T.C.
ERZİNCAN VALİLİĞİ
ERZİNCAN 2019
ERZİNCAN-2019
ERZİNCAN VALİLİĞİ TÜRKİYE CUMHURİYETİ
T.C.
ERZİNCAN VALİLİĞİ YAYINI www.erzincan.gov.tr ISBN: 978-605-69189-6-4
Kitapta yayınlanan yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir.
Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir.
YAYIN KURULU İhsan AYRANCI (Vali Yrd.) Arda HEB (İl Kültür ve Turizm Md.)
Aziz GÜN (İl Milli Eğitim Müdürü) Yaşar FELEKOĞLU (İl Özel İdare Genel Sekreteri)
EDİTÖR
Dr. Öğr. Üyesi Hüsrev AKIN Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi
Fen Edebiyat Fakültesi
FOTOĞRAFLAR Erzincan Valiliği ve
İl Kültür ve Turizim Müdürlüğü Arşivi
GRAFİK Serter ŞEKER
BASKI
UYUM AJANS / ANKARA
Necatibey Cad. No: 88/11 Kızılay-ANKARA Tel: 0312 229 39 72 • Faks: 0312 229 31 07
www.uyumajans.com.tr
Değerli Hemşehrilerim.
Erzincan tarihi, doğası ve insanları ile sadece bölgesinin değil ülkemizin en kıymetli vilayetlerinden biridir. Adı her zaman hayırla anılan mert insanlar diyarı Erzincan, erenler, evliyalar, abitler, zahitler ve alimler şehridir. Emeğin, çilenin, fedakarlığın, paylaşmanın en güzel örneklerini bu şehirde görürsünüz. Huzur ve güvenin sembolü olan ilimiz, bereketli toprakları, şifalı suları, sağlıklı ürünleri ve çalışkan insanları ile marka haline gelmiştir.
Ne mutlu bizlere ki bir uçtan bir uca bir birinden güzel ilçeleri, beldeleri ve köyleri ile nam salmış Can Erzincanlıyız. Kemaliye, Refahiye, İliç, Tercan, Kemah, Üzümlü, Çayırlı, Otlukbeli... Hepsi de kendine özgü bir Erzincanlı... Adıyla, sanıyla, duruşuyla göğsümüzü kabartıyor. Meziyetleri saymakla bitmeyen Erzincanımızı kitap haline getirip kayıt altına almak, onu kuşaklar ötesine ve başka illere de taşımak çok önemli bir hizmettir. Bu vesile ile böyle bir kitabın hazırlanmasında emeği geçen tüm Erzincan dostlarını tebrik ediyor, hepinizi saygı ve sevgi ile selamlıyorum.
Binali YILDIRIM
TAKDİM
“Söz uçar yazı kalır” demiş atalarımız. Her şeyin çok büyük bir hızla değiştiği dünyamızda olup bitenleri takip etmek, kayıt almak eskiye göre daha da zor hale gelmiştir. Kayıt altına alınan bilgiler daha yazarken eskiyip gitmektedir. Yazının hızı değişen zamanı yakalamakta zorlanmaktadır. Buna rağmen en güvenilir kayıt sistemi hala yazılı dokümanlardır. Tarihe kayıt düşmek ve bugünü yarına bağla- mak ihtiyacıyla ortaya çıkan albümler, kütükler, il yıllıkları belli bir zaman sonra çok kıymetli dökümanlara dönüşmektedirler. Zaman rüzgarının savurup attığı ha- diseleri, kurumları, yaşanan olayları hafızalarda tutma ve gelecek kuşaklara sözle aktarma dönemleri çoktan geçip gitmiştir. Şimdi yaşanan olayları yazarak bile ya- kalamakta zorlandığımız hızlı bir çağı geçmekteyiz.
Kişiler gibi kurumların da hafızaları vardır. Büyük bir organizasyon çerçevesin- de gerçekleşen kurumsal yapılar insan ömründen çok daha uzun bir hayat sürer- ler. Bu nedenle kurumlarda kayıt altına alma ihtiyacı çok daha fazladır. Yasalarla kurulan vilayetler merkezi idareye bağlı mülki idare birimleridir. Bu birimlerin en üst makamı merkezi idarenin bütün organlarını taşrada temsil eden valiliklerdir.
Valilikler, sınırları kanunlarla belirlenen mülki idarelerin en üst mercileridir. Bir ilin kurumsal yapısı içinde o ilin hafızasını korumak ve gelecek kuşaklara aktarmak, en başta valiliklerin görevidir. Bu bilinçle hazırlanan elinizdeki bu kitap 2018 yılı sonu itibari ile Erzincan’ı kayıt altına almak maksadı ile hazırlanmıştır.
İllerin kayda geçirilmiş hafızaları olarak düşünülecek olursa, yıllıkların bir il için ne kadar önemli oldukları kendiliğinden ortaya çıkar. Bu anlayışla hazırlanan 2019 Erzincan İl Yıllığı ile Erzincan’ın tarihî, coğrafî, edebî, idarî, ekonomik, kül-
türel ve sosyolojik birikiminin tespit edilmesi hedeflenmiştir. Bir ilin potansiyelini görme, onun yeraltı ve yerüstü kaynakları ile birlikte genel kapasitesinin tespiti nok- tasında en yeni bilgilerle donatılan yıllıklar hazırlandıkları yıl itibariyle o ilin bir çeşit miladını oluştururlar. Özellikle yatırımcılar için altın değerinde bilgilerin yer aldığı yıllıklar her ilin en temel kaynakları olarak belli periyotlarla düzenli olarak hazırlan- maları çok önemlidir.
Bugün geçmişe dair bilgi ihtiyacımızı karşılamada hiç bir kaynağın hala yazılı eserlerin yerini tutmadığını görüyoruz. Bu anlamda yıllıklar bir ilin en önemli tarihi kayıtlarıdır. Gün geçip bugünler tarih olduğunda, gelecek nesiller için günümüze dair bırakılabilecek en kıymetli eserlerin başında doğru hazırlanan il yıllıkları gel- mektedir.
Şu an elinizde tuttuğunuz kitap, 2019 tarihi itibariyle Erzincan ile ilgili ulaşılabi- len en yeni bilgilerle hazırlanmıştır. Bir bilimsel heyet tarafından valiliğimiz önderli- ğinde hazırlanan bu yıllık proje, araştırma, redaksiyon ve baskı aşamalarıyla birlikte yaklaşık altı aylık bir emeğin ürünüdür. Valiliğimizce hazırlanan bu eser öğrencisin- den öğretmenine, esnafından memuruna, işçisinden çiftçisine, siyasetçisinden bilim adamına kadar herkese hitap etmektedir. Erzincan ile ilgili temel bilgilere ulaşmada güvenilir bir kaynaktır.
Tarım, kültür, turizm ve sanayinin belli sektörlerinde iddialı bir il olma yolunda hızla markalaşan Erzincan, şanına yakışan yeni kültürel eserler üretmek ve önceki kültürel miraslarına da sahip çıkmak zorundadır. Geçmişten gelen kültürel zenginlik- lerimizi korumak ve bugünün şatlarında yaşamasını sağlamak kadar ona yeni halkalar eklemek de en asli görevlerimizden olmalıdır.
Valiliğimiz Erzincan’ın tarihi ve kültürel mirasına sahip çıkmaya ve yaşatmaya kararlıdır. Bu yolda çalışmalarımız yoğunlaşarak devam edecektir. Erzincan’da bu- güne kadar yaptığımız, yapmakta olduğumuz yeni projelerle ve 2023 vizyonumuzla Erzincan’ın “eğitimde, sağlıkta, tarımda, kültür ve doğa turizminde, sanayinin belli sektörlerinde dünya ölçeğinde rekabet edebilen bir il olması” için çalışmalarımızı bü- yük bir fedakarlıkla yürütüyoruz.
Konusunda uzman bir ekip tarafından titiz bir çalışma ile hazırlanan Erzincan 2019 İl Yıllığı’nın Erzincan’la ilgilenenler için çok faydalı olacağı umuduyla, yıllığın hazırlanmasında emeği geçen herkese teşekkür ediyor ve başarılı çalışmalarının de- vamını diliyorum.
