MAKEDONYA. : %64,7 Ortodoks Hristiyan, %33,3 Müslüman Etnik Gruplar. : %64Makedon, %25Arnavut, %3Türk, %2Roman Yüzölçümü : 25.

(1)

MAKEDONYA

MAKEDONYA ÜLKE PROFİLİ

A. Genel Bilgiler (2015)

Resmi Adı : Makedonya Cumhuriyeti

Yönetim Biçimi : Parlamenter Demokrasi

Resmi Dili : Makedonca

Başkenti : Üsküp

Din : %64,7 Ortodoks Hristiyan, %33,3 Müslüman

Etnik Gruplar : %64Makedon, %25Arnavut, %3Türk, %2Roman

Yüzölçümü : 25.713 km²

Nüfusu : 2,1 Milyon Kişi

Para Birimi : Makedonya Denar (MKD)

Para Birimi Paritesi : 1 TL = 18.1 MKD

Kaynak: T.C Üsküp Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği

B. Temel Ekonomik Göstergeler (2015)

(2)

GSYİH : 9,9 milyar $

Kişi Başına Milli Gelir : 9.922 $

GSYİH Büyüme Oranı : % 3,7

Enflasyon Oranı : % -0,2

İşgücü : 961.900 kişi

İşsizlik Oranı : % 26,9

İhracat : 4,4 milyar $

İthalat : 6,4 milyar $

Kaynak: Trademap ve CIA World Factbook Country Report

C. Dış Ticaret Verileri

1. Genel Dış Ticaret Verileri

(Milyar $) 2013 2014 2015

İhracat 4,1 4,54 4,4

İthalat 6,4 6,65 6,4

Ticaret Hacmi

10,5 11,19 10,8

Denge -2,3 -2,11 -2

Kaynak: Trademap

2. Başlıca İhraç Ürünleri (2015):

GTIP Ürün Tutar (Milyon $)

38 Reaksiyon başlatıcılar, hızlandırıcılar, katalitik

müstahzarlar 864

84 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler 516

72 Demir ve çelik 510

85 Elektrik, elektronik ürünler 450

62 Örme olmayan giysi 417

3. Başlıca İthal Ürünleri (2015):

71 Mücevherler, değerli taşlar, metaller 743

27 Mineral yakıtlar, mineral yağlar 697

85 Elektik ve elektronik malzemeler 529

84 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler 458

4. İhracatında Başlıca Ülkeler (2015):

(3)

Ülke Tutar (Milyon $) Yüzde (%)

Almanya 1.990 44,3

Sırbistan 392 8,7

Bulgaristan 270 6

İtalya 181 4

Yunanistan 165 3,7

Kaynak: Trademap

5. İthalatında Başlıca Ülkeler (2015):

Ülke Tutar (Milyon $) Yüzde (%)

Almanya 808 12,6

Birleşik Krallık 620 9,7

Sırbistan 518 8,1

Yunanistan 499 7,8

Çin Halk Cumhuriyeti 390 6,1

Kaynak: Trademap

D. Türkiye – Makedonya Ticari İlişkileri

1. Türkiye – Makedonya Arasındaki Karşılıklı Ticaret Verileri (Milyon $)

YILLAR İHRACAT İTHALAT DENGE HACİM

2013 294 81 213 375

2014 348 79 269 427

2015 324 81 243 405

Kaynak: TUİK

2. Başlıca Ürünler Bazında Türkiye’nin Makedonya’ya İhracatı (2015)

39 Plastikler ve mamulleri 31

84 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları

27 85 Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme,

televizyon görüntü-ses kaydetme- verme cihazları,aksam-parça-aksesuarı

25

52 Pamuk, pamuk ipliği ve pamuklu mensucat 19

94 Mobilyalar, yatak takımları, aydınlatma cihazları,

reklam lambaları, ışıklı tabelalar vb, prefabrik yapılar 14

Diğer 208

Toplam 324

Kaynak: TUİK

3. Başlıca Ürünler Bazında Türkiye’nin Makedonya’dan İthalatı (2015)

(4)

