Deniz Kaplumbağaları Koruma Projesi Kuzey Kıbrıs Raporu: 2018

Deniz Kaplumbağaları Koruma Projesi Kuzey Kıbrıs Raporu: 2018

Robin T. E. Snape, Burak Ali Çiçek, Sophie Davey, Wayne J. Fuller, Brendan J. Godley and Annette C. Broderick

İçindekiler

Önsöz... 3

Teşekkürler ... 4

Tavsiye ve Endişeler ... 6

Özel koruma alanlarındaki insan etkileri ... 6

Güzelyalı Plajı ... 6

Köpek ve tilkilerin yuva ve yuvalamaya çalışan dişilere verdiği zararlar. ... 7

Mersinlik Plajı, Tatlısu ÖÇK Bölgesi ... 8

Alagadi ... 8

Ronnas Koyu ... 9

Takip ve İzleme Hakkında Kısa Bilgi ... 10

Sonuçlar ... 11

Yuva sayımı, yuvalama bulunan plajlar ve uzun vadeli gidişat ... 11

Zamansal Dağılım ... 13

Yumurtlama Döneminde olan dişilerin kabuk ölçümleri ... 14

Yumurtlama Döneminde olan dişilerin etiketlenmesi ... 14

Yuvaların Kaderi ... 14

Yuva Değişkenleri ... 15

İstem dışı av, kıyılar ve su içerisinde yapılan çalışmalar ... 15

Uydu Takibi ... 18

Yatla Yapılan Araştırmalar ... 20

Diğer Araştırma Projeleri ... 21

Güncel Bilimsel Yayınlar ... 22

Referanslar ... 23

Farkındalığı Artırma ... 24

Ek 1: Deniz Kaplumbağalarını Koruma Projesi Bölge 2a, 2b, 3, 4, ve 5 içinde bulunan yuvalara ait detaylı bilgi ... 30

Ek 2: 2018 Deniz Kaplumbağalarını Koruma Projesi katılımcı listesi ... 32

Ek 3: SPOT Facebook sayfası performansı. ... 34

Önsöz

Deniz Kaplumbağalarını Koruma Projesi, Kuzey Kıbrıs Kaplumbağaları Koruma Cemiyeti, Exeter Üniversitesi Deniz Kaplumbağalarını Araştırma Ekibi ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Çevre Koruma Dairesi’nin işbirliğinde yürütülmektedir. Bu rapor Deniz Kaplumbağalarını Koruma Projesi’nin 27. yılı olan bu sene içerisinde yaptığı etkinlikleri, bulguları ve aynı zamanda Doğu Akdeniz Üniversitesi Deniz Kaplumbağalarını Araştırma grubunun çalışmalarını aktarmaktadır. Aşağıdaki detaylardan da anlaşılacağı gibi, bu rapor on yedi yıl aşkın süredir Kuzey Kıbrıs sahillerinde gerçekleştirilen en kapsamlı deniz kaplumbağası araştırma sonuçlarını içermektedir.

Bu yıl iri-başlı deniz kaplumbağası Caretta caretta ve yeşil Chelonia mydas kaplumbağaların yuvalama döneminde inanılmaz bir artış gözlemlenmiş, iki tür içinde 1992 yılında başlayan sayım ve kayıtlardan bu yana en yüksek rakamlara ulaşılmıştır. Proje raporları her yıl düzenli olarak yayınlanmaktadır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde ekiplerimizin çabalarıyla her iki tür için de yapılan çalışmalarla son on yılda pozitif sonuçlar elde edilmiştir.

Deniz Kaplumbağalarını Koruma Projesi geçtiğimiz yıldan itibaren Karpaz Yarımadası’ndaki 2b ve 3 bölgelerini de takip altına almakla kalmayıp, bu yıl neredeyse on yılı aşkın süredir takip edilmeyen Kumyalı ve Avtepe arasında bulunan 2a bölgesinde de takip çalışmaları gerçekleştirmiştir. Aynı zamanda Doğu Akdeniz Üniversitesi ekipleri takip etmekte olduğu Mağusa Körfezindeki koylarının bazılarında önemli yuvalama yerleri tespit etmiştir.

2018 yılı izleme çalışmalarımız gayet başarılı geçmiştir. Sonuç olarak, deniz kaplumbağaları yuvalama alanında son yıllardaki en bütüncül raporu sizlere sunmaktayız.

Deniz Kaplumbağalarını Koruma Projesi olarak daha çok ziyaretçi kabul edebilmek, okullardan gelen kaplumbağa eğitim programları isteklerine cevap verebilmek için ziyaretçi merkezimizi genişlettik. Doğu Akdeniz Üniversitesi uluslararası kuruluşla yaptığı işbirliği ile ada dışından gönüllüler getirmiştir. Raporda altını çizdiğimiz hedef çalışmalara ek olarak farkındalık ve eğitim programlarımız giderek artmaktadır. Binlerce yerli ve yabancı gönüllü bilinçlendirme aktivitelerinde yer aldılar. Balıkçılar, yöneticiler, okullar, medya ve yerel idarelerle kurduğumuz bağlantılar sayesinde onlara, kaplumbağaların profilini, doğal ortamlarının nasıl olması gerektiğini ve karşılaştıkları tehlikeleri daha yakından anlatma fırsatı bulduk.

Son olarak, üçte biri Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşı 113 gönüllü arkadaşımıza minnettar olduğumuzu belirtmek isteriz. Böyle bir olağanüstü takım olmadan bu projenin

Teşekkürler

Bu projede ulaşılan başarıdaki en büyük etken Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti resmi kurumlarının sürekli desteğidir. Verdikleri destekler için Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı’ya, Başbakan Tufan Erhürman’a, Turizm ve Çevre Bakanı Fikri Ataoğlu’na, Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanı Erkut Şahali’ye, Maliye Bakanı Serdar Denktaş’a, Ekonomi ve Enerji Bakanı Özdil Nami’ye, Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Kudret Özersay’a, Milli Eğitim ve Kültür Bakanı Cemal Özyiğit’e ve İçişleri Bakanı Ayşegül Baybars’a teşekkürlerimizi sunarız.

Kaplumbağa araştırmalarımız için bölgelerindeki yuvalama plajlarının kullanılmasında bize sürdürülebilir bir çalışma ortamı sağlayarak, yardımlarını esirgemeyen Lapta Belediye Başkanı Mustafa Altuğ’a, Esentepe Belediye Başkanı Cemal Erdoğan’a, Yeni Erenköy Belediye Başkanı Mesut Yıkıcı’ya, Dipkarpaz Belediye Başkanı Suphi Coşkun’a, Tatlısu Belediye Başkanı Ahmet Hayri Orçun’a ve Büyükkonuk Belediye Başkanı Ahmet Sennaroğluna’a teşekkürü bir borç biliriz. Araştırmalarımız ve gözlemlerimizi yapabilmemiz için gerekli alt yapı ve güvenliği sağlayan, araştırma ve gözlemlerimizi yapabilmemiz için gerekli onayları veren Çevre Koruma Dairesi Müdürü Abdullah Aktolgalı’ya özel olarak teşekkürlerimizi sunarız. Ayrıca Çevre Koruma Dairesi memurları Hasan Barut, Savaş Namsoy, Çağan Coşkunlar, Burak Çelik ve Ahmet Garabela’ya ve emek veren tüm daire personeline yardım ve destekleri için teşekkür ederiz.

2018 yılı içerisinde yaklaşık 20,000 TL yardımda bulunan Karşıyaka Kaplumbağa Gönüllüleri başkanı Jenny Tyler ve gönüllülerine, aynı zamanda sanat sergisi ve kişisel imkânlarıyla yaklaşık 3,000 TL yardımda bulunan sanatçı Angela Wandsworth’e teşekkürlerimizi sunarız. Anne Canalp, Ahmet İlktaç ve Cyprus Today ile Kıbrıs Gazetesi editörlerine Kuzey Kıbrıs Kaplumbağaları Koruma Cemiyeti ve projemize verdikleri destek için şükranlarımızı sunarız. Ekibimize Akdeniz bölgesinde destkleri ve kesintisiz yardımları için Howard ve Hazel Jennings’e ve gönüllü arkadaşlarımızın boş zamanlarında Alagadi’deki havuzunda misafir ettiği için Penelope Wilks’a sonsuz teşekkürlerimizi sunarız. Akdeniz Köyü’ndeki farkındalık çalışmalarının yapılmasında yardımcı olan Tarik Bozalan’a teşekkürlerimizi iletiriz. Ücretsiz olarak web sitemizi tasarlayan ve yöneten Alena Alpadeo’ya teşekkür ederiz. Ücretsiz olarak raporumuzun çevirisini yapan ve fikirleri ile katkı koyan Fethi Bengil’e katkılarından dolayı teşekkür ederiz. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde farkındalığı artırmak için yapılan çalışmalarda desteklerini esirgemeyen Kuzey Kıbrıs Biyologlar Derneği’ne minnettar olduğumuzu berlirtmek isteriz. Hedef-dışı av sonucunda yakalanan ve uydu takibi ile izlenen iki kamplumbağanın bakım ve rehabilitasyonunu sağlayarak yardımlarını bizden esirgemeyen Meritta Deniz Kaplumbağa Rehabilitasyon Kuruluşu’na ve yaralı kaplumbağaların rehabilitasyonunda yardımda bulundukları için Taşkent Doğa Parkı’na şükranlarımızı sunarız. Musa Sönmezler’e malzeme desteği konusunda yaptığı yardımlar için teşekkür ederiz.