Ali ARSLANTAŞ Vali
İÇİNDEKİLER
COĞRAFYA
1. GENEL COĞRAFYA ÖZELLİKLERİ ... 21
1.1. Konum Özellikleri ...21
1.2. Jeomorfolojik Özellikler ...22
1.3. Depremsellik Özellikleri ...25
1.4. İklim Özellikleri ...29
2. FLORA VE VEJETASYON ... 35
2.1. Erzincan Florası ...35
2.2. Erzincan İlinin Vejetasyonu ...40
2.2.1. Orman Vejetasyonu ...40
2.2.2. Bozkır (Step) Vejetasyonu ...41
3. HAYVAN VARLIĞI ... 47
GİRİŞ ...47
3.1. Erzincan Faunası ...47
3.1.1. Omurgalı Hayvanlar ...48
3.1.1.1. Balıklar ...48
3.1.1.2. İki Yaşamlılar ...49
3.1.1.3. Sürüngenler ...50
3.1.1.4. Kuşlar ...51
3.1.1.5. Memeliler ...58
3.1.2. Omurgasız Hayvanlar ...61
3.2. Erzincan’ın Önemli Yaban Hayatı Alanları ...78
3.3. Erzincan’ın Kentsel Biyolojik Çeşitliliği ...79
3.4. Erzincan Adının Verildiği Omurgasız Hayvanlar ...80
3.5. Sonuç ve Değerlendirme ...81
4. HİDROGRAFİK ÖZELLİKLER, BİTKİ ÖRTÜSÜ, TOPRAK ÖZELLİKLERİ ve ÇEVRE SORUNLARI ... 85
4.1. Hidrografik Özellikler...85
4.1.1. Akarsular ...85
4.1.2. Göller ...85
4.1.3. Girlevik Şelalesi ...86
4.1.4. Yeraltı Suları ve Kaynaklar...86
4.1.5. Barajlar...87
4.2. Doğal Bitki Örtüsü ...90
4.3. Toprak Özellikleri ...90
4.4. Çevre Sorunları ...91
TARİH
1. ESKİÇAĞDA ERZİNCAN ... 931.1. MÖ III. Binde Erzincan ...93
1.2. MÖ II. Binde Erzincan ...94
1.2.1. Azzi-Hayaša Krallığı ...94
1.3. MÖ I. Binde Erzincan ...95
1.3.1. Diau(e)hi-Daya(e)ni Devleti/Beyliği ...95
1.3.2. Urartu Krallığı Döneminde Diauehi ...95
1.3.3. Urartu Devleti ...97
2. ORTAÇAĞDA ERZİNCAN ...107
3. OSMANLI DÖNEMİNDE ERZİNCAN KAZASI (DAR’ÜN- NASR’DAN GÜL-İ GÜLİSTAN BAĞ U BOSTANA) ...121
4. CUMHURİYET DÖNEMİNDE ERZİNCAN ...129
İDARE
1. ORTAÇAĞ DÖNEMİNDE İDARİ YAPI ...1372. OSMANLI DÖNEMİNDE İDARİ YAPI...143
2.1. Köyler ...143
2.2. Köy altı Yerleşmeleri ...146
2.3. Sosyal Yapı ...149
2.4. Toprak Yönetimi ve Gelirlerin Tahsili ...155
3. OSMANLI DÖNEMİ VAKIFLARI ...163
Giriş ...163
3.1. Vakıf Kavramı...163
3.2. Vakıf Kurumunun İslamiyet’teki Temelleri ...163
3.3. Osmanlı Devleti’nde Vakıf Sistemi ...164
3.4. Osmanlı Devri Erzincan Vakıfları ...165
3.4.1. Cami ve Mescitler ...165
3.4.1.1. Camiler ...165
3.4.1.2. Mescitler ...166
3.4.2. Medrese ve Bukalar ...166
3.4.3. Zaviyeler ...167
3.4.4. Hamamlar ve Çeşmeler ...167
3.4.5. Darüşşifa (Bîmâristan) ve Aşevi ...168
Sonuç ...168
4. CUMHURİYET DÖNEMİNDE İDARİ YAPI VE MAHALLİ İDARELER ...175
4.1. İdari Yapı ...175
4.2. Mahalli İdareler ...177
4.2.1. Valiler ...177
4.2.2. Belediye Başkanları ...184
KÜLTÜR VARLIKLARI
1. ESKİÇAĞ VE ORTAÇAĞ KÜLTÜR VARLIKLARI: KALELER, GÖZETLEME KULELERİ, HÖYÜKLER ...1931.1. Altıntepe Kalesi ...193
1.2. Karakaya Kalesi ve Kaya Basamakları ...197
1.3. Ozanlı Kalesi ...197
1.4. Üzümlü Kalesi ve Kaya Mezarı ...197
1.5. Balıklıköy Kalesi ...198
1.6. Başköy Kalesi ...198
1.7. Kızlar Kalesi ...198
1.8. Sırataşlar Kalesi ...199
1.9. Mirzaoğlu Kalesi ...200
1.10. Turnaçayırı Kalesi ...200
1.11. Köroğlu Kalesi ...200
1.12. Hasanbey Kalesi ...200
1.13. Kalecik Kalesi (Çayırlı) ...200
1.14. Kurt Kalesi ...200
1.15. Toprakkale ...200
1.16. Harabeler Kalesi (Ortaköy- Tifnik Kalesi) ...201
1.17. Beyaztaş Tepe (Bulmuş) Kalesi ...201
1.18. Yollarüstü Kalesi ve Kaya Mezarı ...201
1.19. Kötür (Akyurt) Kalesi ...201
1.20. Ağamçağam Kalesi ...201
1.21. Yücebelen Kalesi (Kemah-Yücebelen Köyü) ...202
1.22. Bardık Kalesi (Kemah-Yücebelen Köyü) ...202
1.23. Sarıtaş Kalesi ...202
1.24. Kemah Kalesi (Kemah) ...202
1.25. Kalecik Kalesi (Kemah-Akbudak Köyü) ...203
1.26. Yaylacık Kalesi ...203
1.27. Kalecik Kalesi (Tercan) ...203
1.28. Üçpınar Kalesi ...204
1.29. Köroğlu-Beşkaya Kalesi ...204
1.30. Müftüoğlu Kalesi ...204
1.31. Ağbaba Kalesi ...204
1.32. Şirinlikale Kalesi ...205
1.33. Bolutepe Kalesi ...206
1.34. Harabetepe Kalesi ...206
1.35. Başbudak Kalesi ...206
1.36. Cengerli Kalesi ve Kaya Mezarı ...206
1.37. Gökseki Kaleleri ...207
1.38. Bektaş Kalesi ...207
1.39. Çatalçam Kalesi ...207
1.40. Kaleninsırtı Kalesi ...207
1.41. Pınaryolu Kalesi ...208
1.42. Altköy Kalesi ...208
1.43. Bakacak Kalesi ...208
1.44. Taşbulak Kalesi ve Kaya Mezarı ...208
1.45. Gelengeç Kalesi ...209
1.46. Avcıçayırı Kalesi ...209
1.47. Lazoğlu Kalesi ...209
1.48. Kalecik Kalesi (Otlukbeli) ...210
1.49. Yatak Kalesi ...210
1.50. Kırmantepe Kalesi ...210
1.51. Gümbürenin Kalesi ...210
1.52. Karabayır Gözetleme Kulesi ...211
1.53. Kalecik Kalesi (Erzincan) ...211
1.54. Yazıören Kalesi ...212
1.55. Çadırkaya/Pekeriç Kalesi ...212
1.56. Tuzla Kalesi ...212
1.57. Değirmentepe Kalesi ...213
1.58. Kurtkaya Kalesi ...213
1.59. Fırat Kalesi ...214
1.60. Kayı Kalesi ...214
1.61. Çakıroğlu Kalesi ...214
1.62. Kırlartepesi Kalesi ...215
1.63. Bakırlıg Kalesi ...215
1.64. Küçük Höyük ...215
1.65. Elmaağacı (Davarlı) Höyük ...215
1.66. Kaleciktepe (Tandırlı) Höyük...215
1.67. İshak Höyük ...215
1.68. Çataldaş Höyük ...216
1.69. Saygılı Höyük ...216
1.70. Beykomu Höyük ...216
1.71. Büyük Kalecik Höyük ...216
1.72. Turnatepe (Yeniköy) Höyüğü ...216
1.73. Doplaktepe Höyük ...216
1.74. Yukarı Kartallı Höyük ...217
1.75. Aşağı Kartallı Höyük ...217
1.76. Yaylayolu Büyük Höyük ...217
1.77. Yaylayolu Küçük Höyük ...217
1.78. Küçük Höyük ...217
1.79. Toprakkale Höyük ...217
1.80. Ortagöze Höyük ...217
1.81. Ekecek Höyük ...217
1.82. Yurtbaşı Höyük ...218
1.83. Maltepe Höyük ...218
1.84. Avcıçayırı Höyük ...218
1.85. Hurri Höyük ...218
1.86. Ortatepe Höyüğü ...218
1.87. Bayraktepe (Yuva) Kalesi ...218
1.88. Çağıl Kalesi ...219
1.89. Hayatlar Kalesi ...219
1.90. Kayabaşı (Apçağa) Kalesi ...220
1.91. Ötekıran Yerleşmesi ...220
1.92. Toybelen Kalesi I ...220
1.93. Toybelen Kalesi II ...220
2. ALTINTEPE KALESİ KAZILARI ...227
3. TÜRK DÖNEMİ TAŞINMAZ KÜLTÜR VARLIKLARI ...231
3.1. Kale Yerleşimleri ...231
3.1.1. Kale Kapısı ...231
3.1.2. Kemah Kalesi ...231
3.2. Mimari Eserler...232
3.2.1. Camiler ...232
3.2.1.1. Apçağa Köyü Camisi ...232
3.2.1.2. Armağan Köyü Abbas Ağa Camisi ...232
3.2.1.3. Bahçe Mahalle Camisi ...233
3.2.1.4. Bahçeli Köyü Hacı Veli Camisi ...233
3.2.1.5. Başpınar Köyü Hacı Abdullah Bin Hüseyin Camisi...233
3.2.1.6. Buğdaypınarı Köyü İbrahim Ağa Camisi ...233
3.2.1.7. Cennetpınar Köyü Camisi ...233
3.2.1.8. Değirmen Köyü Camisi ...234
3.2.1.9. Dolunay Köyü Sultan 2. Mahmud Camisi ...234
3.2.1.10. Embiya Bey Camisi ...234
3.2.1.11. Ergü Köyü Mahmud Paşa Camisi ...234
3.2.1.12. Gülabi Bey Camisi ...235
