Bir Devlet Hastanesinde Güvenli Cerrahi Kontrol Formunun Kullanımının Değerlendirilmesi

(1)

Evaluation of The Use of The Surgical Safety Checklists in a State Hospital

Bir Devlet Hastanesinde Güvenli Cerrahi Kontrol Formunun Kullanımının Değerlendirilmesi

ARAŞTIRMA / Research Articles

Bihter AKIN¹, Bahar BOYACI², Selma ÖZCAN³, Funda TANRIÖVER⁴, ABSTRACT

ÖZ

Object/Aim: The study was conducted to evaluate the use of the Safe Surgery Checklist (SSC) in a state hospital.

Material and Methods: Retrospectively a total of 192 files of all A and B surgeries performed in the first 6 months of 2015 were exa- mined and it was checked whether a total of 30 items in the Surgical Safety List were filled.

Findings: Number and percentage distributions of the filled and unfilled substances are given. 30.21% of patients were male (n = 58), 69.79% of them were female (n = 134) and most of the opera- tions (80.20%) has been identified as belonging to the orthopedic patients.When the data in the Safe Surgical Control Form were exa- mined, large extent of (95.84 %) “Before leaving the clinic” section, which was filled by nurses and midwives, 94.9% portion of the “Be- fore Anesthesia” section, 88% portion of “Before Surgical İncision”

section, 39. 58% of “Before leaving Surgery” section which was filled by the surgical team, has been completed.

Conclusion: As a result of the study, it was determined that SSC form was mostly filled by nurses and midwives.When the patient left the service and entered the operating room, the effective use of the form gradually decreased.It is thought that the planning of trainings related to the more effective use of this form by the institutions may contribute to the development of the culture of patient safety.

Amaç: Çalışma bir devlet hastanesinde Güvenli Cerrahi Kontrol Listesinin (GCKL) kullanımını değerlendirmek amacıyla gerçekleş- tirilmiştir.

Gereç ve Yöntemler: Retrospektif olarak 2015 yılının ilk 6 ayında gerçekleştirilen tüm A ve B grubu ameliyatlara ait toplam 192 adet dosya incelenmiş, Cerrahi Güvenlik Listesi’ndeki toplam 30 adet maddenin doldurulup doldurulmadığı kontrol edilmiştir. Doldurulan ve doldurulmayan maddelerin sayı ve yüzde dağılımları verilmiştir.

Bulgular: Hastaların %30.21’i erkek (n=58) %69.79’u kadın (n=134) olup, operasyonların çoğu (%80.20) ortopedi hastalarına aittir. Güvenli Cerrahi Kontrol Formundaki veriler incelendiğinde özellikle hemşire ve ebeler tarafından doldurulan ‘Klinikten Ayrıl- madan Önce’ kısmının büyük oranda (%95.84) doldurulduğu, ameli- yat ekibi tarafından doldurulan ’Anestezi Verilmeden Önce ’kısmının

%94.80, ’Ameliyat Kesisinden Önce ‘kısmının %88.55,’Ameliyattan Çıkmadan Önce ‘kısmının da %39.58 oranında eksiksiz dolduruldu- ğu belirlenmiştir.

Sonuç: Çalışma sonucuna GCKL’nin çoğunlukla hemşire ve ebe- ler tarafından eksiksiz doldurulduğu belirlenmiştir. Hasta servisten ayrılıp ameliyathane içerisine girdiğinde formun etkin kullanımının giderek azaldığı görülmüştür. Kurumlar tarafından bu formun daha etkin kullanımına ilişkin eğitimlerin planlanmasının, hasta güvenliği kültürünün geliştirilmesine katkı sağlayabileceği düşünülmektedir.