(DAÜ) çalışmalarına destek veren Merit Hotels International’a ve DAÜ’nün Mağusa ve İskele bölgelerindeki gönüllü programlarına yardımcı olan AIESEC’e sonsuz teşekkürlerimizi sunarız.

Özel olarak, 2008 yılından bu yana aralıksız olarak yardımlarını bizden esirgemeyen Erwin Warth Vakfi görevlileri Hilde Stuhlinger ve Pauline Hejl’a, deneyimli gönüllüleri aramıza katarak Deniz Kaplumbağalarını Koruma Projesi’ne destek verdikleri için şükranlarımızı sunarız. Yıllar içerisinde projemiz kapasitesini arttırmasıyla birlikte, birçok genç arkadaşımızın da kişisel gelişimine de büyük katkı sağlamıştır.

Tavsiye ve Endişeler

Özel koruma alanlarındaki insan etkileri

Deniz kaplumbağalarının yavrulama bölgeleri KKTC’nin nüfusu, kıyı sahillerine kolay ulaşılması ve yapımlarına yeni başlanan sahil bölgelerindeki tesislerin çoğalması nedeniyle tehlike altındadır. 2018 yılından itibaren MAVA Vakfı, Kuzey Kıbrıs Kaplumbağaları Koruma Cemiyeti’nin (KKKKC) Deniz Kaplumbağalarını Koruma Projesi (DKKP) işbirliğiyle özel koruma alanlarına uyarıcı tabelalar yerleştirilmeye başlanmıştır. Bu tabelalar özellikle Alagadi bölgesinde büyük farkındalık yaratmıştır. Fakat, devam eden problemlerden biri kaplumbağaların yuvalama bölgelerinde kullanılan jet-skiler ve bu bölgelere giren tur tekneleridir. Off-road araçlarının sahilde kullanımı ve gece kurulan kamplar, özellikle Karpaz Yarımadası ve Tatlısu bölgesindeki plajlarda büyük tehlike arz etmektedir. Bu sorunlarla ilgili özenli bir çaba gösteren Çevre Koruma Dairesi’ne (ÇKD) çöplerin toplanması ve kamp yapan kişilerin bölgelerden uzaklaştırılması gibi konularda yardımları için çok teşekkür ederiz.

Bununla birlikte, Tatlısu (Mersinlik) bölgesindeki plajlarlar gibi 100 taneden fazla yuva yeri kaydedilmiş bir sahil bölgesinde az sayıdaki kişinin büyük tahribatlara yol açabilmesi olasıdır, bu nedenle cezalar ve yasalar kati şekilde uygulanmalıdır. Benzer şekilde 100den fazla yuvayı içeren Gazimağusa Körfezi’nde yer alan sahillerde Özel Çevre Korma Alanları (ÖÇKB) oluşturulmaldır. Burada kuluçka

bölgesi olarak adlandırdığımız Harup, Dokuzevler, Iskele Halk Plajı, Onur, Marinero, Salamis ve Glapsides plajlarındaki negatif insan etkileri kontrol altına alınmalı; ve aynı zamanda yaşam alanlarının daha fazla bozulup etkilenmemesi için koruyucu önlemler bir an önce belirlenmeli ve uygulanmaya başlanmalıdır. Bizim düşüncemiz, Körfezde yer alan en az beş bölgenin ÖÇKB alanı olarak belirlenmesi yönündedir. Tüm ÖÇK

alanları için detaylı deniz alanları yönetim planına ihtiyaç duyulmaktadır. Tüm karasal yönetim planları dikkatlice çalışılmalı ve paydaşlar tarafından düzenli olarak gözden geçirilmelidir. Tüm ÖÇK alanlarına ait sınırların ÇKD internet sitesi gibi açık tabanlı kaynaklarda yayımlanmasını önermekteyiz. Bu sayede yerel halk ve diğer kulanıcılar koruma alanının sınırlarından haberdar olurlar ve yasalardaki ihlaller de daha hızlı şekilde rapor edilebilir.

ÇKD ve KKKKC tarafından ÖÇK alanlarında 25 adet tabela yerleştirilmiştir

Akdeniz sahilleri arasındaki 60 kilometrelik alanda iyi durumda olan ve korunan tek plajdır.

Uluslararası kurallara göre, bu bölge insan kullanımını sürdürülebilir kılmak adına koruma yasalarına, bir yönetim planına ve ilgili kısıtlama planlarına ihtiyaç duymaktadır. Bu rapor bu durumun önplana çıkartıldığı ve vurgulandığı ardışık onuncu rapor olmuştur.

Köpek ve tilkilerin yuva ve yuvalamaya çalışan dişilere verdiği zararlar.

KKTC sınırları içerisinde başıboş köpeklerin sayılarının azaltılması için bir kampanya başlatılması gerekmektedir.

Özellikle Akdeniz bölgesinde, Nisan ayı boyunca yuvalama sahillerinde kontroller yapılarak başıboş köpeklerin tespiti yapılmalı ve uzaklaştırılmalıdır. Bu yıl batı sahillerinde Caretta caretta yuvalarının

%50’si özellikle başıboş köpeklerin saldırısı sonucu kaybedilmiştir. Bu köpekler Akdeniz sahilinde sürüler oluşturarak dolaşmaktadırlar. Bu sırada deniz kaplumbağaları açık bir şekilde düzenli bir besin kaynağı haline gelmektedir. Birçok saldırıp parçalama olayı sabah kontrolleri öncesinde yuvayı bulup kafesleme işlemini

gerçekleştiremeden meydana

gelmektedir. 10 Temmuz 2018 saat 08:00 sıralarında bir köpek sürüsünün sahilde dişi bir bireyi zaptettiği tespit edilmiştir.

Köpekler bu bireyin boynundaki dokuyu yemiş, kafatası ve yüzgeçlerinin ön kısımlarını çiğnemiş ve kemiklerini kırmışlardır. Kamplubağa bu yaralardan dolayı ölmüştür. Bu durum KKTC sahillerinde kaydedilmiş başıboş köpekler

Vahşi köpekler tarafından öldürülen Caretta caretta

Kızıl tilki (Vulpes vulpes) Karpazda izlenen ve korunan bir

kafeslerle korunmasına karşın, birçok yuva ya koruma süreci öncesinde ya da yavru çıkışı sırasında saldırıya uğramaktadır. Tilkiler çıkan yavruları toplamakta ve yumurtanın çatladığı koruma altındaki yuvaları kazarak yavruları yemektedir. Karpaz bölgesinde ve zaman zaman batı kıyılarında bu durum önemli bir etki oluşturmaktadır. Deniz kaplumbağalarını korumak adına tilki sayısını zehirleme dışında bir yolla kontrol altında tutulabilir.

