310 1 — 1963

(1)

::::::::::::::::::

: : : : : : : : : : : : : : : : : :

• a a a a a a a a a a a a a a a a a

::::::::::::::::::

l a a a a a a a a a a a a a a a a a l a a a a a a a a a a a a a a a a a : : : ! : : : : : : : : : : : : : : l a a a B a a a a a a a a a a a a a : : : : : : : : : : : : : : : : : : l a a a a a a a a a a a a a a a a a l a a a a a a a a a a a a a a a a a i B a a a a a a a a a a a a a a a a l a a a a a a a a a a a a a a a a a

i B B B a a a a a a a a a a a a a a ı ı ı ı ı ı ı ı a a a a ı ı ı ı ı a

l a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a '

a a a a a a a a a a a a a a a a a

::::::::!::::::::

i::ii;:::::::::i:

a a a a a a a a a a a a a a a a a B B a a a a a B a a B a a a B B B

:::::::::::::::::

i::::::::::::::::

a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a

• B a a a a a a B a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a

a B B a a a a a B B B B a a a a B a a a a a a a a a a a a a a a a a

B B B B B B B B B B B B B B B B B a a a a a a a a a a a a a a a a a

âBaââââââââââââââ

a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a B a B a B B a a a

iiiijiiifiiiiiii:

• a a a a a a a a a a a a a a a a

• a a a a a a a a a a a a a a B a

a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a

l a ı a a a a a a a a a a a ı a ı

i:!:!::::;:::::::

• a a a a a a a a a a a a a a a a l a a a a a a a a a a a a a a a•

ı g a a a a a a a a a a a a a a ı

» a a a a a a a a a a a a a a a a

i::::::::::::::::

ijjjjijjiijjijji;

M İ M A R L I K , Ş E H İ R C İ L İ K VE B E L E D İ Y E C İ L İ K D E R G İ S İ

ş m » — i f s

Ü S M

No.

310 1 — 1963 XXXIII üncü YIL

İ S T A N B U L

Fİ ATI : 12,50 T.L

(2)

alüminyum sanayii koll.şti

**FABRİKA: LONDRA ASFALT! BEŞYOL HALKAL! CAD* No. 51 İSTANBUL YAZIHANE: ŞAİR LEYLÂ SOKAK No. 21-23 Tel: 47 38 34 BEŞİKTAŞ - İSTANBUL**

ARK. — 278

(3)

M İ M A R L I K , Ş E H İ R C İ L İ K V E B E L E D İ Y E C İ L İ K D E R G İ S İ

S E R İ : VII

C İ L T : 32

1 9 6 3

N u r g ö k M a t b a a s ı İ S T A N B U L

(4)

L ' A R C H I T E C T E • T H E A R C H I T C E T

P E R I O D I Q U E D ' A R C H I T E C T U R E D ' U R B A N I S M E e t d e D E C O R A T I O N

P E R I O D I C A L P U B L I C A T I O N ON ARCHTTECTURE, T O W N P L A N N I N G A N D D E C O R A T I O N

No. 310 — 1963

İ Ç İ N D E K İ L E R :

• Kontroldan çıkan şehir, Y. Mimar Z. Sayâr, 3 • Bir villâ, Y. Mimar F. Akozan, 5

• Ataköy'de iki ilkokul projesi, Y. Mimar M. Giray, 7 • Çağdaş Türk Seramikleri 1962 Milletlerarası Prag Çağdaş seramik sergisi, Prof. İsmail Hakkı Oygar, 12 [ j İzmir Ticaret Odası Oteli proje müsabakası, 18 • 575 yataklı, Vakıf Guraba Hastahaııesi mimarî avan proje tekliflerine dair tetkik heyeti raporu, 21 • Genç- leşen Paris, Melek Celâl Lampe, 30 • Kaybettiğimiz değerler, 31 • Kalorifer Kazanı montaj ve işletmelerinde baca problemi, Y. Mak. Mühendisi Nurettin Kı- zılay, 32 • Bibliografya, 35 • Birinci 5 yıllık kalkınma plânında inşaat sektö- rü, 37 • Piyasa fiyat cetveli 43.

S O M M A İ R E :

• The City of istanbul, Arch. Z. Sayâr, 3 • A Villa, Arch. F. Akozan, 5 • Two primary school projects at Ataköy, istanbul, Arch. M. Giray, 7 • Contemporary Turkish Ceramics at the 1962 contemporary Ceramics exhibition at Prague, Prof.