Keywords: Patient safety, operating rooms Anahtar Kelimeler: Hasta güvenliği, ameliyathane

1.Dr. Öğretim Üyesi. Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fa- kültesi E-posta Adresi: bihterakin@yahoo.com

ORCID ID: 0000-0002-3591-3690

2.Doktora Öğrencisi. Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bi- limleri Enstitüsü E-posta Adresi: bahar.boyaci@saglik.gov.tr ORCID ID: 0000-0003-1278-8694

3.Dr., Aydın İl Sağlık Müdürlüğü, ORCID ID: 0000-0002-0233-3322

4.Hem., Sağlık Bakım Hizmetleri Müdürü. Söke Fehime Faik Kocagöz Devlet Hastanesi ORCID ID: 0000-0003-1789-9254 Gönderim Tarihi:25.05.2019 - Kabul Tarihi: 11.06.2020

GİRİŞ

Cerrahi klinikler ve ameliyathaneler sağlık ba- kım hizmetlerinin en önemli ve dikkat gerektiren birimlerindendir. Bu birimlerde hastalara uygu- lanan müdahaleler sonucu bazı istenmeyen du-

rumlar gelişebilmektedir. Dünyada cerrahi komplikasyon görülme oranı %3-17 arasında olup bu komplikasyonlar hastalık ya da ölümle sonuçla- nabilmektedir (Weiser vd., 2008; WHO 2012;

WHO, 2008). Türkiye’de de Türkiye Ulusal Güvenlik Raporlama Sistemi (GRS) sonuçlarına göre cerrahi hatalar görülme sıklığı bakımından hata türleri arasında ikinci sırada yer almaktadır (Çakmak vd., 2018). Cerrahi komplikasyonlara bağlı hasta ölümlerini azaltmak amacıyla sağlık kurumlarında hasta güvenliği uygulamalarına ağırlık verilmelidir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) cerrahi bakım güvenliğini, tüm dünya ülkelerin- de kanıtlanmış bakım standartlarına dayanarak

(2)

sağlamak amacıyla 2008 yılında ‘Güvenli Cerra- hi Hayat Kurtarır’ (Safety Surgery Saves Lives) adıyla bir proje başlatmış ve 22 maddeden oluşan

‘Güvenli Cerrahi Kontrol Listesi’ oluşturulmuştur (Sparkes ve Rylah, 2010; www.who.int/patientssafety/safesurgery/en/). Bu liste anestezi verilmeden önce, ameliyattan önce ve hasta ameliyathaneden çıkmadan önce yapılacak uygulamaları içermektedir. Ülkemizde de Sağlık Bakanlığı kalite çalışmaları çerçevesinde DSÖ’nün Güvenli Cerrahi Kontrol Listesi Türkiye’ye özgü olarak geliştirilmiş “Güvenli Cerrahi Kontrol Listesi^TR”

adı ile tüm sağlık kuruluşlarında uygulanmaya başlanmıştır (www.kalite.saglik.gov.tr). Kontrol listesi, cerrahi tedaviyi, her bir girişimin normal seyrine özgü zaman dilimine karşılık gelen dört ayrı aşamaya bölmektedir:

1. Klinikten ayrılmadan önceki periyot (Klinikten Ayrılmadan Önce)

2. Anestezinin verilmesinden önceki periyot (Anestezi vermeden Önce)

3. Anestezinin verilmesinden sonraki ve cerrahi insizyondan önceki periyot (Ameliyat Kesisinden Önce)

4. Yaranın kapanması sürecindeki ya da kapan- masının hemen sonrasındaki ancak hastanın ameliyathaneden çıkarılmasından önceki periyot (Ameliyattan Çıkmadan Önce).,

Her evrede Kontrol Listesi Koordinatörü ekibin listede belirtilen görevleri tamamlayıp tamam- lamadığına bakmalı, görev tamamlanmışsa bir sonraki evreye geçişe izin vermelidir. Kontrol listesinin etkin kullanımı kuruluşlarda tıbbi hata ola- sılığını düşürmekte ve hasta güvenliğine olumlu katkısağlamaktadır.(http://www.kalite.saglik.gov.

tr/content/files/guvenli_cerrahi_2011/guvenli_

cerrahi_kontrol_listesi_uygulama_rehberi.pdf).

