DEĞERLER EĞİTİMİ

(1)

KARAKTER VE

DEĞERLER EĞİTİMİ

FİLOLOJİ GRUBU 6. HAFTA I. DERS

DEĞERLER SİSTEMİNE BİLİM DALLARININ BAKIŞI

(2)

• Ortaçağda suç işleyen kişiler günahkar olarak tanımlanıyor, ya dinden aforoz ya da idam

ediliyorlardı.

• Günahkâr olmaları onların ahlaki zayıflığı ile

açıklanıyor; yağmacılık, adam öldürme, isyan çıkarma gibi işledikleri bütün suçlar ahlak bozukluğuna

yükleniyordu.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

DEĞERLER SİSTEMİNİN TARİHSEL SÜRECİ

(3)

• Bir başka ifadeyle ortaçağda toplumda insanların yaptığı olumsuz davranışlar, kişinin duyguları, mizacı ve alışkanlıkları gibi içsel nedenlere yükleniyordu.

• Bu içsel özelliklerin kişiye özgü, tutarlı, kalıcı ve bir kişiyi diğer kişilerden ayırt eden özellikler olduğu varsayılıyor ve buna da karakter deniliyordu.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(4)

• Yani, ortacağda karakter kavramı, insanları tanımak veya nerede nasıl davranacaklarını tahmin etmek

için kullanılan bir yapı haline gelmişti.

• Eski Yunan düşünürlerinden beri devam eden bir gelenekle de insan karakterinin doğası, karakterin oluşması veya gelişmesi, iyi veya kötü karakter gibi konular tartışma ve inceleme konuları arasında yer almaktaydı.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(5)

• 19. Yüzyılın sonlarında bazı yazar ve düşünürler, sık sık isyan eden işçilerin bu davranışının nedeninin o kişilerin karakterleri öyle olduğu için değil, bu

insanların içinde yaşadıkları çevresel koşulların ve olumsuz çalışma koşullarının olabileceğini öne

sürdüler.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(6)

• 19. Yüzyıl öncesi dönemlerde ahlak zaafına veya kötü karaktere yüklenen davranışlar, o dönemde popüler olmaya başlayan ve davranışların

nedenini çevresel uyaranlarda arayan

davranışçı yaklaşımın görüşlerinin yaygın olarak kabul görmesine yol açtı.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

DEĞERLER SİSTEMİNIN TARİHSEL SÜRECİ

(7)

• 19 yüz yılın sonlarına doğru kişilik kavramı karakter

kavramının yerine kullanılmaya başlandı ve 20. Yüzyılın ilk

yarısında karakter kavramı yerini kişilik kavramına bırakarak geri plana itildi.

• 20.Yüzyılın sonlarında yeniden toplumlarda şiddet ve

vandalizm olayları artmaya başladı ve bu sorunlar toplumları tehdit eder hale geldi.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(8)

• Bazı din adamları, politikacılar ve eğitimciler, bütün bu olumsuzlukların nedenini karakter ve ahlak

eğitiminin yetersiz olması ile açıkladılar ve yüksek karakterli, erdemli, sosyal değerlere sahip bireyler yetiştirilmesinin önemini vurguladılar.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(9)

• 20. Yüzyılın sonu ve 21. Yüzyılın başında Karakter ve

Değer Eğitimi, öncelikle ABD’de olmak üzere dünyanın birçok ülkesinde yeniden gündeme geldi.

• Türkiye’de dahil, günümüzde bir çok ülkede çocuklar ve gençler için okullar karakter eğitimi programları

geliştirmekte ve karakter ve değer eğitimini önemsediğini kamuoyuna kanıtlamaya çalışmaktadır.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(10)

• Klasik dönem olarak adlandırılan aydınlanma öncesi

dönemde bireylerin dünya tasavvurlarını belirleyen temel öge dindir.

• Bireylerin karakterlerini belirlemede, davranış kriterlerini oluşturmada da din önemli bir yere sahiptir.

• Hayatı anlamlandırmada ve bireylerin dünyaya anlam verme çabasında metafizik ögeler ön plandadır.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(11)

• Aydınlanma öncesi dönemde baskın görüş bireylerin davranışlarını belirleyen ve ahlak kriterlerinin kökenini oluşturan prensipler “Tanrı”nın buyruklarıdır.

