• Sonuç bulunamadı

Cerrahi hemşirelerin kan ve vücut sıvıları ile bulaşan hastalıklar konusundaki bilgi ve uygulamaları

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2023

Share "Cerrahi hemşirelerin kan ve vücut sıvıları ile bulaşan hastalıklar konusundaki bilgi ve uygulamaları"

Copied!
31
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

1

T.C.

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ

SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

CERRAHİ HEMŞİRELERİN KAN VE VÜCUT SIVILARI İLE

BULAŞAN HASTALIKLAR KONUSUNDAKİ BİLGİ VE UYGULAMALARI

YÜKSEK LİSANS BİTİRME PROJESİ

Arzu BİÇER DOĞAN

HEMŞİRELİK ANABİLİM DALI

DANIŞMAN

Yrd. Doç. Dr. Serdar SARITAŞ

MALATYA 2014

(2)

2

T.C.

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ

SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

CERRAHİ HEMŞİRELERİN KAN VE VÜCUT SIVILARI İLE

BULAŞAN HASTALIKLAR KONUSUNDAKİ BİLGİ VE UYGULAMALARI

YÜKSEK LİSANS BİTİRME PROJESİ

Arzu BİÇER DOĞAN

Danışman Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Serdar SARITAŞ

MALATYA 2014

(3)

iii

ONAY SAYFASI

(4)

iv

TEŞEKKÜRLER

Yüksek lisans eğitimimde ve tez çalışmamın her aşamasında bana yol gösteren, değerli hocam, danışmanım Yrd .Doç Dr Serdar SARITAŞ’ a,

Yüksek lisans derslerimizde bizden desteğini esirgemeyen değerli hocam Yrd.Doç.

Dr.Meral UCUZAL’a,

Derslerimizde bize gösterdiği ilgiden dolayı Prof. Dr. Behice ERCİ ve Yrd. Doç. Dr.

Seyhan ÇITLIK SARITAŞ ’a,

İstatistiklerimde yardımcı olan değerli hocam Arş. Gör. Sinan ASLAN’a ,

Bana derslerimde ve tezimde yardımcı olan değerli dostlarım Maksude YILDIRIM, Nesrin ALAHAN, Gülsüm YETİŞ ve Sıdıka DOYURAN’a,

Anket formlarımı doldurarak bana destek olan tüm cerrahi hemşirelerine teşekkür ederim.

Arzu BİÇER DOĞAN

(5)

v

ÖZET

Bu araştırma; Turgut Özal Tıp Merkezi cerrahi kliniklerinde görev yapan hemşirelerin kan ve vücut sıvıları ile bulaşan hastalıklar konusundaki bilgi ve uygulamalarının incelenmesi amacı ile tanımlayıcı türde gerçekleşmiştir.

Araştırmanın evrenini cerrahi birimlerde çalışan toplam 90 hemşire oluşturmaktadır.

Araştırmanın örneklemini ise raporlu ve izinli olmayan, araştırmaya katılmayı kabul eden 83 gönüllü hemşire oluşturmaktadır. Çalışmanın verileri Kasım 2013-Ocak 2014 tarihleri arasında araştırmacı tarafından yüz yüze görüşme yöntemi kullanılarak toplanmıştır.

Veri toplamada hemşirelerin tanıtıcı özelliklerini içeren anket formu kullanılmıştır.

Araştırmada elde edilen verilerin istatistiksel analizi bir istatistik programı olan SPSS 16 kullanılarak tanımlayıcı istatistiksel yöntemle yapılmıştır.

Bu çalışmaya katılan cerrahi hemşirelerinin %45.8’inin 26-30 yaş arsında, %72.3’ünün kadın, %63.9’unun lisans mezunu, %80.7’si bulaşıcı hastalıklar konusunda eğitim almış, eğitim alanların %70.1’i bu eğitimi hizmet içi eğitim şeklinde almıştır. Hemşirelerin %88’i kan yoluyla bulaşan hastalık geçirmemiş, %63.9’u hepatit B aşısı olmuştur, aşı olmayanların %53.3’ü doğal bağışık olduğu için aşı olmamıştır. Aşı olanların %81.8’i aşı proğramını düzenli bir şekilde uygulamış ve %60.7’si antikor düzeyine baktırmıştır. Yine hemşirelerin %37.3’ü 1 yıldan daha uzun süredir serolojisine baktırmamıştır. Hemşirelerin %46.2’si son 6 ay içerisinde yaralanmış, yaralanan hemşirelerin %34.2’si yaralanmayı enjektörün kapağını takarken yaşamıştır. Yine bu hemşirelerin %69.2’si bu yaralanma sırasında yaralanmaya sebep olan alet üzerinde hasta kanının bulunduğu ifade etmiş, %87.2’si yaralanmayı rapor etmemiş ve %42.4’ü önemsemediği için rapor etmemiştir.

Hemşirelerin %66.7’si yaralanma sonrası hastanın serolojisine baktırmamışken,

%56.4’ü kendi serolojisine baktırmamıştır. Son 6 ayda hemşirelerin %62.8’i kan ve vücut sıvısı ile temas etmiş ve temas sırasında hemşirelerin %13.8’inin açık yarası olduğu saptanmıştır.

