TOBB
İKLİMLENDİRME MECLİSİ
TÜRKİYE İKLİMLENDİRME SANAYİ SEKTÖR RAPORU
RAPORTÖR / DANIŞMAN DOÇ. DR. ATİLLA BIYIKOĞLU
ARALIK 2011 ANKARA
ii
TÜRKİYE İKLİMLENDİRME SANAYİ SEKTÖR RAPORU
TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ TÜRKİYE İKLİMLENDİRME MECLİSİ
ARALIK 2011
iii
Önsöz
İklimlendirme, konfor şartlarının temini için iç ortam şartlarının ısıl prosesler ve sistemler kullanılarak kontrol altına alınması ve insanlığın hizmetine sunulması bilimi olarak ifade edilebilir. Bu tanım dikkate alındığında, iklimlendirme sektörünün kapsamı; ısıtma, soğutma, havalandırma ve hava şartlandırma (klima) sistem ve ekipmanları ile tesisat ve tesisat elemanlarını içermektedir.
İklim değişiklikleri, alışkın olduğumuz iklimlerin dışında seyreden hava şartları, iklimlendirmeyi, yani; iç ortam hava şartlarına müdahaleyi kaçınılmaz kılmıştır.
Günümüzde iklimlendirme cihazlarının yaygınlaşması, ucuzlaması, kolay elde edilebilir olması, kapalı mekanların genişlemesi ve kullanım amaçlarının çeşitlenmesi sektörümüzün büyümesini sağlamıştır. Tüm bu gelişmeler ışığında, Türkiye iklimlendirme sanayi 1993 yılında gelişmeye ve örgütlenmeye başladı.
Sektörümüz, her geçen gün büyüyen üretim ve satış potansiyeline paralel olarak örgütlenme yapısını da hızla tamamladı. İklimlendirme sektörü bugün TOBB İklimlendirme Meclisi, vakfı; ISKAV (Isıtma, Soğutma, Klima Araştırma ve Eğitim Vakfı), sanayici dernekleri; İSKİD (İklimlendirme Soğutma Klima İmalatçıları Derneği), ESSİAD (Ege Soğutma Sanayicileri ve İşadamları Derneği), DOSİDER (Doğalgaz Sanayicileri ve İşadamları Derneği), İZODER (Isı, Su, Ses ve Yangın Yalıtımcıları Derneği), SOSİAD (Soğutma Sanayi İşadamları Derneği), POMSAD (Türk Pompa ve Vana Sanayicileri Derneği), mühendisler derneği TTMD (Türk Tesisat Mühendisleri Derneği), müteahhitler derneği MTMD (Mekanik Tesisat Müteahhitleri Derneği), eğitim derneği İSEDA (İklimlendirme ve Soğutma Eğitim Danışma ve Araştırma Derneği), ve İklimlendirme Sanayi İhracatçıları Birliği ile büyük bir sektör haline geldi.
Sektörümüz meslek standartlarını oluşturmuş, strateji belgesini ve sektör raporunu hazırlamış öncü bir sektör konumuna gelmiştir. Dünyada arz-talep döngüsünde hızlı bir gelişim yaşayan İklimlendirme sektörü, günümüz şartlarına paralel, artık olmazsa olmaz, bir olgu haline geldi. Sektör ürünleri insan yaşamında vazgeçilmezler arasında hızla yerini alırken, ülkeler bu konuda ciddi yatırımlara, üretim ve satış rakamlarına imza atmaktadır. Türkiye İklimlendirme Sektörü’nün ise, küresel
iv rekabet gücünün arttırılması ve pastadan ciddi bir pay alabilmesi için zayıf yanlarının geliştirilmesi ve güçlü yanlarının akılcı bir şekilde kullanılması gerekmektedir.
Türkiye İklimlendirme sektörü avantajları ile yabancı sermayenin dikkatini çekmiş, dünyanın önde gelen firmaları, yatırım için ülkemizi bir üs olarak seçmiştir. Türkiye bugün Avrupa’nın ve Afrika’nın üretim merkezi haline gelmiştir. Türkiye, sektörün tüm ürünlerini üretebilmektedir, altyapımız, teknolojimiz buna uygundur. Yapılan ar- ge ve ür-ge çalışmaları ile gün geçtikçe teknoloji üretim merkezi haline gelmekteyiz.
Ülkemiz bugün dünyanın her yerine ısıtma sistem ve elemanları, soğutma sistem ve elemanları, havalandırma-klima sistem ve elemanları, tesisat sistem ve elemanlarını kapsayan yüzlerce çeşit ürünü üretip ihraç etmektedir. Türkiye’nin jeopolitik konumu, insan gücü, iç pazar büyüklüğü gibi avantajlarından dolayı, dünyaca ünlü markalar ülkemizde yatırım yapmış ve yapmaya da devam etmektedir.
Enerji gereksinimindeki artış, özellikle en kaliteli ve en pahalı enerji şekli olan elektriğin kullanımında, ekonomikliği ön plana çıkaracak çözümler üretilmesini gerektirmektedir. Dünya genelinde, sanayi dışı elektrik tüketim kaynakları dikkate alındığında, iklimlendirme sektörü enerji tüketim oranının % 50 üzerinde olduğu tahmin edilmektedir. Enerji darboğazlarının aşılabilmesi, toplumların dikkatinin iklimlendirme sektörü ürünlerinin bilinçli seçimi ve kullanımı yönüne çevrilebilmesinde ve hükümetlerin enerji politikalarında iklimlendirme sektörüne verdiği önemin artırılabilmesinde yatmaktadır.