• Yaşamın amacı, Tanrının belirlemiş olduğu ideal insan tipine uygun bir yaşantı sürmektir.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(12)

• Aydınlanma dönemi ile birlikte dinin etki alanı

sınırlandırılmış, devlet ve toplum arasındaki ilişkilerin nasıl olması gerektiği sorgulanmaya başlanmıştır.

• Bu gelişmeler eğitim anlayışına da yansımış, dini kurumların yanında seküler/laik eğitim kurumları da faaliyetlerde

bulunmaya başlamıştır.

• Bu da karakter eğitiminde artık dinin tek referans kaynağı olmaktan çıkması anlamına gelmektedir.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(13)

• İnsanlar önceki dönemlere ait ahlaki kriterleri sorgular hale gelmiş, dini referans alan bu ahlaki kriterler gittikçe değersizleşmeye ve önemini kaybetmeye başlamıştır.

• Bu değişimin nedenleri arasında,

• Darwin’in evrim kuramı ve

• Einstein’ın görecelilik kuramının önemli rol oynamıştır.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(14)

• Darwin’in evrim kuramında öne sürülen görüşlere göre doğada her şey değişiyorsa ahlak kriterlerinin de

değişiyor olması / değişmesi gerekir,

• Einstein’ın görecelilik kuramına göre ise doğada

görecelilik söz konusu ise ahlak kriterlerinin de ortak değil, toplumdan topluma veya kültürlere ve hatta

bireylere göre farklı olması şaşırtıcı değildir

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(15)

• Aydınlanma dönemi ile birlikte insanın kendi

kararlarını verme konusunda özgür olduğu görüşü yaygınlaşmış, bu da bireylerin kendi değerlerini

oluşturma çabasına yol açmış, sonuçta geleneksel (ortak/paylaşılan) ahlaki değerler gittikçe çok daha fazla tartışılır hale gelmiştir.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(16)

• Okullarda uygulanmak üzere gündeme gelen karakter

eğitimi programları tam da böyle bir ortamda veaydınlanma döneminin de etkisi ile batı toplumlarının yaşadıkları

problemlere çözüm önerisi olarak ortaya çıkmıştır (Pamuk, 2007).

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(17)

Bu gün dersimizin ilk kısmında Değerler Sisteminin Tarihsel Sürecinden bahsettik,

• Dersimizin bundan sonraki kısmında da farklı bilim dallarının değerler sistemine bakışı nasıldır?

sorusuna cevap vermeye calışacağız.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

DEĞERLER SİSTEMİNE BİLİM DALLARININ BAKIŞI

(18)

Son yüz yıllarda sosyal bilimlerin çeşitli alanında çeşitli bilim dalları bu konuyu bir araştırma konusu olarak ele aldıklarını görmekteyiz.

Sosyologlar, sosyal psikologlar, antropologlar,

psikologlar, kültürbilimciler ve eğitim bilimcileri bu alanda araştırma yapan bilim adamları arasında

gösterebiliriz.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(19)

Bazı zaman dilimlerinde değerlerin sübjektif bir nitelik taşıdığı değer kavramının objektif bir temele dayanmadığı ileri sürülmüştür.

Kuramcıların birçoğu değerleri çeşitli kavramlarla ilişkilendirerek açıklamaya çalışmışlardır.

Değer kavramının çok değişik disiplinlere girmiş ve her bilim dalı bu kavramla ilgili kendisini ilgilendiren boyutunu seçmiş ve incelemiş, kendini ilgilendirmeyen kısmını da göz ardı etmiştir.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(20)

Psikoloji Perspektifinden Değerler

Psikolojide değerin önemi, objektif bir esasa dayanıp dayanmasında değil, insan davranışlarının yol

göstericisi olarak oynadığı rol olarak ifade edilir.

Bu bakımdan psikoloji değer kavramı sadece bir inanç olarak alır (Güngör, 1993).

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(21)

Ancak değer kavramı, inancın bir spesifik bir şekil olmak itibariyle ondan daha da yukarıda bir zihin organizasyonudur.