İsmail H. Oygar, 12 • The project comıetition of the İzmir Chamber of Com- merce Hotel, 18 • The architec'tural project of the 575 bed addition to be made to the Guraba Hospital af istanbul, 21 [~j Paris, a city which is becoming youn- ger, Melek Celâl Lampe, 30 • Our great Loss, 31 • The chimney problem in the mounting of central heating boilers, İng. N. Kızılay, 32 • Bibliography, 35 • The Building Sector of the Five year plan, 37 • Market prices 43.

C O N T E N T S :

• La ville d'Is'tanbul, Arch. Z. Sayâr, 3 • Une villa â Orhantepe, Arch. F. Ak- ozan, 5 • Projet de deux ecoles primaires â Ataköy, istanbul, Arch. M. Giray, 7

• Les ceramiques contemporaines Turque â l'exposition 1962 de Prague (Tche- coslovaquie), Prof. İsmail H. Oygar, 12 • Projet de concours pour l'hötel de la Chambre de Commerce de la ville d'İzmir, 18 • Projet de concours de l'höpital Guraba â istanbul, 21 • Paris, la ville qui rajeunit, Melek Celâl Lampe, 30 • A propos du deces de nötre confrere et collaborateur Abidin Mortaş, 31 • Le probleme du construction de la cheminee des chaudieres de chauffage central, İng.

N. Kızılay, 32 • Bibliographie 35 • Le secteur de construction du plan quin- quennal de la Turquie, 37 • Liste des prix des materiaux de construction 43.

No. 310 — 1963

(5)

M İ M A R L I K , Ş E H İ R C İ L İ K V E B E L E D İ Y E C İ L İ K D E R G İ S İ

R e v u e t r i m e s t r i e l l e D ' a r c l ı i t e c t u r e - Q u a r t e r l y p u b l i c a t i o n on A r c h i t e c - I—ı D r e i m o n a l s z e i t s c l ı r i f t f ü r D ' u r b a r ı i s m e et d e s a r t s d e c o r a t i f s t ü r e c i t y p l a n n i n » a n d d e c o r a t i o n b a u k - u n s t . s t a e d t e b a u u u d d e k o r a t i o n

İMTİYAZ S A H İ B İ VE B A Ş YAZARI : ZEKİ SAYAR, U. N E Ş R İ Y A T M Ü D Ü R Ü M- İLHAN GÖNEN A D R E S : A R K İ T E K T A N A D O L U H A N No. 33 E M İ N Ö N Ü . İ S T A N B U L T E L E F O N : 2 2 1 3 0 7

K U R U L U Ş U : 1931

Cilt: 32 No. 310

A b o n e ş a r t l a r ı :

Y ı l l ı ğ ı 4 0 . — T . L . A l t ı a y l ı ğ ı 2 2 . 5 0 T . L . B u s a y ı 12.50 T . L . Y a b a n c ı m e m l e k e t l e r i ç i n : 5 0 . — T . L . ARKİTEKT'in K O L L E K S İ Y O N L A R I :

1931 — 1935 beher cildi 35.— T.L.

1936— 1940 » » 35.— T.L.

1941 — 1945 » » 30.— T.L.

1 9 4 6 — 1 9 6 2 » » 35.— T.L.

İlân tarifemiz talep üzerine gönderilir.

Yazı; f o t o ; r e s i m ve a b o n e b e d e l l e r i ARKİTEKT'in adresine posta ile gönderil- melidir. Basılmıyan yazılar iade edilir.

Adreslerini değiştiren abonelerin en geç iki ay içinde idarehanemizi haberdar etme- leri lâzımdır. Aksi takdirde kaybolan der- g i l e r d e n M ü d ü r l ü ğ ü m ü z m e s ' u l i y e t k a -

b u l e t m e z . Muhabirlerimiz :

Almanya : Prof. Eyüb K Ö M Ü R C Ü O Ğ L U Fransa : Y. Mimar Halûk T O G A Y — İs- viçre : Y. Müh. Mimar Güneri D U T İ P E K - İtalya : Baran Ç A Ğ A — İ z m i r : Y. Mimar Harbi H O T A N — A N K A R A : Y. Mimar Ferzan BAYDAR.

Poıır tout payement et demande des ren- seignements; ainsi que poıır tout envoi des documents, tels que photos, articles, annon- ces bibliographie â inserer, s'adresser â la Direction.