Türkiye İklimlendirme Sanayi Raporu’nu titiz bir çalışma ile hazırlayarak sektörün bugünkü durumunu ortaya koyan sektör danışmanımız Sn. Doç. Dr. Atilla Bıyıkoğlu’na ve bu çalışmanın şekillenmesinde katkıları bulunan tüm meclis üyelerimize şükranlarımı arz eder, Türkiye’deki sektörel gelişimin seyrini göstermesi ve gelecekteki çalışmalara temel teşkil etmesi açısından rehber olacak bu raporun ikincisini sunmaktan gurur duyar ve faydasının geniş platformlara ulaşmasını temenni ederim.
Saygılarımla, Zeki Poyraz
TOBB Türkiye İklimlendirme Meclisi Başkanı
v İÇİNDEKİLER
Sayfa
KAPAK SAYFASI ... ii
ÖNSÖZ ... iii
İÇİNDEKİLER ... iv
ÇİZELGELERİN LİSTESİ ... ix
ŞEKİLLERİN LİSTESİ ... xv
EKLER LİSTESİ ... xxv
KISALTMALAR ... xxvi
GİRİŞ ... 1
İklimlendirme Sektör Tanımı ... 2
İklimlendirme Sektörü İştigal Sahası ... 7
BÖLÜM I. SEKTÖREL YAPILANMA ... 22
1.1 Dernekler ... 24
1.1.1 İSKİD ... 24
1.1.2 DOSİDER ... 35
1.1.3 PANDER ... 37
1.1.4 TTMD ... 39
1.1.5 İZODER ... 42
1.1.6 SOSİAD ... 43
1.1.7 ESSİAD ... 48
1.1.8 İSEDA ... 51
1.1.9 POMSAD ... 59
1.2 Vakıflar ... 63
1.2.1 ISKAV ... 63
vi
1.3 İklimlendirme Sanayi İhracatçıları Birliği ... 66
1.4 Türkiye İklimlendirme Meclisi ... 67
BÖLÜM II. İKLİMLENDİRME SEKTÖRÜNÜN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ YERİ ... 69
2.1 İklimlendirme Sanayi Kuruluşları, İstihdam Düzeyi ve Bölgesel Dağılımları ... 69
2.1.1 İklimlendirme Sanayi Kuruluşlarının ve İstihdamın Temsili Ürünler Bazında Karşılaştırılması ... 70
2.1.2 İklimlendirme Sanayi Kuruluşlarının ve İstihdamın Bölgesel Dağılımı . 94 2.2 Üretim Miktarı ... 97
2.2.1 Pencere Tipi ve Portatif Klima ... 97
2.2.2 Split Klima ... 102
2.2.3 VRF Klima ... 107
2.2.4 Kanallı Split Klima ... 111
2.2.5 Çatı/Paket (DX) Tip Klimalar ... 115
2.2.6 Fan Coil Üniteler ... 121
2.2.7 Klima Santralı Hücreleri ... 126
2.2.8 Soğuk Su Üretici Gurup ... 130
2.2.9 Genel Değerlendirme - Klima ... 135
2.2.10 Kombi-Kazan-Şofben-Brülör ... 140
2.2.11 Panel Radyatör ... 154
2.3 Mesleki Eğitim ... 158
2.4 Yabancı Sermaye Yatırımları ... 159
2.5 İhracat ve İthalat Durumu ... 166
2.5.1. İklimlendirme Alt Sektörleri ... 173
2.5.1.a Endüstriyel Klima ... 173
2.5.1.b Soğutma Makinaları ... 176
vii
2.5.1.c Kazan ... 180
2.5.1.d Endüstriyel Isıtıcı ... 183
2.5.2 İklimlendirme Yan Sektör Ürünleri ... 186
2.5.2.a Pompa ... 187
2.5.2.b Vana ... 189
2.5.2.c Yalıtım Ürünleri ... 194
2.5.2.d Boru ... 197
2.5.3 İklimlendirme Alt ve Yan Sektörlerinin Karşılaştırılması ... 201
2.6 Büyüme ve Karlılık Oranları ... 209
2.7 Türkiye’nin Ekonomik Durumu ve İklimlendirme Sanayi ... 216
BÖLÜM III. İKLİMLENDİRME SEKTÖRÜNÜN DÜNYADAKİ DURUMU ... 227
3.1 ABD İklimlendirme Sektörü Ticaret Verileri ... 236
3.2 Kanada İklimlendirme Sektörü Ticaret Verileri ... 240
3.3 Japonya İklimlendirme Sektörü Ticaret Verileri ... 244
3.4 Çin İklimlendirme Sektörü Ticaret Verileri ... 248
3.5 İspanya İklimlendirme Sektörü Ticaret Verileri ... 252
3.6 Almanya İklimlendirme Sektörü Ticaret Verileri ... 256
3.7 Tayland İklimlendirme Sektörü Ticaret Verileri ... 260
3.8 G. Kore İklimlendirme Sektörü Ticaret Verileri ... 264
BÖLÜM IV. SEKTÖRÜN GÜÇLÜ-ZAYIF YANLARI İLE FIRSAT VE TEHDİTLER (SWOT ANALİZİ – Strateji Belgesi) ... 268
BÖLÜM V. TÜRKİYE İKLİMLENDİRME SEKTÖRÜNÜN REKABETÇİLİK ANALİZİ (Strateji Belgesi) ... 275
5.1 Giriş ... 275
5.2 Temel Faktörler ... 276
5.3 Talep Koşulları ... 279
viii
5.4 Kümelenme ... 282
5.5 Strateji, Yapı ve Rekabet ... 284
5.6 Kamu ... 286
BÖLÜM VI. İKLİMLENDİRME SEKTÖR HEDEFLERİ VE STRATEJİLERİ (Strateji Belgesi) ... 287
6.1 Hedefler ... 287
6.2 Stratejiler ... 288
BÖLÜM VII. SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ (Strateji Belgesi) ... 295
BÖLÜM VIII. GENEL DEĞERLENDİRME ... 306
KAYNAKLAR ... 310
EKLER ... 313
EK-I İKLİMLENDİRME SEKTÖRÜ GTİP NUMARALARI VE ÜRÜN TANIMLAMALARI ... 313
EK-II İKLİMLENDİRME SEKTÖRÜ ÜRÜN LİSTESİ – ALT SINIFLANDIRMA ... 322
EK-III DÜNYA İKLİMLENDİRME SEKTÖRÜ TİCARET VERİLERİ AÇISINDAN ÜLKELERİN SIRALAMASI ... 343
EK-IV İKLİMLENDİRME SEKTÖRÜYLE İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER ... 351
EK-V İKLİMLENDİRME SEKTÖRÜ ULUSAL MESLEK STANDARTLARI (TASLAK) ... 361
ix ÇİZELGELERİN LİSTESİ
Çizelge Sayfa
Çizelge 1.a. İklimlendirme Sektör Tanımı ... 3
Çizelge 1.b. İklimlendirme Alt Sektör Tanımı... 3
Çizelge 1.c. İklimlendirme Yan Sektör Tanımı ... 4
Çizelge 2.a. İklimlendirme Sektörü A Grubu Ürün Kapsamı ... 4