Değer bir tek inanca değil, bir arada organize olmuş bir grup inanca karşılık gelir.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(22)

Değerler, ideal varlıklar olup ruhsal etkinliğimizin parçaları, ya da tortuları değildir.

Onlar, tıpkı matematiksel teoremler gibi bizim ruhumuzda bulunur.

Değerler, insan ile nesneler/şeyler arasındaki ilişkide temelini bulur (Filiz, 1998).

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(23)

Bireylerin ve grupların değerleri hakkında bilgi edinmek, onların tutum ve davranışları hakkında bilgi sahibi

olmamıza ve psikolojilerini anlamamıza olanak verir.

Duygusal bir gerilim taşıyan her hangi bir durumun gerektirdiği davranış yapmak doyum, gerekli bu

davranışın yerine getirilmemesi ise doyumsuzluk doğurur.

Bu durumda bireylerin davranışlarını ve tutumlarını tahmin edebiliriz.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(24)

• Psikolojik olarak, yiyecek, giyecek, barınak ve karşı cins gibi temel gereksinimler bizim için değerli olanların başında gelir.

• Bir yemek, adamakıllı yenildikten sonra kişi için yine acıkıncaya kadar çok değerli bir şey olmaktan çıkar.

• Bu durumda ihtiyaçlar, kişinin sergilemiş olduğu tutum ve davranışlara yön verir (Şerif, 1985).

• Şu halde değer kavramının hayatımızdaki maddi boyutu yanında, sübjektif yani ferdi psikolojilere ve tercihlere bağlı olan bir yönü de vardır (Kurktan, 2000).

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(25)

• Psikolojide değerin önemi, objektif bir esasa dayanıp dayanmasında değil, insan davranışlarının yol

göstericisi olarak oynadığı rol olarak ifade edilir.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(26)

Felsefe Perspektifinden Değerler

Felsefi düşünce tarihinde "değer"den çok farklı şeyler anlaşıldı. Farklı şeyler anlaşılması da doğaldır.

Çünkü değer kavramı, genel ve soyut bir kavramın adı, kullananların kafasında açıklık kazanmamış

olduğundan, sık sık farklı anlamları dile getirmek için kullanılmakta; dolayısıyla da aynı kavaramla farkına varılmadan farklı anlamlar yüklenmektedir.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(27)

Değer kavramı felsefede, değerlendirme problemi ve değerler problemi olarak karşımıza çıkar.

Çünkü "iyi nedir?", "güzel nedir?", "faydalı nedir?",

"doğru nedir?", "hangi değer doğrudur?", "hangi değeri öğrenmemiz gerekir?" gibi sorular sormak,

değerlendirme aktivitesini belli açılardan problem haline getirmektir (Kuçuradi, 1971; Noll, 1997 ve Germaine, 2001).

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(28)

Felsefe perspektifinden baktığımızda insanın değeri, insanın diğer varlıklarla ilgisi bakımından özel durumu ve durumun sonucu olarak sahip olduğu kimi haklardır (Tepe, 2003).

İnsanın en başta gelen özelliklerden birisi de değer vareden bir varlık oluşudur.

Bu özellik insanı, belki de diğer varlıklardan ayıran en önemli özelliğinin bir göstergesidir.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(29)

Felsefe Perspektifinden değerler, kültür dünyası içersinde varedilebilirler ve insanın maddi yapısı ötesinde insanın ruhi özelliğine de dayanır (Tozlu, 1992 ve Erdemli, 2003).

Bu bağlamda değer kavramı felsefenin, özellikle de etiğin en eski ve en temel sorunlarından birisi olmuş, Platon-Aristoteles gibi birçok filozof değerleri

felsefeyle aydınlatmaya çalışmışlardır (Özlem, 2003 ve Tepe, 2003).

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(30)

19. yüzyılın ortalarında etiğin ontolojiden

bağımsızlaştırılmasıyla birlikte değerler teorisinden bahsedilmeye başlanmış, her varolan değer bir olguya, her norm bir gerçeğe, her fikir bir ideolojiye

dönüştürülmüştür.