52 Pamuk, pamuk ipliği ve pamuklu mensucat 9

85 Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetme- verme cihazları, aksam-parça-aksesuarı

7

74 Bakır ve bakırdan eşya 6

69 Seramik mamulleri 4

Diğer 26

Toplam 81

Kaynak: TUİK

4. Türkiye ile Makedonya Arasında İmzalanan Yürürlükteki Anlaşma ve Protokoller

Makedonya ile Türkiye arasında 2000 yılında imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması bulunmaktadır.

Anlaşma/Protokol İmza Tarihi

Ticaret Ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması 1994

Hava Ulaştırma Anlaşması 1994

Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması 1995

Gümrük İdarelerinin Karşılıklı Yardımlaşmasına Dair Anlaşma 1995

Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması 1996

Yatırımların Karşılıklı Teşviki Ve Korunması Anlaşması 1997

Hayvan Sağlığı Alanında İşbirliği Anlaşması 1998

Serbest Ticaret Anlaşması 2000

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı

5. İzmir – Makedonya Arasındaki Karşılıklı Ticaret Verileri (Milyon $)

YILLAR İHRACAT İTHALAT DENGE HACİM

2013 11,4 1,8 9,6 13,2

2014 18,5 365 bin 18,1 18,8

2015 10,8 928 bin 9,9 11,7

Kaynak: TUİK

6. Başlıca Ürünler Bazında İzmir’in Makedonya’ya İhracatı (2015)

GTIP Fasıl Tutar (1.000 $)

08 Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar;

turunçgillerin ve kavunların ve karpuzların kabukları

2.194

39 Plastikler ve mamulleri 2.130

84 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler,

nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları 1.147

52 Pamuk, pamuk ipliği, pamuklu mensucat 1.106

94 Mobilyalar, yatak takımları, aydınlatma cihazları,

reklam lambaları, ışıklı tabelalar vb, prefabrik yapılar 519

Diğer 3.737

Toplam 10.836

Kaynak: TUİK

7. Başlıca Ürünler Bazında İzmir’in Makedonya’dan İthalatı (2015)

(5)

GTIP Fasıl Tutar (1.000 $)

09 Kahve, çay, Paraguay çayı ve baharat 408

47 Odun veya diğer lifli selülozik maddelerin hamurları, geri kazanılmış kağıt veya karton (döküntü, kırpıntı ve hurdalar)

208

Diğer 77

Toplam 928

Kaynak: TUİK

E. Makedonya İle İlgili Bilinmesi Gereken Diğer Bilgiler

1. Vize

Umuma Mahsus Pasaport hamilleri vizeden muaftır.

Diplomatik, Hizmet ve Hususi Pasaport hamilleri vizeden muaftır.

2. Ulaşım

İzmir’den Makedonya’ya aktarmasız uçuş bulunmamakta olup, THY ve Pegasus Havayolları tarafından İstanbul’dan aktarmalı olarak Üsküp’e seferler düzenlenmektedir.

3. Makedonya Sermayeli Şirketler (30.06.2015 tarihi itibariyle) - Türkiye’deki Makedonya sermayeli şirket sayısı: 135

- İzmir’deki Makedonya sermayeli şirket sayısı: 4

FİRMA İSMİ FAALİYET ALANI

MEB OIL PETROL ÜRN.END.A.Ş. TETKİK VE ARAMA HARİÇ, HAM PETROL VE DOĞALGAZ ÇIKARIMI VE BUNLARLA İLGİLİ HİZMET FAALİYETLERİ TARÇIN KUYUMCULUK

HEDİYELİK EŞYA İTHALAT İHRACAT TİC.A.Ş.

MOTORLU TAŞITLAR VE MOTOSİKLETLERİN DIŞINDA KALAN PERAKENDE TİCARET, KİŞİSEL VE EV EŞYALARININ TAMİR

TURMAK ÖZEL SAĞLIK VE KOZMETİK ÜRÜN.İNŞAAT SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ.