Çizelge 2.b. İklimlendirme Sektörü B Grubu Ürün Kapsamı ... 4
Çizelge 2.c. İklimlendirme Sektörü C Grubu Ürün Kapsamı ... 5
Çizelge 2.d. İklimlendirme Sektörü D Grubu Ürün Kapsamı ... 5
Çizelge 2.e. İklimlendirme Sektörünü Temsil Eden Ana ve Yan Ürünler... 6
Çizelge 3. İklimlendirme Sektörü İştigal Sahaları ... 7
Çizelge 4. İklimlendirme Sektörü İştigal Sahaları, GTİP Numaraları ve İhracat Rakamları ... 7
Çizelge 5. 2010 Yılı İklimlendirme Sektöründe Ürünlere Göre Mevcut Firma ve İstihdam Edilen Personel Sayıları ... 69
Çizelge 6. 2010 Yılı İklimlendirme Sektöründe Faaliyet Gösteren Firma ve Personel Sayılarının Ürün Bazında Bölgelere Göre Dağılımı ... 73
Çizelge 7. 2010 Yılı Akdeniz Bölgesinde Faaliyet Gösteren Firma ve Ayrıntılı Personel Sayılarının Ürün Bazında Personel Sınıflarına Göre Dağılımı 73 Çizelge 8. 2010 Yılı Ege Bölgesinde Faaliyet Gösteren Firma ve Ayrıntılı Personel Sayılarının Ürün Bazında Personel Sınıflarına Göre Dağılımı 76 Çizelge 9. 2010 Yılı İç Anadolu Bölgesinde Faaliyet Gösteren Firma ve Ayrıntılı Personel Sayılarının Ürün Bazında Personel Sınıflarına Göre Dağılımı 80 Çizelge 10. 2010 Yılı Marmara Bölgesinde Faaliyet Gösteren Firma ve Ayrıntılı Personel Sayılarının Ürün Bazında Personel Sınıflarına Göre Dağılımı 83 Çizelge 11. 2010 Yılı Doğu Anadolu Bölgesinde Faaliyet Gösteren Firma ve Ayrıntılı Personel Sayılarının Ürün Bazında Personel Sınıflarına Göre Dağılımı ... 86
x Çizelge 12. 2010 Yılı Güney Doğu Anadolu Bölgesinde Faaliyet Gösteren Firma
ve Ayrıntılı Personel Sayılarının Ürün Bazında Personel Sınıflarına
Göre Dağılımı ... 63
Çizelge 13. 2010 Yılı Karadeniz Bölgesinde Faaliyet Gösteren Firma ve Ayrıntılı Personel Sayılarının Ürün Bazında Personel Sınıflarına Göre Dağılımı 91 Çizelge 14. Pencere Tipi ve Portatif Klima Verileri ... 98
Çizelge 15. Split Klima- Verileri ... 103
Çizelge 16. VRF KlimaVerileri ... 108
Çizelge 17. Kanallı Split Klima Verileri ... 112
Çizelge 18. Çatı/Paket (DX) Tip Klima Verileri ... 116
Çizelge 19. Fan Coil Ünite Verileri ... 121
Çizelge 20. Klima Santralı Hücreleri Verileri ... 126
Çizelge 21. Soğuk Su Üretici Gurup Verileri ... 130
Çizelge 22. Mamül Satış Yüzdelerinin Karşılaştırılması ... 135
Çizelge 23. Kombi-Kazan-Şofben-Brülör Verileri ... 140
Çizelge 24. Kombi Verileri ... 141
Çizelge 25. Kazan Verileri ... 144
Çizelge 26. Şofben Verileri ... 148
Çizelge 27. Brülör Verileri ... 151
Çizelge 28. Panel Radyatör Verileri... 154
Çizelge 29.a1. İklimlendirme sektörü 2000-2005 ihracat değerleri ... 166
Çizelge 29.a2. İklimlendirme sektörü 2006-2010 ihracat değerleri ... 166
Çizelge 29.b1. İklimlendirme sektörü 2000-2005 ithalat değerleri (USD) ... 166
Çizelge 29.b2. İklimlendirme sektörü 2006-2010 ithalat değerleri (USD) ... 166
xi
Çizelge 30. İklimlendirme sektörü 2010/2011 yılı ticaret verileri ... 167
Çizelge 31. İklimlendirme sektörü ürün gruplarının 2010/2011 yılı iklimlendirme sektörü içerisindeki ihracat/ithalat payları ve değerleri ... 168
Çizelge 32. İklimlendirme sektörü ürün gruplarının 2010/2011 yılı ticaret hacmindeki payları ve değerleri ... 169
Çizelge 33.a1. 2000-2005 Endüstriyel Klima İhracat Değerleri ... 174
Çizelge 33.a2. 2006-2011 Endüstriyel Klima İhracat Değerleri ... 174
Çizelge 33.b1. 2000-2005 Endüstriyel Klima İthalat Değerleri ... 174
Çizelge 33.b2. 2006-2011 Endüstriyel Klima İthalat Değerleri ... 174
Çizelge 34.a1. 2000-2005 Soğutma Makinaları İhracat Değerleri ... 177
Çizelge 34.a2. 2006-2011 Soğutma Makinaları İhracat Değerleri ... 177
Çizelge 34.b1. 2000-2005 Soğutma Makinaları İthalat Değerleri ... 178
Çizelge 34.b2. 2006-2011 Soğutma Makinaları İthalat Değerleri ... 178
Çizelge 35.a1. 2000-2005 Kazan İhracat Değerleri ... 180
Çizelge 35.a2. 2006-2011 Kazan İhracat Değerleri ... 180
Çizelge 35.b1. 2000-2005 Kazan İthalat Değerleri ... 181
Çizelge 35.b2. 2006-2011 Kazan İthalat Değerleri ... 181
Çizelge 36.a1. 2000-2005 Endüstriyel Isıtıcı İhracat Değerleri ... 183
Çizelge 36.a2. 2006-2011 Endüstriyel Isıtıcı İhracat Değerleri ... 183
Çizelge 36.b1. 2000-2005 Endüstriyel Isıtıcı İthalat Değerleri ... 184
Çizelge 36.b2. 2006-2011 Endüstriyel Isıtıcı İthalat Değerleri ... 185
Çizelge 37.a1. 2000-2005 Pompa İhracat Değerleri ... 187
xii
Çizelge 37.a2. 2006-2011 Pompa İhracat Değerleri ... 187
Çizelge 37.b1. 2000-2005 Pompa İthalat Değerleri ... 187
Çizelge 37.b2. 2006-2011 Pompa İthalat Değerleri ... 188
Çizelge 38.a1. 2000-2005 Vana İhracat Değerleri ... 190