Mersinlik Plajı, Tatlısu ÖÇK Bölgesi

Ekibimiz Eylül ayı boyunca direkt olarak Mersinlik (Tatlısu) sahiline karşı yapı inşasına başlandığını tespit etmiştir (Sahil 71; Ek1). Bu sahil bu yıl en az 117 tanesi Caretta caretta türüne ait olmak üzere 126 adet yuva barındırmasıyla adadaki en önemli yuvalama sahillerinden biri olmuş ve Tatlısu Özel Koruma Alanı’nın en önemli sahilidir. Bu durum karşısında bütün Kuzey Kıbrıs Kaplumbağaları Koruma Cemiyeti’nin (KKKKC) ilgili devlet daireleri ile iletişim kurması sonrasında alarm durumuna geçmiştir. Çevre Koruma Dairesi tarafından inşaatı durdurma yönünde gösterilen hızlı tepki bizi oldukça mutlu etmiş ve sonunda yapılaşma tamamen durdurulmuştur. Bununla birlikte, yapımı durdurulan bu bina doğal güzelliklere sahip bu turistik alan içerisinde göze batmaktadır. Bu yüzden bu alan rehabilite edilmelidir. Bu yapılaşmanın gerçekten ÖÇK alanı sınırları içerisinde olup olmadığı konusundaki tartışmalar, ÖÇK alanı sınırlarlarının kolay ulaşılır internet haritaları halinde olması ihtiyacını gözler önüne sermiştir. Çevre Koruma Dairesi’nin internet sitesinde yayımlamak üzere bu koruma alanlarına ait GoogleMaps ürünlerini oluşturmalarını önermekteyiz. Bunu ötesinde, ÖÇKB sınırları dışında kalan bölgelerde gerçekleştirilecek ve yuvalama sahillerinden direk olarak görülebilecek yapılaşmanın yaratacağı olası ışık kirliliğinin kaplumbağalar üzerinde önemli bir tehlike oluşturduğu için bu ÖÇKB sınırlarının genişletilmesi gerektiğine inanıyoruz.

Alagadi

Yeşil kamplumbağa için Akdeniz’de bulunan en önemli yuva alanlarından biri olmakla birlikte, Caretta caretta için de adamızda bulunan en önemli yuva alanlarından biridir.

Alagadi’de eldeki veriler ışığında deniz içerisinde şamadıralarla işaretlenebilecek boyutta çekirdek kaplumbağa koruma bölgeleri yaratılmasına acilen ihtiyaç duyulmaktadır. Çevre Koruma Dairesi personeli insanların kaplumbağaları rahatsız etmemeleri, kafesleri karıştırmamaları, kaplumbağalara zarar verecek bot veya jet-ski getirmemeleri, çöp atılmasının azaltılması, araçlı ve köpekli insanların uzaklaştırılması gibi ihtiyaçlardan dolayı haftasonu ve bayram tatillerinde plajda bulunmaları gereklidir. Önerimiz, Çevre Koruma Dairesi personelinin haftasonu ve bayram tatili günlerinde 10:00 ve 20:00 saatleri arasında devriyeye yardımcı olacak gönüllülerimizle birlikte aktif olarak çalışması yönündedir.

Ronnas Koyu

Ronnas Koyu’nda yer alan tüm yuvaların kuluçkahaneye taşınması gerektiğine dair fikirler öne sürülmektedir. Buna gerekçe olarak erozyon ve deniz suyunun yuvaları yıkaması nedeni ile yuvaların tahrip olduğu söylenmektedir. Fakat, bu düşüncenin aksine yuvalar kuluçkahaneye taşınmadığı halde bu yıl Ronnas koyunda bulunan yeşil kaplumbağa yuvalarından yavru çıkışında %81 oranında başarı görülmüştür. Bu başarı oranı diğer sahillerde gözlenen başarı oranıyla hemen hemen aynıdır (Şekil 4). Yuvaların sadece deniz kıyısına yakın olan ya da dalgalarla yıkanma ihtimali kesin olan çok az bir kısmı (%5) plajın daha üst kısımlarına taşınmış, fakat kuluçkahane kullanılmamıştır. İnkübasyon süresi boyunca bütün yuvalar düzenli olarak izlenmiştir. Tüm yuvaların sadece %10’unun deniz tarafından yıkandığını ve bu yıkananların yarısından da yavru çıktığını gözlemledik.

Kuzey Kıbrıs’taki deniz kamplumbağası yuvalarında yavru çıkma başarısı, cinsiyet oranı ve inkübasyon sıcaklığı konularında birçok hakemli bilimsel makale yayınlanmıştır (www.cyprusturtles.org/home/publications adresinden makalelerimize ulaşabilirsiniz).

Sonuçlarımız Kuzey Kıbrıs’ta kuluçka sıcaklığının belirgin derecede yüksek olduğunu, yüksek oranda dişi yanlı cinsiyet oranının olduğunu, yavru çıkış başarısının yüksek kuluçka sıcaklığına bağlı olarak azaldığını göstermiştir. Ayrıca, görece denize daha yakın olma ve az miktarda serin nemin yuva sıcaklığının düşmesine neden olduğunu ve bu sayede erkek yavruların meydana gelme olasılığının arttığını biliyoruz. Dişi oranının yüksek olduğu yerlerde bu detay kritik bir önem kazanmaktadır. Kısacası taşınan yuvalardan erkek birey çıkma olasılığı azalmakta bu da bütün popülasyonu kötü etkilemektedir. Bulgularımıza dayanarak, deniz seviyesindeki artışlar nedeni ile kesinkes zarar gören yuvaların sahilde başka bir yere taşınması dışında, doğal olarak oluşan yuva özelliklerine müdahale etmemenin önemli olduğuna inandığımız için yumurtalar kuluçkahaneye taşınmamıştır. Yuvanın kesinkes zarar göreceği durumlarda taşınması vakalarında ise yuvaları doğal derinliklerinden 10 cm daha derine yerleştirmeyi denedik.

Bunun sebebi deniz serinliğinden faydalanamayacak olan yumurtaların derinlik sevyiesini artırarak serinlik koşullarını doğal koşullara yaklaştırmaktı. Sonuçlar, taşınmış yuvaların doğal derinliğinin 10 cm daha derinine yerleştirildiğinde daha başarılı olduklarına işaret etmekektedir. Bu çalışmanın sonuçları yakın zamanda yayınlanacaktır.

Takip ve İzleme Hakkında Kısa Bilgi

2018 yılı içerisinde 2a, 2b, 3, 4 ve 5 bölgelerindeki yuva ve yuvalama sayımlarını da içeren günlük çalışmalar, kuluçka dönemi ve sonrası analizleri Deniz Kaplumbağalarını Koruma Projesi kapsamında yapılmıştır. Bölge 1 Doğu Akdeniz Üniversitesi tarafından takip edilmiştir (Şekil 1). Güzelyalı Kumsalı’ndaki yuvalar Kaplumbağaları Koruma Cemiyeti rehberliğinde Karşıyaka Kaplumbağa Gözcüleri (KTW) tarafından tespit edilmiş ve koruma altına alınmıştır (Şekil 1). Önceki yıllarda da yapılmış olduğu gibi Alagadi sahillerinde gönüllülerce düzenli gece gözlemi ve araştırmalar yapılmış olup, Ronnas Koyu’nda da sınırlı sayıda gece gözlemi yapılmıştır. Uygulanan metodolojiler hakkında detaylı bilgi için Broderick ve Godley’yi inceleyebilirsiniz (Broderick & Godley 1996). Kuzey Kıbrıs’ta uygulanan metodolojiler hakkında detaylı bilgi için www.cyprusturtles.org/home/publications adresimizden paylaşımlarımızı inceleyebilirsiniz.

Şekil 1. Kuzey Kıbrıs’ta bulunan deniz kaplumbağaları yuvalama aktivitesinin olduğu bölgeler.

2018 yılında Bölge 2a, 2b, 3, 4 ve 5 DKKP kapsamında KKC tarafından ve Bölge 1 Doğu Akdeniz Üniversitesi tarafından takip edilmiştir.

Sonuçlar

2018 yılı içerisinde 2401 yuvalama alanı tespit edilmiştir. Bunlardan 1222 tanesi yeşil kaplumbağa, 942 tanesi Caretta caretta ve 237’si belli bir türle ilişkilendirilememiştir (Tablo 1). Bu yuvaların dağılımı hakkındaki detayları Ek 1’de görebilirsiniz.

Yuva sayımı, yuvalama bulunan plajlar ve uzun vadeli gidişat

Deniz Kaplumbağalarını Koruma Projesi’nin (DKKP) takip ve kontrolünü üstlendiği sahiller, Broderick ve Godley (1996) protokollerine uygun bir şekilde ve 1993 yılından bu yana büyük bir özveri ile gözlemlenmektedir. Bu sahillerden elde edilen bilgiler yuvalama sayılarının uzun vadeli eğilimini değerlendirmek için kullanılmaktadır. Bu sahillerden kaydedilmiş olan 2018 yılına ait deniz kaplumbağası aktivitelerinin özeti Tablo 1 ve Ek 1’de sunulmuştur. DKKP kapsamında izlenmiş olan ana yumurtlama sahillerindeki yuvalama faaliyetlerinin zamansal değişimi Şekil 2’de sunulmuştur. Ana yuvalama sahillerini içeren kuzey ve batı kıyılarında toplamda, 418 yeşil kaplumbağa ve 496 Caretta caretta, Karpaz’da ise 634 yeşil kaplumbağa ve 71 Caretta caretta tespit edilmiştir (Şekil 2).