Kontrol listesinin altında yatan felsefe, ameliyathane ekip üyeleri arasında iyi iletişim ile gerçek bir ekip yaklaşımının bireylere dayanan hiyerar- şik bir sistemden daha güvenli ve daha verimli olması mantığıdır. Yapılan çalışmalarda form özellikle ameliyathane çalışanları tarafından kul- lanışlı ve hasta güvenliğini sağlamak açısından gerekli olarak değerlendirilmiş, Güvenli Cerrahi Kontrol Listesi kullanılamaya başlandıktan 3-6 ay

sonra cerrahi komplikasyon görülme ve mortalite oranlarının anlamlı düzeyde azaldığı görülmüştür (Haynes vd. 2011; Helmio vd.2012; Treadwell vd. 2011; Tang vd. 2014). Ancak sağlık personel- lerinin bir kısmı bu listenin takım iletişimini ve ekip çalışmasını geliştirdiğini düşünmekteyken bir kısmı da gereksiz bir zaman kaybına neden ol- duğunu düşünmektedir (Sewell vd., 2011). Buna karşın yapılan bir çalışmada GCKL’nin doldurul- masının sadece iki dakika sürdüğü bildirilmiştir ( Tylor vd., 2010).

Çalışma Güvenli Cerrahi Kontrol Formu’nun bir ilçe devlet hastanesinde etkin kullanıp kullanıl- madığını değerlendirmek amacıyla gerçekleşti- rilmiştir. Değerlendirme sonucunda eksikliklerin saptanması ve bu eksikliklerin giderilmesine yö- nelik faaliyetlerin düzenlenerek hasta güvenliği düzeyinin arttırılması amaçlanmıştır.

GEREÇ VE YÖNTEMLER

Çalışma retrospektif bir çalışma olup, 01 Ocak- 30 Haziran 2015 tarihleri arasına A ve B grubu ameliyat olan tüm hastalara ait toplam 192 dosya incelenerek veriler elde edilmiştir. Hastane yöne- timinden gerekli yasal izinler alınmıştır. Araştır- macılar tarafından hasta dosyalarındaki ‘Güvenli Cerrahi Kontrol Listesi’nde yer alan 4 periyoda ait toplam 30 soruya ait cevaplar kontrol edil- miş,’eksik ‘ ya da ‘tam’ şeklinde işaretlenerek Ex- cel ortamında veriler kaydedilmiştir. Formlarda eksik doldurulan maddelerin sayı ve yüzde olarak dağılımları verilmiştir.

BULGULAR

Hastaların %30.21’i erkek(n=58) %69.79’u ka- dın(n=134) olup yaş ortalaması 56.9’dur.

Tablo.1 Hastaların Kliniklere Göre Dağılımı, Aydın, 2015

Hasta Sayısı Ortopedi Genel Cerrahi Jinekoloji Beyin Cerrahi Kulak Burun Boğaz Göğüs Cerrahisi

192 %80.20 %9.37 %4.68 %3.12 %2.08 %0.55

(3)

Operasyonların %80.20’si Ortopedi,%9.37’si Ge- nel Cerrahi,%4.68’i Jinekoloji %3.12’si Beyin Cerrahi,%2.08’i Kulak-Burun-Boğaz,%0.52’si de Göğüs Cerrahisi hastalarına aittir.

Tablo.2.Güvenli Cerrahi Kontrol Listesi Dol- durulma Durumu, Aydın,2015

Hasta Sayısı Klinikten Ayrılmadan Önce Anestezi Vermeden önce Ameliyat Kesisinden Önce Ameliyattan Çıkmadan Önce

192 %95.84 %94.80 %88.55 %39.58 Çalışmada toplam 192 hastaya ait dosyada bulunan Güvenli Cerrahi Kontrol Listesi kontrol edil- miştir. Listede bulunan periyodlar ayrı ayrı ele alındığında ‘Klinikten Ayrılmadan Önce’ periyodunun %95.84, ’Anestezi Verilmeden Önce’ periyodunun %94.80,’Ameliyat Kesisinden Önce’

periyodunun %88.55,’Ameliyattan Çıkmadan Önce’ periyodunun da %39.58 oranında eksiksiz doldurulduğu belirlenmiştir.