Çizelge 38.a2. 2006-2011 Vana İhracat Değerleri ... 191
Çizelge 38.b1. 2000-2005 Vana İthalat Değerleri ... 191
Çizelge 38.b2. 2006-2011 Vana İthalat Değerleri ... 192
Çizelge 39a.1. 2000-2005 Yalıtım İhracat Değerleri ... 194
Çizelge 39a.2. 2006-2011 Yalıtım İhracat Değerleri ... 194
Çizelge 39b.1. 2000-2005 Yalıtım İthalat Değerleri ... 195
Çizelge 39b.2. 2006-2011 Yalıtım İthalat Değerleri ... 195
Çizelge 40a.1. 2000-2005 Borular İhracat Değerleri ... 197
Çizelge 40a.2. 2006-2011 Borular İhracat Değerleri ... 198
Çizelge 40b.1. 2000-2005 Borular İthalat Değerleri ... 198
Çizelge 40b.2. 2006-2011 Borular İthalat Değerleri ... 199
Çizelge 41.a1. 2000-2005 İklimlendirme Alt ve Yan Sektörleri İhracat Değerleri 201 Çizelge 41.a2. 2006-2011 İklimlendirme Alt ve Yan Sektörleri İhracat Değerleri 202 Çizelge 41.b1. 2000-2005 İklimlendirme Alt ve Yan Sektörleri İthalat Değerleri . 202 Çizelge 41.b2. 2006-2011 İklimlendirme Alt ve Yan Sektörleri İthalat Değerleri . 203 Çizelge 42. İklimlendirme sektörü ihracat-GSMH ve ithalat-GSMH oranları ... 214 Çizelge 43. Bölgeler Bazında İhracatçı Firma Sayılarının Yıllara Göre Dağılımı . 216
xiii
Çizelge 44. Bölgeler Bazında İhracat Miktarlarının Yıllara Göre Dağılımı ... 218
Çizelge 45. Bölgeler Bazında İthalatçı Firma Sayılarının Yıllara Göre Dağılımı .. 220
Çizelge 46. Bölgeler Bazında İthalat Miktarlarının Yıllara Göre Dağılımı ... 222
Çizelge 47. Dünya İklimlendirme sektörü ihracat sıralaması ... 228
Çizelge 48. Dünya İklimlendirme sektörü ithalat sıralaması ... 230
Çizelge 49. Dünya İklimlendirme sektörü 2005-2010 ithalat miktarları ... 235
Çizelge 50. Dünya İklimlendirme sektörü 2005-2010 ihracat miktarları ... 235
Çizelge 51. 2005-2010 ABD İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ithalat Değerleri Değişimi ... 236
Çizelge 52. 2005-2010 ABD İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ihracat Değerleri Değişimi ... 238
Çizelge 53. 2005-2010 Kanada İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ithalat Değerleri Değişimi ... 240
Çizelge 54. 2005-2010 Kanada İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ihracat Değerleri Değişimi ... 242
Çizelge 55. 2005-2010 Japonya İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ithalat Değerleri Değişimi ... 244
Çizelge 56. 2005-2010 Japonya İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ihracat Değerleri Değişimi ... 246
Çizelge 57. 2005-2010 Çin İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ithalat Değerleri Değişimi ... 248
Çizelge 58. 2005-2010 Çin İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ihracat Değerleri Değişimi ... 250
xiv Çizelge 59. 2005-2010 İspanya İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ithalat
Değerleri Değişimi ... 252
Çizelge 60. 2005-2010 İspanya İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ihracat Değerleri Değişimi ... 254
Çizelge 61. 2005-2010 Almanya İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ithalat Değerleri Değişimi ... 256
Çizelge 62. 2005-2010 Almanya İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ihracat Değerleri Değişimi ... 258
Çizelge 63. 2005-2010 Tayland İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ithalat Değerleri Değişimi ... 260
Çizelge 64. 2005-2010 Tayland İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ihracat Değerleri Değişimi ... 262
Çizelge 65. 2005-2010 G. Kore İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ithalat Değerleri Değişimi ... 264
Çizelge 66. 2005-2010 G. Kore İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ihracat Değerleri Değişimi ... 266
Çizelge 67. Mülakat soruları ... 269
Çizelge 68a. İklimlendirme sektörünün güçlü yönleri ... 271
Çizelge 68b. İklimlendirme sektörünün zayıf yönleri ... 271
Çizelge 68c. İklimlendirme sektöründe karşılaşılan firsatlar ... 272
Çizelge 68d. İklimlendirme sektöründe karşılaşılan tehditler ... 272
xv ŞEKİLLERİN LİSTESİ
Şekil Sayfa
Şekil 1. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Türkiye Geneli İstihdam/Tesis Oranı ... 70 Şekil 2. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Türkiye Geneli Ürün Bazında Tesis
Sayıları ... 71 Şekil 3. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Türkiye Geneli Ürün Bazında İstihdam
Sayıları ... 72 Şekil 4. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Akdeniz Bölgesi Tesis Sayılarının Ürün
Bazında Dağılımı ... 74 Şekil 5. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Akdeniz Bölgesi İstihdam Sayılarının Ürün