Risk altındaki sağlık çalısanlarının kan ve beden sıvıları ile bulasan hastalıklardan kendilerini koruyabilmeleri için evrensel önlemler hakkında hemşirelerin bilgilendirilmesi, önlemlerin etkin bir sekilde uygulanması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Hemşire, Cerrahi, Kan yoluyla bulaşan hastalıklar

(6)

vi

ABSTRACT

Surgical Nurses Transmitted Diseases Through Blood and Body Fluids of Their Knowledge and Practices

This research is done in a descriptive way in order to analyze the information and applications of the nurses who work at the surgery unit of Turgut Özal Medical Center on the diseases transformed by blood and body fluids.

The research population consists of 90 nurses who work at the surgery units. The research samples consist of 83 volunteer nurses who accepted the research and who are not off duty. The research data is gathered by the researcher by the face-to-face conversation method in the dates between November 2013- January 2014.

An survey questionnaire including the identifier characteristics of the nurses is used in the data gathering. The statistical analysis of the data gathered in the research is done by using the descriptive statistical method using the statistic program SPSS 16.

The 45.8% of the nurses that are included in the study are between the ages of 26-30, 72.3% are woman, 63.9% have a bachelor's degree, 80.7% are educated about the contagious diseases, 70.1% of those who received the education received it as in-service training. The 88% of the nurses did not suffer from a blood-borne disease, 63.9% received Hepatitis B vaccine, 53.3% was not vaccinated for being natural immunes. The 81.8% of those who were vaccinated applied the vaccine program regularly and 60.7% stopped it at the antibody level.

The 37.3% of the nurses did not receive a serology check for more than a year. The 46.2% of the nurses were injured in the last 6 months and 34.2% of those who were injured experienced the injury while placing the capsule of injector. The %69.2 of those nurses stated that during the injury there was patient's blood on the device that caused the injury, 87.2% did not report the injury and 42.4% reported that he/she did not care.

While the 66.7% of the nurse had a serology check after the injury, 56.4% did not have a serology check. The 62.8% of the nurses contacted with blood and bodily fluid within the 6 months and it was detected that the 13.8% of the nurses had an open wound during the contact.

(7)

vii

In short, we recommend that nurses under risk should be informed about the universal precautions to protect themselves from diseases transmitted via blood and body fluids and these precautions should be performed effectively

Key words: Nurse, Blood-borne diseases, penetrating sharp object injury

(8)

viii

İÇİNDEKİLER

ONAY SAYFASI ... iii

TEŞEKKÜRLER... iv

ÖZET ...v

ABSTRACT ... vi

İÇİNDEKİLER... viii

KISALTMALAR ... ix

TABLOLAR DİZİNİ ...x

1. GİRİŞ ...1

2. GEREÇ VE YÖNTEM ...3

2.1. Araştırmanın Şekli ...3

2.2. Araştırmanın Yapıldığı Yer Ve Zaman ...3

2.3. Araştırmanın Evreni Ve Örneklemi ...3

2.4. Veri Toplama Araçları ...3

2.5. Verilerin İstatistiksel Analizi ...4

2.6. Araştırmanın Etik İlkeleri ...4

2.7. Araştırmanın Sınırlılıkları ...4

3. BULGULAR ...5

4. TARTIŞMA ...9

5. SONUÇ VE ÖNERİLER ... 11

KAYNAKLAR ... 12

EKLER ... 14

EK 1: Anket Formu ... 14

EK 2: Etik Kurul Onayı ... 17

EK 3: Başhekimlik Onayı ... 20

ÖZGEÇMİŞ ... 21

(9)

ix

KISALTMALAR CDV: ABD Hastalık Kontrol Merkezi HAV: Hepatit A Virüsü

HBV: Hepatit B Virüsü HCV: Hepatit C Virüsü HDV: Hepatit D Virüsü

HIV: Human Immundefiency Virüsü

(10)

x TABLOLAR DİZİNİ

Tablo 3.1: Hemşirelerin Tanıtıcı Özellikleri ...5

Tablo 3.2: Hemşirelerin Kan Yoluyla Bulaşan Hastalık Geçirme Durumu ...5

Tablo 3.3 : Hemşirelerin Hepatit B Aşı Durumu ...6

Tablo3. 4: Hemşirelerin Yaralanma Durumu ...7

Tablo 3.5 : Hemşirelerin Kan ve Vücut Sıvısı ile Temas Durumu ...8

Tablo 3.6 : Hemşirelerin El Yıkama Aracı ...8

(11)

1

1. GİRİŞ

Sağlık çalışanlarının görev ortamı ve temas ettikleri hastalar ile ilişkilerinde çeşitli enfeksiyon etkenleri ile karşı karşıya kaldıkları bilinmektedir. Çalışma ortamından kaynaklanan riskli durumlardan en yoğun biçimde etkilenen sağlık çalışanları arasında da hemşirelerin ilk sıralarda yer aldıkları görülmektedir.(1)