Tablo 1. Kuzey Kıbrıs yuvalama sahillerinde yeşil kaplumbağa ve Caretta caretta türüne ait yuva, yalancı izler/yuvalama denemeleri ve yürütüş izlerine ilişkin veriler kaydedilmiştir.

* = Şekil 1’de sunulan yuvalama eğilimlerine ait verilerin ana sahiller.

Bölge Yuva Yalancı İzler

Yuvalama Denemeleri Yürüyüş İzleri Yeşil Caretta Tanımsız Toplam Yeşil Caretta Toplam Yeşil Caretta Toplam

1.Mağusa Bay 134 166 73 373 186 211 397 62 95 157

2a. Kumyalı/Avtepe 11 18 12 41 22 46 68 19 26 45

2b. Karpaz G* 194 40 60 294 284 57 341 252 35 287

3. Karpaz K* 440 31 48 519 747 34 781 647 45 692

3. Karpaz Diğer 13 6 12 31 27 7 34 14 3 17

4. Kuzey Kıyıları* 336 244 5 585 454 331 785 477 285 762

4. Diğer Kuzey Kıyıları 0 14 3 17 1 30 31 0 15 15

5. Batı Kıyıları* 82 225 20 327 236 532 768 124 576 700

5. Diğer Batı Kıyıları 6 118 4 128 11 123 134 9 128 137

Karşıyaka/Kayalar 6 80 0 86

Tüm Bölgeler Toplam 1222 942 237 2401 1968 1371 3339 1604 1208 2812

Şekil 2. Bölge 4 ve 5’te bulunan ana yuvalama sahillerine ve Karpaz (Bölge 2b ve 3) ait 1993 ile 2018 yılları arasında veri kaydedilebilmiş olan yıllık yuva sayıları (siyah noktalar veri bulunan yılları temsil eder; Green turtle: yeşil kaplumbağa; Loggerhead Turtle: Caretta caretta; North/west core: Kuzey/Batı çekirdek; Karpaz core: Karpaz çekirdek).

Veriler Karpaz bölgesindeki Caretta caretta türü hariç, her iki tür için yuva sayılarında pozitif bir eğilim olduğunu yani artış olduğunu açıkça göstermektedir. Kuzey Kıbrıs’taki yeşil kaplumbağa yuva popülasyonu alınan koruma önlemlerinden ötürü populasyonda kesin olarak iyileşme yaşanmaktadır (Stokes et. al., 2014). Ayrıca, Mısır kıyılarında bulunan Bardawil Lagünün’de beslenen dişi kaplumbağaların Kuzey Kıbrıs sahillerinde yumurtlayan populasyona katılması ile bu artışın desteklendiğine dair bazı kanıtlar mevcuttur (Bradshaw et al., 2017). Caretta caretta türünün yuva sayısındaki artış ve 2018’in rekor yılı olması, 2017 yılında gözlenen düşük yuva sayısından sonra memnun edici bir sonuçtur. Umuyoruz ki, bu artış da gerçekleştirdiğimiz koruma çalışmalarının bir sonucu olarak meydana gelmektedir ve zaman içinde devam edecektir.

0 100 200 300 400 500 600 700

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Yuva Sayısı

1993 ile 2018 arası yuvalama eğilimi

Green turtle (North/west core) Loggerhead Turtle (North/west core) Green Turtle (Karpaz core)

Loggerhead Turtle (Karpaz core)

Zamansal Dağılım

Alagadi sahillerinde bulunan yeşil kaplumbağa ve Caretta caretta yuvalama ve yumurtadan çıkma sayılarının zamansal dağılımı Şekil 3’te sunulmuştur.

Şekil 3. Yeşil kaplumbağa (yeşil) ve Caretta caretta (siyah) yumurtlama ve yumurtadan çıkma süreçlerinin zamansal dağılımı (sayılar hafta başlangıç değerlerini içerir)

Alagadi’de ilk yeşil kaplumbağa 3 Mayıs ve ilk yuva 7 Mayıs’ta gözlemlenmişken, ilk Alagadi yuvalama ve yumurtadan çıkmaların zamansal dağılımı

Yumurtlama Döneminde olan dişilerin kabuk ölçümleri

Alagadi’de dişiler yuvalama sırasında ölçülmüştür. Çentik-çentik (minimum) kavisli kabuk boyu (CCL) ve maksimum kavisli kabuk genişliği (CCW) kaydedilmiştir. Alagadi dişilerinin kabuk istatistikleri Tablo 2’de sunulmuştur.

Tablo 2. Alagadi’de yuvalayan yeşil kaplumbağa ve Caretta caretta türünün kavisli kabuk ölçümleri. Sunulan veriler ortalama  Standart Sapma (aralık) ve örnekleme sayısıdır.

Yeşil Kaplumbağa Caretta caretta Kavisli kapak boyu (cm) 88,0 ± 3,3 (78,1-99,0) n=65 72,1 ± 3,2 (65,3-80,3) n=34 Kavisli kapak genişliği (cm) 79,8 ± 3,4 (68,8-97,2) n=65 65,7 ± 2,9 (59,3-71,8) n=34

Yumurtlama Döneminde olan dişilerin etiketlenmesi

Alagadi bölgesindeki tüm acemi (neofil-ilk kez yumurtlayan) dişilere ikişer adet inkonel alaşımlı yüzgeç etiketi, birer adet ise Pasif Entegre Transporteri (çip kimlik) takılarak markalanmış, etiketlerini düşüren dişilere ise yenileri takılmıştır. Yüzde 56’sı ilk kez karşılaşılmış olan 103 dişi yeşil kaplumbağa markalanmış, yüzde 75’i ilk kez karşılaşılmış olan 40 dişi Caretta caretta da markalanmıştır (Tablo 3).

Tablo 3. Alagadi’deki yuvalayan dişilerin markalanması.

Yuvalayan Dişi

Yeşil

Kaplumbağa % Caretta caretta %

Önceden markalanan 45 44 10 25

İlk kez markalanan 58 56 30 75

Total 103 40

Yuvaların Kaderi

Yuva tespit edildiğinde deniz kıyısına fazla yakın olan ve dalgalar altında kalabilecek olanlar deneyimli gönüllüler tarafından başka bir yere taşınmıştır. Yüksekselen deniz suyu hareketlerinden etkilenen yuvalar da taşınmıştır. Bu önlemler sayesinde yuva dağılma/denizden zarar görme oranlarını çok azaltılmıştır (Şekil 4). Yuva kafesleme faaliyetimiz ile, bir çok yuva metal kafesler ile örtülmüş, köpek veya tilkilerin yuva ve yavrulara zarar verilmesi bariz şekilde azaltılmıştır (Şekil 4). Bu önlemlerden önce köpek ve tilkiler tarafından yuva predasyon oranı neredeyse % 60’dı. Yine de, 2018 yılında aldığımız tüm önlemlere rağmen batı sahillerindeki (önerilere bakınız) predasyon oranı çok yüksekti.

Öncesinde de bahsettiğimiz üzere, sabah devriyelerimizden önce başıboş köpekler yumurta bırakılan gecelerde yuvayı tespit edip yumurtaları tükettiğinden Caretta caretta yuvalarının

baskılanmaktadır. Bu da yerleşik kuş populasyonlarında düşüşe neden olmaktadır. Bu nedenle zehir kullanımı asla teşvik edilmemelidir (Beton et al., 2013). Kısacası tüm yaban hayatın sağlığı için tilki ve başıboş köpek populasyonlarının daha iyi yönetilmesi için önlem alıması gerektiğine inanıyoruz.

Şekil 4. DKKP kapsamındaki ana sahillerin bulunduğu Bölge 2a, 2b, 3, 4 ve 5’teki yeşil kaplumbağa ve Caretta caretta yuvalarının durumu. Yavru çıkışı yaşanan yuvalar bir veya birden fazla canlı tam gelişmiş yavru çıkaranlardır (Hatched: yavru çıkışı yaşanan; Predated:

yuva predasyona uğramış; Inundated: yuva dağılmış; Human: insan etkisi; Unknown:

bilinmiyor; Green: yeşil kaplumbağa; Loggerhead: Caretta caretta).