3.2.1.13. Refahiye Hacı Mehmet Ağa Camisi ...235
3.2.1.14. Hacı Ömer Efendi Camisi (Dörtyolağzı Camisi) ...235
3.2.1.15. Kışlacık Köyü Melek Ahmet Paşa Camisi ...236
3.2.1.16. Koçkar Köyü Hacı Timur Abdullah Camisi ...236
3.2.1.17. Mektepönü Camisi ...236
3.2.1.18. Orta Cami (Kiremitçi Mustafa Ağa Camisi) ...236
3.2.1.19. Pasinlizade Hacı Hüseyin Ağa İbn İbrahim Camisi ...237
3.2.1.20. Sabırlı Köyü Hamid Han Camisi ...237
3.2.1.21. Salihli Köyü Seyyid Hüseyin Camisi ...237
3.2.1.22. Sırakonak Köyü Hacı Ahmed Camisi ...238
3.2.1.23. Taşbulak Köyü Hacı Mehmet Camisi ...238
3.2.1.24. Tuğlu Köyü Camisi ...238
3.2.1.25. Vanlızade Hacı Ali Ağa Bin Mustafa Camisi ...238
3.2.1.26. Yalınca Köyü Hacı Ahmet Ağa Camisi ...238
3.2.1.27. Yeşilyamaç Köyü İbrahim Ağa Camisi ...239
3.2.1.28. Yeşilyurt Köyü İsmail Ağa Camisi ...239
3.2.1.29. Yücebelen Köyü Camisi ...239
3.2.1.30. Zülfikar Ağa Camisi ...239
3.2.2. Tekke ve Zaviyeler ...240
3.2.2.1. Melik Mengücek Gazi Zaviyesi ...240
3.2.3. Türbe ve Kümbetler ...241
3.2.3.1. Kemah Melik Mengücek Gazi Türbesi ...241
3.2.3.2. Togay Hatun Kümbeti ...241
3.2.3.3. Mama Hatun Türbesi ...241
3.2.3.4. Terzibaba Türbesi ...242
3.2.4. Eğitim Yapıları ...243
3.2.4.1. Hacı Hüseyin Ağa Medresesi ...243
3.2.5. Ticaret Yapıları ...243
3.2.5.1. Mama Hatun Kervansarayı ...243
3.2.6. Su Mimarisi ...244
3.2.6.1. Hamamlar ...244
3.2.6.1.1. Gülabibey Hamamı ...244
3.2.6.1.2. İzzet Paşa Hamamı ...244
3.2.6.1.3. Nafız Paşa Hamamı ...245
3.2.6.1.4. Çadırcı Hamamı ...245
3.2.6.1.5. Taşçı Hamamı ...246
3.2.6.2. Çeşmeler ...246
3.2.7. Köprüler ...246
3.2.7.1. Acemoğlu Köprüsü ...246
3.2.7.2. Kötür Köprüsü ...247
3.3. Mezarlıklar ve Mezar Taşları ...247
3.3.1. Melik Gazi Türbesi Haziresi Mezarlığı ...247
3.3.2. Sağıroğulları (Beyler) Mezarlığı...247
3.3.3. Çayırlı Köy Mezarlıkları ...247
3.3.4. Terzibaba Türbesi Haziresi Mezarlığı ...248
3.4. Konut Mimarisi ...248
3.5. Kamu Yapıları ...249
3.5.1. Eski Erzincan Belediye Binası ...249
3.5.2. Tren Garı ...249
3.5.3. Eski Hükümet Konağı ...250
3.6. Anıtlar ...250
3.6.1. 1939 Erzincan Depremi Anıtı (İnönü Anıtı) ...250
3.6.2. Ordu Şehitliği ...250
NÜFUS VE YERLEŞME
1. OSMANLI DÖNEMİNDE NÜFUS VE YERLEŞME ...2531.1. Erzincan’ın Nüfusu ...253
1.1.1. XVI. Yüzyıl Şehir Nüfusu ...255
1.1.2. XVI. Yüzyıl Kırsal Nüfus ...256
1.1.3. XVII. Yüzyıl Şehir Nüfusu ...257
1.1.4. XVII. Yüzyıl Kır Nüfusu ...258
1.1.5. XIX-XX. Yüzyıl Şehir Nüfusu ...259
1.1.6. XIX-XX. Yüzyıl Kır Nüfusu ...261
1.2. Osmanlı Döneminde İdari Yapı ...262
1.3. Erzincan’ın Yerleşme Durumu ...264
1.3.1. Erzincan Şehri ...265
1.3.2. Şehrin Mekânsal Yapısı ve Değişimi ...267
1.3.3. Erzincan Şehrinin Mahalleleri ...270
2. CUMHURİYET DÖNEMİNDE BAŞLICA NÜFUS VE YERLEŞME ÖZELLİKLERİ ...277
2.1. Temel Nüfus Özellikleri ...277
2.2. Nüfus Hareketleri ...283
3. TOPLUMSAL YAPI: KENT, NÜFUS VE GÖÇ...295
Giriş ...295
3.1. Erzincan’ın Kentsel Yapısı ...296
3.2. Erzincan’ın Nüfusu ve Demografik Özellikleri ...297
3.3. Ekonomi, Eğitim ve İşgücü ...301
3.4. Erzincan ve Göç ...302
ERZİNCAN 2019
1. GÜNÜMÜZDE ERZİNCAN ...3091.1. Coğrafi Tanım ...309
1.2. Tarih ...309
1.3. Nüfus ...310
1.4. Erzincan’a Ulaşım...310
1.5. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Erzincan ...310
1.6. Erzincan’ın Resmi Kurum ve Kuruluşları ...310
1.6.1. Valilik ve Kaymakamlıklar...310
1.6.2. Tapu ve Kadastro Bölge Müdürlüğü ...311
1.6.3. İl Müdürlükleri ...311
1.6.4. Erzincan’da Belediyeler ...313
1.6.5. Erzincan İl Özel İdaresi ...313
1.6.5.1. Erzincan İl Özel İdaresi’nin Gayrimenkulleri ...313
1.6.5.2. Erzincan İl Özel İdaresi Araç ve İş Makineleri ...315
1.6.5.3. Erzincan İl Özel İdaresi Bilişim Kaynakları ...315
1.6.5.4. Erzincan İl Özel İdaresi Tarafından 2018 Yılında Gerçekleştirilen Bazı Projeler ...317
1.6.5.5. Erzincan 2018 Program Dönemi Bütçesi ...317
1.7. Erzincan’da Adalet ve Hukuk ...317
1.8. Erzincan’da Asayiş ...318
1.8.3. İl Emniyet Müdürlüğü ...318
1.8.3. Erzincan İl Jandarma Komutanlığı ...318
1.9. Erzincan’da Türk Ordusu ...319
1.10. Erzincan’da Eğitim ...319
1.10.1. Okul Öncesi, İlkokul, Ortaokul ve Lise Düzeyi ...319
1.10.2. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi ...319
1.11. Erzincan’da Dini Hayat ve Kurumları ...320
1.12. Erzincan’da Kütüphaneler ...321
1.13. Erzincan ile ilgili yayınlar ...322
1.14. Erzincan’da Konaklama İmkanları ...326
1.15. Erzincan Müzesi ve Ören Yerleri ...326
1.16. Ergan Dağı Kış Sporları Doğa Turizm Merkezi ...326
1.17. Erzincan’da Sağlık Hizmetleri ...327
1.18. Erzincan’da Bankacılık ...327
1.19. Erzincan’da Sivil Toplum ...327
1.20. Erzincan’daki Meslek Örgütleri ...327
1.21. Erzincan’daki Yerel Vakıflar ...327
1.22. Erzincan’daki Sendikalar ...327
1.23. Erzincan’daki Dernekler ...327
1.24. Erzincan’da Yerel Basın 2018 ...330
EKONOMİ
1. OSMANLI DÖNEMİNDE İKTİSADİ HAYAT ...3332. ERZİNCAN’IN EKONOMİSİ VE SANAYİ YAPISI ...341
2.1. Erzincan’ın Genel Ekonomik Yapısı ...341
2.1.1. Erzincan’da Girişimcilik ...343
2.1.2. Erzincan’da Yabancı Yatırımlar ...344
2.1.3. Erzincan’da İthalat ve İhracat ...345
2.2. Erzincan’daki Ekonomik Faaliyet Kollarının Genel Yapısı ...346
2.3. Erzincan’da Sanayi ...347
2.3.1. Erzincan’da Sanayinin Teknoloji Düzeyi ...348
2.3.2. Erzincan’da Bakır İşletmeciliği ...350
2.4. Erzincan’da Sanayinin Mekânsal Organizasyonu ...351
2.4.1. Erzincan OSB ...351
2.4.2. Erzincan’da Küçük Sanayi Siteleri ...351
2.5. Erzincan’daki Önemli Sanayi Kuruluşları ...353
2.5.1. Erzincan Şeker Fabrikası ...353
2.5.2. Era Çevre Teknolojileri A.Ş. ...354
2.5.3. Tunay Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. ...356
2.5.4. Netlon Tencere Fabrikası ...356
2.5.5. Erzincan Tavuk Kombinası ...356
2.6. Erzincan’da Tarım ...356
2.6.1. Tarımsal Alet ve Makinalar ...361
2.6.2. Erzincan’daki Tarımsal Kooperatifler ...361
2.7. Erzincan’da Hayvancılık ...361
3. ÜRETİM VE TİCARET ...363
Giriş ...363
3.1. İşyeri ve İstihdam ...364
3.2. Ticaret ve Sanayi Odası ...366
3.3. İhracat ...367
3.4. Ulaşım Yolları ...367
3.5. Sanayi Hasılası ...369
3.6. Erzincan Organize Sanayi Bölgesi ...371
3.7. Erzincan Sanayisinin Güçlü ve Zayıf Yönleri...372
Sonuçlar ...374
4. YERALTI ZENGİNLİKLERİ ...375
EĞİTİM - SAĞLIK - SPOR - BASIN
1. GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE EĞİTİM-ÖĞRETİM ...3811.1. Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Eğitim ...381
