5. HAFTA: NOKTALAMA İŞARETLERİ
- NOKTALAMA İŞARETLERİ
5. HAFTA: NOKTALAMA İŞARETLERİ
Duygu ve düşünceleri daha açık ifade etmek, cümlenin yapısını ve
duraklama noktalarını belirlemek, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak,
sözün doğru duygu ve ton gibi özelliklerini belirtmek üzere kullanılan
işaretlere noktalama işaretleri denir. Cümlenin yapısını, bağlantı yerlerini
ve durakları göstermeye yaradığı gibi vurgu, ezgi, duygu, vb. bakımından
da cümleye canlılık kazandırır.
NOKTALAMA İŞARETLERİ
Noktalama işaretlerinin kullanıldıkları yere göre rolleri vardır. Bunlar;
• Ses değeri: Bir noktalama işareti; sesli okuma ve konuşmadaki sesin
hızında, şiddetinde, tonunda değişiklik yapılması gereken yerlerde
kullanılıyorsa bu işaretin ses değeri vardır. Örneğin; noktanın okumanın
hızını sıfıra indirmesi gibi…
NOKTALAMA İŞARETLERİ
• İmla değeri: Noktalama işareti; yazılı ifadenin imlasında değişiklik
yapılması gereken yerlerde kullanıldığında, bu işaretin imla değeri
vardır. Örneğin; noktanın, yeni cümlenin başlangıcının büyük harfle
yapılacağını belirtmesi gibi.
NOKTALAMA İŞARETLERİ
• Anlam değeri: Noktalama işaretlerinin tümü anlam değerine
sahiptir. Ünlem, soru işareti, virgül, üç nokta gibi noktalama
işaretleri ifadeye belirli bir anlam sağlarlar. Örneğin; üç noktanın,
ifade edilmek istenen duygu, fikir ve heyecanı okuyucunun
anlayışına bırakması gibi.
Nokta (.)
• Tamamlanmış bir cümlenin sonuna konur.
• Kısaltmalardan sonra konur. (Hepsinde değil, kimisi noktasız yazılır)
• Sıra gösteren sayılardan sonra (i)inci ekinin yerine konur.
• Tarih, gün ve saati gösteren sayılar arasında kullanılır.
• Bölümleri gösteren sayı ve harflerden sonra konulur.
• Üçlü gruplara ayrılarak yazılan büyük sayılarla gruplar arasına konur.
Nokta (.)
ÖRNEK:
Bugün hava çok güzel.
Doç. Dr., Araş. Gör., bkz.
5. sınıf, IV. Murad
15.12.1987, saat: 12.30
15.540.880 ……….
Virgül (,)
• Eş görevli kelimeler, kelime öbeklerini ve sıralı cümleleri ayırmada kullanılır.
• Uzun cümlelerde özneden sonra konur.
• Seslenmelerden (hitap) sonra konur.
• Yazışmalarda, başvurulan makamın ardından sonra konur.
• Sayıların yazılışında, kesirleri ayırmak için
konur.
Virgül (,)
• Özellikle vurgulanmak istenen sözcükten sonra konur.
• Evet, hayır gibi kelimelerden sonra konur.
• Öznenin kendinden sonra gelen kelimelerle karışmasını önlemek için kullanılır.
• Yazışmalarda tarih bölümündeki şehir adından sonra konur.
Virgül (,)
ÖRNEK:
Okulda, otobüste, metroda birçok insanla karşılaştım.
Ey Türk gençliği, …..
İstanbul, 25 Mayıs 2019
Genç, doktora tedavisi için çok teşekkür etti.
Türk Tarih Kurumu Başkanlığına,
Noktalı virgül (;)
• Birbirine bağlı, ama her biri kendi içinde bağımsız cümleleri ayırmak için kullanılır.
• İki cümle birbirine «fakat, çünkü, sonuç olarak, vb.» gibi bağlaçlarla bağlanıyorsa, birinci cümleden sonra, bağlaçtan önce kullanılır.
• Virgülle ayrılmış farklı tür ya da takımları ayırmada kullanılır.
Noktalı virgül (;)
ÖRNEK:
Türk edebiyatında, hikayede Ömer Seyfeddin, Sait Faik Abasıyanık; romanda Peyami Safa, Reşat Nuri Güntekin oldukça önemli eserler vermişlerdir.
At ölür meydan kalır, yiğit ölür nam kalır.