Sağlık çalışanlarında gözlenen enfeksiyonların, enfekte kan ve beden sıvılarının bulaşması ile geliştiği bilinmektedir. Kaynak nedenler arasında, kullanılan enjektör iğnesini hata sonucu kendisine batırma, kan ile enfekte olmuş kesici aletlerle yaralanma, sıyrık, kesik, yara nedeniyle bütünlüğü bozulmuş cilt ve mukoz membrandan enfekte materyalin girişi sayılmaktadır. Bireylerde kan ve ürünleri yoluyla taşınan 20’den fazla patojen arasında Human Immune Defiancy Virüsü(HIV),Hepatit B Virüsü(HBV), Hepatit C Virüsü(HCV),Hepatit Delta Virüsü’nden söz edilmektedir.(2)

HBV İnfeksiyonu ülkemizde ve dünyada yaygın olarak görülmekte olup kronikleşen viral infeksiyonların başında gelmektedir(3). Dünyada yaklaşık 350 milyon kişinin kronik hepatit B (HB) taşıyıcısı olduğu tahmin edilmektedir.(4)

Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) 2005 yılı verilerine göre tüm dünyada, şu anda 40.3 milyon AIDS hastası bulunmakta olup, bu sayı 10 yıl öncesine göre iki katına çıkmıştır.(4)

2001 yılı verilerine bakıldığında ABD Hastalık Kontrol Merkezi (CDC) kayıtlarında sağlık çalışanları arasında 137 şüpheli, 57 kanıtlanmış HIV enfeksiyonu belirlenmiştir.(5-17)

Yapılan araştırmalarda, sağlık çalışanlarının birçoğunun yaralanmaları rapor etmediği, koruma yöntemleri hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıkları ve önemsememeye bağlı önlem almadıkları dikkat çekmektedir (6)

Araştırmanın uygulandığı merkeze bakıldığında; 2013 yılı verilerine göre sağlık çalışanlarının %92.8’ine iğne battığı belirlenmiştir(7)

Sonuç olarak cerrahi hemşirelerinin kan ve vücut sıvıları ile bulaşan hastalıklara maruz kalma riski yüksektir. Bu konuya yönelik durum analizleri yapılarak gerekli önlemler alınmalıdır. Bu noktadan hareketle araştırma, bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin

(12)

2 bulaşıcı hastalıklar konusundaki bilgi durumunu saptamak amacıyla tanımlayıcı türde yapılmıştır.

(13)

3

2. GEREÇ VE YÖNTEM 2.1. Araştırmanın Şekli

Bu araştırma; cerrahi birimlerde çalışan hemşirelerin kan ve vücut sıvıları ile bulaşan hastalıklar konusundaki bilgi ve uygulamalarının incelenmesi amacıyla tanımlayıcı türde yapılmıştır.

2.2. Araştırmanın Yapıldığı Yer Ve Zaman

Araştırma, Turgut Özal Tıp Merkezi cerrahi birimlerde görev yapan hemşireleri kapsamaktadır. Bu ünitelerde toplam 90 hemşire çalışmaktadır. Çalışma Kasım 2013- Ocak 2014 tarihleri arasında yapılmıştır.

2.3. Araştırmanın Evreni Ve Örneklemi

Tanımlayıcı olarak gerçekleştirilen araştırmanın evrenini Turgut Özal Tıp Merkezi Cerrahi birimlerde çalışan 90 hemşire oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise izinli ve raporlu olmayan, araştırmaya katılmayı kabul eden 83 hemşire oluşturmaktadır.

2.4. Veri Toplama Araçları

Araştırma verileri, literatür ışığında hazırlanmış ‘hemşirelerin tanıtıcı özelliklerini içeren anket formu ve kan ve vücut sıvıları ile bulaşan hastalıklar konusundaki bilgi ve uygulamalarını belirleme formu’ kullanılarak toplanmıştır. Bu formun ön uygulaması 10 hemşire ile yapılmış ve gerekli düzenlemelerden sonra örneklem gruba verilmiştir.

Araştırmanın amacı, çalışmamıza katılmayı kabul eden hemşirelere açıklandıktan sonra form, araştırmacı tarafından yüz yüze görüşme yöntemi kullanılarak uygulanmıştır. Her veri için ortalama 10 dakika süre harcanmıştır.

Tanıtıcı özellikleri belirleme formu: Araştırmacı tarafından oluşturulan form hemşirelerin; yaş, cinsiyet, eğitim durumu, meslekte çalışma yılı gibi tanıtıcı özellikleri içermektir.

Cerrahi hemşirelerinin bulaşıcı hastalık geçirme durumu, aşılanma durumu, yaralanma ve yaralanmayı rapor etme durumu gibi soruları içeren anket uygulanmıştır.(EK1)

(14)

4

2.5. Verilerin İstatistiksel Analizi

Verilerin değerlendirilmesinde SPSS for Windows 16.0 istatistik paket programı kullanıldı. Değerlendirmede sıklık(s) ve yüzdelik (%) tespit edilmiştir.

