YENİ MEDYA YENİ TEKNOLOJİLER
7. Hafta: Sosyal Medyada Etkileşim
(Ünite 5)
Yeni Medyada Etkileşim
• Yüzyüze iletişim: Kişiler arasında etkileşim sözlü (örneğin dil) veya sözsüz iletişim araçları (örneğin beden dili, jest ve mimikler vb.)
• Kitle iletişim: Dolaşıma sokulan medya metinlerini kullananlar ile üretenler arasında bir etkileşim söz konusudur. Geri bildirim de dediğimiz etkileşim sınırlıdır. ( Okuyucu mektupları, TV programına telefon ile katılmak vb. ) Son zamanlarda geleneksel
medya kurumları ve çalışanları sosyal medya hesabı kullanmaya başlamışlardır.
Böylece programlarda canlı yayın sırasında izleyicinin kanı ve görüşleri hakkında bilgi sahibi olabilmektedirler. Hatta bunların bazılarını programlarda okumaktadırlar.
• Yeni Medya: İletişim sürecinin iki aktörü –üreten ve kullananlar- arasında etkileşim eşanlı (senkron) veya eşansız (asenkron) olmak üzere iki şekilde
gerçekleşebilmektedir. Ayrıca kullanıcılar hem kendi aralarında, hem de üretenlerle etkileşime girebilmektedirler.
Yeni Medyada Etkileşim
• Örneğin çevrimiçi bir haber sitesinde ya da gazetede haber metnine yorum yazabilirsiniz. (üretici ile etkileşim). Başka okurlar da sizin
yorumunuza yorum yapabilir. (kullanıcılar arasında etkileşim)
• Sizin sosyal ağlarda paylaştığınız bir iletiye hemen yorum yapılabilir
(eşanlı) ya da farklı zamanlarda yapılabilir (eşansız).
Yeni Medyada Etkileşim
• Kullanıcı ile yazılım arasında etkileşim: Örneğin İnternet üzerinden bir siteyi ziyaret ederken, web adresini yazdığınızda bir yerdeki bir
sunucudan veri isteyerek bir ağ sistemiyle etkileşime girmiş olursunuz.
Web sitesine yazdığınız yorum da içeriğin bir parçası haline gelir.
Yayılım
• Arayüzeyde etkileşimin yüzyüze iletişimden veya kitle iletişim sürecine göre daha fazla geniş ve yaygın olmasının nedeni de, yeni medyanın
“yayılım” özelliği ile ilişkilidir. Ağ üzerinde bir ileti kullanıcıların paylaşımları ile, bağlantılar (link) ve etiketler üzerinden dolaşıma girebilmekte ve yayılmaktadır.
• Bir ağın en belirleyici özelliklerinden biri, hiyerarşik olmak yerine yaygın dağılımlı olmasıdır. Bir ağ, hiyerarşik bir düzendekinin aksine düğüm
noktalarından her yöne doğru uzayabilir. Özetle arayüzeydeki bir metin hızlı şekilde dağılabilir, bu metne farklı zaman ve uzamlarda tekrar
erişilebilir. Yayılım özelliği ile aktif alımlayıcılıktan gerçek üreticiliğe
doğru katılım arttırılabilir.
Sanallık
• Yeni medya dolayımlı etkileşim kavramıyla birlikte ele alınması
gereken bir diğer kavram da sanallık kavramıdır. Gündelik yaşamda
gerçeklikten uzağa atıfla kullanılan bu sözcük bireylerin yeni medya ve dolayımlı iletişimde yapay zeka ile ve diğer bireylerle bir araya
geldikleri ve karşılaştıkları mekanı ve deneyimi içermektedir.
• Burada dolayımlama yoluyla bir yerde olma duygusu yani sanal
mevcudiyet ve dolayımlama yoluyla başkalarıyla birlikte olma duygusu birlikte mevcudiyetten söz edebiliriz.
• Sanal deneyim gerçeklikten bağımsız değildir. Etkileşim ve yayılım
özellikleri nedeniyle de bireyler bu deneyimi topluluklar halinde
yaşayabilirler.
Sosyal Medya ve Dijital Oyun
Ortamlarında Etkileşim Örnekleri
• Bireyler hangi amaçları gerçekleştirmek için sosyal medya kullanıyorlar? Bu amaçlar için hangi araçları kullanıyorlar?
Amaçlar ya da motivasyon farklı olabilir
• Eğlence
• İş
• Eğitim/merak
• Ağ kurma
• E-ticaret
• ...
Araçlar farklı
• Metin ağırlıklı
• Görsel ağırlıklı
• Profesyonel
• … araçlar
Birey nasıl tercih yapar?
• Kullanım amacı
• Bireysel tercihler
• Dijital okuryazarlık
• Sermaye (kültürel, ekonomik, sosyal)
• …..