Yuva Değişkenleri

Kuluçka süresi, yumurta sayısı ve yuva başarısı (Tablo 4) daha önce bu değişkenler için rapor edilmiş değerler ile benzerlik göstermektedir.

Tablo 4. Alagadi sahillerinde yeşil kaplumbağa ve Caretta caretta yuvalarına ait yuva değişkenleri. Sunulan veriler ortalama standard sapma (aralık). Tüm başarılı tam gelişmiş yavru üreten yuvaların yüzde yumurta çatlama başarısıdır.

0 20 40 60 80 100

Hatched Predated Inundated Human Unknown

Toplam oran

Yuva durumu

2018'deki yuvaların durumu

Green Loggerhead

vurmuş kaplumbağa kaydedilmiştir. Kaydedilen yeşil kaplumbağaların ortalama boyu 40,1 cm (CCL ortalama; ± Standart sapma 18,9; aralık 13-93) olup, Caretta caretta’ların ortalama boyutu ise 65,1 cm’dir (±Standart sapma 10.4; aralık 12.5-89.0). Bu sonuçlar daha önceki yıllarda da olduğu gibi küçük yavru yeşil kaplumbağalar ile küçük boyutlu erişkin Caretta caretta bireyler olduklarına işaret etmektedir. Hedef-dışı av olarak yakalanma/karaya vurma olaylarının 2018’deki zamansal dağılımı (Şekil 5) daha önceki yıllarda da gözlendiği gibi daha çok yaz aylarında doğru görülmüştür. DKKP kapsamında gözlemlenen sahillerdeki yıllık karaya vurma oranlarına ait analizler yakın zamanda yayımlanacaktır.

Şekil 5. Yakalanan/karaya vuran yeşil kaplumbağa ve Caretta caretta’ların 2018’deki zamansal dağılımı (Green: yeşil kaplumbağa; Loggerhead: Caretta caretta)

31 adet kaplumbağa deneyimli tekne gözlemcileri ve balıkçılar tarafından markalanmıştır (Tablo 5). Ek olarak, daha önceki yıllarda KKTC’de hedef-dışı av olarak yakalanmış, markalanmış ve geri salınmış 3 kaplumbağa bu sene yeniden yakalanmıştır.

Bunlardan ikisi ağ toplanırken ölü ele geçirilmiştir (Tablo 5). Az sayıda kaplumbağanın hedef- dışı av olarak yakalandığı ve markalanıp geri salınmaktadır. Geri yakalanan kaplumbağaların çoğu da ölü olarak ele geçmektedir. Bu bulgular göstermektedir ki, Kuzey Kıbrıs denizlerinde belirli alanlar yıl boyu aynı kaplumbağalar tarafından beslenmek için kullanılmaktadır. Aynı zamanda bu kaplumbağaların erişkinliğe ulaşana kadar yaşama şanslarının düşük olduğuna işaret etmektedir. 3595A (Tablo 5) markalı kaplumbağa 1 Mart 2015 tarihinde Güney Adriyatik Denizi’ndeki, Bisceglie, İtalya açlıklarında, dip trolü ile yakalandıktan sonra Pasquale Salvemini tarafından markalanmıştır. İlk halkalandığı zaman kavisli kabuk boyu 68 cm olarak ölçülmüştü.

0 5 10 15 20 25

Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct

Mevsim boyunca karaya vurmaların paternleri

Green Loggerhead

Tablo 5. 2017 raporundan bu yana markalanan kaplumbağalar. *Sirtrack FastGPS satellite transmitter kullanılanlar. ** Wildlife Computers SPLASH tag satellite transmitter kullanılanlar.

Yeniden yakalanma İlk markalama

Liman Tarih Tür CCL Yeni mi? LHS RHS LHS RHS Durumu

Mağusa 23/08/2017 Yeşil 27 N CY0748 CY0749 Canlı

Mağusa 14/11/2017 Yeşil 30 N CY0750 Canlı

Mağusa 03/02/2018 Yeşil 37 N CY0357 CY0358 Canlı

Mağusa 03/02/2018 Caretta** 63 N CY0355 CY0356 Canlı

Lapta 08/02/2018 Yeşil 29 N CY5076 CY5077 Canlı

Kumyali 09/02/2018 Yeşil 28,5 N CY0860 CY0861 Canlı

Boğaz 12/02/2018 Yeşil 28 N CY0864 CY0862 Canlı

Boğaz 02/03/2018 Caretta 72 N CY0478 CY0871 Canlı

Mağusa 02/03/2018 Caretta** 76 N CY0376 CY0377 Canlı

Yeni Erenköy 07/04/2018 Yeşil 28.5 N CY5524 CY5525 Canlı

Lapta 09/04/2018 Yeşil 22,5 N CY5099 CY5098 Canlı

Mağusa 24/04/2018 Caretta N CY0376 CY0377 Canlı

Mağusa 25/04/2018 Yeşil ** 39,5 N CY5028 CY5029 Canlı

Seabird Karpaz 12/05/2018 Yeşil 78 N CY5027 CY5049 Canlı

Boğaz 13/05/2018 Caretta 66,5 N CY5046 CY5045 Canlı

Yeni Erenköy 13/05/2018 Caretta 87 N CY5047 CY5048 Canlı

Boğaz 17/05/2018 Caretta 67 N CY5044 CY5043 Canlı

Mağusa 19/05/2018 Yeşil 29,5 N CY5040 CY5039 Canlı

Yedidalga 21/05/2018 Yeşil 31,8 N CY5042 CY5041 Canlı

Mağusa 24/05/2018 Yeşil 27,5 N CY0359 CY0360 Canlı

Boğaz 25/05/2018 Yeşil CY0730 CY0731 Ölü

Lapta 26/05/2018 Yeşil 32 N CY5080 CY5079 Canlı

Mağusa 28/05/2018 Yeşil 35 N CY0361 CY0362 Canlı

Mağusa 03/06/2018 Caretta * 61 N CY0191 CY5541 Canlı

Mağusa 10/06/2018 Caretta 57 N CY0363 CY0364 Canlı

Mağusa 11/06/2018 Caretta * 66 N CY5545 CY5546 Canlı

Mağusa 11/06/2018 Yeşil 27 N CY0365 CY0366 Canlı

Mağusa 19/06/2018 Yeşil 33,5 N CY0367 CY0368 Canlı

Mağusa 24/06/2018 Caretta 67 N CY0369 CY0371 Canlı

Mağusa 24/06/2018 Yeşil ** 57,5 N CY5547 CY5166 Canlı

Mağusa 15/07/2018 Caretta 3595A Canlı

Mağusa 03/09/2018 Caretta 58 CY0372 CY0373 Canlı

Balalan 09/10/2018 Yeşil 31 N CY5521 CY5522 Canlı

Yeşil

Uydu Takibi

Şekil 6. İzlenen bireylere ait kayıtları sunan haritalar ((a) Akdeniz ölçeğinde Caretta caretta hareketleri; (b) Akdeniz ölçeğinde yeşil kaplumbağa hareketleri; (c) Kıbrıs ölçeğinde Caretta caretta hareketleri; (d) Kıbrıs ölçeğinde yeşil kaplumbağa hareketleri)

2018 yılında iki türe ait değişik yaşlardaki 23 adet bireye uydu vericisi yerleştirildi. Bu bireylerin bazıları Akdeniz’de deniz kaplumbağaları için bazı ilklere imza attı. Caretta caretta olan Nehir adlı birey 2017 yılında yuvalama sonrasında izlenmeye başlanmış, 2018 yılında da izlenmeye devam edilmiştir. Nehir Akdeniz batı havzasına ilerlemiş, İspanya ve Cezayir arasında yer alan Alboran Denizi’ne ulaşarak Akdeniz’de en uzun mesafe katettiği uydu vericisi ile izlenen birey olarak kayıtlara geçmiştir. Her iki türe de ait erişkin bireyler tipik olarak belirli bölgelerin taban kısımlarında yani derinde beslenirler. Fakat, farklı olarak, Nehir ve MAVA (2018’de Alagadi’den izlenmeye başlandı) KKTC’de yumurtlayıp uydu vericisi ile izlenen ve devamlı değişen bölgelerde su yüzeyinde beslenme alışkanlığı gösteren ilk bireyler oldular.