Bu durumda felsefeciler, insan haysiyetinin ve varlığın anlamının dayandığı gerçekliklerdeki değer boyutunu sorgulamaya başlamışlardır.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(31)

Değerler, natüralizmin de ifade ettiği gibi, bir varlık düzenine bağlı değildirler.

İyi, güzel ve doğru, varlığın dışında bulunur ve bunlar, 'olgu' değil, 'var olan değer' karakterine sahiptirler.

Felsefi antropolojide bilme, yapıp etme, tavır koyma, inanma vb. niteliklerin yanı sıra bir "değerler

dünyasına sahip olma" da, insanın varlık şartları arasında yer almaktadır (Küçükalp, 2006).

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(32)

Değerlerle ilgili felsefede farklı şekilde ifade edilse de felsefe tarihinde, bu konu üzerinde iki ana çizgi

üzerinde durulduğu söylenebilir.

Bu çizgilerden birine göre değerler "rölatiftir"/

görecelidir.

Dinsel inançlar ve ahlaksal doğrular toplumdan topluma, çağdan çağa değişmektedir.

Bu durum, değerlerin rölatifliğini ifade etmektedir.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(33)

Diğer çizgiye göre "değerler" mutlaktır.

Her türlü değer, mutlak olarak doğru ve yanlıştır.

Eylemler, insanların kanaatlerinden ya da

eğilimlerinden bağımsız olarak doğru ya da yanlıştır (Toku, 2003).

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(34)

Değerlerin ahlaksal, estetik, dinsel ve vb. olmak üzere çeşitli tiplerin varlığından bahsetmemiz mümkündür.

Ama içeriği farklı olsa da, bütün değerler; insan ürünü olmaları, insanı tarafından gerçekleştirilebilmeleri

bakımından ortak bir özelliğe sahiptirler (Günay, 2003).

Değerler bir yönüyle de gerçeğin ötesine ulaşma imkânı var ederler. Onlar sayesinde düşüncemiz daha güçlü bir şekilde fizik gerçekliği ötesine ulaşır (Tozlu, 1992).

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(35)

Değer kavramı, felsefe tarihinde, öznelci ve nesnelci açılarda çok değişik şekillerde tanımlanmıştır.

Öznelci tanımlar, birey veya toplum açısından yapılmalarına göre kendi içlerinde de iki grupta toplanabilirler.

Nesnelci değer tanımlar ise, değerlerin bir gerçekliklerinin bulunduğundan hareket edilir.

Bu gerçeklik, ideal, mutlak ve kutsal nitelikte olabilir.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(36)

Sosyoloji Perspektifinden Değerler

Sosyologların uzun süren tartışma konuların başında da değer kavramı yer almaktadır.

Pozitivist sosyoloji okullarının etkisiyle, değerleri uzun süre incelemekten kaçınan sosyologlar

değerlerin, hiçbir sosyal gerçekliğe sahip olmadığı, bilimsel açıdan ele alınamayacakları öznel ve ahlaki kriterlerle incelenebileceklerini savunmuşlardır.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(37)

Weber'in anlayıcı sosyolojisinin ve post-testan ahlaki tezi etkisiyle değerlerin önemli bir sosyal olgu olduğu, bilimsel analiz ve incelemeye tabi tutulabileceği

üzerinde durulmuştur.

Özellikle son 10-15 yıldır toplumsal değer

araştırmaları sosyolojinin önemli bir inceleme alanı haline dönüşmüştür (Özensel, 2004).

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(38)

Sosyolojik anlamda baktığımız zaman değer kavramı, nesnelerin ve bilinç olgularının toplum, sınıf ve insan açısından taşıdıkları önemi ifade eden nitelikleri ifade eder (Hançerlioğlu, 1986).

Değerler, içinde bulunduğumuz toplumun sosyo-

kültüre unsurlarına değer ve anlam katan en önemli ölçütler arasında yer alır.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(39)

Bir toplumun, kültürün etkisi altında kalan

davranışları, o kültürün değerlerini yansıtmaktadır.

Her toplumun kendisine ait kültürü olduğundan, her kültürün kendine özgü değerleri vardır.

Değerler toplumdan topluma değişiklik

gösterebileceği gibi, bazı değerler bazı toplumlarca ortak olarak da benimsenebilir.