Abonnements pour l'etranger I an 5 Dollars Prix de ce numero 1.25 » Ali sııbscriptions, letters, photos, articles, advertisements ete. Should be addressed T o : A R K İ T E K T

No. 33, Anadolu han Eminönü, Subscription rates :

Annual subscription Dollars 5.00 Single copy » 1.25

M e s l e k P o l i t i k a s ı :

K O N T R O L D A N Ç I K A N Ş E H İ R !

Zeki SAYÂR

İstanbul sen yirmi yıldan beri plânsız ve kontrolsuz bir şekilde genişlemektedir.

1936 d:ı Prost'un, Belediye hudutları içinde hazırladığı İstanbul nâzım plânı, şehrin çevresini saran yeni iskân bölgeleri yüzün- den değerini tamamen kaybetmiş, esasen eskidiği için devrini doldurmuştur.

İmar plânı için 1936 dan 1950 ye kadar yapılan çalışmalar daima yetersiz olmuş, bazı bölgelerin tatbikat plânları ile yetinilmiştir.

1950 de Belediye İ. T. Üniversite pro- fesörlerinden teşkil ettiği bir heyete İstan- bul plânı üzerinde etüdler ve çalışmalar yaptırmış ise de, bu mesai de Prost plânı üzerinde yapılan bazı revizyonlardan ileri gitmemiştir.

Halbuki, şehir süratle büyümekte ve nüfusu artmakta devam etmiş, nihayet bu- günkü ıslahı zor hale gelmiştir.

Her gün trafik, mesken ve sanayi böl- geleri gibi çeşitli mühim problemlerin şeh- rin gündelik hayatında yarattıkları zorluklar ve aksaklıkları medenî bir ortama getirmek her şeyden önce şehrin, bir plânla kontrol altına alınmasına bağlı olduğu aşikârdır.

Bu düzensizliğe son vermek için, T. Y.

Mimarlar Odasının teşebbüsü ile 1961 de İs- tanbul Belediyesi, Üniversiteler. Ticaret ve Sanayi Odası gibi müesseselerin iştirakiyle bir «Şûra» toplanmış, sonunda İstanbul'un meselelerinin 7 komisyon tarafından ince- lenmesine, bu arada yeni nâzım plân yapı- lıncaya kadar da, geçici bir devre için tedbirler alınmasına karar verilmişti!..

I . c i Şûrada seçilen komisyonların ba- zıları raporlarını hazırlamışlar, bir kısmı ise. Belediyenin maalesef gerekli doküman- ları verememesi yüzünden mesailerini biti- rememişlerdir.

1961 de, çok iyi bir şekilde başlayan İstanbul plânı Şûrası çalışmaları bu müd- det içinde Belediye Başkan ve idarecilerinde husule gelen değişmelerden dolayı aksa- makta ve yeni gelenlere meseleyi izah ve tanıtıncaya kadar vakit geçmektedir. Bu dâva ile sıkı şekilde ilgilenenler, yalnız Mimarlar Odasında ve Üniversitedeki idea- list meslekdaşlar ile Ticaret ve Sanayi Oda- ları idarecileridir.

Halbuki, Marmara bölgesi Plânlama Müdürlüğünün İstanbul çevresindeki ciddî çalışma ve araştırmalarının sonuçları İs- tanbul'un gelecekteki gelişmelerine ışık tutmuş, birçok veriler belli olmuştur. Du- rum böyle iken Belediyenin yeni nâzım plân tanziminde gerekli çalışmaları gecik- tirmesi, bilhassa geçit devresi için el'an ça- lışmağa başlamamış olması Belediye idare- cilerinin meselenin ehemmiyet derecesini takdir edemedikleri zehabını uyandırmakta- dır. Bilhassa, geçit devresi plânlarının iki yıldan beri yapılamaması, bu yıl başlanan kalkınma plânı tatbikatına engel olacaktır.

Belediye Plânlama Müdürlüğünün geniş kadresuna rağmen, gerektiği şekilde çalışa- maması şayanı hayrettir. Halen bu büro- da yapılan işler gündelik vakalara inhisar etmektedir. Şehir bölge plânlarının ıslahı- na £İrilememesi bu büronun metodsıız bir şekilde çalıştığını göstermektedir.

Kalkınma plânı gereğince beş yıl zar- fında İstanbul'da resmî ve özel sektörün ya- pacağı yatırımların tutarı milyarları bula- caktır.