Bugün hiç uyanasım yoktu; çünkü oda çok soğuktu.
İki nokta (:)
• Kendisinden sonra örnek verilecek cümlenin sonuna konur.
• Kendinden sonra açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur.
• Aktarılan yazı ya da kelimelerde tırnaktan önce konur.
İki nokta (:)
ÖRNEK:
Atatürk diyor ki: « ……….»
Tiyatro üç temele dayanır: yazar, aktör ve seyirci.
Bilmeyenler beni dinlesin: ……….
Üç nokta (…)
• Bölümler ve örnekler sayıldıktan sonra vb. anlamında kullanılır.
• Herhangi bir nedenle bitmemiş cümlelerin sonuna konur.
• Bir metinden yapılan alıntılarda, atlanan yerlerde kullanılır.
• Söz arasında söylenmeyen ya da söylenmek istenmeyen kelimelerin yerine kullanılır.
• Ünlem ve pekiştirmelerden sonra konur.
Üç nokta (…)
ÖRNEK:
Bize öğütlerini sıraladı: çalışın, özgüvenli olun, moralli olun, kararlı olun…
Durup dinlenmeden yürümek, koşmak…..
Sokakta çocuklarına ona … Demesine çok içerlemiştir.
Koca Yusuf … Koca Yusuf, heyş...
Soru işareti (?)
• Soru bildiren cümlenin sonuna konur.
• Söz arasında verilen bilginin şüpheli olduğunu göstermek amacıyla (?) şeklinde kullanılır.
• Soru vurgulu bir şekilde sorulduğu zamanda kullanılır.
• Bilinmeyen yer, tarih vb. durumlar için kullanılır.
Soru işareti (?)
ÖRNEK:
Yunus Emre (1240?-1320) Adınız?
Hz. İsa 26 Aralık (?) günü doğmuştur.
Keçiören dolmuşları nereden geçer?
Ünlem işareti (ş)
• Hayret, şaşkınlık, sevinç, acı, korku ve heyecan bildiren cümlelerden sonra konur.
• Dikkat çekmek ve alay bildirmek için (ş) şeklinde kullanılır.
• Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra
konur.
Ünlem işareti (ş)
ÖRNEK:
Ne kadar başarılı (ş) bir öğrencisin, notlarının hepsi bir.
Hemşehrilerimş
Ee, yeter artıkş
Kısa çizgi (-)
• Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur.
• Kavramlar arasında başlangıç, sonuç ve ortaklık bildirmek için kullanılır.
• Ara sözleri, ara cümleleri, ayrıntı sayılabilecek söz içi açıklamaları belirtmede kullanılır.
• Arapça ve Farsça kurallara göre yapılmış tamlamaların, birleşik ve türemiş kelimelerin, öğelerini ayırmak için kullanılır.
• Kimi terim ve kuruluş isimlerinde kelimeler arasına konur.
Kısa çizgi (-)
ÖRNEK:
Ankara- Balıkesir arasındaki yol çalışması nedeniyle yol trafiğe kapatıldı.
Türkçe, Ural-Altay dil grubuna girer.
Takvim-i Vakayi, Hakimiyet-i Milliye
Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi
Tırnak işareti (“)
• Bir metin içinde, başkasından aynen alınan yazı ya da sözler tırnak içinde gösterilir.
• Önemi belirtmek istenen sözler ya sözcükler tırnak içinde gösterilir.
• Metin içinde geçen eser isimleri tırnak içinde gösterilir.
Tırnak işareti (“)
ÖRNEK:
“Bir ada rüzgarı gibi mevsimler gelir geçerdi“ diyordu şair.
Peter F. Drucker’in önemli eserlerinden biri de “Kapitalist Ötesi Toplum“ adlı eseridir.
Bu dünyada ben de “yaşadım“ diyebilmek için .
Kesme işareti (’)
• Özel isimlere getirilen iyelik ve hal eklerini ayırmak için kullanılır.
• Kısaltmalara gelen ekleri ayırmak için kullanılır.
• Sayılara getirilen ekleri ayırmak için kullanılır.
NOT: Kurum ve kuruluş adlarından sonra kesme işareti kullanılmaz.
NOT: Kişi adlarından sonra kullanılan unvanlardan sonra gelen ekler kesme işareti ile ayrılmaz.
NOT: Dil adları kesme işaret ile ayrılmaz.