MOTORLU TAŞITLAR VE MOTOSİKLETLERİN DIŞINDA KALAN PERAKENDE TİCARET, KİŞİSEL VE EV EŞYALARININ TAMİR

VENTOR MAKİNA SANAYİ VE

TİCARET LİMİTEDŞİRKETİ DİĞER İŞ FAALİYETLERİ

4. Makedonya Ekonomisi ve Dış Ticaretine İlişkin Genel Değerlendirmeler Makedonya’nın uluslararası ticaret politikasına bakıldığında, ülkenin dünyaya açılmayı ana politika olarak benimsediği görülmektedir.

Bu çerçevede, Hırvatistan, Sırbistan, Karadağ, Bulgaristan, Türkiye, Ukrayna, Romanya, Bosna- Hersek, Arnavutluk ve Moldova ile serbest ticaret anlaşmaları (STA) yapılmış ve bu ülkelerin önemli bir kısmı ile de CEFTA anlaşmasına taraf olunmuştur.

2006 yılı itibariyle ab aday ülke statüsü kazanılmış, ab ile bütünleşme tamamlanmaya çalışılmakta ve buna uygun olarak mevzuat düzenlemeleri hazırlanmaktadır.

(6)

Makedonya, ticaretinin önemli bir kısmını AB ülkeleri ve Batı Balkan ülkeleriyle gerçekleştirmektedir.

5. Makedonya’daki Yatırım Ortamı - Olumlu Yanlar

 Jeostratejik açıdan elverişli konum ve bölge standartları açısından kaliteli altyapı

 Kurumlar ve kişisel gelir vergisi %10 (bölgenin ve Avrupa’nın en düşük oranı)

 Bölge standartlarının üzerinde eğitilmiş, göreceli ucuz işgücü (aylık ortalama brüt ücret 435-500 €)

 Firma kurma işlemlerinde tek bir kurum (merkez sicil)

 Uygulanan “one-stop-shop” sistemi sayesinde 4 saatte şirket kurabilme

 Serbest bölgelerde belli sektörler için uzun süreli vergi muafiyetleri

 Yabancı yatırımcı çekme konusunda çok istekli bir hükümet

 Dünya bankası tarafından yayımlanan “doing business 2010” Raporu’na göre reformlar konusunda en başarılı üçüncü ülke

 İş yapma kolaylığı açısından 183 ülke arasında 32nci (Türkiye 73üncü)

 Söz konusu sıralamada Arnavutluk 82, Karadağ 71, Sırbistan 88, Hırvatistan 103, Yunanistan 109, Bosna Hersek 116ncı,

6. Makedonya’daki Yatırım Ortamı - Olumsuz Yanlar

 Çalışma ve oturma izinleri konusunda yaşanabilecek gecikmeler

 Hem yolsuzluk hem de aşırı yavaşlık problemleriyle güven duyulmayan bir yargı sistemi

 Genel olarak yolsuzluk problemi

 Sık değişen yasalar ve mevzuat

 Sık değişen kamu bürokrasisi kadroları nedeniyle devlette devamlılık konusunda yaşanan sıkıntılar

 Yavaş işleyen karar süreci ve yolsuzluklarla uğraşan bürokrasi 7. Makedonya’daki Yatırım Ortamı – Genel

Ekonomik gelişme açısından ülkenin tek çıkış yolu olan yabancı sermayeyi çekebilmek için mevcut hükümet çok yoğun bir çaba sergilemekte ve Makedonya yatırım ajansı tarafından 2007 başından bu yana yoğun uluslararası reklam kampanyaları yürütülmektedir. Söz konusu kampanyaların hedef ülkelerinden biri de Türkiye’dir.

Makedonya’daki yabancı yatırımların önemli bir kısmı telekomünikasyon, bankacılık, sigortacılık, petrol sanayi, tekstil, gıda, tütün, ticaret ve hizmet sektöründe görülmektedir.