Elinde geleceğe matuf bir plânı olma- yan, nâzım plân yapılıncaya kadar geçici tedbirler hakkında belirli bir kararı bulun- mayan Belediyenin bu istekleri ne şekilde karşılayacağı meçhuldür. Bu çalışmalar ya-

(6)

pılamazsa, her şey tesadüflere terkedilmiş olacak ve plânsız tatbikattan doğacak kö- tü sonuçlar meydana gelecektir. İstanbul'a yatırım yapacak resmî ve özel sektör, ken- dilerini icbar eden bir şehir plânı olma- yınca gelişigüzel tatbikat yapacaklar, netice- de bundan şehir zarar görecektir.

1961 de başlayan İstanbul nâzım plân Şûrası çalışmaları Belediyecilerin meseleye

gereken ehemmiyeti vermemeleri yüzünden çok geç kalmıştır. Bu gecikme devam ettiği takdirde, doğacak sonuçlardan Belediyeciler

mes'uldür.

Bugün İstanbul bütün meseleleriyle kontrolsuz bir şekilde talihe terkedilmiş bir durumdadır.

Bu sonucu, biraz da mahallî seçimlerin

gecikmesinde, İstanbul'un mukadderatını ta- yin edecek bir Şehir Meclisinin bulunma- masında aramak icap etmektedir.

Şehrin meselelerine eğilecek olan şehir mümessillerinin bulunmaması birkaç yıldan beri onların murakabe görevinin, icra or- ganlarına yaptırılması bu sonucu doğur- maktadır.

K U R B A Ğ A L I D E R E F A C İ A S I !

Yeşilliği ve güzelliği ile ressamları- mıza yıllarca konu olan Kurbağalıdere şimdi on bin gecekondunun lâğımlarının akıtılması yüzünden pislik, koku, hastalık ve ölüm saçan bir hal almıştır. Derede, ar- tık ne balıklar, ne kurbağalar yaşayamaz olmuştur.

Prof. Keer'e yaptırılan ilk etüdlere gö- re Kadıköy kanalizasyonuna 30 milyon lira sarfı icap ettiğinden bahisle, Belediye hiç

bir teşebbüs yapmamaktadır. İstanbul me- buslarının teşebbüslerine ve Başbakana ya- pılan müracaata rağmen, bıı gayri medenî hale son vermek için el'an hiçbir hareket yoktur.

Her yıl Kadıköy semtinde inşa edilen yeni binaların değeri yüz milyonun üzerindedir. B. M. Meclisinde kanalizas- yon vergisi için hazırlanmış bir kanun

projesi mevcuttur. İstanbul'u açıkta akan lâğımlardan ancak böyle bir kanun kur- tarabilir. Her an bir tifo salgınına maruz olan şehri cesaretle ve süratle ancak bu projenin kanunlaştırılması kurtaracaktır.

Şehri orta çağdan medenî bir seviyeye getirmek için Belediyenin harekete geçmesi elzemdir.

Z. S.

(7)

B İ R V İ L L Â

Feridun A K O Z A N Prof. Y. Mimar (G.S.A.)

Dr. İLHAMI MASAR EVİ Orhantepe

Orhantepe, eski ismiyle Dragos tepesi, Marmaranın Anadolu yakasında, en güzel yaz semtlerinden biridir.

Yaz evi olarak düşünülen bina, fazla meyilin ve ev sahibinin şartlarına göre şe- kil almış, basit fakat kullanışlı bir plân ile inşa olunmuştur.

Binanın, güney ve batı cephesinin manzaraya çevrilmiş olması çok elverişli bir yerleşmeye imkân vermekle beraber, güneşe karşı tedbir almak zaruretini do- ğurmuştur.

Bu suretle, geniş ve örtülü teraslar bi- nanın başlıca mimarî karakterini teşkil etmektedir.

İnşaatta tamamiyle mahallî tabiî malzeme kullanılmıştır. Bilhassa teras korku- lukları çatı ve saçaklarda, ahşabın tabiî rengi ve tesiri muhafaza olunmuştur.

f r n • n

ü a i , .1. 'X _{>1 - t}

<3 ' İ2 1 r 'a

(8)

(9)

Perspektiv

A T A K Ö Y » de İ K İ İ L K O K U L P R O J E S İ

Y. Mimar M u h t e ş e m GİRAY ( G . S A . )

Ataköy 1. ve 2. mahalleleri için T.

Emlâk Kredi Bankası Mimarlık Bürosu iki güzel ilkokul projesi hazırlamıştır.