1.1.1. Klasik Eğitim Kurumları ...381
1.1.2. Erzincan’da Kurulan İlk Eğitim Kurumları ...381
1.1.3. XIX. Asra Ulaşan Erzincan Medreseleri ...382
1.1.4. Erzincan Medreselerinin Akibeti...383
1.1.5. Modern Eğitim Kurumları ...383
1.1.5.1. Erzincan’da Modern İlköğretim (İbtidai) Mektepleri ...383
1.1.5.2. Erzincan’da Modern Ortaöğretim Mektepleri ...383
1.1.5.2.1. Rüşdiyeler ...383
1.1.5.2.2. İdadiler ...384
1.1.5.2.3. Erzincan’da Modern Yükseköğretim Mektepleri ...385
1.1.6. Azınlık Okulları ...385
1.1.7. Erzincan’ın İlçelerinde Eğitim ...386
1.1.8. Eğitimin Diğer Unsurları: Maarif Teşkilatı, Maarifin Mali Kaynakları ve Erzincan Kütüphaneleri ...387
1.2. Türkiye Cumhuriyeti Döneminde Eğitim ...387
1.2.1. İlk ve Orta Öğretim ...387
1.2.2. 1939 Erzincan Depremi’nin Erzincan’ın Eğitim Hayatına Etkisi ...388
1.2.3. Demokrat Parti Döneminde Erzincan’daki Eğitim ve Eğitim Kurumları ...390
1.2.4. 1960 ve Sonrasında Erzincan’da Eğitim ve Eğitim Kurumları ...391
1.2.5. 1992 Depremi’nin Erzincan Eğitim Hayatına Etkisi ...391
1.2.6. Deprem Sonrası Erzincan’da Eğitim ...391
1.3. 2018-2019 Eğitim-Öğretim Yılı İtibariyle Sayılarla Erzincan’da Eğitim ...392
1.3.1. Genel ...392
1.3.2. Okul Öncesi ...392
1.3.3. İlkokul ...393
1.3.4. Ortaokul ...393
1.3.5. Ortaöğretim ...393
1.3.6. Taşımalı Eğitim ...395
1.3.7. İlk-Orta ve Yüksek Öğrenim Yurt ve Pansiyonları ...395
1.3.8 Halk Eğitim Çalışmaları ...395
1.3.9. Özel Okullar ve Kurslar ... 395
1.3.10. Yüksek Öğretim - Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi ...396
1.3.11. Polis Meslek Eğitim Merkezi Müdürlüğü (POMEM) ...397
2. SAĞLIK HİZMETLERİ ...399
2.1. Genel Durum ...400
2.2. Erzincan’daki Sağlık Kurum ve Kuruluşlarının Mevcut Durumu ...401
2.3. Sağlık Hizmetlerinde İnsan Kaynaklarının Durumu ...402
2.4. Acil Sağlık Hizmetleri ve Doğum İle Ölüm Oranları ...404
2.5. Sağlıklı Nesiller İçin Sağlık Politikası ...404
2.6. KETEM (Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi) Faaliyetleri ...406
2.7. Sağlıkta Dönüşüm Programı ve Sağlığa Erişim Oranı ...407
2.8. MHRS Hizmetleri ve Gerçekleşme Oranları ...408
2.9. Hastane Hizmetleri ve Sağlığa Erişim Hakkı ...410
2.10. Diyaliz Hizmetleri ve Sağlığa Erişim Hakkı ...411
2.11. Ağız ve Diş Sağlığı: Beden Sağlığımız Açısından Önemli ...411
2.12. Sağlık Yatırımları ...412
Sonuç ...412
3. SPOR ...415
3.1. Erzincan’da Spor ...416
3.2 Erzincan’da Futbol ...416
3.3. Erzincan’da Cirit ...417
3.4. Erzincan ve Doğa Sporları ...418
3.4.1. Rafting ve Kano ...419
3.4.2. Dağcılık Kaya ve Buz Tırmanışı ...419
3.4.3. Yamaç Paraşütü ve Paramotor ...421
3.4.4. Atlı Safari ...421
3.4.5. Dağ Bisikleti ...421
3.4.6. Kayak ...422
3.4.7. Off Road ...423
3.5. Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü ...424
4. DÜNDEN BUGÜNE ERZİNCAN BASINI ...425
4.1. Erzincan’ın İlk Gazeteleri ...427
4.1.1. Yeni Erzincan Gazetesi ...427
4.1.2. Demokrat Erzincan ...427
4.1.3. Öz Erzincan ...428
4.1.4. Halkın Sesi ...429
4.1.5. Öz Demokrat Gazetesi ...429
4.1.6. Fırat Gazetesi ...430
4.1.7. Erzincan’ın Sesi Gazetesi ...430
4.2. İlçelerde Çıkan Gazeteler ...431
4.2.1. Yeşil Eğin ...431
4.2.2. Demokrat İliç Gazetesi ...431
4.3. Günümüz Gazeteleri ...432
4.3.1. Kazankaya Gazetesi ...432
4.3.2. Doğu Gazetesi ...432
4.3.3. Taraf 24 Gazetesi ...432
4.3.4. Erzincan Net Gazetesi ...432
4.3.5. Haber Can Gazetesi ...432
4.3.6. Gündem 24 Gazetesi ...432
4.3.7. Özsöz Gazetesi ...432
4.3.8. Yeni Erzincan Gazetesi ...432
4.3.9. Kent Haber 24 ...433
4.4. Erzincan’da Yayınlanmış Dergiler ...433
4.4.1. Mengüceli Dergisi...433
4.4.2. Ufuk Dergisi ...433
4.5. Erzincan’da Yayın Yapan Yerel Radyo ve Televizyonlar ...433
KÜLTÜR
1. ERZİNCAN FOLKLORÜ ...4351.1. Erzincan’daki Âşıklık Geleneği ...435
1.1.1. Âşık Davut Sulari ...436
1.1.2. Şems-i Hayâl ...436
1.1.3. Âşık Beyhâni ...436
1.1.4. İsmail Daimi ...437
1.1.5. Âşık Müslüm Akbaba...437
1.1.6. Âşık Zeki Hayâloğlu...437
1.2. Erzincan’da Halk Hikayeciliği ...437
1.3. Erzincan Şairleri ...438
1.3.1. Salih Baba ...438
1.3.2. Kemahlı Tahir ...438
1.3.3. Ahmet Cemil Olgun ...438
1.3.4. Müslim Kumru Seyranî ...438
1.3.5. Metin Tombul ...438
1.3.6. Rıfkı Kaymaz ...439
1.3.7. Halil İbrahim Özdemir ...439
1.3.8. Vehbi Yurt ...439
1.3.9. Tahir Erdoğan Şahin ...439
1.3.10. Mustafa Uçar ...439
1.3.11. Metin Yıldırım ...439
1.3.12. Hamdi Ülker ...439
1.3.13. Şeyhettin Yalçınkaya ...439
1.4. Erzincan Masalları ...439
1.5. Erzincan Efsaneleri ...445
1.6. Erzincan’da Türküler, Ninniler ve Maniler ...447
1.6.1. Erzincan Türküleri ...447
1.6.2. Erzincan Ninnileri ...448
1.6.3. Erzincan Manileri ...448
1.7. Erzincan’da Bilmeceler, Atasözleri ve Deyimler ...449
1.7.1. Bilmeceler ...449
1.7.2. Atasözleri ...450
1.7.3. Deyimler ...450
1.8. Şiir Diliyle Erzincan ...450
1.9. Erzincan El Sanatları ...453
1.9.1. Bakırcılık ...453
1.9.2. Dokumacılık ...454
1.10. Erzincan Halk Oyunları ...455
1.11. Erzincan’da Kullanılan Lâkaplar ...456
2. ERZİNCAN VE YÖRESİ AĞIZLARI ...459
2.1. Erzincan Ağzının Anadolu Ağızları Arasındaki Yeri ...460
2.2. Erzincan ve Yöresi Ağızlarının Sınıflandırılması ...460
2.3. Örneklerle Erzincan ve Yöresi Ağızlarının Özellikleri...461
2.3.1. Doğu Ana Ağız (-am/-em) Grubu ...461
2.3.1.1. Çayırlı-Tercan Ağız Grubu ...461
2.3.1.2. Erzincan Merkez Ağız Grubu ...461
2.3.2. Orta Ana Ağız (-am / -em ‘e kapalı’) Grubu ...462
2.3.2.1. Refahiye (g ‘ince’ >g ‘kalın’ / k ‘ince’ > k ‘kalın’ ) Ağız Grubu...462
2.3.2.2. Kemah Ağız (k>yh) Grubu, ...462
2.3.3. Batı Ana Ağız Grubu ...463
2.3.3.1. Kemaliye Ağız Grubu ...463
2.3.3.2. İliç Ağız Grubu ...463
2.4. Erzincan Ağzının Ünlü ve Ünsüz Varlığı ...464
2.5. Erzincan Ağzının Genel Özellikleri ...464
2.6. Ses, Biçim, Anlam Olarak Küçük Erzincan Ağzı Sözlüğü ...465
3. YEMEK KÜLTÜRÜ ...471
3.1. Erzincan Yemek Kültürü ...471
3.2. Erzincan Mutfağının Özellikleri ...471
3.3. Erzincan Mutfağında Kullanılan Araç Gereçler ...472
3.4. Erzincan Yemeklerinden Örnekler ...473
3.5. Erzincan’a Ait Diğer Gastronomik Ürünler ...483
4. ERZİNCANLI DEVLET ADAMLARI, ÂLİMLER, EDEBİYATÇILAR, ÂŞIKLAR ...487
4.1. Devlet Yönetiminde Bulunmuş Şahsiyetler ...487
Mehmet Şemsettin Günaltay ...487
Yıldırım Akbulut ...488
Binali Yıldırım ...488
Saffet Arıkan ...489
Zeyyat Baykara ...489
Refik Saydam ...489
Ali Coşkun ...489
Vecdi Gönül ...490