Tablo. 3. Güvenli Cerrahi Kontrol Formu Klinikten Ayrılmadan Önce Doldurulmayan Maddelerin Dağılımı, Aydın, 2015

Formda doldurulmayan madde n % Madde 7: Ameliyat öncesi gerekli

özel işlem var mı? 3 1.56

Madde 8: Ameliyat için gerekli olacak özel malzeme, implant, kan veya kan ürünü hazırlığı teyit edildi mi?

5 2.60

Eksik Doldurulan Form 8 4.16

Tam Doldurulan Form 184 95.84

Toplam Form 192 100

Güvenli Cerrahi Kontrol Formunda eksik maddeler periyod bazında incelendiğinde özellikle hastanın klinikteki hazırlığı tamamlandıktan sonra doldurulan ‘Klinikten Ayrılmadan Önce’ kıs- mında %4.16 oranında bir eksiklik belirlenmiştir.

En çok %2.60 oranında 8. maddenin daha sonra da %1.56 oranında 7. maddenin doldurulmadığı,

diğer 6 maddenin de eksiksiz doldurulduğu belir- lenmiştir. Eksiksiz doldurulan maddeler ise sıra- sıyla;

1 Hastanın kimlik bilgileri, ameliyatı, ameliyat bölgesi doğrulandı mı?

2. Hastanın rızası kontrol edildi mi?

3. Hasta aç mı?

4. Ameliyat bölgesi tıraşı yapıldı mı?

5. Hastada makyaj/oje, protez, değerli eşya var mı? 6. Hastanın kıyafetleri tümüyle çıkarılıp ameliyat önlüğü ve bonesi giydirildi mi? sorularıdır.

Tablo. 4. Güvenli Cerrahi Kontrol Formu Anestezi Verilmeden Önce Doldurulmayan Maddelerin Dağılımı, Aydın, 2015

Formda Doldurulmayan Madde n % Madde 15: Gerekli görüntüleme

cihazları var mı?

6 3.12 Madde 16: Hastada 500 ml ya da daha

fazla kan kaybı riski var mı?

4 2.08

Toplam Form 192 100

Anestezi Verilemeden Önce’ kısmına bakıldığın- da formların %5.20’sinin eksik doldurulduğu, bu formların %2.08’inde Madde 16’nın ,%3.12’sinde ise Madde 15’in eksik doldurulduğu belirlen- miştir. Eksiksiz doldurulan maddeler ise sırasıyla;

9. Hastanın gerekli laboratuvar ve radyoloji tet- kikleri mevcut mu?

10. Hastanın kendisinden

Kimlik bilgileri, ameliyatı, ameliyat bölgesi, hastanın ameliyatı ile ilgili rızası doğrulandı.

11. Ameliyat bölgesinde işaretleme var mı?

12. Anestezi Güvenlik Kontrol listesi tamamlandı mı? 13. Pulse oksimetre hasta üzerinde ve çalışıyor mu? 14. Hastanın bilinen bir alerjisi var mı? maddeleridir.

(4)

Tablo.5. Güvenli Cerrahi Kontrol Formu Ameliyat Kesisinden Önce Doldurulmayan Maddelerin Dağılımı, Aydın, 2015

Formda Doldurulmayan Madde n % Madde 20: Profilaktik antibiyotik

sorgulandı mı? 6 3.12

Madde 22: Kan şekeri kontrolü gerekli

mi? 4 2.08

Madde 23: Antikoagülan kullanımı var

mı? 6 3.12

Madde 24: Derin Ven Trombozu

Profilaksisi gerekli mi? 4 2.08 Madde 22, 23 ve 24’ün eksik

doldurulduğu form 4 2.08

Toplam Eksik Doldurulan Form 22 11.45

Toplam Form 192 100

Ameliyathane içinde doldurulan ‘Ameliyat Kesi- sinden Önce’ kısmına bakıldığında ise formların

%11.45’inin eksik doldurulduğu, bu formların

%.3.12’sinde Madde 23’ün,%2.08’inde Madde 24’ün, yine %2.08’inde her iki maddenin eksik doldurulduğu belirlenmiştir. Eksiksiz doldurulan maddeler ise sırasıyla;

17. Ekipteki kişiler kendilerini ad, soyad ve gö- revleri ile tanıttı mı?

18. Ekipten bir kişi sesli olarak hastanın kimliği- ni, yapılan ameliyatı, ameliyat bölgesini teyit etti mi? 19. Kritik olaylar gözden geçirildi mi?