2.6. Araştırmanın Etik İlkeleri

Araştırmaya başlamadan önce, araştırmanın yapıldığı hastanenin bağlı olduğu Malatya Klinik Araştırmaları Etik Kurulu’ndan yazılı izin alındı(EK2) Araştırmanın yapılabilmesi için İnönü Üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezi Başhekimlik onayı(EK3) alınarak araştırma yapılmıştır. Araştırmaya katılacak hemşirelere araştırmanın amacı anlatılmış ve bilgilendirilmiş onam koşulu bir etik ilke olarak yerine getirilmiştir.

2.7. Araştırmanın Sınırlılıkları

Bu çalışmanın sınırlılığı; sadece İnönü Üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezi Cerrahi birimlerde çalışan hemşirelere genellenebilir olmasıdır. Tüm hemşirelere genellenemez.

(15)

5

3. BULGULAR

Tablo 3.1 Hemşirelerin Tanıtıcı Özellikleri

Sayı (s) Yüzde (%)

Yaş 18-25 26-30 31-35 36 ve üzeri Cinsiyet Kadın Erkek

Eğitim Durumu Sağlık Meslek Lisesi Ön Lisans

Lisans

Yüksek Lisans

Eğitim alma durumu Evet

Hayır

Eğitim alma şekli Hizmet içi eğitim Sertifikalı program Sürekli

Kitaplar Diğer

23 38 16 6 60 23 7 15 53 8 67 16 47 2 13

4 1

27.7 45.8 19.3 7.2 72.3 27.7 8.4 18.1 63.9 9.6 80.7 19.3 70.1 3 19.4

6 1.5

Hemşirelerin tanıtıcı özelliklerinin dağılımı tablo 3.1’de yer almaktadır. Araştırmaya katılan hemşirelerin %45.8’i 26-30 yaş aralığında ve %72.3’ü erkektir. Hemşirelerin %63.9’u lisans mezunudur. Çalışmaya katılan hemşirelerin % 80.7’sinin kan yolu ile bulaşan hastalıklar konusunda eğitim aldığı ve bunların %70.1’inin aldıkları eğitimin hizmet içi eğitim olduğu belirlenmiştir.

Tablo 3.2 Hemşirelerin Kan Yoluyla Bulaşan Hastalık Geçirme Durumu

Hastalık Geçirme Sayı (s) Yüzde (%)

Evet 5 6.0

Hayır 73 88

Yanıtlamak İstemiyorum 2 2.4

Evet Hepatit 3 3.6

Tablo 3.1’de görüldüğü gibi Çalışmaya katılan hemşirelerin %88’i kan yolu ile bulaşan hastalık geçirmemiştir.

(16)

6 Tablo 3.3 Hemşirelerin Hepatit B Aşı Öyküsü

Sayı (s) Yüzde(%)

Aşı Olma Evet Hayır

53 30

63.9 36.1 Aşı Olmama Nedeni

Kendimi iyi bir şekilde koruduğuma inanıyorum Zaman bulamadım Önemsemedim Doğal bağışıklık

4

1 9 16

13.3

3.3 30 53.3 Aşı Programını Düzenli

Uygulama Evet Hayır

45 10

81.8 18.2 Aşı Sonrası Antikor

Düzeyine Bakma Evet

Hayır

Henüz dozlarımı tamamlamadığım için baktırmadım

34 15 7

60.7 26.8 12.5

En Son Serolojiye Baktırma

1-3 ay 3-6 ay 6-12 ay

1 yıldan daha uzun süre önce

13 13 26 31

15.7 15.7 31.3 37.3

Çalışmaya katılan hemşirelerin %63.9’unun hepatit B aşısı olduğu, aşı olmayanların ise % 53.3’ünün doğal bağışık olduğu tespit edilmiştir. Aşı olan hemşirelerin %81.8’i aşı programını düzenli bir şekilde uygulamış ve bunların %60.7’si aşı sonrası antikor düzeyine baktırmıştır. Hemşirelerin %37.3’ünün 1 yıldan daha uzun süre önce serolojilerine baktırdıkları da tablo 3.3’te görülmektedir.

(17)

7 Tablo3. 4Hemşirelerin Yaralanma Durumu

Sayı (s) Yüzde (%)

Son 6 ayda Yaralanma Evet

Hayır

37 43

46.2 53.8 Yaralanmanın Olduğu

İşlem Kan alırken

IV katater takarken

Enjektörün kapağını takarken Kesici araç gereci çöpe atarken

IM enjeksiyon yaparken IV/IM tedavi hazırlarken temiz iğne ucunun batması

2 7 13 10 1 5

5.3 18.4 34.2 26.3 2.6 13.2

Alet Üzerinde Hasta Kanı Bulunması

Evet Hayır

12 27

30.8 69.2 Yaralanmayı Rapor Etme

Evet Hayır

5 34

12.8 87.2 Rapor Etmeme Nedeni

Önemsemedim

Bulaşma sırasında hastanın serolojisi negatifti

Rapor etmem gerektiğini bilmiyordum

Aşım olduğu için bildirmedim

Alet kontamine değildi

14 4

12

2 1

42.4 12.1

36.4

6.1 3 Yaralanma Sonrası Hasta

Serolojisi Kontrol Evet

Hayır

13 26

33.3 66.7 Yaralanma Sonrası Kendi

Serolojisi Kontrol Evet

Hayır

17 22

43.6 56.4

(18)