Bazında Dağılımı ... 75 Şekil 6. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Akdeniz Bölgesi İstihdam-Tesis
Oranlarının Personel Sınıflarına Göre Dağılımı ... 76 Şekil 7. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Ege Bölgesi Tesis Sayılarının Ürün
Bazında Dağılımı ... 77 Şekil 8. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Ege Bölgesi İstihdam Sayılarının Ürün
Bazında Dağılımı ... 78 Şekil 9. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Ege Bölgesi İstihdam-Tesis Oranlarının
Personel Sınıflarına Göre Dağılımı ... 79 Şekil 10. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü İç Anadolu Bölgesi Tesis Sayılarının
Ürün Bazında Dağılımı ... 81 Şekil 11. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü İç Anadolu Bölgesi İstihdam Sayılarının
Ürün Bazında Dağılımı ... 82 Şekil 12. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü İç Anadolu Bölgesi İstihdam-Tesis
Oranlarının Personel Sınıflarına Göre Dağılımı ... 82
xvi Şekil 13. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Marmara Bölgesi Tesis Sayılarının Ürün Bazında Dağılımı ... 84 Şekil 14. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Marmara Bölgesi İstihdam Sayılarının
Ürün Bazında Dağılımı ... 85 Şekil 15. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Marmara Bölgesi İstihdam-Tesis
Oranlarının Personel Sınıflarına Göre Dağılımı ... 85 Şekil 16. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Doğu Anadolu Bölgesi Tesis Sayılarının
Ürün Bazında Dağılımı ... 87 Şekil 17. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Doğu Anadolu Bölgesi İstihdam
Sayılarının Ürün Bazında Dağılımı ... 87 Şekil 18. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Doğu Anadolu Bölgesi İstihdam-Tesis
Oranlarının Personel Sınıflarına Göre Dağılımı ... 88 Şekil 19. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Güney Doğu Anadolu Bölgesi Tesis
Sayılarının Ürün Bazında Dağılımı ... 89 Şekil 20. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Güney Doğu Anadolu Bölgesi İstihdam
Sayılarının Ürün Bazında Dağılımı ... 90 Şekil 21. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Güney Doğu Anadolu Bölgesi İstihdam- Tesis Oranlarının Personel Sınıflarına Göre Dağılımı ... 91 Şekil 22. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Karadeniz Bölgesi Tesis Sayılarının Ürün
Bazında Dağılımı ... 92 Şekil 23. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Karadeniz Bölgesi İstihdam Sayılarının
Ürün Bazında Dağılımı ... 93 Şekil 24. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Karadeniz Bölgesi İstihdam-Tesis
Oranlarının Personel Sınıflarına Göre Dağılımı ... 94 Şekil 25. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü Tesis Sayılarının Bölgelere Göre Dağılımı ... 95
xvii Şekil 26. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü İstihdam Sayılarının Bölgelere Göre
Dağılımı ... 96
Şekil 27. 2010 Yılı İklimlendirme Sektörü İstihdam-Tesis Oranlarının Bölgelere Göre Dağılımı ... 96
Şekil 28. 1998- 2010 Pencere tipi ve portatif klimalar İmalat-ithalat miktarlarının değişimi ... 99
Şekil 29. 1998- 2010 Pencere tipi ve portatif klimalar, iç satış-ihracat miktarlarının değişimi ... 100
Şekil 30. 1998- 2010 Pencere tipi ve portatif klimalar, imalat-ithalat oranlarının değişimi ... 101
Şekil 31. 1998- 2010 Pencere tipi ve portatif klimalar, iç satış-ihracat oranlarının değişimi ... 102
Şekil 32. 1998- 2010 Split klima, İmalat-ithalat miktarlarının değişimi ... 104
Şekil 33. 1998- 2010 Split klima, iç satış-ihracat miktarlarının değişimi ... 104
Şekil 34. 1998- 2010 Split klima imalat-ithalat oranlarının değişimi ... 106
Şekil 35. 1998- 2010 Split klima iç satış-ihracat oranlarının değişimi ... 107
Şekil 36. 2002- 2010 VRF Klima imalat-ithalat miktarlarının değişimi ... 109
Şekil 37. 2002- 2010 VRF Klima iç satış-ihracat miktarlarının değişimi ... 109
Şekil 38. 2002- 2010 VRF Klima imalat-ithalat oranlarının değişimi ... 110
Şekil 39. 2002- 2010 VRF Klima iç-satış-ihracat oranlarının değişimi ... 110
Şekil 40. 2002- 2010 Kanallı split klima, imalat-ithalat miktarlarının değişimi .... 113
Şekil 41. 2002- 2010 Kanallı split klima, iç satış-ihracat miktarlarının değişimi .. 114
Şekil 42. 2002- 2010 Kanallı split klima, imalat-ithalat oranlarının değişimi ... 115
xviii
Şekil 43. 2002- 2010 Kanallı split klima, iç satış-ihracat oranlarının değişimi ... 115