21. Kullanılacak malzemeler hazır mı? maddeleridir.

% 60.42 oranında eksik doldurulma oranına sa- hip olan ‘Ameliyattan Çıkmadan Önce’ kısmında

% 6.25 oranında Madde 27’nin ,% 42.71 oranında Madde 28’in, % 11.46 oranında da her iki maddenin birden eksik doldurulduğu belirlenmiştir.

Eksiksiz doldurulan maddeler ise sırasıyla;

25.Derin Ven Trombozu profilaksisi gerekli mi?

26. Gerçekleştirilen ameliyat için sözlü olarak hasta, yapılan ameliyat, ameliyat bölgesi, teyit edildi maddeleridir.

Tablo.6. Güvenli Cerrahi Kontrol Formu Ameliyattan Çıkmadan Önce Doldurulmayan Maddelerin Dağılımı, Aydın, 2015

Formda Doldurulmayan Madde n % Madde 27: Hastadan alınan numune

etiketinde; Hastanın adı doğru yazılı

Numunenin alındığı bölge yazılı 12 6.25

Madde 28: Ameliyat sonrası kritik gereksinimler gözden geçirildi mi?

(Anestezist ve cerrahın önerileri) 82 42.71

Madde 27 ve 28 22 11.46

Toplam Form 192 100

TARTIŞMA

Çalışmanın sonuçları incelendiğinde GCKL’nin gerekliliklerinin en çok Klinikten Ayrılmadan Önce kısmında hemşire ve ebeler tarafından yerine getirildiği belirlenmiştir. Sağırkaya ve arkadaşları (2014) çalışmalarında GCKL’nin klinikten ayrılmadan önce hemşireler tarafından tam olarak doldurulduğunu belirtmiştir (Sağırkaya ve ark.

2004). Hemşire ve ebeler yoğun iş temposuna rağmen, hasta güvenliğine yönelik çalışmaları faydalı bulduğu ve önemsediği için formun doldurulmasına önem vermektedir (Gökdoğan ve Yorgun, 2009). Patterson (2009) çalışmasında kontrol listesinin cerrahlara oranla hemşireler tarafından daha faydalı ve uygulanabilir bulunduğunu belirtmiştir ( Patterson, 2009). Hasta servisten ayrılıp ameliyathane içerisine girdiğinde ise formun etkin kullanımı giderek azalmaktadır.

’Anestezi Verilmeden Önce’ formun tam olarak doldurulma durumu %94.80’dir. Türkiye Ulusal Güvenlik Raporlama Sistemi (GRS) sonuçlarına göre de cerrahi anestezi verilmeden önceki periyotta %15,02 oranında ameliyat bölgesinin/

(5)

tarafının işaretlenmediği ve %6,03 oranında hasta kimliği, ameliyat yeri ve cerrahi işlemin doğrulanmadığının görüldüğü bildirilmiştir (Çakmak vd., 2018). ’Ameliyat Kesisinden Önce %88.55, ’Ameliyattan Çıkmadan Önce de

% 39.58 oranında formun eksiksiz doldurulma oranları belirlenmiştir. Sağırkaya ve arkadaşları (2014) çalışmalarında benzer oranlar bulmuştur (Sağırkaya ve ar.2014). Özellikle son kısımda aneztezist ve cerrahın önerilerinin yer aldığı madde 28’in büyük oranda (%42.71) doldurulmadığı belirlenmiştir. Fourcade ve arkadaşları, kontrol listesinin ameliyatların % 90.2’sinde kullanıldığını ancak sadece %61’inin tam olarak doldurulduğunu bildirmiştir (Fourcade vd., 2012).