8 Tablo 3.4’de araştırmaya katılan hemşirelerin %53.8’inin son 6 ay içerisinde delici kesici alet yaralanması geçirdiği ve %34.2’sinin bu yaralanmayı enjektörün kapağını kapatırken yaşadığı görülmektedir. Yaralanmayı yaşayan hemşirelerin %69.2’si alet üzerinde hasta kanı bulunmadığını ifade ederken yine yaralanmayı yaşayan hemşirelerin%87.2’si yaralanmayı rapor etmemiştir. Yaralanmayı rapor etmeyen hemşirelerin %42.4’ü bu durumu önemsemediği için rapor etmediğini ifade etmiştir. Yaralanma sonrası %66.7’si hasta serolojisini %56.4’ü ise kendi serolojisini kontrol etmemiştir.

Tablo 3.5 Hemşirelerin Kan ve Vücut Sıvısı ile Temas Durumu

Sayı (s) Yüzde (%)

Son 6 ay İçinde Temas Evet

Hayır

49 29

62.8 37.2 Temas Sırasında Açık Yara

Bulunması Evet Hayır

8 50

13.8 86.2

Çalışmaya katılan hemşirelerin %62.8’i son 6 ay içerisinde kan ve vücut sıvısı ile temas etmemiştir ve temas edenlerin ise %86.2’sinin temas sırasında açık yarası bulunmamaktadır.

Tablo 3.6 Hemşirelerin El Yıkamada Kullandıkları Ürünler

Ürünler Sayı (s) Yüzde (%)

Sıvı sabun 11 13.3

Antiseptik madde içeren sıvı sabun

70 84.3

Antiseptik solüsyon 2 2.4

Tablo 3.6’da görüldüğü gibi çalışmaya katılan hemşirelerin %84.3’ü ellerini yıkarken antiseptikli madde içeren sıvı sabun kullanmaktadır.

(19)

9

4. TARTIŞMA

Sağlık çalışanlarının günlük klinik aktivitelerini yerine getirirken birçok mesleki risk ile karşı karşıya kaldıkları, genellikle iğne batması, kesici delici aletle yaralanma ya da kan ve beden sıvılarıyla doğrudan temas etme gibi nedenlerle enfeksiyöz ajanlara maruz kalma riskiyle her zaman karşılaştıkları bilinmektedir.(8)

CDC’ nın tahminlerine göre hastane çalışanlarında her yıl 385 bin enjektör yaralanması ve günde ortalama 1000 kesici alet yaralanması olmaktadır. Bir hastanesi 100 yatak/yıl için ortalama 30 enjektör ve diğer kesici alet yaralanması olmaktadır. Bu yaralanmalara en fazla hemşireler(%44), hekimler(%28) ve teknisyenler(%15) maruz kalmaktadır. Veriler ayrıca kesici alet yaralanmalarının yetersiz rapor edildiğini de göstermektedir.(9)

Sağlık personelinin mesleksel risklerden korunmak için alacağı önlemler hem kendisi hem de hastalar açısından büyük önem taşımaktadır. Bu önlemler arasında personelin eldiven, önlük, maske gibi kişisel koruyucuları kullanması, hastaya yapılacak her işlemden önce ve sonra ellerin yıkanması, dikkatli çalışılması, özellikle HB gibi hastalıklara karşı aşılanması, hastane yönetiminin gerekli araç gereci sağlaması ve yeterli eğitim vermesi sayılabilir.(10)

Bu Çalışmaya katılan hemşirelerin bireysel özellikleri incelendiğinde; %48.5’ının 26- 30 yaş arasında, %72.3’ünün kadın, %63.9’unun lisans mezunu olduğu belirlenmiştir.

Bununla birlikte çalışmaya katılan hemşirelerin %80.7’sinin kan yoluyla bulaşan hastalık konusunda eğitim aldığı, eğitim alanların ise %70.1’inin bu eğitimi hizmet içi eğitim şeklinde aldıkları belirlenmiştir(tablo 3.1). Hizmet içi eğitim alanların oranının fazla olması hastanenin hizmet içi eğitime önem verdiğini göstermektedir.