Tamamen modern anlayışta tertiplenen bu ilkokullar, Bayındırlık Bakanlığının tip binalarından her bakımdan farklı ve üstün- dür. Bayındırlık Bakanlığı maalesef okul bi- nalarında hâlâ eski zihniyetten bir türlü ayrılamamaktadır. Kalkınma plânı gereğin- ce bu yıl İstanbul'da yapılan okulların plân- ları bu sahada bütün dünyada elde edilen

gelişmelerden çok uzaktır. Buna biraz da şehirdeki arsaların imkân bırakmaması se-

bep teşkil etmekte ise, Bakanlığın okul plânlarında yeni prensiplere bir türlü ayak uyduramaması da en büyük sebeptir.

Y. Mimar Muhteşem Giray'ın Ataköy için hazırladığı projeler okul binalarında yeni bir ufuk açacak değerdedir. 1 milyon liraya çıkacak olan bu iki okul ne yazık ki, Vilâyet ile Bankanın tahsisat meselesinde henüz anlaşamamaları yüzünden bir yıldır yapılamamaktadır.

A R K İ T E K T

ATAKÖY l . c i M A H A L L E İ L K O K U L U PROJESİ

Y. Mimar Muhteşem G İ R A Y (G.S.A.) Ataköy 1. ci mahallesinde mevcut 52 blokta 662 daire olduğu ve her dairede or- talama olarak 5 kişinin ikamet ettiği kabul edilerek :

662 daire X 5 = 3310 kişi 1. ci mahalleye hizmet

personeli 190 »

Yekûn 3500

Vaziyet plânı Ölçü 1 : 2500

3500 kişilik mahalle sakinlerinden

% 8 inin ilkokullara gideceği kabul edilerek, 1. ci mahallede : 3500 X 0.08 = 280 ilkokul talebesi olacağı kabul edilmiştir. Bir sınıfta âzami 40 talebe olabileceği esası ile 280 : 40 = 7 sınıf inşası zaruri bulunmak- tadır. Bakırköyde ilkokul sıkıntısı çekildiği nazarı dikkate alınarak proje 10 sınıflı olarak düşünülmüştür. Ancak yukardaki 7 sı- nıfın şimdilik kâfi geleceği nazarı dikkate alınarak plânda gerek sınıflar, gerek idare ile toplantı ve jimnastik salonunun ünite- ler halinde halledilişi, bina inşaatının 3 etapta ikmalini imkân dahiline sokmakta- dır. Okul iki kısımdan teşekkül etmiştir.

1. ci kısımdaki toplantı - jimnastik salonu okulun kapalı olduğu zamanlarda 1. ci mahallede oturanların spor salonu vazifesini

(10)

de görebilecektir. Aynı zamanda okulun jimnastik salonu okul - aile birliği toplantı- ları ve okul müsamere gösteri ve sergileri için de faydalı olacaktır. İdare kısmındaki giriş holü okul müzesi olarak kullanılacak- tır. 2. ci kısımda, beheri gardrop, çalışma yeri, 40 kişilik sınıf ve açık hava sınıfı ile tatbikat bahçesinden ibaret bir ünite teşkil etmek üzere 10 sınıf ünitesinden ve 1 resim ve müzik sınıfı ile öğretmenler odasın-

dan ibaret olmak üzere öğretim grubu bu- lunmaktadır. Bu kısma ait 1/50 ünite plâ- nında görüldüğü üzere bütün sınıflar kendi iç bahçelerine ve sınıflar için ideal cihet olan doğuya doğru açılmaktadırlar. Açık hava sınıfı olarak kullanılan bahçelerde ay- rıca her sınıf öğrencilerine mahsus tatbikat bahçeleri bulunmaktadır. Her sınıfın önün- de gardrop ve aynı zamanda öğrencilerin iş odası ve pratik çalışmalar yapabilecekleri

bir mahal ayrılmıştır. Mektebin idarî kısmı ve jimnastik salonu trafik yolu üzerinde, öğ- retim grubu ise, trafikten uzak, mahalle ikamet kısmına daha yakın bir şekilde hal- ledilmiştir. Bu okulun 1.200.000 T.L. sına inşa edilebileceği tahmin edilmektedir. Oku- lun arsası üzerinde ihtilâf mevcut olduğun- dan, inşasına başlanamamıştır.

(11)

OIcü 1 : 500

ATAKÖY 2. ci M A H A L L E İ L K O K U L U PROJESİ

Y. Mimar Muhteşem G İ R A Y (G.S.A.) 2. ci mahallede mevcut 39 blokta 852 daire vardır. Beher dairede vasatî 4 kişi ikamet ettiği esası kabııl edilerek :

852 X 4 2. ci mahalleye hizmet

personeli Yekûn

3408 kişi 92 » 3500 » 3500 X 0.08 = 280 ilkokul talebesi.