Benzer şekilde, Levy ve arkadaşları , elektronik tıbbi kayıtlarda kontrol listesi uyumluluğunun

% 100 olmasına rağmen, 172 kontrol listesinden sadece 4’ünün tam olarak doldurulduğunu bulmuşlardır (Levy vd., 2012). Sağlık Bakanlığı GCKL Kullanım Rehberi’nde listeden sorumlu olacak kişinin hemşire/ebe, hekim ya da anestezi teknisyeni olabileceği belirtilmekle birlikte özellikle, ameliyat odasının karmaşık düzeninde, hızlı ameliyat öncesi, ameliyat içi ve ameliyat sonrası hazırlıklar esnasında adımların herhangi biri gözden kaçırılabileceğinden dolayı 2., 3.

ve 4. bölümlerinin başarılı olması için tek bir kişinin yönetiminde olması gerektiği belirtilmiştir (Sağlık Bakanlığı Güvenli Cerrahi Kontrol Listesi Uygulama Rehberi). Çalışmada da ameliyathane içerisinde liste sorumlusu bir kişi olmasına rağmen kişinin aynı zamanda ameliyatta da aktif olarak çalışmasından ve cerrahi ekip üyeleri arasında işbirliği kurulamamasından dolayı listenin eksik doldurulduğu düşünülmektedir.

Melekie ve Getahun (2015) GCKL ‘nin özellikle ameliyathane içerisinde cerrahi ekip üyeleri arasında işbirliği sağlanamamasından kaynaklandığını belirtmiştir (Melekie ve Getahun, 2015). Kanıtlar kesin olmamakla birlikte özellikle gelişmekte olan ülkelerde etkili bir şekilde uygulandığında cerrahi kontrol listelerinin iletişim sorunlarından kaynaklı cerrahi hataları önlemede etkili olduğu (Lingard vd., 2008), ameliyat sonrası komplikasyon ve mortalite oranlarını azaltmada etkili olma potansiyeline sahip olduğu görülmektedir ( Tang vd., 2014). Bu

listenin tam anlamıyla doldurulmasının önündeki engelleri belirlemek ve bu engelleri ortadan kaldırmak amacıyla daha kapsamlı çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.

SONUÇ

Çalışma sonucuna GCKL’nin çoğunlukla hemşi- re ve ebeler tarafından eksiksiz doldurulduğu be- lirlenmiştir. Hasta servisten ayrılıp ameliyathane içerisine girdiğinde formun etkin kullanımının giderek azaldığı görülmüştür. Düşük gelirli ülkeler- de cerrahi güvenlik kontrol listelerinin uygulan- ması kaynaklar ve kültürle ilgili belirli engellere sahiptir. Bu engelleri belirlemeye yönelik daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalış- malardan elde edilen veriler sonucunda mevcut cerrahi güvenlik kontrol listelerinin uyarlanması ve değiştirilmesi; kurumlar tarafından bu formun daha etkin kullanımına ilişkin eğitimlerin planla- narak uygulanmasının hasta güvenliği kültürünün geliştirilmesine katkı sağlayabileceği düşünül- mektedir.

KAYNAKLAR

1. Weiser T, Regenbogen SE, Thompson KD,Haynes AB, Lipsitz SR,Berry WR,Gawande AA,An estimation of the glo- bal volume of surgery: a modelling strategy based on avai- lable data,The Lancet Volume 372, No. 9633, p139–144, 12 July 2008

2. World Alliance for Patient Safety. 15. WHO guidelines for safe surgery. Geneva:

3. The World Health Organization Surgical Safety Check- list.Sparkes D, Rylah B.Br J Hosp Med (Lond). 2010 May;

71(5):276-80.

4. Tang R, Ranmuthugala G, Cunningham F.Surgical safety checklists: a review. ANZ J Surg. 2014 Mar; 84(3):148-54.

Epub 2013 Apr 18

5. Lingard L, Regehr G, Orser B, Reznick R, Baker GR, Do- ran D, Espin S, Bohnen J, Whyte S. Evaluation of a preopera- tive checklist and team briefing among surgeons, nurses, and anesthesiologists to reduce failures in communication. Arch Surg. 2008 Jan;143(1):12-7; discussion 18. doi: 10.1001/

archsurg.2007.21.