Bu Çalışmada hemşirelerin; %46.2’sinin son 6 ayda delici kesici alet yaralanmasına maruz kaldığı, yaralanmaların %34.2’sinin enjektör iğnesinin kapağını kapatırken gerçekleştiği belirlendi (tablo 3.4) Baybek ve Aka (2003)’nın yaptığı çalışmada hemşirelerde görülen yaralanmanın %37.7’sinin enjektör iğnesinin kapağını kapatırken gerçekleşmesi sonucu bizim bulgumuzla paralellik göstermektedir.(11)

Bu Çalışmada delici kesici alet yaralanmasına maruz kalan hemşirelerin %30.8’i yaralanmaya neden olan alet üzerinde hasta kanının olduğunu belirtti (tablo 3.4). Bu sonuç Kirişoğlu ve ark(2002)’nin yaptığı çalışmada delici kesici aletle yaralanan sağlık

(20)

10 çalışanlarının %37.2’sinin yaralanmaya neden olan alet üzerinde hasta kanının olduğunu belirtmesiyle benzerlik göstermektedir.(12).Bu durum kan ve beden sıvılarıyla bulaşan hastalıkların geçiş riskini arttırmaktadır. Problemin boyutunu anlamak ve önlem almak için yaralanmayı rapor etmek gerekmektedir. Ancak yapılan bir çok araştırmada yaralanmaları rapor etme oranının oldukça düşük olduğu görülmüştür. (13). Bizim yaptığımız çalışmada da yaralanmaya maruz kalan hemşirelerin %87.2’si yaralanmayı rapor etmemiştir.(tablo 3.4).Rapor etmeme nedeni %42.4 oranında önemsememek olarak tespit edilmiştir.(tablo 3.4)

Bu Çalışmamızda hemşirelerin yaralanma sonrası %66.7’sinin hastanın serolojisini kontrol etmediği belirlendi(tablo 3.4). Erol ve Ark.(2005)’nın yaptığı çalışmada kesici delici aletle yaralanan sağlık çalışanlarının %38.6’sının hatanın serolojisini kontrol etmediği bulgusu benzerlik göstermektedir.(14)

Yine bu çalışmada hemşirelerin %63.9’unun hepatit aşısı yaptırdığı tespit edilmiştir.(tablo 3.3). McEwen ve Farren (2005)çalışmasında aşılanma oranını %92.6, Aktaş(2001)ise çalışmasında bu oranın %66 olduğunu bulmuştur.(15-16) Aşılanma oranının yüksek olması hemşirelerin hepatit B’nın ciddi sorunlara yol açabilecek bir enfeksiyon olduğunun farkında olduğunu ve korunmak için önlem aldıklarının gösterir.

(21)

11

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

Cerrahi birimlerde çalışan hemşirelerin kan ve vücut sıvıları ile bulaşan hastalıklar konusundaki bilgi uygulamaları belirlemek amacı ile gerçekleştirilen araştırma bulgularına göre:

- Araştırma kapsamına alınan 83 hemşirenin %45.8’inin 26-30 yaş aralığında ,

%72.3’ünün kadın, %63.9’unun lisans mezunu, %80.7’sinin bulaşıcı hastalıklar konusunda eğitim aldığı, %70.1’inin bu eğitimi hizmet içi eğitim şeklinde aldığı belirlendi(tablo 3.1).

- Hemşirelerin %88’inin kan yoluyla bulaşan hastalık geçirmediği, yine çalışmaya katılanların%63.9’unun hepatit B aşısı olduğu, olmayanların ise %53.3’ünün doğal bağışık olduğu, aşı olanların %81.8’inin aşı programını düzenli bir şekilde uyguladığı ve %60.7’sinin antikor düzeyine baktırdığı belirlendi.(tablo 3.2)

- Hemşirelerin %37.3’ünün en son 1yıldan daha uzun süre önce serolojilerine baktırdıkları belirlendi(tablo3.3)

- Çalışmaya katılan hemşirelerin %42.2’sinin son 6 ay içinde delici kesici alet yaralandığı yaralanan hemşirelerin %53.8’inin enjektörün kapağını takarken yaralandığı, yaralanmaya neden olan aletin %30.8’inin kan ile kontamine olduğu belirlendi.(tablo3.4).

- Yaralanan hemşirelerin %87.2’sinin yaralanmayı rapor etmediği, %42.4’ünün önemsemediği için rapor etmediği, %66.7’sinin hastanın serololojisini kontrol etmediği,

%56.4’ünün kendi serolojisini kontrol etmediği belirlendi.(tablo 3.4).

- Hemşirelerin %62.8’inin son 6 ayda içerisinde hasta kanı ya da vücut sıvısı ile doğrudan temas etmediği, temas edenlerin ise %86.2’sinin açık yarasının olmadığı belirlenmiştir.(tablo3.5)

Yapılan bu çalışma doğrultusunda;

- Hastane enfeksiyon kontrol komitesinin sağlık çalışanlarının kan ve beden sıvıları ile bulaşan hastalıklardan korunmalarına yönelik eğitimler düzenlenmesi,

- Risk altında olan sağlık çalışanlara aşı programlarının düzenlenmesi önerilebilir.

(22)

12

KAYNAKLAR

1)Taze S.S.(2008).Cerrahi Birimlerde Çalışan Hemşirelerin Kan ve Vücut Sıvıları İle Bulaşan Hastalıklardan Korunmaya Yönelik Aldıkları Evrensel Önlemler. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.

2)Ayhan, A.(2004).Kan Yoluyla Bulaşan Enfeksiyonlar. Hastane Enfeksiyonları Dergisi, 8(2), 132-139.