Mustafa Kul ...490
4.2. Tarihi Şahsiyetler ...490
Mama Hatun ...490
Hacı İzzet Paşa ...490
Mareşal Mehmet Zeki Paşa ...490
Şeyh Hacı Ahmet Fevzi Efendi ...491
Müftü Osman Fevzi Efendi (Topçu) ...491
Şeyh Saffet Efendi ...491
Mehmet Tevfik Kütükbaşı ...491
Hüseyin Aksu ...492
4.3. Manevi Şahsiyetler...492
Terzi Baba ...492
Piri Sami Hazretleri ...492
Muhammed Beşir Efendi ...493
Dede Paşa Hazretleri ...493
Abdullah Mekki Erzincani ...493
Kiyli Hoca (Hacı Hafız Mehmet Efendi) ...494
Abdurrahim Reyhan ...494
Çermeli Hoca ...494
Şeyh Mustafa Fehmi Efendi ...494
Ebu’l Kemal İbrahim Hakkı Kemahî ...494
Pir Ahmed Erzincani ...495
Hıdır Abdal Sultan ...495
Şemsettin Uçar ...495
4.4. Edebi Şahsiyetleri ...496
Leblebici Baba (Şems-i Hayal) ...496
Salih Baba ...496
Ahmed Cemil ...496
Ahmet Kutsi Tecer ...496
Behçet Kemal Çağlar ...497
Nurettin Topçu ...497
Enver Gökçe ...498
Cemal Süreya Seber ...498
Metin Tombul ...499
Mustafa Kutlu ...499
Rıfkı Kaymaz ...500
4.5. Halk Aşıkları ...500
Hafız Şerif ...500
Davut Sulari ...501
Aşık Daimi ...501
TURİZM
1. ERZİNCAN’IN DOĞAL VE KÜLTÜREL DEĞERLERİ ...5051.1. Terzibaba Türbesi ...506
1.2. Terzibaba Camii ...506
1.3. Taşçı Hamamı (Taşçı Konağı) ...507
1.4. Ulu Cami Kalıntıları ...507
1.5. Çadırcı Hamamı ...508
1.6. Erzincan Kalesi ve Surlar ...508
1.7. Nafiz Paşa Hamamı ...508
1.8. Saat Kulesi ...508
1.9. Girlevik Şelalesi ...508
1.10. Ekşisu Mesire Alanı ...509
1.11. Işıkpınar Mesire Alanı ...510
1.12. Çerme Mesire Alanı ...510
1.13. Mecidiye Mesire Alanı ...510
1.14. Beytahtı ...510
1.15. Erzincan (Ekşisu) Kaplıcaları ...510
1.16. Altıntepe Antik Kenti ...511
1.17. Otlukbeli Gölü ...511
1.18. Başköy Mezarları ...512
1.19. Aygır Gölü ...512
1.20. Acemoğlu Köprüsü ve Şehitler Anıtı ...513
1.21. Soğuk Sular ...513
1.22. Melikgazi Türbesi ...513
1.23. Behramşah Türbesi ...513
1.24. Kemah Kalesi ...513
1.25. Gülabibey Camisi ...514
1.26. Kemaliye Karanlık Kanyon ...514
1.27. Kemaliye Taşyolu ...515
1.28. Kemaliye Evleri ...515
1.29. Kemaliye Orta Camii ...516
1.30. Kemaliye Etnografya Müzesi ...516
1.31. Kemaliye Kapı Tokmakları ...516
1.32. Kemaliye Ocak Köyü (Hıdır Sultan Abdalın Ocağı) ...516
1.33. Mamahatun Külliyesi ...517
1.34. Abrenk Kilisesi ...518
1.35. Ergan Dağı Kayak Tesisleri ...519
0 700 1400 2100 2800 3500 m
0 700 1400 2100 2800 3500 m
Keşiş Dağları - Yedigöller / Erzincan
Giriş
Erzincan’ın toplumsal yapısı, mekânsal dokusu ve demografisi bir yandan Anadolu’nun kültürel iklimini yansıtan bir özelliğe sahip olmakla bera- ber öte yandan kendine özgü bir sosyal bellek ve kimlik barındırır. Geçmişte birçok medeniyetin yaşadığı Erzincan, toplumsal tarihi kültürel çeşitli- likle yüklü bir kenttir. Kentin tarihini ve mekânsal dokusunu dönüştüren en önemli olgu ise coğrafi konumla ve depremler olmuştur. 1939 Büyük Er- zincan depremi ile kent yeniden inşa edilmiştir ve deprem olgusu kenti bugün de sosyal, ekonomik ve şehir planlaması açısından etkilemeye devam etmektedir. 1992 yılında tekrar büyük bir deprem geçiren Erzincan için deprem, geçmişten bugüne ve de geleceğe uzanan, coğrafi temele dayanan ancak çok güçlü sosyal etkileri olan bir gerçeklik olarak referans noktası olmayı sürdürmektedir.
Erzincan’ın demografisi, kentin farklı bölgeleri bağlayan coğrafi konumu, sosyo-kültürel tarihi ve deprem gibi üç temel parametrenin etkisi altında şekillenmiştir. Bu üç parametre kentin hem demog- rafisini ve buna bağlı olarak da ekonomisini etkile- mektedir. Günümüzde Erzincan’ın nüfus potansi- yelinin sınırlılığı, özellikle genç nüfusun kentten göç etmesi ve kente yönelik yatırımların istenilen seviyede olmaması, özellikle depremin toplumsal etkileri etrafında tartışılması gereken sorunlardır.
Erzincan’ın Doğu Anadolu ve Karadeniz’i bir- birine bağlayan coğrafi konumu kentin demog- rafisini, mekânsal farklılaşmasını ve sosyolojisini de şekillendirmiştir. Kentin ekonomik yaşamına, ticaretle uğraşan aktörlere, göç hareketliliği için- deki sosyal gruplara ve burada üniversite okumayı tercih eden öğrencilere baktığımızda bu coğrafi konumun getirdiği toplumsal sonuçları gözlem- lemek mümkündür. Erzincan’ın kent yaşamının öznelerinin kentte varolma ve yaşama biçimleri de bu bölgesel kesişimin etkilerini yansıtır. Bunun- la birlikte kentin kimliğini yansıtan türkülerde, kentle özdeşleşmiş markalar ve ürünlerde, gele- neksel giyim tarzlarında ve boş zaman uğraşla- rında da bu coğrafi konumun getirdiği zenginliği gözlemlemek mümkündür.
Kentin coğrafi bir geçiş noktası olması göç ha- reketleri açısından da dinamik sonuçlar üretmiş- tir. Geçmişten bugüne göç hareketliliğin yoğun olduğu bir kent olan Erzincan hem iç hem de dış göç unsurlarını barındırmaktadır. Karadeniz ve Doğu Anadolu kentleri ile Erzincan arasında kar- şılıklı bir göç hareketliliği her zaman olmuştur.
Bununla birlikte başta İstanbul olmak üzere bir- çok büyük şehirde binlerce Erzincanlı yaşamlarını sürdürmektedir. Bu göçlerin bir kısmı depremler nedeniyle bir kısmı da ekonomik gerekçelerle gerçekleşmiştir. Dış göç açısından da dinamik bir kent olan Erzincan Avrupa’nın birçok ülkesine
3. TOPLUMSAL YAPI: KENT, NÜFUS VE GÖÇ
Arş. Gör. Çağlar ÖZDEMİR
Rumeli Üniversitesi
İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü
Dr. Öğr. Üyesi Murat ARPACI
Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi
Sosyoloji Bölümü
ERZİNCAN 2019 296
göç vermiştir ve bu insanlar tatil dönemlerinde Erzincan’a gelerek kentin sosyal yaşamını hare- ketlendirmektedir. Erzincan son yıllarda başka bir çerçevede gelişen bir dış göç hareketliliğin parçası olmuştur. Yaşadıkları ülkede meydana gelen sa- vaştan korunmaları maksadıyla devlet politikasıy- la iskânlı göçle Erzincan’ın Üzümlü ilçesine yer- leştirilen Ahıska Türkleri, bu göç hareketliliğinin önemli bileşenlerinden biridir. Yakın zamandaki bir başka dış göç hareketliliği ise Afgan sığınma- cılardır. Birleşmiş Millet tarafından Erzincan’a yerleştirilen Afgan sığınmacılar kentin sosyal ve ekonomik yaşamında yer almaktadır.
Günümüzde Erzincan’ın toplumsal yapısını kavrayabilmek, kentin tarihine, medeniyetlerin izlerine, kültürel belleğine, depremlerin sonuçla- rına ve göç hareketlerine bakmaktan geçmektedir.
Kentin hem dokusunu ve kimliğini hem de sınır- larını belirleyen bu başlıklar Erzincan’ın kendine özgü özelliklerini ortaya koymaktadır.