2017 ve 2018 yıllarında izlenen Caretta ergin dişileri özenle seçilmiştir. Bu seçim sırasında daha önce izlenmiş olan bireylerden farklı yerlere giden bireyler belirlenmiş ve nereye

Ahmet Garabela’nın yardımlarıyla yakalanan ve sonradan adını da verdiğimiz bir erkek yeşil kaplumbağa da dahildir. Beş birey Ronnas koyundan, Beş birey de güney Karpaz sahillerinden olmak üzere Dipkarpaz ile Kaleburnu bölgeleri arasında toplamda 10 birey izlenmiştir. Bu çalışmanın asıl amacı üreme sezonu boyunca yuvalama sahilleri açığındaki kaplumbağa hareketlerini anlamak ve bu bilgi doğrultusunda üreme sahilleri yakınında Deniz Koruma Alanlarını belirlemektir. Üreme sonrası hareketlerin izlenmesi ilginç olduğu kadar değerli bir bilginin elde edilmesini sağlamıştır. Mısır’da bulunan Bardawil Lagün bölgesinin uydu cihazı ile izlenen bireylerin %40’ı için beslenme bölgesi olduğu doğrulanmıştır. Yani bu bireylerin %40’ı Kuzey Kıbrıs’ta yumurtladıktan sonra beslenmek ve birkaç yıl geçirip yeniden üremeye hazırlanmak üzere Mısır’a göçmektedir. Lagün bölgesine giriş yapan bu dört bireyden birine yerleştirilen cihaz lagün çevresine ulaştığında sinyal göndermeyi durdurmuştur. 2017 yılında yayınlanan çalışmamıza göre (Bradshaw ve ark. 2017) bu alan Alagadi’de yuva yapan kaplumbağaların %40’ına beselnme süresinde (yumurtlama dönemi dışında) ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca benzer gözlemler bu yıl Türkiye kıyılarında izlenmeye başlayan bireyler için de geçerlidir (Ayşe Oruç kişisel görüşme). Kısacası, bu lagün Akdeniz’de yaşayan yeşil kaplumbağalar için en önemli beslenme alanlarından biri olarak ön plana çıkmaktadır. Bahar aylarında Karpaz bölgesindeki dört okul ziyaret edilerek, öğrencilerin isimlendirdikleri uydu vericili kaplumbağaları yolculukları sırasında internet üzerinden izlemeleri sağlanmıştır.

Ayrıca, English School of Kyrenia öğrencileri tarafından isimlendirilen Bubble 2 isimli birey Tunus’ta bulunan Boughrara Körfezi’ne kadar olan hareketi ile Akdeniz’de en uzun mesafe izlenen yeşil kaplumbağa olmuştur.

Bu sene bir ilke daha imza atılmış ve proje kapsamında Akdeniz’de yaşayan yeşil kaplumbağların genç bireyleri ilk kez Gazimağusa Körfezi’ndeki balıkçılarla işbirliği içinde uydu vericisi ile izlenmeye başlanmıştır. Ayrıca yerleşik olarak körfezde yaşayan dört Caretta bireyi de uydu ile izlenmiştir. Tüm bireyler, geleneksel ARGOS sistemine ek olarak, yüksek çöznürlüklü coğrafik konum sistemleri ile de takip edilmiştir. Bu sistemlere ek olarak, iki yeşil kaplumbağa ve iki Caretta dalış derinliği ve süresini de izleyen cihazlarla donatılmıştır. Bu veriler kaplumbağaların balık ağları ile etkileşimlerini anlamada ve halihazırda Gazimağusa Körfezi’nde yapılan havadan tespit araştırmalarının sonuçlarının yorumlanmasında da faydalı olacaktır. Çıkan sonuçlar, çoğunlukla yuvalama sonrasında yani beslenme döneminde izlenen dişi bireylerinkine benzer şekilde, gençlerin de belirli yerlerde beslenme eğiliminde olduğunu göstermiştir. Farklı olarak, erkek Caretta “Mehmet Kaptan” Haziran ayında Zafer Burnu’na kadar güney Karpaz sahilleri boyunca yer değiştirmiştir. Büyük ihtimalle değişik bölgelerde

Bu yıl içerisinde Londra Zooloji Derneği’nden (ZSL) ekibi yardımı ile yeni bir GPS kayıt cihazını yeşil kaplumbağalar üzerinde deneme şansına sahip olduk. Bu cihazlar erken yumurtlama sırasında takılarak ardışık bir sonraki yumurtlama sırasında çıkarıldılar. Bu cihazlar kullanılarak 10 birey izlendi; ve en sonunda bireyler beslenme alanlarına göçmeden önce tüm cihazlar başarı ile söküldü.

Bu kaplumbağa takip çalışmalarına ek olarak, daha genç bir yeşil kaplumbağa bireyi KKKKC tarafından raporlama süresinde izlemeye alınmış ve bir diğer genç yeşil kaplumbağa da Taşkent Doğa Parkı rehbilitasyon merkezinde doğaya salınımı sırasında izlemeye alınmıştır.

Şekil 7. ZSL ile yapılan çalışmadan bir görüntü

Yatla Yapılan Araştırmalar

Kaplumbağa Koruma Cemiyetinin MAVA desteğiyle hassas türlerin hedef-dışı avlanmasını anlamak için gerçekleştirdiği projesi kapsamında Eylül ayında bir yat ile 10 gün boyunca araştırma gerçekleştirdik. Yunus, balina, deniz kuşu, deniz kaplumbağası ve diğer hassas türleri gözlemlemek amacıyla bu araştırma seferi Gazimağusa’dan Lefke’ye günde yaklaşık 30 deniz mili kadar mesafelerde kıyıdan 12 deniz mili içerisindeki zig-zag rotalarda gerçekleştirdik.

Proje personeli ve kuş tanımlama yeteneklerinden dolayı Kuşları ve Doğayı Koruma Derneği-KUŞKOR gönüllüleri de araştırmada görev aldı. 2019 yılı baharında ikinci bir araştırma

Diğer Araştırma Projeleri

2018 ında yürütülen diğer çalışmalar:

Ceren Barlas (Doktora Öğrencisi), Plastik materyallerin deniz kaplumbağaları yaşamındaki etkileri. 2019 Mart başlıyor….

Lucy Omeyer (Doktora Öğrencisi), Kuzey Kıbrıs’taki Yeşil Kaplumbağa ve Caretta caretta cinslerinin doğurganlığı ve gelişimi. Devam ediyor…

Emily Duncan (Doktora Öğrencisi), Plastik materyallerin deniz kaplumbağaları yaşamındaki etkileri. Tamamlandı…

Julia Haywood (Doktora Öğrencisi), Değişen iklim şartlarının Caretta caretta cinsi üzerindeki etkisi ve göç dönemi sırasında beslenme konusundaki başarı oranlarını araştırma.

Devam Ediyor…

Robin Snape (Dokora Öğrencisi), Akdeniz küçük ölçekli balıkçılık ile biyoçeşitlilik etkileşimi. Tamamlandı…

Jessie Schneider (Master Öğrencisi), Kuzey Kıbrıs’ta hedef-dışı av kurbanı olan ve karaya vuran ölü deniz kaplumbağalarının varyasyonu. Yakın zamanda tamamlandı…

Josephine Palmer (Master Öğrencisi), Doğu Akdeniz havzasında bulunan iki simpatrik deniz kaplumbağası türünün diyeti. Tamamlandı…

Jade Getliff (Lisans Öğrencisi), Yeşil Kaplumbağaların Kuzey Kıbrıs Ronnas Koyu bölgesindeki yuva yeri seçimlerinin yumurtadan çıkma başarısına etkisi

Jack Holman (Lisans Öğrencisi), Yeşil Kaplumbağaların Kuzey Kıbrıs Alagadi Plajı civarında yuvalama dönemindeki davranışlarının yumurtadan çıkma başarısına etkisi

Claudia Talamas (Lisans Öğrencisi), Yeşil Kaplumbağa ve Caretta caretta yavrularının yuva sıcaklığı ve kuluçka dönemlerindeki morfolojik etkileri.

Joe Rigby (Lisans Öğrencisi), Kaplumbağa yavrularının kuluçka dönemini basarıyle atlatmalarını etkileyen faktörler.

Oliver Ford (Lisans Öğrencisi), Kuzey Kıbrıs’taki deniz kirliliği ve makro plastikler konusunda değerlendirme. Uluslararası methodların kıyaslamalı değerlendirilmesi

Güncel Bilimsel Yayınlar

Aşağıdaki raporlar 2018 yılı içerisinde Deniz Kaplumbağalarını Koruma Projesi tarafından yayınlanmıştır.