3)Albayrak, F.ve Balık, İ.,2000, Nazokomiyal Viral İnfeksiyonlar, Hastane Infeksiyonları Dergisi, 4, 16-23s

4)Artan, M.O.ve Güleser, G.N.,2006, Sağlık Okulu Öğrencilerinin HIV/AIDS, hepatit B Virüsü ve hepatit C Virüsü Konusundaki Bilgi Düzeylerinin Değerlendirilmesi, Erciyes Tıp Dergisi, 28,3, 125-133s

5)Aygün, P., 2007, Kesici-delici alet yaralanmaları ve korunma önlemleri, 5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi, 386-390s.

6)Ayrancı, U., Kosgeroğlu, N.(2004). Needlestick and Sharps İnjuries Among Nurses in A City of Westem Turkey. Journal of Hospital Infection, 58(3), 216-223.

7)İnönü Üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezi Enfeksiyon Kontrol Komitesi Verileri.

8)İnan, D., Günseren, F., Selçuk, K., Harman, R., Keskin, S., Çolak, D.(2005).Akdeniz Üniversitesi Hastanesi Sağlık Çalışanlarının Kan ve ya Beden Sıvılarıyla Mesleki Teması.

Viral Hepatit Dergisi, 10(2),109-113.

9)Yeşildal, N., 2005, Sağlık hizmetlerinde iş kazaları ve şiddetin değerlendirilmesi, TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4,5,280-302s

10)Güleç, M., Topbaş, M., Kır, T. Ve Hasde, M., 2001, GATA Eğitim Hastanesinde görev yapan hemşirelerin, mesleksel risk faktörleri ile karşılaşma durumlarının araştırılması, infeksiyon dergisi, 15,1,97-103s

(23)

13 11)Baybek, H., Aka, F.(2003).Hemşirelerde Hepatit B Bulaş Riski ve Korunmaya Yönelik Standart Önlemler İle İlgili Bilgi-Tutum Araştırması .Hastane Enfeksiyonları Dergisi, 7(4), 201-207.

12)Kişioğlu, A.N., Öztürk, M., Uskun,E., Kırbıyık, S.(2002).Bir Üniversite Hastanesi Sağlık Personelinde Kesici Delici Yaralanma Epidemiyolojisi ve Korunmaya Yönelik Tutum ve Davranışlar. Türkiye Klinikleri Dergisi J Med Sci, 22(4), 390-396.

13)Fairfax R(1999). A New Approach to Needlestick Injuries Among Health Care Workers.

Applied Occupational and Environmental Hygiene, 15, 15-17

14)Erol, S., Özkurt, Z.,Ertek, M., Kadanal, A., Taşyaran. M.A.(2005).Sağlık Çalışanlarında Kan ve Beden Sıvılarıyla olan Mesleki Temaslar. Hastane Enfeksiyonları Dergisi, 9(2), 101- 106.

15)McEwen, M., Farren, E.(2005).Actions and Beliefs Reloted to Hepatitis B and Influanza Immunization Among Registered Nurses in Texas. Public Health Nursing, 22(3), 230-239.

16)Aktaş, A(2001).Cerrahi Birimlerde Çalışan Hemşirelerin Hepatit B Enfeksiyonuna Yönelik Risk Durumları. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.

17)Işık Ö.D.S.(2008) Eskişehir Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi Sağlık Çalışanlarının HBV, HCV, ve HIV Konusunda Bilgi ve Korunmaya Yönelik Uygulamaları. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Cerrahi Hemşireliği Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.

(24)

14

EKLER EK 1: Anket Formu

1.Cinsiyetiniz? a) Kadın b) Erkek 2. Yasınız?...

3. Eğitim durumunuz?

a) Sağlık Meslek Lisesi b) Ön lisans c) Lisans d) Yüksek Lisans e) Doktora 4. Hemşirelikte çalışma süreniz?...

5. Kan ve vücut sıvıları ile bulasan hastalıklardan korunmaya yönelik herhangi Bir eğitim aldınız mı?

a) Evet b) Hayır (7.soruya geçiniz) 6. Eğitimi hangi şekilde aldınız?

a) Hizmet içi Eğitim c) Sürekli Eğitim e) Diğer

b) Sertifika Programı d) Kitaplardan, Dergilerden ve Broşürlerden 7. Kan yolu ile bulasan hastalık geçirdiniz mi?

a) Evet (Hastalığın/hastalıkların adı………..) b) Hayır c)Yanıtlamak istemiyorum

8. Hepatit B asısı oldunuz mu?

a) Evet (evet ise 10. soruya geçiniz) b) Hayır

(25)

15

9. Ası olmamanızın nedeni nedir?

a) Kendimi iyi bir şekilde koruduğuma inanıyorum b) Zaman bulamadım c) Önemsemedim c) Doğal bağışıklık

10. Ası programını (0-1-6 ay olmak üzere 3 doz) düzenli bir şekilde uyguladınızmı?

a) Evet b) Hayır

11. Asıdan sonra Antikor düzeyinizi (AntiHbs>10IU/ml) kontrol için tekrar kan aldırdınız mı?

a) Evet c)Henüz dozlarımı tamamlamadığım için aldırmadım b) Hayır

12. En son serolojinize ne zaman baktırdınız?

a)1-3 ay b)3-6 ay c) 6-12 ay d)1 yıldan daha uzun süre önce

13. Son 6 ay içerisinde delici-kesici alet yaralanması geçirdiniz mi?

a) Evet b) Hayır (20.soruya geçiniz)