En büyük yatırımcı Makedonya Telekom’a yaptığı yatırımla Macaristan’ın Matav şirketi (alman kökenli), ikinci sırada elektrik enerji şirketini 225 milyon ABD doları karşılığında alan Avusturyalı şirket EVN-AG gelmektedir. Bunların yanı sıra, pek çok ticari anlaşmaları ve bankacılığa yaptığı yatırımlarla Yunanistan, Hollanda ve diğer ülkeler gelmektedir.

(7)

8. Türkiye İle Makedonya Arasındaki Ekonomik İlişkiler ve Doğrudan Türk Yatırımları

Türk şirketlerinin Makedonya’ya olan ilgileri son zamanlarda artmaya başlamıştır.

Makedonya hükümeti son dönemde Türk şirketlerini büyük ölçüde özendirici bir tutum takınmaktadır. Makedonya’da doğrudan yabancı sermaye yatırımı gerçekleştiren Türk şirketlerinin sayısı 100 civarında olup bunların önemli bölümü KOBİ niteliğinde firmalar ve mikro işletmelerdir.

Makedonya’daki toplam Türk yatırım tutarı yaklaşık 180 milyon ABD dolarıdır. 1 Mart 2010’da Makedonya’daki faaliyetlerine başlamış olan tav ve 2011 yılında üretime başlamayı öngören Şişecam’ın yatırımları sonucunda bu rakamın 500 milyon ABD dolarını aşması beklenmektedir.

9. Makedonya’daki Başlıca Türk Yatırımları

 Yap-işlet-devret yöntemiyle yenilenecek ve inşa edilecek olan Üsküp, Ohri ve İştip havaalanlarına ilişkin ihaleyi kazanan TAV

 1999’dan beri faaliyetlerini sürdürmekte olan, Ağustos 2008’de genel müdürlük olarak genel müdürlük yapılanmasını kuran Ziraat Bankası

 Makedonya’da kurulu bulunan İk Banka’nın çoğunluk hissesini Hollanda’da kurulu Türk sermayeli Demirhalk Bank’tan alan Halk Bankası

 Europa Göz Hastanesi

 Cevahir holding-konut ve iş merkezi projesi

 Bunarcık Serbest Bölgesinde Alüminyum Profil Üretimi Gerçekleştirecek Olan Borteknik Alüminyum Firması

 Haznedar Holding Tarafından Satın Alınan Ve İşletilen Gostivar’daki refrakter malzemesi üreten ‘Vardar Dolomit” Fabrikası

 Yağyemezler Kumaşçılık Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.’nin İştip’teki kumaş üretim tesisi

 Dubrova’daki Tarım Kompleksi

 Ulak Ambalaj

 Ramstore-Migros

 Most Shoppıng Mall

10. Makedonya-Türkiye Ticari İlişkilerinde Öne Çıkan Başlıklar

İlki 1996 yılında Türkiye’de yapılan Karma Ekonomik Komisyon toplantılarının beşincisi 13-14 Mart 2008 tarihlerinde Ankara’da yapılmıştır.

7 Eylül 1999’da imzalanan ve 1 Ekim 2000’de yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşmasına (STA) göre Türkiye, anlaşmanın yürürlüğe giriş tarihinden itibaren Makedonya menşeli sanayi mallarına yönelik gümrük vergilerini sıfırlamıştır.

Söz konusu anlaşma uyarınca, Makedonya’ya Türkiye’den sanayi malları ithalatını serbestleştirmek için kademeli bir geçiş süreci tanınmıştır.

Buna göre, Makedonya Türkiye’den gelen sanayi mallarına uyguladığı gümrük vergilerini anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihte %90’a, 2006’da %60’a ve 2007’de

%30’a indirmiş olup, söz konusu vergi oranları 1 Ocak 2008’de tamamen sıfırlanmıştır.

