitme cihazlarının sıklıkla kontrolü gerekmektedir.
- Sınıf gürültüsünü önlemeye çalışmalısınız.
- Konuşurken yüzünüzün kapanmaması için dikkat etmelisiniz.
- Yapacaklarınızı bir rutini olursa işitme kayıplı çocuk daha rahat takip edecektir.
- Bazen kendi seslerini iyi duyamadıkları için işitme kayıplı çocuk rahatsız edici ses çıkarabilir.Uygun şekilde uyarmalısınız.
- Ses tonunuz normal şiddette olamalı, uygun tonlamalar ve iniş çıkışlar ile dikkatlerini çekebilirsiniz.
- Konu tekrarlarını sıklıkla yapmalısınız.
-Kavram ve kelime dağarcıklarının sınırlı olması
nedeni ile konular mümkün olduğunca basit ve yalın hale getirilmelidir.
-Eğitimde görsel materyale ağırlık verilmelidir.
-Sadece sözel ifade edilen istekler ve ödevler yanlış anlaşılabileceği için mümkün olduğunca yazılı
olarak da ifade etmelisiniz.
-İşitme kayıplı çocuğa ders içerisinde diğer çocuklar kadar söz hakkı tanımalı ve düzeyine uygun sözel ifadeleri kullanması gereken görevler vermelisiniz.
-Size eksik, hatalı yada yanlış ifadeler de bulunabilir.
Düzelterek doğru şekli ile dönüt vermelisiniz.
-Ġşitme kayıplı bir çocuğun da ÇOCUK olduğu unutulmamalıdır.
FM SĠSTEMLERĠ KULANMANIN AVANTAJLARI
1. Öğretmen sesini sınıf gürültüsünün
üzerinde 12-15 desibel arası yükseltir.
2. Öğretmen sesini alıcıya 25-30 metre uzaklığa kadar kayba uğratmadan iletir.
3. Öğretmenin sesi bulunduğu konuma göre etkilenmez.
“Her şeyin Anahtarı Sevgi, Emek ve Sabırdır.
Civcivi;
Yumurtaları Kuluçkaya Yatırarak Elde Edersiniz,
Yumurtaları Kırarak Değil”
T.C.
Milli Eğitim Bakanlığı
Özel Eğitim Rehberlik ve DanıĢma Hizmetleri Genel Müdürlüğü
* ĠġĠTME ENGELLĠLERĠN EĞĠTĠMĠNDE ÖĞRETMEN EL KĠTABI
http://orgm.meb.gov.tr/yayinlar
* ĠĢitme Engelli Öğrencilerine Ġlkokul Öğretmenlerinin YaklaĢım Prensipleri
(UNICEF)
Teşekkürler ….
E-posta:altinyay@gazi.edu.tr Web:www.odyoloji.gazi.edu.tr