14. Yaralanma hangi işlem sırasında oldu?

a) Kan alırken

b) IV katater takarken

c) Enjektörün kapağını takarken d) Kesici araç gereci çöpe atarken e) IM enjeksiyon yaparken

f) IV /IM tedavi hazırlarken temiz iğne ucunun batması

15.Yaralanmaya neden olan aletin üzerinde hastanın kanı var mıydı?

a) Evet b) Hayır

(26)

16

16.Yaralanmayı rapor ederek bildirdiniz mi?

a)Evet (18.soruya geçiniz) b)Hayır

17.Bildirmediyseniz neden? (Birden fazla şıkkı işaretleyebilirsiniz) a) Zaman yoktu e) Rapor etmem gerektiğini bilmiyordum

b) Unuttum d) Bulaşma sırasında hastanın serolojisi negatif idi c) Önemsemedim f) Aşım olduğu için bildirmedim

g) Yaralanmaya neden olan alet kontamine değildi

18.Yaralanmadan sonra hastanın serolojisini kontrol ettiniz mi?

a) Evet b) Hayır

19. Yaralanmadan sonra kendi serolojiniz için kan gönderdiniz mi?

a) Evet b) Hayır

20. Son 6 ay içerisinde hasta kanı ya da vücut sıvısı ile doğrudan temas ettiniz mi?

a) Evet b) Hayır (22.soruya geçiniz)

21.Temas ettiğiniz sırada açık yaranız var mıydı?

a) Evet b) Hayır

22- Uygulama alanında ellerinizi ne tür sabunla yıkıyorsunuz?

1-Sıvı sabun 2-Kalıp sabun

3-Antiseptik madde içeren sıvı sabun 4-Antiseptikli madde içeren kalıp sabun 5-Sadece su ile yıkıyorum

6-Antiseptik solüsyon

(27)

17 EK 2: Etik Kurul Onayı

(28)

18

(29)

19

(30)

20 EK 3: Başhekimlik Onayı

(31)

21 ÖZGEÇMİŞ

Adı Soyadı: Arzu BİÇER

a) Doğum Tarihi ve Yeri: 15.11.1989

b) Mezun Olduğu Üniversite, Fakülte, Öğretim Programı ve Mezuniyet Tarihi ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ Sağlık Yüksekokulu Lisans 2007-2011

c) Yüksek lisansını yapmakta olduğu; üniversite, fakülte, bölüm ve bilim dalları ile tarihleri:

Derece Üniversite Bölüm/Program Yıl

Yüksek lisans İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enititüsü

Cerrahi hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı

2012

d) Üniversite dışında yaptığı görevler:

Görev/Ünvanı Görev Yeri Yıl

Hemşire İnönü Üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezi Pediatri servisi 2011

e) Bildiği yabancı dil: ingilizce f) Medeni hali:evli

1.2. Diplomalar ve Başarı Belgeleri

Adıyaman Üniversitesi Sağlık Yüksek Okulu mezuniyet belgesi

Akademik personel ve lisansüstü eğitim giriş sınavı(ALES)sonuç belgesi 76 1.3. Katıldığı Kongreler

1)9.uluslararası katılımlı ulusal hemşirelik kongresi: Fethiye/ Muğla 2)10.uluslararası katılımlı ulusal hemşirelik kongresi: Gaziantep 3)13.uluslararası katılımlı ulusal hemşirelik kongresi: Şanlıurfa

Referanslar

Benzer Belgeler

Onu, her zamandan çok, her zamandan sıcak içimizde yaşatıp, bize yaptığı iyilik ve büyüklükleri torunlarımıza anlattığımız gibi, onlarda

[r]

• Erken dönem: bulaşma sonrası 1-6 hafta sonra gribal enfeksiyon benzeri hastalık yapar.. Ateş, vücut kırgınlığı, başağrısı, farenjit,

sections, there were three types of neurons according to their size in porcupine trigeminal ganglia: small, medium and large (Figure 4).. The large neurons had a light

Hemşirelerin daha önce kan transfüzyonu yapma durumlarına göre kan transfüzyonu sonrası bakım ve komplikasyonlara yönelik bilgi düzeyleri arasında istatistiksel

- interstisyel bölgede ve vücut boşluklarında, sınırlı yada yaygın şekilde sıvı artışı, birikimi. asit/hidroperitonyum (periton boşluğunda sıvı birikimi)

Sonuç olarak bu araştırmada acil birimlerde çalışan hemşirelerin çoğunluğunun triyaj konusunda eğitim almadıkları, triyaj konusunda kendilerini yeterli bulmadıkları

Evli olan hemşire- lerin misyon kültürü puan ortalamaları bekârlara göre, servis sorumlu hemşirelerinin örgüt kültürü puan ortalamaları klinik hemşirelere göre,