Şekil 44. 1998- 2010 Çatı/Paket (DX) tip klima, imalat-ithalat miktarlarının değişimi ... 117
Şekil 45. 1998- 2010 Çatı/Paket (DX) tip klima, iç satış-ihracat miktarlarının değişimi ... 117
Şekil 46. 1998- 2010 Çatı/Paket (DX) tip klima, imalat-ithalat oranlarının değişimi ... 120
Şekil 47. 1998- 2010 Çatı/Paket (DX) tip klima, iç satış-ihracat oranlarının değişimi ... 120
Şekil 48. 1998- 2010 Fan Coil Ünite, imalat-ithalat miktarlarının değişimi ... 123
Şekil 49. 1998- 2010 Fan Coil Ünite, iç satış-ihracat miktarlarının değişimi ... 124
Şekil 50. 1998- 2010 Fan coil ünite, imalat-ithalat oranlarının değişimi... 125
Şekil 51. 1998- 2010 Fan coil ünite, iç satış-ihracat oranlarının değişimi ... 125
Şekil 52. 1998- 2007 Klima Santralı Hücreleri, imalat-ithalat miktarlarının değişimi ... 127
Şekil 53. 1998- 2007 Klima Santralı Hücreleri, iç satış-ihracat miktarlarının değişimi ... 128
Şekil 54. 1998- 2007 Klima Santralı Hücreleri, imalat-ithalat oranlarının değişimi ... 129
Şekil 55. 1998- 2007 Klima Santralı Hücreleri, iç satış-ihracat oranlarının değişimi ... 129
Şekil 56. 1998- 2010 Soğuk Su Üretici Guruplar, imalat-ithalat miktarlarının değişimi ... 131
Şekil 57. 1998- 2010 Soğuk Su Üretici Guruplar, iç satış-ihracat miktarlarının değişimi ... 132
xix Şekil 58. 1998- 2010 Soğuk Su Üretici Guruplar, imalat-ithalat oranlarının değişimi
... 133
Şekil 59. 1998- 2007 Soğuk Su Üretici Guruplar, iç satış-ihracat oranlarının değişimi ... 134
Şekil 60. 1998 Türkiye Klima Satış Yüzdeleri Dağılımı ... 137
Şekil 61. 2002 Türkiye Klima Satış Yüzdeleri Dağılımı ... 137
Şekil 62. 2006 Türkiye Klima Satış Yüzdeleri Dağılımı ... 138
Şekil 63. 2009 Türkiye Klima Satış Yüzdeleri Dağılımı ... 138
Şekil 64. 2010 Türkiye Klima Satış Yüzdeleri Dağılımı ... 139
Şekil 65. 2005- 2010 Kombi imalat-ithalat miktarlarının değişimi ... 141
Şekil 66. 2005- 2010 Kombi iç satış - ihracat miktarlarının değişimi ... 142
Şekil 67. 2005- 2010 Kombi imalat - ithalat oranlarının değişimi ... 143
Şekil 68. 2005- 2010 Kombi iç satış - ihracat oranlarının değişimi ... 143
Şekil 69. 2005- 2010 Kazan imalat-ithalat miktarlarının değişimi ... 145
Şekil 70. 2005- 2010 Kazan iç satış - ihracat miktarlarının değişimi ... 145
Şekil 71. 2005- 2010 Kazan imalat - ithalat oranlarının değişimi ... 146
Şekil 72. 2005- 2010 Kombi iç satış - ihracat oranlarının değişimi ... 147
Şekil 73. 2005- 2010 Şofben imalat-ithalat miktarlarının değişimi ... 148
Şekil 74. 2005- 2010 Şofben iç satış - ihracat miktarlarının değişimi ... 149
Şekil 75. 2005- 2010 Şofben imalat - ithalat oranlarının değişimi ... 150
Şekil 76. 2005- 2010 Şofben iç satış - ihracat oranlarının değişimi ... 150
Şekil 77. 2005- 2010 Brülör imalat-ithalat miktarlarının değişimi ... 151
xx
Şekil 78. 2005- 2010 Brülör iç satış - ihracat miktarlarının değişimi ... 152
Şekil 79. 2005- 2010 Brülör imalat - ithalat oranlarının değişimi ... 153
Şekil 80. 2005- 2010 Brülör iç satış - ihracat oranlarının değişimi ... 153
Şekil 81. 2000- 2011 Panel radyatör kapasite-imalat miktarlarının değişimi ... 155
Şekil 82. 2000- 2011 Panel radyatör iç satış-ihracat miktarlarının değişimi ... 155
Şekil 83. 2000- 2011 Panel radyatör kapasite kullanım oranı değişimi ... 156
Şekil 84. 2000- 2011 Panel radyatör iç satış-ihracat oranlarının değişimi ... 157
Şekil 85. 2000-2011 İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları İhracat Değerleri Karşılaştırmaları ... 170
Şekil 86. 2000-2011 İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları İhracat Payları Karşılaştırmaları ... 170
Şekil 87. 2000-2011 İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları İhracat Değerleri Değişimleri ... 171
Şekil 88. 2000-2011 İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları İthalat Değerleri Karşılaştırmaları ... 172
Şekil 89. 2002-2011 İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları İthalat Payları Karşılaştırmaları ... 172
Şekil 90. 2000-2011 İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları İthalat Değerleri Değişimleri ... 173
Şekil 91. 2000-2011 Endüstriyel Klima İhracat-İthalat Değişimi ... 175
Şekil 92. 2000-2011 Endüstriyel Klima İhracat-İthalat Karşılaştırmaları ... 176
Şekil 93. 2000-2011 Soğutma Makinaları İhracat-İthalat Değişimi ... 179
Şekil 94. 2000-2011 Soğutma Makinaları İhracat-İthalat Karşılaştırmaları ... 179
xxi
Şekil 95. 2000-2011 Kazan İhracat-İthalat Değişimi ... 182