6. Sewell M, Adebibe M, Jayakumar P, et al. Use of the WHO Surgical Safety Checklist in trauma and orthopaedic patients. Int Orthop 2011;35:897–901 [PMC free artic- le] [PubMed]

7. Taylor B, Slater A, Reznick R. The surgical safety che-

(6)

cklist effects are sustained, and team culture is strengthe- ned. Surgeon 2010;8:1–4

8. Fourcade A, Blache JL, Grenier C, et al. Barriers to staff adoption of a surgical safety checklist. BMJ Qual Saf 2012;21:191–7

9. Levy SM, Senter CE, Hawkins RB, et al. Implemen- ting a surgical checklist: more than checking a box. Sur- gery 2012;152:331–36

10. Patterson P. In survey, about half of ORs are using the WHO checklist. OR Manager 2009;25:1, 6–8

11. World Health Organization, 2008.

12. www.who.int/patientssafety/safesurgery/en/ Erişim tari- hi :Eylül 2015

13. Haynes AB, Weiser TG, Berry WR, Lipsitz SR, Breizat AH, Dellinger EP, Dziekan G, Herbosa T, Kibatala PL, La- pitan MC, Merry AF, Reznick RK, Taylor B, Vats A, Gawan- de AA; Safe Surgery Saves Lives Study Group. Changes in safety attitude and relationship to decreased postoperative morbidity and mortality following implementation of a che- cklist-based surgical safety intervention. BMJ Qual Saf. 2011 Jan;20(1):102-7. doi: 10.1136/bmjqs.2009.040022.

14. Helmiö P, Takala A, Aaltonen LM, Pauniaho SL, Ikonen TS, Blomgren K. First year with WHO Surgical Safety Che- cklist in 7148 otorhinolaryngological operations: use and user attitudes.

15. Clin Otolaryngol. 2012 Aug;37(4):305-8. doi: 10.1111/

j.1749- 4486.2012.02486.x.

16. Treadwell JR, Lucas S, Tsou AY. Surgical check- lists: a systematic review of impacts and implementation.

BMJ Qual Saf. 2014 Apr;23(4):299-318. doi: 10.1136/

bmjqs-2012-001797. Epub 2013 Aug 6.

17. Tang R, Ranmuthugala G, Cunningham F. Surgical sa- fety checklists: a review ANZ J Surg. 2014 Mar;84(3):148- 54. doi: 10.1111/ans.12168. Epub 2013 Apr 18.

18. https://kalite.saglik.gov.tr/content/files/duyuru- lar_2011/2011/09_ocak_2011/0901guvenlicerrahi.pdf Eri- şim tarihi:Eylül 2015-11-26

19. http://www.kalite.saglik.gov.tr/content/files/guvenli_cer- rahi_2011/guvenli_cerrahi_kontrol_listesi_uygulama_reh- beri. pdf Erişim tarihi:Eylül 2015

20. Sağırkaya A, Özdem FŞ, Öksüz PE, Coşkun A, Taş D, Kurt A, Merih YD Bir Kamu Dal Hastanesinde Güvenli Cerrahi Kontrol Listesi Formunun Doldurulmasının Meslek Grubuna Göre Dağılımı, V. Uluslararası Sağlıkta Perfor- mans Ve Kalite Kongresi “Sözel Bildiriler Kitabı”Cilt-2 21. Gökdoğan F,Yorgun S,Sağlık Hizmetlerinde Hasta Gü- venliği Ve Hemşireler / Patıent Safety And Nurses İn Health Services Journal of Anatolia Nursing and Health Scien- ces, Cilt 13, Sayı 2 (2010)

22. https://kalite.saglik.gov.tr/content/files/guvenli_cerra- hi_2011/guvenli_cerrahi_kontrol_listesi.pdf Erişim tari- hi:Eylül 2015 18. Melekie TB, Getahun GM.BMC Res Notes.

Compliance with Surgical Safety Checklist completion in the operating room of University of Gondar Hospital, Northwest Ethiopia. 2015 Aug 19;8:361. doi: 10.1186/s13104-015- 1338-y.

23. Çakmak, C., Konca, M., & Teleş, M. Türkiye Ulusal Gü- venlik Raporlama Sistemi (GRS) Üzerinden Tıbbi Hataların Değerlendirilmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 21(3), 423-448.