3.1. Erzincan’ın Kentsel Yapısı Kentler, insanların bir arada yaşama gereksi- nimleri ile birlikte barınma, korunma, uyum ve toplumsal ihtiyaçlarını karşılayabilme gibi zorun- lu ihtiyaçları ve gereksinimleri sebebiyle, toplu yerleşim yapılaşmaları olarak ortaya çıkmış alan- lar ve mekânlardır. Tarih boyunca da bu toplu yer- leşim alanları yani kentler, kişilerin bireysel gerek- sinimleri ve toplumsal etkileşim süreçlerini en iyi şekilde yansıtabilen kolektif süreçler bütününü oluşturmaktadır. Dolayısıyla kentler, sadece in- sanların barınma ve korunma alanları değil; insan- ların toplu halde de yaşama gereksinimlerinden kaynaklanan sosyal, kültürel, siyasal ve ekonomik süreçleri de barındıran alanlardır. Bu bilgiler doğ- rultusunda kentleşme kavramı da kentler gibi ta- rihsel süreçlerden süzülerek; ticari, askeri, kültü- rel ve sosyal yapıları içerisine alan bir bütünlükle karşımıza çıkmaktadır.1
Kentlerin oluşumunda, coğrafya, kültür, ekono- mi, siyaset, göç ve doğal felaketler gibi çok çeşitli etkenler rol oynamaktadır. Erzincan tarihsel olarak bu çerçevede bütün parametrelerin izin taşıyan bir kent olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğu Anado- lu Bölgesi’nde, Fırat havzasının yukarı kısmında, yükseltiler ile çevrili Erzincan Ovası’nın merkezi konumunda Erzincan kenti yer almaktadır. Er- zincan, kent merkezinde bulunan dört yol ve her yolun kentin merkezini birbirinden farklı kültürel coğrafyalara bağladığı bir konumda yer almaktadır.
1939 depreminin ardından kentin neredeyse tama- mı yıkılmış ve kent farklı bir sahada yeniden inşa
edilmiştir. Planlama açısından yeni bir şehir olması nedeniyle de sokakları geniş ve yerleşim yerlerinin dağılımı düzenlidir. Kent depremle yeniden inşa edilmekle birlikte Erzincan ilk çağlardan günü- müze kadar birçok önemli medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bu bakımdan Anadolu’nun kültürel mo- zaiğini yansıtan bir toplumsal tarihe sahiptir.
Erzincan ve çevresinin ilk yerleşim örnekleri M.Ö. 3000’e kadar uzanan Tunç Çağı’na aittir.2 Anadolu’daki ilk medeniyetlerin ve daha sonra- sında Roma ve Helen gibi Batı medeniyetlerinin bölgede yaşam sürmesinde kentin coğrafi olarak yerleşim merkezlerini birbirlerine bağlayan konu- mu önem arz etmektedir. Bu nedenle Erzincan ve çevresi, doğu-batı ve güney-kuzey yol güzergâhla- rı açısından önemli bir merkezi özelliğe sahiptir.3 Bu özelliğinin yanı sıra Erzincan, tarihi süreç içeri- sinde Hitit, Urartu, Roma, Mengücekliler, Selçuk- lu ve Osmanlı gibi birçok önemli medeniyetin yö- netimleri içerisinde kalmıştır. Erzincan kenti 19.
Yüzyıldaki Osmanlı-Rus savaşları nedeniyle aske- ri anlamda önem kazanmış ve bu dönemde Erzu- rum kalesinin koruduğu bir yer olmuştur. Askeri alanda da önem kazanan kent bu durum etkisiyle büyümüş ve yapılaşma artmıştır. Örneğin; 1864 yılında Erzincan’a su getirilip bentler inşa edilmiş- tir. 1864’te şehre telgraf hattı kurulmuş; 1865’te büyük bir kışla yapılmış ve 1867 ile 1875’te hükû- met konağı inşa edilmiştir. Dolayısıyla gelişmeye başlayan Erzincan kenti dinamik bir yapıya kavuş- turulmaya çalışılmıştır.4
Erzincan kenti, coğrafi konumunun getirdiği geçiş noktası olmasının yanı sıra bölgesel değeri çok yüksek Fırat nehri üzerinde yer almaktadır.
Bu durumla birlikte verimli ovalara sahip olması tarımsal faaliyetlerin ve hayvancılığın gelişime açık bir kent olmasını sağlamıştır. Ova içerisi- ne kurulmuş, geniş yaylalara sahip ilçe, kasaba ve köylerin sosyo-ekonomik bağları da Erzincan kent merkezinde yoğunlaşmıştır. Erzincan kenti tarihsel olarak geçimini genellikle tarım ve hay- vancılıkla sağlamış olmakla beraber zengin yeraltı kaynaklarının, bakır, mermer ile taş ocaklarının işletildiği bir kent olmuştur.
Erzincan’ın kent kimliğinin bir parçasını da depremler oluşturmuştur. Kent birinci derece fay hattı üzerinde bulunması nedeniyle eski çağlar- dan günümüze kadar büyük depremlere maruz kalmıştır. Bu nedenle yerleşim alanları ovanın farklı yerlerine kurulmuş ve bu şekilde kentsel dokusunu korumaya çalışmıştır.5 Depremler, Er- zincan’ı ekonomi, kent planı, nüfus ve göç gibi önemli başlıklarda etkilemiş ve şekillendirmiştir.
TOPLUMSAL YAPI: KENT, NÜFUS VE GÖÇ 297
3.2. Erzincan’ın Nüfusu ve Demografik Özellikleri
Erzincan’ın tarihsel demografisi inişler ve çıkış- lar barındırmaktadır. 19. yüzyıldaki siyasi ve top- lumsal hareketliliğin etkisiyle Erzincan’ın nüfusu 1892’de 200.000’i geçmiş, 20. yüzyılın başlarında ise 150.000 civarında seyir etmiştir.6 1923 yılında Cumhuriyetin ilanı ile beraber il olarak teşkilat- lanan Erzincan’da 1927 il sayımlarına göre nüfus 132.000 olarak kayıtlara geçmiştir. Kentin nüfus yoğunluğunun ise km2 ye 9 kişi olduğu görülmüş- tür. Genel olarak ülke içindeki gelişmelere paralel olarak Erzincan kenti de bu dönemde gelişim içe- risinde olmuştur. 1935 yılındaki 2. nüfus sayımla- rında kentin nüfusu 157.000 olarak kayıtlara geç- miştir. 1939 yılında meydana gelen büyük deprem sonucu yaşanan can kayıpları ve göç dalgası Erzin- can nüfusunu olumsuz etkilemiş fakat yine de 1940 yılındaki sayımda 158.000 nüfus ölçülmüştür.7
1950 ve 1960’lı yıllardan Türkiye’de genel ola- rak görülen nüfus artışının sonuçları Erzincan’da da ortaya çıkmış ve kentin nüfusu bu dönemde 197.000’e yükselmiştir. Kent genelinde %25’lik bir nüfus artış hızı gerçekleşmiştir. Kent, 1992 yı- lında büyük bir deprem daha geçirmiş ve bunun sosyo-ekonomik sonuçları nüfus eğilimini de za- man içerisinde etkilemiştir. 2000 yılında yapılan nüfus sayımına göre 206.815 nüfusu bulunan kentin nüfusu Türkiye geneli nüfus artış oranının her zaman altında kalmıştır. 2010 yılında 224.949 olarak ölçülen nüfus, 2018 yılında 236.034 ola- rak ölçülmüştür. Erzincan’da nüfus yoğunluğu,
2015 yılı ADNKS sonuçlarına göre 223.000 kişi ve km2’ye 19 kişi düşmesi ile Türkiye geneline göre (km2’ye 100 kişi) oldukça düşük seviyededir. TÜİK sayım teknolojileri tahminlerine bakıldığında ise kent nüfusunun 2030 yılında 235.000, 2040’ta 236.000, 2050 yılında ise 240.000 civarında ola- cağı belirtilmektedir.8
2014 yılı nüfus verileri incelendiğinde, Erzin- can’ın hem bölge içerisinde hem de ülke genelin- de düşük nüfus yoğunluğuna sahip olduğu görül- mektedir. Bu açıdan sıralamada 81 il içerisinde 71.