Şekil 96. 2000-2011 Kazan İhracat-İthalat Karşılaştırmaları ... 182
Şekil 97. 2000-2011 Endüstriyel Isıtıcı İhracat-İthalat Değişimi ... 185
Şekil 98. 2000-2011 Endüstriyel Isıtıcı İhracat-İthalat Karşılaştırmaları ... 186
Şekil 99. 2000-2011 Pompa İhracat-İthalat Değişimi ... 188
Şekil 100. 2000-2011 Pompa İhracat-İthalat Karşılaştırmaları... 189
Şekil 101. 2000-2011 Vana İhracat-İthalat Değişimi ... 192
Şekil 102. 2000-2011 Vana İhracat-İthalat Karşılaştırmaları ... 193
Şekil 103. 2000-2011 Yalıtım İhracat-İthalat Değişimi ... 195
Şekil 104. 2000-2011 Yalıtım İhracat-İthalat Oranları Karşılaştırmaları ... 196
Şekil 105. 2000-2011 Borular İhracat-İthalat Değişimi ... 199
Şekil 106. 2000-2011 Borular İhracat-İthalat Oranları Karşılaştırmaları ... 200
Şekil 107. 2000-2011 İklimlendirme Alt Sektörleri İhracat Değerleri Karşılaştırmaları ... 203
Şekil 108. 2000-2011 İklimlendirme Alt Sektörleri İthalat Değerleri Karşılaştırmaları ... 204
Şekil 109. 2000-2011 İklimlendirme Yan Sektörleri İhracat Değerleri Karşılaştırmaları ... 205
Şekil 110. 2000-2011 İklimlendirme Yan Sektörleri İthalat Değerleri Karşılaştırmaları ... 206
Şekil 111. 2000-2011 İklimlendirme Alt Sektörleri İhracat Değerleri Değişimleri ... 207
xxii Şekil 112. 2000-2011 İklimlendirme Yan Sektörleri İhracat Değerleri Değişimleri
... 208 Şekil 113. 2000-2011 İklimlendirme Alt Sektörleri İthalat Değerleri Değişimleri
... 208 Şekil 114. 2000-2011 İklimlendirme Yan Sektörleri İthalat Değerleri Değişimleri
... 209 Şekil 115. 2000-2011 İklimlendirme ihracat ve ithalat değerleri değişimi ... 211 Şekil 116. 2000-2011 Türkiye toplam ihracat ve ithalat değerleri değişimi ... 211 Şekil 117. 2000-2011 iklimlendirme ihracat – Türkiye ihracat ve iklimlendirme
ithalat – Türkiye ithalat paylarının değişimi ... 212 Şekil 118. İklimlendirme sektörü 2000-2011 yılları arasında ihracat-sektör ticaret
hacmi ve ithalat-sektör ticaret hacmi paylarının değişimi ... 213 Şekil 119. İklimlendirme sektörü 2000-2011 yılları arasında ihracat-ithalat oranının
değişimi ... 213 Şekil 120. GSMH ve iklimlendirme sektörü ticaret verilerinin yıllara göre değişimi
... 214 Şekil 121. iklimlendirme sektörü ticaret verilerinin GSMH içerisindeki paylarının yıllara göre değişimi ... 215 Şekil 122. Bölgeler bazında ihracatçı firma sayılarının yıllara göre dağılımı .... 217 Şekil 123. Bölgeler bazında ihracat miktarlarının yıllara göre dağılımı ... 219 Şekil 124. Bölgeler Bazında İthalatçı Firma Sayılarının Yıllara Göre Dağılımı 221 Şekil 125. Bölgeler bazında ithalat miktarlarının yıllara göre dağılımı ... 224 Şekil 126. İthalat miktarı/Tesis ve İhracat miktarı/Tesis oranlarının yıllara göre değişimi ... 225
xxiii Şekil 127. Dünya ülkeleri iklimlendirme sektörü 2005-2010 ihracat miktarları 229 Şekil 128. Dünya ülkeleri iklimlendirme sektörü 2005-2010 ithalat miktarları . 231 Şekil 129. 2005-2010 Türkiye İklimlendirme Sektörü Dünya Pazarı Sıralaması 232 Şekil 130. Türkiye İklimlendirme Sektörü Dünya Pazarı Payları... 233 Şekil 131. 2010 Dünya İklimlendirme Sektörü İhracat Paylarının Dağılımı ... 234 Şekil 132. 2010 Dünya İklimlendirme Sektörü İthalat Paylarının Dağılımı ... 234 Şekil 133. 2005-2010 ABD İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ithalat Değerleri
Değişimi ... 237 Şekil 134. 2005-2010 ABD İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları İhracat Değerleri
Değişimi ... 239 Şekil 135. 2005-2010 Kanada İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ithalat Değerleri
Değişimi ... 241 Şekil 136. 2005-2010 Kanada İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları İhracat
Değerleri Değişimi ... 243 Şekil 137. 2005-2010 Japonya İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ithalat
Değerleri Değişimi ... 245 Şekil 138. 2005-2010 Japonya İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları İhracat
Değerleri Değişimi ... 247 Şekil 139. 2005-2010 Çin İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ithalat Değerleri
Değişimi ... 249 Şekil 140. 2005-2010 Çin İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları İhracat Değerleri
Değişimi ... 251 Şekil 141. 2005-2010 İspanya İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ithalat Değerleri
Değişimi ... 253
xxiv Şekil 142. 2005-2010 İspanya İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları İhracat
Değerleri Değişimi ... 255
Şekil 143. 2005-2010 Almanya İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ithalat Değerleri Değişimi ... 257