(8)

Makedonya, kuş gribi nedeniyle Türkiye’den tavukçuluk ürünleri ithalatını, AB’nin ihracat numarası uygulamasını aynen benimsemesi nedeniyle de süt ve süt ürünleri ithalatını durdurmuştur.

AB komisyonunun ısıl işlem görmüş beyaz et ürünlerimize ilişkin yayımlamış olduğu son kararına istinaden, başta ısıl işlem görmüş ürünler olmak üzere söz konusu yasakların kaldırılmasıyla ilgili olarak çaba ve girişimlerimiz devam etmektedir.

Her iki ülkenin olumlu yaklaşımları sonucunda yukarıda belirtilen çapraz menşe protokolü 11 Kasım 2008 tarihinde Ankara’da imzalanmış ve 1 Temmuz 2009 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.

Buna göre, tarım ve çelik ürünleri hariç Türkiye’den Makedonya’ya gönderilecek ara malların Makedonya’da işlenerek nihai ürün haline getirilmesi ve AB ülkelerine Makedonya’dan gümrüksüz ihraç edilmesi mümkün hale gelmiş bulunmaktadır.

11. Makedonya İle Yatırım Ve Ticaret İçin Bazı Sektörler

Makedonya hemen hemen bütün sektörler için elverişli koşullar sunan ve birçok açıdan bakir bir ülke olup, Türk firmaları açısından;

• İnşaat malzemeleri,

• Yaş meyve-sebze ve işlenmiş gıda sanayi (organik tarım, tavukçuluk sanayi, süt ve sütten mamul ürünler),

• Tıbbi malzemeler ve sağlık sektörü,

• Her türlü makine, makine imalat sanayi (montaj yatırımları),

• Otomotiv yan sanayi ürünleri,

• Tekstil, hazır giyim ve deri işleme ürünleri ve tesisleri,

• Ağaç işleme ve mobilya sanayi,

• Kimya sanayi ürünleri,

• Madencilik (mermer), kireç ocağı,

• Altyapı ve su arıtma tesisleri ve araç, gereçleri,

• Bilişim teknolojileri ve yüksek teknoloji ürünleri,

• Turizm sektörü

Başlıca ticaret ve yatırım alanları olarak sıralanabilir.

12. Sorunlar, Görüş Ve Öneriler Başlıca sorunlar:

• Çalışma ve oturma izinlerinde yaşanan sorunlar

• Aşırı yavaşlık problemleriyle güven duyulmayan bir yargı sistemi

• Genel olarak yolsuzluk problemi

• Yavaş işleyen karar süreci ve ciddi yolsuzluklarla uğraşan bürokrasi

• Sık sık değişen yasalar ve mevzuat

• Sık değişen kamu bürokrasisi kadroları nedeniyle devlette devamlılık konusunda yaşanan sıkıntılar

Özellikle Türkiye’den bakıldığında küçük bir pazar olarak algılanan Makedonya’nın;

 Resmi rakamlara göre %3,8, gerçekte ise %5 civarında olduğu tahmin edilen Türk kökenli vatandaşlarının bulunması sebebiyle Türkçe konuşan ve Türkiye ile ticaret ve yatırım ilişkileri kurmaya çok istekli bir nüfus barındıran,

(9)

 46 yıl boyunca birlikte yaşadığı eski Yugoslavya ülkeleriyle doğal ekonomik bağı ve birçok üründe sıfır ya da çok düşük gümrük vergileriyle ticaret yapma imkânı bulunan,

 Kasım 2007 itibariyle Makedonya, Hırvatistan, Arnavutluk, Kosova, Karadağ, Moldova, Sırbistan ve Bosna Hersek açısından yürürlüğe giren CEFTA’ya (central european free trade agreement) taraf olan,

 Avrupa birliği ile topluluğun istikrar ve ortaklık sürecine taraf ülkeler (Makedonya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Sırbistan, Karadağ, Kosova ve Arnavutluk) arasında kademeli olarak tesis edilmesi öngörülen çapraz menşe kümülasyonuna Türkiye ile birlikte giren,