Bunun yanı sıra, her bireyin farklı değer yargıları da olabilir (Aydın,1994).

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(40)

Değerler, zorunlu olsa da olmasa da bütün insan

eylemlerini ve özelliklede ahlaki eylemlerini belirleyen temel unsurlar arasında yer alır (Ural,1999 ve

Gündüz, 2005).

Bu ifadeler doğrultusunda baktığımı zaman değer kavramının sosyo-kültürel anlamda toplumları ve toplumları meydana getiren insanlar davranış

örüntülerini de etkilemektedirler.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(41)

• Değer kavramını sosyolojik açıdan ele aldığımız için, değer kavramının önemli boyutlarını da sistemli bir şekilde

belirtmek gerekir;

• Sosyo-kültürel bir değer temelde seçici oryantasyonun standardıdır.

• Bu bağlamda değer, bilinçli ve amaçlı davranışın genel kriterdir.

• Bir başka deyişle değer, eylemlerde bulunan bir kişinin kabul edilebilir arzu ve istekleri için bir referans noktası olarak görevini yerine getirir.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(42)

• Değerler insanlarla özdeşleşmiştir.

• Sosyalleşme sürecinde değerler kişiler tarafından öğrenilmekte ve üstlenilmektedir.

• Kısacası, kişinin şahsiyet yapısına entegre olmaktadır.

• Bunun doğal bir sonucu olarak değerler kişinin şahsiyetinin bir parçası olarak görülmektedir.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(43)

Dünyada medyana gelen değişime paralel olarak değerler dünyasının değişmesi ve bu değişimin toplumsal ölçekte değer bunalımı oluşturulması kaçınılmaz bir sonuçtur.

Değişen koşulların beraberinde getirdiği yaşam biçim koşullarına uyarlanırken bazı değerler de işlevlerini yitirmektedir.

Bu değer bunalımının aşılması yeni değerler sisteminin oluşturulmasıyla üstesinden gelinir.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(44)

• Sosyal değerlerin genel işlevleri şunlardır (Fichter, 1990).

• 1. Değerler, bireylerin ve birlikteliklerin sosyal değerinin yargılanmasında hazır birer araç olarak kullanırlar.

• 2. Değerler, bireylerin dikkatini istenilir, yararlı ve önemli olarak görülen maddi kültür nesneleri üzerinde yoğunlaştırırlar.

• 3. Her toplumda ideal düşünme ve davranma yolları, değerler tarafından işaret edilir.

• 4. Değerler, bireyin sosyal rollerini seçmesinde ve gerçekleştirilmesinde rehberlik eder.

• 5. Değerler, sosyal kontrol ve baskının araçlarıdır.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(45)

Bir sosyoloji dalı olarak değerler sosyolojisi, değer kavramının tanımı, değerlerin kaynağı, değer türleri, değerler arası ilişkiler, değerlerin işlevleri, değer farklılaşması, değer çatışması ve özellikle değer değişimi… gibi konuları ele almakta ve cinsiyet, yaş, yerleşim çevresi, eğitim düzeyi, gelir düzeyi, toplumsal sınıf, toplum türü… ve elbette din(darlık) gibi değişkenlerle değerler arasındaki ilişkileri incelemektedir.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(46)

• Değerler şüphesiz sosyal kültürel dünyamızda önemli rollere sahiptir.

• Değerlendirme ölçütleri olmaları bağlamında tüm sosyal olgularla ilgisi olan değerler, farklı açılardan sosyolojinin konusu kapsamına girer ve farklı

alanları açarak araştırmacıya tartışmasız bir çok veri sağlar.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(47)

• Değer kavramı felsefe, psikoloji, sosyoloji başta olmak üzere; matematik, iktisat, dini bilimler ve tarih gibi

birçok bilim alanında kullanılmaktadır. Sosyal bilimler açısından değerleri bu kadar değerli kılan insan

davranışlarını ele alıyor ve yorumluyor olmasıdır.

• Gün içinde gazetelerde, televizyonlarda vb. yerlerde yapılan konuşmalarda, programlarda mutlaka

değerlerden ve değerleri içeren konulardan bahsedilmektedir.

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ:

(48)

DEĞERLER EĞİTİMİ

KARAKTER VE