Şekil 144. 2005-2010 Almanya İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları İhracat Değerleri Değişimi ... 259
Şekil 145. 2005-2010 Tayland İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ithalat Değerleri Değişimi ... 261
Şekil 146. 2005-2010 Tayland İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları İhracat Değerleri Değişimi ... 263
Şekil 147. 2005-2010 G. Kore İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları Ithalat Değerleri Değişimi ... 265
Şekil 148. 2005-2010 G. Kore İklimlendirme Sektörü Ürün Grupları İhracat Değerleri Değişimi ... 267
Şekil 149. Türkiye İklimlendirme Sektörü Rekabetçilik Analizi ... 275
Şekil 150. Üretimde Kullanılan Girdilerin İthal-Yerli Oranı ... 278
Şekil 151. İklimlendirme Sektörünün Türk Müteahitleri Vasıtasıyla İhracatı ... 280
Şekil 152. İklimlendirme Sektörünün İl Bazında Dağılımı ... 282
xxv EKLER LİSTESİ
EK-I İklimlendirme Sektörü Gtip Numaraları Ve Ürün Tanımlamaları ... 313 EK-II İklimlendirme Sektörü Ürün Listesi – Alt Sınıflandırma ... 322 EK-III Dünya İklimlendirme Sektörü Ticaret Verileri Açısından Ülkelerin
Sıralaması ... 343 EK-IV İklimlendirme Sektörüyle İlgili Yasal Düzenlemeler ... 351 EK-V İklimlendirme Sektörü Ulusal Meslek Standartları (TASLAK) ... 361
xxvi KISALTMALAR
Bu çalışmada kullanılmış bazı kısaltmalar, açıklamaları ile birlikte aşağıda sunulmuştur.
Kısaltmalar Açıklama
AB Avrupa Birliği
ACCA Air Conditioning Contractors of America
AIACRA All India Airconditioning & Refrigeration
Association
AR-GE Araştırma Geliştirme
ARI Air-Conditioning and Refrigeration Institute
AREA Air conditioning and Refrigeration European
Association
ASHRAE American Society of Heating and Refrigeration
Engineers
ASHVE American Society of Heating and Ventilating
Engineers
ASHAE American Society of Heating and Air-
Conditioning Engineers
ASRE American Society of Refrigerating Engineers
BM Birleşmiş Milletler
CRAA China Refrigeration and Air-Conditioning
Industry Association
DOSİDER Doğal Gaz Cihazları Sanayicileri ve İşadamları
Derneği
xxvii
DSK Dış Satım Komisyonu
EPEE The European Patnership for Energy and the
Environment
EPDK Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu
ESSİAD Ege Soğutma Sanayicileri ve İş Adamları
Derneği
EUROVENT European Committee of Ventilating Equipment
Manufacturers
FETA Federation of Environmental Trade
Associations
FTK Fonksiyon, Test ve Ayar Kontrolü
FKK Fonksiyon ve Kalite Kontrolü
GAZBİR Gaz Dağıtıcıları Birliği Derneği
GTİP Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu
GYTE Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü
HACCP Hazard Analysis and Critical Control Points
HVAC&R Heating, Ventilating and Air Conditioning and Research
IIR International Institute of Refrigeration
ISK-SODEX Uluslararası Isıtma, Soğutma, Klima,
Havalandırma, Yalıtım, Pompa, Vana, Tesisat, Su Arıtma ve Güneş Enerjisi Sistemleri Fuarı
ISISO Isıtma Soğutma Havalandırma Site İşletme
Kooperatifi
xxviii
ISHRAI Iranian Syndicate of Heating, Refrigeration and
Air-Conditioning Industry
İSEDA İklimlendirme Soğutma Eğitim, Danışma ve
Araştırma Derneği
İSKİD İklimlendirme Soğutma Klima İmalatçıları
Derneği
ISKAV Isıtma Soğutma Klima Araştırma ve Eğitim
Vakfı
İTO İstanbul Ticaret Odası
İTÜ İstanbul Teknik Üniversitesi
İZODER Isı, Su, Ses ve Yangın Yalıtımcıları Derneği
KRAIA Korea Refrigeration and Air-conditioning
Industry Association
KOSGEB Küçük ve Orta Ölçekli Sanayii Geliştirme ve
Destekleme İdaresi Başkanlığı
MEGEP Mesleki Eğitim ve Öğretim Sistemini
Güçlendirme Projesi
MMO Makine Mühendisleri Odası
MYK Mesleki Yeterlilik Kurumu
OAİB Orta Anadolu Makine ve Aksamları İhracatçılar
Birliği
PANDER Panel Radyatör Üreticileri Derneği
POMSAD Türk Pompa ve Vana Sanayicileri Derneği
REHVA Federation of European Heating and Air
Conditioning Association
xxix
RSES The Refrigeration Service Engineers Society
SOSİAD Soğutma Sanayii İşadamları Derneği
STK Sivil Toplum Kuruluşları
SWOT Güçlü-Zayıf Yanlar İle Fırsat ve Tehditler
TEDMER Türkiye Etik Değerler Merkezi Vakfı
TÜRKAK Türk Akreditasyon Kurumu
TÜSEV Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı
TOBB Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
TSE Türk Standartlar Enstitüsü
TTMD Türk Tesisat Mühendisleri Derneği
UPGEKOM Uluslararası Projeler Geliştirme Komisyonu
ÜR-GE Ürün Geliştirme
VDMA Verband Deutscher Maschinen- und
Anlagenbau
YTÜ Yıldız Teknik Üniversitesi