 Ucuz işgücü ve enerji maliyetlerinin yanı sıra, yabancı yatırımları teşvik etmek amacıyla hükümet tarafından getirilen genel nitelikli vergi indirimleri sonrasında cazip bir yatırım ortamı sunulan,

 AB aday ülke statüsünü haiz ve orta veya uzun vadede ab üyesi olduğunda, ülkede yapılacak her türlü üretimin ciddi bir engelle karşılaşılmadan tüm AB pazarına ulaştırılabileceği,

 Başta çifte vergilendirmenin önlenmesi olmak üzere ikili ekonomik ve ticari ilişkiler anlamında ülkemizle ilişkilerinde gerekli yasal zemini bulunan,

 Haftanın her günü Türk Hava Yolları’nın (THY) uçak seferleri bulunan,

Bir ülke olarak ele alınması ve ticaret ve/veya yatırım kararları alınırken bu gerçekler ışığında karar verilmesinde yarar görülmektedir.

Ancak, Makedonya’daki firmalarla ticaret veya ortak yatırım ilişkisine girecek ya da Makedonya’da doğrudan yatırım yapacak firmalarımızın genel nitelikli gerekliliklerin yanı sıra özellikle aşağıdaki hususlara dikkat etmesinde yarar görülmektedir:

• Makedonya’da yatırım gerçekleştiren ya da müteahhitlik iş alan firmalarımızın Makedonya’da çalışacak yönetici ve elemanları için, şirket kuruluş işlemleri tamamlandıktan sonra en kısa zamanda Makedonya’nın Ankara büyükelçiliği ya da İstanbul başkonsolosluğundan çalışma izin başvurusu yapılmalı ve söz konusu başvuru yakından takip edilmelidir.

• Buna dikkat edilmemesi ve çalışma izni olmadan ülkede çalışır durumda yakalanılması halinde firma temsilcilerimizin sınır dışı edilme ve 2-5 yıl ülkeye giriş yasağı cezası almaları gibi hoş olmayan durumlarla karşılaşılması olasılığı yüksektir.

• Alıcı firmalar mutlaka çok iyi araştırılmalı, banka teminatı dışında teminat kabul edilmemeli, her ne sebeple olursa olsun uluslararası geçerliliği bulunan sözleşmelerle çalışma kuralından asla vazgeçilmemelidir.

• Makedonya adalet ve yargı sistemindeki problemler nedeniyle, yapılacak sözleşmelerde, ihtilaf oluşması halinde Türk mahkemelerinin yetkilendirilmesine gayret edilmelidir.

• Makedonya’ya gelindiğinde çalışılacak veya hizmet desteği alınacak kişiler çok iyi seçilmeli ve bu konuda mutlaka TC müşavirliğinin yönlendirmeleri talep edilmelidir.

(10)

• Bu çerçevede çok iyi ve güvenilir tercümanlarla çalışılmalı, kendini ispatlamış uluslararası danışmanlık şirketlerine mensup da olsa tutulacak danışmanlar iyi araştırılmalı, İngilizce yerine sadece Makedonca konuşulan ortamlarda mutlaka Makedonca Türkçe tercüman bulundurulmalıdır.

• Arazi ya da mülk alma durumlarında, satın alınacak yerin tapu ve kadastro kayıtları kontrol edilmeli, özel ya da kamu (bazen de hem özel sektöre hem de kamuya ait olabilmektedir) malı olup olmadığı iyi araştırılmalıdır.

• Kiralanacak yerlerle ilgili de aynı nitelikli araştırma yapılmalıdır (borç, alacak- verecek durumları dahil).

• Makedon gümrüklerinde işadamlarının yanında bulunan eşantiyon, kolleksiyon bildirimi (transit geçişler dahil) yapılmalıdır.

• Özellikle üretimde patent/marka tescil başvurusu yapılmalıdır.