Varela MR, Patrício AR, Anderson K, Broderick AC, DeBell L, Hawkes LA, Tilley D, Snape RTE, Westoby MJ, Godley BJ (2018) Assessing climate change associated sea‐level rise impacts on sea turtle nesting beaches using drones, photogrammetry and a novel GPS system.

GlobalChangeBiol DOI: 10.1111/gcb.14526

Duncan EM, Broderick AC, Fuller WJ, Galloway TS, Godfrey MH, Hamann M, Limpus C, Lindeque PK, Mayes AG, Omeyer LCM, Santillo D, Snape RTE, Godley BJ (2018) Microplastic ingestion ubiquitous in marine turtles. GlobalChangeBiol https://doi.org/10.1111/gcb.14519

Omeyer LCM, Godley BJ, Broderick AC (2017) Growth rates of adult sea turtles.

EndangSpecRes 34:357-371

Duncan EM, Botterell ZLR, Broderick AC, Galloway TS, Lindeque PK, Nuno A, Godley BJ (2017) A global review of marine turtle entanglement in anthropogenic debris: a baseline for further action. EndangSpecRes 34:431-448

Bradshaw PJ, Broderick AC, Carreras C, Fuller W, Snape RTE, Wright LI, Godley BJ (2018) Defining conservation units with enhanced molecular tools to reveal fine scale structuring among Mediterranean green turtle rookeries. BiolCons 222:253-260

Omeyer, LCM, Fuller WJ, Godley BJ, Snape RTE, Broderick AC (2018) Determinate or indeterminate growth? Revisiting the growth strategy of sea turtles. MarEcolProgSer 596:

199–211

Snape RTE, Broderick AC, Çiçek BA, Fuller WJ, Tregenza N, Witt M, Godley BJ (2018) Conflict between Dolphins and a data-scarce fishery of the European Union. HumEcol 46:423–433 Tikochinski Y, Bradshaw PJ, Mastrogiacomo A, Broderick AC, Daya A, Demetropoulos A, Demetropoulos S, Eliades N, Fuller WJ, Godley BJ, Kaska Y, Levy L, Snape RTE, Wright LI, Carrera C (2018) Mitochondrial DNA short tandem repeats unveil hidden population structuring and migration routes of an endangered marine turtle. AquatConserv 28: 788- 797

Snape RTE, Bradshaw PJ, Broderick AC, Fuller WJ, Stokes KL, Godley BJ (2018) Off-the-shelf GPS technology to inform marine protected areas for marine turtles. BiolCons 227: 301- 309

Duncan E, Arrowsmith J, Baina C, Broderick AC, Lee J, Metcalfe K, Pikesley S, Snape RTE, van Sebilled E, Godley BJ (2018) The true depth of the Mediterranean plastic problem:

Extreme microplastic pollution on marine turtle nesting beaches in Cyprus.

MarinePollBull 136: 334-340

Referanslar

Beton, D., Saydam, B and Snape, R. 2013. Status and ecology of the Bonelli's Eagle, Aquila fasciatus, in the Pentadaktylos Mountain Range, Cyprus (Aves: Falconiformes).

Zoology in the Middle East, 59, 123-130

Broderick, A. C., & Godley, B. J. (1996). Population and nesting ecology of the Green Turtle , Chelonia mydas , and the Loggerhead Turtle , Caretta caretta , in northern Cyprus.

Zoology in the Middle East, 13, 27–46

Bradshaw, P. J., Broderick, A. C., Carreras, C., Inger, R., Fuller, W., Snape, R., Stokes, K. L &

Godley, B. J. (2017) Satellite tracking and stable isotope analysis highlight differential recruitment among foraging areas in green turtles. Marine Ecology Progress Series, 582, 201-214

Snape, R., Beton, D., Broderick, A., Çiçek, B., Fuller, W., Özden, Ö., & Godley, B. (2013).

Strand Monitoring and Anthropological Surveys Provide Insight into Marine Turtle Bycatch in Small-Scale Fisheries of the Eastern Mediterranean. Chelonian

Conservation and Biology, 12, 1–15

Stokes, K. L., Fuller, W. J., Glen, F., Godley, B. J., Hodgson, D. J., Rhodes, K. & Broderick, A. C.

(2014). Detecting green shoots of recovery: the importance of long-term individual- based monitoring of marine turtles. Animal Conservation, 17, 593-602

Farkındalığı Artırma

2018 Nisan ve Mayıs aylarında Karpaz yarımadasındaki okul ziyaretleri

“Akdeniz bölgesindeki deniz kaplumbağalarının korunması” başlıklı MAVA destekli projemiz kapsamında, Dipkarpaz ve Yeni Erenköy ilkokul ve ortaokullarında (toplamda dört okul) dört ders düzenlenmiştir. Dr. Damla Beton büyük bir Caretta bireyine ait karapaks ve kafatasına ait örneklerin gösterimi ile birlikte deniz kaplumbağalarının korunmasının önemi üzerine sunum yapmıştır.

Damla ayrıca uydu vericisini tanıtmış, Karpaz’daki deniz kaplumbağalarının korunması bağlamında kaplumbağa göçünü anlatmıştır. Öğrencilere her

isimlendirdikleri yeşil kaplumbağaların Karpaz sahillerinden başlayan göçlerini izleyebilecekler.

İlk kez düzenlenen SPOT Caretta Festivali

Ramazan Bayramı tatili süresindeki 23 – 24 Ağustos günleri boyunca deniz kaplumbağası festivali Dipkarpaz köyünde düzenlenmiştir.

Etkinliğimizin temel amacı her yaz Karpaz bölgesinde yuvalayan dünyaca önemli deniz kaplumbağaları üzerine desteği ve farkındalığı

festivali göstermeyi de hedefledik. Festival Perşembe gecesi Karpaz proje koordinatörü Dr.

Damla Beton, deniz kaplumbağası uzmanı ve Gazimağusa proje yöneticisi Dr. Burak Ali Çiçek, Dipkarpaz Belediye Başkanı Suphi Çoşkun ve Çevre Koruma Dairesi Gazimağusa Bölge Müdürü Burak Çelik tarafından yapılan açılış konuşmaları ile başladı. Kıbrıslı türk rock müzik grupları Perşembe ve Cuma akşamları köyün merkezinde yer alan ve yapıldığından bu yana ilk kez kullanılan (AB fonu ile yapılmış) festival alanında konser vediler. Yerel üreticiler tezgahlar açarak, ev yapımı börek, köfte, kebap, içecek ve diğer atıştırmalıklardan sattılar.

Plastik atıkları azaltmak için katılımcıların şişe ve bardaklarını tekrar doldurabilecekleri soğuk su sebilleri yerleştirildi. Kaplumbağa Koruma Cemiyeti bilgi alanı oluşturularak bu alanda broşür dağıtma, para toplama amaçlı kaplumbağa eşyaları satma ve katılımcıların gün içinde düzenlenen plaj aktivitelerine katılımı yönünde teşvik etme gibi aktiviteler yönetilmiştir.

Ayfilon belediye plajına taşınarak, 300 katılımcı kaplumbağaların yaşam döngüsü, tehditleri ve koruma girişimleri konusunda yerel gönüllülerden bilgi alma firsatı bulmuştur.

Günün geri kalan zamanında çocuklar ve aileleri için kaplumbağa olma yarışı, ip çekme ve kumdan kale yapma yarışması gibi oyun aktiviteleri sürekli olarak devam etti. Gün batımında ise Karpaz sakinleri ve tatilciler her biri 100 insan civarında

“Akdeniz bölgesindeki deniz kaplumbağalarının korunması (Kuzey Kıbrıs önerisi)” projesi kapsamında MAVA tarafından desteklenmiştir.

Yeni Alagadi bilgi merkezinin açılması.

İlkbahar aylarında Alagadi merkez istasyonumuzda bulunan ve binlerce turist ve yerel ziyaretçinin deniz kaplumbağaları hakkında bilgi edinmek, gece nöbeti, yavru salımı gibi ekoturism aktivitelerine katılabilecekleri bilgi merkezinde önemli bir genişleme gerçekleştirdik. Bu genişleme sayesinde ekoturizm aktivitesi yapma kapasitemizi önemli bir şeklide arttırarak ekonomik sürdürülebilirliğimizi sağlamlaştırdık ve Kuzey Kıbrıs turizm endüstrisine katkı koyma imkanı sağlamış olduk. Aynı zamanda okul gezilerinde öğrencilerimize, Kuzey Kıbrıs Turkcell gibi destekçilerimizin ve yazın ziyaretimize gelen Birleşik Devletler Büyükelçisi gibi diplomatik gruplara daha iyi bir ortam sunmaya başladık.