Sanal Cemaatler / Topluluklar
• Bireyler farklı motivasyonlarla sosyal medyada diğer kişi ve gruplarla iletişim kurup, etkileşime geçebilirler. Etkileşim içerisindeki bu yeni oluşumlar sanal cemaatler/ topluluklar olarak tanımlanabilir.
• Sanal cemaatler birçok biçemi alabilen birliklerdir.
Örneğin «destek grubu»
• Üyelerinin sorunlarının üstesinden gelmek için bilgi paylaşımı (yayıncı gibi)
• Grup üyeleriyle çevrimiçi sohbet ederek destek sağlama – duygusal destek
• Üyelerinin maddi ihtiyacını karşılamaya yönelik destek – ihtiyaç temini
• …
Sanal Cemaatler / Topluluklar
• Herhangi bir insan topluluğunu tanımlayabilmek için kimi zaman ortak yaşam alanı, karşılıklı ekonomik ve politik çıkarlar, ortak inanç sistemi, benimsenen yaşam görüşü gibi çeşitli ölçütlere başvurulur. Sosyal
medyada topluluklar ve işlevleri değerlendirildiğinde en belirgin biçimde ortaya çıkan görünüm,
• dayanışma ve hak mücadelesi amaçlı bir araya gelen topluluklar
• bu doğrultuda alternatif medya olarak sosyal medyanın kullanımı
• bir pazarlama aracı olarak ticari anlamda toplulukların kullanımı ortaya çıkmaktadır.
Bu amaçlar doğrultusunda bir araya gelen topluluklar kimi durumlarda ortak
görünümler de ortaya koyar ve birbirini dışlamaz.
Sanal Cemaatler / Topluluklar
Örneğin çok kullanıcılı devasa bir çevrimiçi oyun çerçevesinde eğlenme
amacıyla bir araya gelen bir oyuncu topluluğu bir dayanışma örneği de
sergilerken bir yandan da ekonomik bir çıkar birliği de gelştirir. Ya da
farklı bir yaşam biçimini, dünya görüşünü, hobiyi yaymak amacıyla
yazılan bir blog aynı zamanda çok izlendiği için reklam geliri elde
edebilir ve çevrimdışı medyada da yer alabilir.
Sanal Cemaatler / Topluluklar
• Genel algının aksine sosyal ağ sitelerin üzerinde biçimlendirilen grupların çoğu yabancılardan oluşmaz.
Bireyler daha çok
• kendilerine benzeyen
• ortak bir dil kullanabildikleri
• çoğunlukla çevrimdışı yaşamda ilişkisi olduğu bireylerle bir araya gelmektedirler.
«Kültürel sermaye ortaklığı» Sahip oldukları alışkanlıklara, görüş, duygu ve düşüncelere sahip başka kişilere ulaşma yani Bourdieu’nun deyimiyle “seçici yakınlıklar” kurma eğilimiyle bir araya gelmektedirler. Buna göre bireyler
kendileriyle uyuşan, kendilerine benzer kişilerle ilişki kurma eğilimindedirler.
Dijital aktivizm
Dijital aktivizm, internet ortamının belli siyasal, toplumsal, ekonomik amaçlar doğrultusunda örgütler tarafından kullanılması ve örgütün çevrimdışı
etkinliklerinin ve varoluşunun desteklenmesidir.
Yeni medya ortamının özellikle sivil toplum örgütleri ve toplumsal hareket aktivistleri için sağladığı olanaklar:
• enformasyon temini,
• üyeleri eyleme çağırma ve harekete geçirme,
• üyeler arası diyalog ve etkileşim,
• farklı hareketlere bağlı aktivistler ve STÖ’ler arasında bağlantı kurulmasını sağlama,
• yaratıcı ifade olanakları
• fon toplama ve kaynak yaratma
Çevrimiçi Topluluklar – Dijital Oyunlar
Bireysel oyuncular çoğunlukla çevrimiçi oyun platformlarında çeşitli
topluluklara dahil olarak oyun oynamaya devam ederler. Bu topluluklara dahil olmak konusunda başarı, toplumsallaşma, keşif gibi çeşitli
motivasyonlar söz konusudur.
Dijital Oyunlar
Tüm bu motivasyonlardan başarı, oyun içerisinde karakterin
performansını geliştirmeye yöneliktir. Toplumsallık ise, oyun dünyası içinde diğer oyuncular ile toplumsallaşmadır. Dahil olma ise, keşiften, rol yapmaya ve kaçışa değin alt motivasyonlar içermektedir.