sırada yer almaktadır. (Tablo 1)
Erzincan’ın tarihinde nüfus yapısına etki eden önemli olgular, deprem, istihdam olanaklarının sınırlılığı ve işgücü eksikliğidir. Bu nedenle başka illere doğru olan göçler; nüfus kayıplarını sadece kırdan kente doğru etkilemez; göçler, il genelin- den büyük şehirlere doğru bir akımla da gerçek- leşir. Örneğin, 1965 yılından itibaren birbirine zıt bir oran izleyen kır – kent nüfus oranı 1990’da eşitlenmiş, daha sonra 2000 yılından itibaren kent nüfusu artış hızını korumaya başlamıştır.10
2017 tarihi itibariyle, TÜİK Erzurum Bölge Mü- dürlüğü verilerine göre Erzincan nüfusu 231.511 kişi olarak belirlenmiştir. Verilere bakıldığında, 2016 yılında 79.814 milyon olan Türkiye nüfu- su %1,2 artarak 31 Aralık 2017 tarihi itibari ile 80.810 milyon kişi olmuştur. Erzincan kenti de aynı paralellikte 2016 yılında 226 bin nüfustan 231 bine yükselerek %2,4 lük bir artış gerçekleş- tirmiştir.11 (Tablo 2)
Tablo 1: Erzincan iline ait bazı nüfus istatistikleri 9
Parametre Yıllar Erzincan Türkiye
Toplam Kişi
2011 215.277 74.724.269
2012 217.886 75.627.384
2013 219.996 76.667.864
2014 223.633 77.695.904
Kentli nüfus (kişi)
2011 125.324 57.385.706
2012 129.439 58.448.431
2013 126.120 70.034.413
2014 129.575 71.286.182
Nüfus yoğunluğu(kişi)
2012 19 98
2013 19 100
2014 19 101
Kentli nüfus(%)
2012 59 77
2013 57.33 91.35
2014 57.94 91.75
ERZİNCAN 2019 298
Tablo 2: Erzincan ilinin 2016-2017 nüfusu ve yıllık nüfus artışları 12
Toplam Yıllık Nüfus Artışı (% Yüzde)
2016 2017 2016 2017
Erzincan 226.032 231.511 1,4 2,4
Türkiye 79.814 80.810 1,3 1,2
Tablo 3: 2019-2023 Yılları Arası Erzincan ve Türkiye nüfusu tahmini verileri
Yıllar Erzincan Türkiye
2019 231.320 81.321.569
2020 233.277 82.076.788
2021 235.204 82.816.250
2022 237.119 83.540.076
2023 239.010 84.247.088
Tablo 4: Erzincan İlçe Nüfus Dağılımı 18
İlçe Adı İlçe Toplam Nüfus İlçe Erkek Nüfus İlçe Kadın Nüfus
Çayırlı 8.710 4.461 4.249
İliç 7.762 4.045 3.717
Kemah 6.864 3.265 3.599
Kemaliye 4.946 2.532 2.414
Merkez 159.589 81.816 77.773
Otlukbeli 2.545 1.310 1.235
Refahiye 10.625 5.647 4.978
Tercan 17.107 8.862 8.245
Üzümlü 13.363 6.653 6.710
Tablo 5: Erzincan Merkez Nüfusu Detay 20
Erzincan Nüfus
Toplam Nüfus 159.589
Erkek Nüfus 81.816
Kadın Nüfus 77.773
İlçe Merkez Nüfusu 96.159
İlçe Merkez Erkek Nüfus 46.518
İlçe Merkez Kadın Nüfus 49.641
Belde ve Köyler Toplam Nüfus 63.430
Belde ve Köyler Erkek Nüfus 35.298
Belde ve Köyler Kadın Nüfus 28.132
İlçeye Bağlı Köy Sayısı 65
İlçeye Bağlı Mahalle Sayısı 80
TOPLUMSAL YAPI: KENT, NÜFUS VE GÖÇ 299
2017 verilerine göre Erzincan nüfusunun 118.591’ini erkek nüfus; 112.920’sini ise kadın nüfus oluşturmaktadır. Yüzde olarak, %51.22 erkek, %48.78 oranında kadınlardan oluşan bir demografi söz konusudur. 11.746 km2 yüzölçümü olan Erzincan ilinin nüfus yoğunluğu ise km2’ye 20 kişidir. TÜİK verilerine Erzincan’ın 2018 yılı nüfusu 236.034 olarak görünmektedir.
Erzincan iline ait nüfus projeksiyonları incelen- diğinde de 2023 yılına kadar nüfus oranlarında sı- nırlı oranda artış olacağı öngörülmektedir. İl dışına göçlerin olduğu gerçeği, kentin nüfus projeksiyon- larındaki tahminlere etki etmektedir.13 (Tablo 3)
Genel bir değerlendirme yaparsak Erzincan kenti coğrafik anlamda önemli bir ulaşım ağı ek- seninde bulunmasına rağmen doğal çevre koşulla- rı, doğal afetler, sosyal ve ekonomik nedenlerden dolayı Türkiye’nin az nüfusa sahip illeri arasında yer aldığını söylemek mümkündür.
2015 ADNKS’ a göre 223.000 kişinin yaşadığı belirlenen Erzincan’da nüfusun %20’si 0-15 yaş aralığında, %68’i 15-65 yaş ve %12’si de +65 oldu- ğu görülmektedir. 2016 TÜİK verileriyle de des- teklenen bu veriler ildeki doğurganlık oranlarının yüksekliğini işaret etmektedir. Ayrıca il genelin- deki çocuk ve yaşlı nüfusun fazla oluşu nedeniyle
il ekonomisi olumsuz bir şekilde etkilenmektedir.
İl içerisindeki 20-24 yaş grubunun fazla oranda olması ise il içerisindeki 3. Ordu birlikleriyle açık- lanabilmektedir. Erzincan’daki cinsiyet dağılımı- na bakıldığına ise TÜİK 2016 verilerine göre %51 ile erkek; %49 ile kadın nüfusu oranı karşımıza çıkmaktadır. Yaş aralıklarına bakıldığında, alt yaş gruplarında erkeklerin oranı kısmen fazla iken; üst yaş gruplarında erkeklerin göç süreçlerine fazla katılabilmeleri ve de fizyolojik olarak cinsiyetlerin yaşam süreleri ortalaması gibi sebeplerden ötürü kadın nüfusun sayısı daha fazladır. 14 TÜİK 2016 verilerine göre Türkiye genelindeki kadınların 81, erkeklerin 75 olan ortalama yaşam sürelerine kı- yasla, Erzincan’daki erkeklerin ortalama yaşam süreleri 76, kadınların ise 82 olduğu görülmekte- dir. Türkiye ortalamasına yakın olan iller içinde- ki bu oranlar yine de Türkiye’deki gelişmiş illerin ortalamalarından düşük seviyelerdedir.15 Erzincan ilinde son yıllarda nüfusun yapısına bakıldığında hem kent hem de kır nüfusu küçük oranlarla da olsa artış eğilimindedir. Kır – kent merkezleri ise genel olarak incelendiğinde merkez dışındaki tüm ilçelerde kırsal nüfus oranı fazladır.16
Günümüzde Erzincan iline ait ilçe sayısı 9’dur.
Mahalle sayısı 148 iken köy sayısı 528’dir. Erzin- can’ın nüfus olarak en büyük ilçesi 159.589 kişi Cumhuriyet Meydanı / Erzincan
ERZİNCAN 2019 300
ile merkez ilçesi iken; en küçük ilçesi ise 2.545 kişi ile Otlukbeli ilçesidir.17 (Tablo 4)
Erzincan ilinde daha önceden de sözü edil- diği üzere nüfusun büyük bir kısmı Merkez il- çede toplanmıştır. Erzincan merkez ilçe nüfusu 2017 yılı sonu itibari ile toplam 159.589 kişiy- le bir önceki yıla göre miktar olarak 5.521 kişi, oransal olarak da %3.58’lik bir artış göstermiştir.
2017 verilerine göre Merkezin nüfusu 159.589
olarak görünmektedir. Merkez ilçeye bağlı ilçe toplam erkek nüfusu 81.816 kişi iken; kadın nü- fusu ise 77.773 kişi olarak belirlenmiştir. İlçe merkez toplam nüfusu 96.159 iken; bu sayının 46.518’i erkek, 49.641’i ise kadın nüfusundan oluşmaktadır. İlçe belde/köy toplam nüfus ise 64.430’dur. İlçe belde/köy toplam erkek nüfusu 35.298 iken; ilçe belde/köy toplam kadın nüfusu ise 28.132’dir.19 (Tablo 5)
Tablo 6: Okuryazarlık durumuna göre nüfus (6 yaş üzeri) Bölge Adı
Okuma yazma bilmeyen
toplam oran
Okuma Yazma Bilmeyen Oran Erkek
Okuma Yazma Bilmeyen Oran Kadın
Okuma Yazma Bilen Oran
Toplam
Okuma Yazma Bilen Oran
Erkek
Okuma Yazma Bilen Oran
Kadın
Türkiye 3.86 1.31 6.43 93.66 96.16 91.15
Erzincan 6.50 2.16 10.97 90.87 95.37 86.25
Kaynak: TÜİK, KUDAKA; 2013.
Tablo 7: Erzincan’da 2008-2013 Yılları Arasında, İşgücüne Katılma, İstihdam ve İşsizlik Oranları
2008 2009 2010 2011 2012 2013
İş gücüne
katılım oranı 51 54.1 53.4 52.8 50 51.1
İstihdam
oranı 47.9 50 50.1 49.8 47.2 47.7
İşsizlik oranı 6.1 7.6 6.1 5.6 5.7 6.7
Tablo 8: Sektörlere Göre Çalışan Sayısı Oranı
Sektörler Çalışan sayısı
Madencilik ve taş ocaklığı 461
İmalat 968
Elektrik, gaz buhar ve iklimlendirme 38
İnşaat 1847
Toptan ve perakende ticaret 1502
Ulaştırma ve depolama 268
Konaklama ve yiyecek hizmetleri 991
Finans ve sigorta faaliyetleri 49
Gayrimenkul faaliyetler 33
Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler 53
İdari ve destek hizmet faaliyetleri 2735
Eğitim 385
İnsan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri 89
Kültür, sanat, eğlence ve spor 9
Diğer hizmet faaliyetleri 78
Toplam 9506
Kaynak: İPTA – 2017
TOPLUMSAL YAPI: KENT, NÜFUS VE GÖÇ 301
3.3. Ekonomi, Eğitim ve İşgücü
Cumhuriyet’in ilanından bu yana Erzincan’ın nüfusunun başlıca geçim kaynağı tarım ve hay- vancılığa bağlı olmuştur. Kentte yaşanan büyük depremler gelişme çabalarını olumsuz yönde et- kilemiştir. Deprem riskleri il içinde yatırımların önüne geçmiştir. 1960’lı yıllardan itibaren devlet politikalarının Erzincan özelinde de değişmeye başlaması ile birlikte şehirdeki kamu yatırım alan- ları, kırsal kesimlere kadar götürülmeye başlan- mıştır. Bu sayede o dönemlerde doğal afetlerden kaynaklanan göç süreçlerinin önüne geçilmek hedeflenmiştir. Ayrıca ülke geneline Erzincan ili ticaret ve sanayi kollarından da desteklemelerle kalkınması için çaba sarf edilen merkezlerin ba- şında gelmektedir.21
Ekonomik ve sosyal kalkınma açısından bir il- deki eğitim oranı çok önemli bir faktördür. Bunun yanında özellikle kadın nüfusun eğitim düzeyle- rinin ülkedeki siyasi, kültürel ve ekonomik haya- ta katkıları doğrudan olabilmektedir. Bu nedenle kadın okuryazar oranı arttıkça ülke geneli kalkın- maya ve gelişmeye daha da açık olabilmektedir.