Merkezimiz “Akdeniz bölgesindeki deniz kaplumbağalarının korunması (Kuzey Kıbrıs önerisi)” projesi kapsamında MAVA tarafından finanse edilmiş ve yerel sponsorlarımız tarafından desteklenmiştir.

ABD Büyükelçisi Kathleen A. Doherty Alagadi merkezimizi ziyaret etti ve yavruları serbest bıraktı.

sonra yavru salımı için Alagadi sahiline götürüldü.

Tüm çalışanlarımız ve gönüllülerimiz ABD Büyükelçiliğine ev sahipliği yapmaktan büyük onur duymuştur. Grubunun çoşkusu ve Büyükelçinin çalışma profilmizin artmasına yönelik destekleri bizlerde memnuniyet yaratmıştır.

Kuzey Kıbrıs Turkcell Genel Müdürü ve Turkcell ailesi.

Kuzey Kıbrıs Turkcell ailesi ve CEO Harun Maden projemize Alagadi’de iki kez ziyarette bulundular.

Temmuz ayında yumurtlayan yetişkin bir kaplumbağayı izlemek için 15 kişilk bir grup ziyaret etti ve bu grup bir yeşil kaplumbağayı

ve gazetelerde yer aldı. Ağustos ayında Turkcell ailesi ve CEO Harun Maden yavru salınımı için Alagadi’yi tekrar ziyaret etti. Etkinlik öncesinde tanıtım öyle iyi yapıldı ki, anayolda oluşan trafik yoğunluğu nedeniyle maalesef binlerce vatandaşımız gibi Bakanlarımız ve KKTC devlet yetkililerimiz ulaşamadan geri dönmek zorunda kaldılar. 2019 yılında düzenleyeceğimiz aktivitemiz sırasında trafik polisi tarafından organize edilecek trafik ve Alagadi boyunca yayılacak park alanı ile daha iyi organizasyon yapacağız. Büyük çoşkusu ile yoğun programına rağmen gece zamanı kaplumbağa etkiliklerine katılarak Kuzey Kıbrıs’ta kaplumbağa korumayı sahiplenen CEO Harun Maden övgüleri haketmektedir. Kuzey Kıbrıs

Üniversitesi akademisyenlerinden oluşan bir jüriye sunmak üzere çevre projelerine davette bulundular. KKC yönetim kurulu üyesi ve kaplumbağa proje yöneticimiz Robin Snape KKTC’de 26 yıldan bu yana gerçekleştirdiğimiz çalışmalarımızın önemli noktalarını sunmuştur.

Konuşması artan yuva sayıları, KKTC’nin bir amblemi olarak deniz kaplumbağalarının sergilenmesi, başlıca yuva alanlarının korunması, hedef dışı avcılığın yönetimi ve anlaşılması ve Akdeniz boyunca kaplumbağa beslenme alanlarının tanımlanması gibi önemli başlıkları içermekteydi. Bu çalışmalarımızla projemiz birincilikle onurlandırıldı ve ödül Cumhurbaşkanı Sayın Mustafa Akıncı tarafından Cumhurbaşkanlığı yerleşkesinde Robin’e ve gönüllümüz Çiğdem Çağlar’a takdim edilmiştir. Ödülümüz şuan yeni bilgi merkezimizde sergilenmektedir.

Art terapi harekete geç etkinliği

KKKKC, Eylül ayında kişisel gelişim ve sanat terpisi merkezi Art Terapi etkinliğinin odak noktası olan STK’lardan biriydi. Etkinliğin teması deniz kaplumbağaları, kuşlar ve doğaydı. Etkinlik Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı’nın KKTC’de çevre konuları temalı açılış konuşması ile geniş katılımlı olarak gerçekleştirildi.

Asya Hilmioğlu Anı etkinliğ 19 Ağustos.

Üçüncü Asya Hilmioğlu anma etkinliği 19 Ağustos Pazar günü gerçekleştirildi. Çok genç yaşta

hatırlıyoruz. Anma etkinliğini Asya’nın ailesi ve arkadaşları ile birlikte gerçekleştirdik.

Foça Türkiye’de tekne gözlemcileri için verilen eğitime katıldık ve tecrübelerimiz paylaştık

Kaplumbağaları Koruma Cemiyeti üyesi ve aynı zamanda Exeter Üniversitesi araştırma görevlisi Robin Snape, Girne Amerikan Üniversitesi Öğretim

eğitim programına katılmak üzere Foça’ya (İzmir) gittiler. Robin ve Elizabeth, hedef-dışı avlanma alanında sahip oldukları deneyimleri paylaştıkları eğitim sürecinde, kendilerine Türkiye’de çalışmalarını sürdüren, Cem Orkun Kıraç, Zafer Tosunoğlu, Meltem Ok, Arda Tonay, Doğan Sözbilen and Barış Özalp gibi uzmanlar da eşlik etti.

Bu eğitim aynı zaman da trol tipi bir tekne ile İzmir Körfezi’nde yapılan bir araştırma turunu da içermekteydi. Bu çalışma Doğa Derneği tarafından organize edilmiş ve Türkiye Tarım Bakanlığı görevlilerinin de katılımıyla gerçekleşmiştir. Diğer proje destekçileri ise, DEKAMER, WWF Türkiye ve MEDASSET’tir.

Ek 1: Deniz Kaplumbağalarını Koruma Projesi Bölge 2a, 2b, 3, 4, ve 5 içinde bulunan yuvalara ait detaylı bilgi

Yuvalar Bölge 2a, 2b, 3, 4 ve 5 içerisinde bulunan çekirdek çalışma plajları ve çekirdek olmayan çalışma plajlarına(*) yerleştirildi. Ek olarak, Güzelyalı sahilinde 76 Caretta ve 6 yeşil kaplumbağa yuvası, 4 Caretta yuvası Kayalar koyunda Karşıyaka Kaplumbağa Gözcüleri tarafından kaydedilmiştir. Gazimağusa Körfezinde Doğu Akdeniz Üniversitesi 134 yeşil kaplubağa yuvası, 166 Caretta yuvası ve 76 türü belirtilmemiş yuva kaydetmiştir. (G: Yeşil kaplumbağa; L: Caretta türü)

Bölge Koordinatlar Sahil adı Plaj # Yuva#

Lat/Lon G L ? Top

5 Batı sahili 35.3674/32.9234 Message 82a 6 12 0 18

5 Batı sahili 35.3583/32.9234 Lost 82b 40 12 1 53

5 Batı sahili 35.3369/32.9358 Batı 1 83 10 22 4 36

5 Batı sahili 35.3255/32.9356 Batı 2 84 23 52 9 84

5 Batı sahili 35.2790/32.9381 Monster S 85 3 127 6 136

Bölge 5 çekirdek toplam 82 225 20 327

5 Batı sahili 35.2895/32.9394 Monster N * 4 46 0 50

5 Batı sahili 35.3064/32.9400 Secret * 2 72 4 78

Bölge 5 toplam 88 343 24 455

Bölge Koordinatlar Sahil adı Plaj # Yuva#

Lat/Lon G L ? Top

4 Kuzey sahili 35.4257/33.8993 Kaplıca 69 2 15 0 17

4 Kuzey sahili 35.4160/33.8633 Kantara 70 1 20 0 21

4 Kuzey sahili 35.4122/33.8348 Tatlısu 71 5 117 4 126

4 Kuzey sahili 35.4116/33.8198 Tatlısu Bel 72 0 1 0 1

4 Kuzey sahili 35.3534/33.5948 Esentepe 2 73 19 7 1 27

4 Kuzey sahili 35.3543/33.5976 Esentepe 1 74 1 6 0 7

4 Kuzey sahili 35.3500/33.5803 Military 75 0 0 0 0

4 Kuzey sahili 35.3345/33.4932 Alagadi 2 76 169 20 0 189

4 Kuzey sahili 35.3323/33.4831 Alagadi 1 77 139 58 0 197

Bölge 4 çekirdek toplam 336 244 5 585

4 Kuzey sahili 354115/33.7936 Smalls * 0 4 0 4

4 Kuzey sahili 35.4461/33.9775 Balalan * 0 4 1 5

4 Kuzey sahili 35.38668/33.70957 Sea terra Bay* 0 6 2 8

Bölge 4 toplam 336 258 8 602