Dijital oyunlar kapsamında bireysel oyuncuların biraraya geldikleri ve belirli bir amaç uğruna ortak hareket ettikleri en önemli oluşum devasa çevrimiçi rol yapma oyunlarında (MMORPG-
Massively Multiplayer Online Role Playing Game) var olan klan adı verilen topluluklardır. Örn. World of
Warcraft, Dungeons&Dragons, EverQuest
Dijital Oyunlar
• Dijital oyun oynama pratikleri üzerine araştırmalar ilk başta, üç soru üzerine yoğunlaşmıştır:
• dijital oyun oynama neyin yerini almıştır,
• sağlığa etkileri nelerdir
• toplumsal etkileri nelerdir
• Putnam’ın Bowling Alone’daki (2000) tartışmalarını izleyerek, yeni teknolojilerin bireyleri yalnızlaştırdığı ve aileleri ve arkadaşlarıyla daha az vakit geçirmeye yol
açtıkları savı yaygınlaşmıştır. Bu sav, dijital oyun oynama edimine de taşınmış, dijital oyunlarında sağlığa zararları (Pac Man dirseği, video bileği, Nintendonitis) ve
oyuncuyu asosyalleştirdiği iddia edilmiştir. Bu ilk dönem çalışmaları oyunların
zihinsel etkilerine yönelik araştırmalar takip etmiş ve kamuoyunda varolan olumsuz
önyargıları pekiştirmiştir. (Toplumsal çevreden yalıtık, yalnız, sürekli oyun oynayan
gençler)
Dijital Oyunlar
• 2000’li yılların başında yapılan etnografik araştırmalar ise dijital oyun oynama pratiklerinin topluluk içinde gerçekleştiğini, oyuncularının arayüzeyde oldukça aktif ve kurallı bir şekilde gruplar ve topluluklar kurduklarını ve bu grupların yapısının da hiyerarşik olduğunu
göstermiştir.
Yurttaşlar Arası Etkileşim
• Çeşitli sosyal medya ortamlarının etkileşim temelli en önemli sonuçlarından birisi olarak yurttaşlar arası etkileşimin demokrasinin gelişimine ve demokrasi kültürünün yaygınlaştırılmasına yönelik olumlu katkısından söz edilebilir.
• Bu katkıyı tartışabilmek için kamusal alan kavramına bakmalıyız.
Sosyo- politik veya pratik sorunların çözülmesi amacıyla kişiler arasında değerler ve ölçünler üzerinde mutabakata varılma olanağının bulunduğu kamusal yaşam alanıdır. Habermas kamusal alanı ortak çıkarlar sorunu
etrafında enformasyonun dolaşıma sokulduğu ve görüş alışverişinin yapıldığı,
bu sayede kamuoyunun biçimlendiği bir tartışma alanı olarak tanımlamaktadır.
Yurttaşlar Arası Etkileşim
• Kamusal alanda enformasyon sağlayan kitle iletişim araçları kamusal alanın dönüşmesine neden olmuş, kitle iletişim araçları kitleleri siyasal anlamda duyarsızlaştırıp eyleyen aktörlerden izleyen aktörlere
dönüştürmüştür. İnsanlar artık evlerinde daha yalıtılmış yaşamlar sürmekte ve kamusal alanı oluşturan çeşitli mekanlarda biraraya gelerek çeşitli konularda toplumun genelini ilgilendiren meseleleri yüzyüze tartışmamaktadırlar. Bunun yerine kitle iletişim araçları dolayımlı kendilerine ulaştırılan mesajlar üzerinden zihinlerinde ve
anlam dünyalarında toplumsal yaşama ilişkin bir imge kurmaktadırlar.
(Mesajların eğlence ve magazinel boyutu fazla-kültür tüketen izleyici)
Yurttaşlar Arası Etkileşim
Sosyal medyanın kamusal alanı bir tür yeniden canlandırdığı ve bireylerin demokratik pratikleri ve katılımı deneyimleyecekleri çeşitli platformları ortaya koyduğu varsayımı:
**İyimser
• Toplumsal değişim aracı olarak yeni demokratik sistem tesisinde etkili
• Katılımcı demokrasi anlayışı yaratacak
• Kamusal alan tartışmalarını canlandıracak
**Kötümser
• Tekelleşme ve tecimselleşme (ticari erek)
• Dijital uçurum
• Elektronik gözetim ve dijital denetim
• Kolektif eylemin zayıflaması
Yurttaş Gazeteciliği Örneği
• Yurttaş gazeteciliği, egemen medyada mevcut haber yapma pratiklerini sorgular ve demokrasiye yeni açılımlar getirmeyi amaçlar.
• Temel amacı haber üretmektir. Haberci yurttaştan yanadır ve pro-aktiftir.
Habercilik anlayışı:
• Okuyucu/dinleyici/izleyicileri sorunlar ve güncel olaylar konusunda eğitme,
• Okuyucu/dinleyici/izleyicileri, kendileriyle ilgili kararların alınması süreçleri konusunda bilgilendirme
• Bu süreçlere yurttaşlar olarak katılmalarını sağlayacak şekilde bilinçlendirme hedeflerini taşır
• Yurttaş olmanın bir gereği olarak, demokrasilerde kendilerine düşen sorumlulukların farkına vardırır.