Milli Eğitim Bakanlığı’nın verileri incelendiğinde Türkiye’de okuma yazma bilmeyen nüfus oranı
%3,9 iken Erzincan’da bu %6,5 olarak karşımıza çıkmaktadır. Kadın nüfusu içerisinde ise bu fark
%11’lik oranla erkek nüfusa kıyasla daha fazla- dır. Kentsel alanlardaki kadın okur-yazar oranı ise
%90’lık oranla kırsal kesimlere (%80) göre daha yüksek seviyededir. Hatta bu fark nüfus artış hızı yüksek ve göç veren ilçelerde daha da fazla olmak- tadır.22 (Tablo 6)
2014 yılı ADNKS verilerine göre Erzincan ilinde nüfusun eğitim seviyesi incelendiğinde en yüksek
oran %24 ile ilkokul mezunlarından, ikinci olarak ise lise veya dengi mezunlardan oluşmaktadır. En düşük oran ise yüksek lisans ve doktora mezunla- rına aittir. Bu durum, Türkiye geneli oranlarıyla da örtüşmektedir.23
Ülke geneli ortalamalara bakıldığında Erzin- can’da kadın nüfusun eğitim verileri daha düşük seviyede yer almaktadır. Bölge genelinde ve Erzin- can’da kadın nüfusun yüksek oranda ilkokul me- zunu olduğu, bunu da okuma yazma bilen fakat okullarını bitirmemiş grubun takip ettiği görül- mektedir. Bu sonuçlara sebep olan ana etken ise kız çocuklarının özellikle gelişmişliği düşük böl- gelerde toplumsal cinsiyet temelli eşitsizliklerden kaynaklı olarak ilköğretimden sonra eğitimlerine devam edememesi ve ilköğretim çağındaki nüfus miktarındaki yükseklik olarak gösterilebilir.
Bir ülkede veya herhangi bir ildeki işsizlerin ve istihdam edilenlerin tümüne “işgücü” denilmek- tedir. Toplam işgücü oranı içerisindeki işsiz nü- fus oranı “işsizlik oranı” diye isimlendirilirken; bir merkezdeki istihdamın yani çalışma çağındaki nü- fusun, aynı gruba olan oranı ise o merkezin istih- dam oranını açıklar.24 İşgücüne katılım, çalışma çağındaki nüfus, kadın-erkek etkinlikleri ve işsiz oranları ülkede hem ekonomik hem de sosyal açı- dan önem arz eden olgulardır. Erzincan ilinde iş- gücü piyasaları göstergeleri incelendiğinde işsizlik oranının ülke genelinden düşük seviyede olması, il özelinde olumlu bir durum olarak nitelendiri- lebilir. Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı’nın Erzincan Sosyal Yapı Analizi isimli raporlarında yer alan 2013 verilerine göre ilde işsizlik oranı
%6,7’dir. İş gücüne katılım ise %51,1’dir. Yine aynı verilere göre Erzincan’da işgücüne katılım oranı Türkiye ortalaması olan %50,8’e yakındır.
Tablo 9: Sektörlere Göre Çalışan Sayısı Oranı
Meslek grupları Erkek Kadın Toplam
Büro hizmetleri 767 650 1417
Hizmet ve satış elemanları 1193 379 1572
Nitelik gerektirmeyen hizmetler 1838 866 2703
Profesyonel meslek mensupları 412 179 591
Sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanlar 1072 46 1119
Teknisyenler, Teknikerler 650 91 741
Tesis ve makine operatörleri 1100 10 1110
Nitelikli tarım, ormancılık çalışanları 20 0 20
Yöneticiler 218 16 234
Toplam 7269 2237 9506
Kaynak: İŞKUR, 2014
ERZİNCAN 2019 302
İşsizlik oranı ise %9,7 olan Türkiye ortalamasının altındadır. 2008-2013 yılları arası incelendiğinde ise işgücüne katılım oranı %54,1’lik değeri ile en yüksek seviyeye 2009 yılında ulaşılmış daha son- radan ise azalarak devam etmiş ve 2013 yılında
%51,1 değerine gelmiştir. İşsizlik oranı ise çok fazla değişiklik göstermemiştir.25 (Tablo 7)
Erzincan’da 2014 İŞKUR sonuçlarına göre ka- yıtlı işgücü 18.792 kişidir. Bunların içerisinde yaklaşık %64’ünü erkekler, %36’sını ise kadınlar oluşturmaktadır. İldeki kayıtlı işsiz sayısı ise 8.406 kişidir ve bunlar genellikle vasıf gerektirmeyen iş sahalarına sahiptir.26 İŞKUR tarafından yapılan İşgücü Piyasa Analizi Raporu’na göre Erzincan’da istihdam yaratan sektörler incelendiğinde ilk üç sırayı idari ve destek hizmetleri, inşaat ve top- tan-perakende ticareti oluşturmaktadır. (Tablo 8)
İldeki meslek grupları ve cinsiyet analizlerine bakıldığında, erkek çalışanların özellikle vasıf ve nitelik gerektirmeyen meslekler ile hizmet ve satış temsilcilikleri yaptıkları görülmektedir. Kadınların ise meslekî alanlarda ve büro hizmetlerinde yoğun- laştıkları görülmektedir. Sonuç olarak, işe alımlar- da kadın çalışanlarda, erkeklerden daha fazla nite- lik ve vasıf aranması söz konusudur.27 (Tablo 9)
İŞKUR’un sağladığı hizmetlerden sektörlerin yararlandığı veriler incelendiğinde ise %54,7 ile imalât sektörü göze çarpmaktadır. Erzincan özelinde işgücü piyasasına elverişli iş oranının en yüksek sektörlerden birisi de %42,4’lük ora- nıyla konaklama ve yiyecek hizmetleridir. 2014 yılında İŞKUR tarafından toplam 592 kişiye mesleki eğitim ve iş başı eğitim hizmetleri sağ- lanmıştır.28
Bölge genelinde ve Erzincan özelinde özellikle tarım sektörü önemli bir paya sahiptir. TÜİK ve- rilerine göre 2013 yılında Erzincan’da çalışanların yaklaşık %45’i tarım sektöründe çalışmaktadır.
(Tablo 10)
Erzincan’ın istihdam yapısında tarım sektö- rünün ön planda olması ücretsiz aile işçiliklerini de arttırmaktadır. Örnek olarak; TÜİK hane halkı İşgücü Anket çalışmalarına baktığımızda, 2011 yı- lında bölgede çalışanların yaklaşık %44 ‘ü ücretli çalışan; %28’i ise işveren veya şahsi hesabına ça- lışan kesimdir. Ücretsiz aile çalışanların içerisinde ise yaklaşık %64’ünü kadınlar oluşturmaktadır.
Kendi hesabına çalışan grup içerisinde ise erkek- lerin payı %34 iken; kadınların payı ise %15 civa- rındadır.29
Genel bir değerlendirme yapıldığında Erzin- can’da mesleki eğitimlerin yapılması, girişimcili- ğin desteklenmesi, nitelikli işgücü piyasası oluş- turulmaya çalışılması ile bunların programlı ve düzenli bir şekilde devlet eliyle desteklenmesi, orta ve uzun vade de il genelinde iş ve istihdam sorunlarının çözümü için önemli adımlar olarak görülmektedir. Ayrıca il özelinde ayırt edici iş kol- larından olan hizmet sektörü alanındaki değişim ve gelişime açık yatırım politikaları da oldukça önemlidir. Bu politikaların paralelinde il genelin- de özellikle kadınlarında işgücü piyasalarına daha etkin katılabilmeleri açısından toplumu ve piyasa- yı bilinçlendirici ve destekleyici faaliyet düzenle- meleri ile eğitim politikaları yaygınlaştırılarak bu doğrultuda il genelinde verimli çalışmalar çoğaltı- labilmelidir.30
3.4. Erzincan ve Göç
Göç olgusu, insanlar ve toplum üzerinde, il, bölge, ülke ve hatta uluslararası boyutta etki ala- nına sahip süreçleri oluşturmaktadır. Öyle ki, sü- rekli göç alan bölgelerin nüfusu sürekli artarken;
göç veren yerler ise nüfus kayıpları yaşar ve bu süreçlerden kentler sosyo-ekonomik boyutlarda etkilenir. Göç veren bölgelerdeki iş, eğitim, sağ- lık, nitelikli eleman kayıplarının yaşanması ile birlikte, o yörelerin gelişmişlik düzeyleri olumsuz yönde etkilenmektedir. Erzincan gibi göç seyri sü- Tablo 10: Erzincan’da 2008-2013 Yılları Arasında, İşgücüne Katılma, İstihdam ve İşsizlik Oranları
TRA1 Bölgesi
(Erzincan, Erzurum, Bayburt) Türkiye Geneli
Tarım(%) Sanayi(%) Hizmetler(%) Tarım(%) Sanayi(%) Hizmetler(%)
2009 54 8,3 37,6 24,6 25,3 50,1
2010 56,5 7,9 35,6 25,2 26,2 48,6
2011 48,5 12,6 38,7 25,5 26,5 48,1
2012 41,8 12,1 46,4 24,6 26 49,4
2013 44,5 11,2 44,5 23,6 26,4 50,1
Kaynak: TÜİK, 2014