Aynen 1. ci mahalle okulundaki esas- larla hareket edilmiş ve bu mahalle için de 10 sınıflı bir oku! projesi düşünülmüştür.

Bu proje de iki kısımdan müteşekkil- dir.

Birinci kısımda okulun idare ve toplantı salonu kısmı, iki trafik yolu üzerinde hal- ledilmiştir. ikinci kısımda ise, 2 defa te- kerrür eden 5 er sınıflık üniteler ve resim sınıfı ile öğretmenler odasından müteşekkil

Vaziyet plânı Ölçü 1 : 2500

9

(12)

I I I h ; • r

I r ^ T1 71 ' h1T

- BT 1

|

^{I B '}k l

öğretim grubu mevcuttur. Bu okul da aynen 1. ci mahalle okulu esasları ile halle- dildiğinden etaplarla inşaata müsaittir. Öğ- retim ünitesinde, her sınıftan evvel bir gardrop ve çalışma yeri mevcuttur. Her üni- tedeki 5 smıftan 3 ü doğuya, 2 si güneye bakmakta, ve bir iç bahçe etrafında ter- tiplenmiş bulunmaktadırlar. Bu iç bahçe etrafındaki koridorlar geniş tutularak, öğ-

rencilerin kapalı teneffüshane ihtiyacı gi- derilmiş olmaktadır. Bu projede, sınıflar ve idareyi birbirine bağlıyan geçit elemanı, net 2,25 m. irtifaında (çocukların ölçüsünde) tutularak sınıf idare ve jimnastik salonu elemanları belirtilmiş, aynı zamanda sınıf- ların iki yönden ışık almaları ve havalan- dırılmaları imkânı sağlanmıştır. Bu projenin 1.000.000 T.L. sına inşa edilebileceği

tahmin edilmektedir. Proje Bayındırlık ve Millî Eğitim Bakanlıklarınca onanmış ve tatbikat için İstanbul Millî Eğitim Müdür- lüğüne tevdi edilmiştir. Arsası da Türkiye Emlâk Kredi Bankasınca İstanbul Millî Eği- tim Müdürlüğüne bu okul yapılmak şartiyle tahsis edilmiş bulunmaktadır.

I MAHALLE İLKOKULU ÜNİTE DETAYI 1 50

10

Ölçü t : 250

(13)

ZİYAN OLAN MİLYONLAR!

1963 de plân gereğince okullara 600 milyon lira sarfedilecektir. Bayındırlık Ba- kanlığı proje bürosunda hazırlanıp yurdun birçok bölgelerinde halen yapılmakta olan

bu 1 0 - D 2 okul tipi, okul plânları bilgisi- nin en basit ilkelerden bile yoksundur!

Dersliklerin çok fena tertibi,, kat yüksek- liklerinin azlığı çok büyük birer mahzur-

O

dur.

Bakanlığın bu projeleri terketmesine veya yeniden bir heyete inceletmesine şid- detle ihtiyaç vardır.

A R K İ T E K T

(14)

Ç A Ğ D A Ş T Ü R K S E R A M İ K L E R İ 1 9 6 2 M İ L L E T L E R A R A S I P R A G

Ç A Ğ D A Ş S E R A M İ K S E R G İ S İ

Anadolu İlkel Seramikleri Türk seramik sanatı üzerine yazılmış eserler pek mahdut olduğu için, çağdaş Türk seramik sanatına zengin bir tarihî geleneği olan Anadolu seramiklerinden ve bilhassa Selçuk ve Osmanlı seramikleri üzerinde bir bilgi vermeden başlamak ko- numuzu tamamlıyacak olan zengin kaynak- lardan bizi ıızaklaştırmış olur.

ileride göreceğimiz gibi, esasen çağdaş Türk seramik sanatı Anadolu İlkel Sera- miklerine ve yine Selçuk ve Osmanlı seramiklerine en abstre sanat anlamı bakımın- dan da bağlıdır. Anadolu ilkel seramik formları, bunlar arasında bilhassa Eti sera- miklerindeki plastik dolgunluk ve kullanışı yerlerinde bugünkü halk seramikleriyle bir benzerliği bulunması ayrı bir önem taşır.

Selçuk ve Osmanlı seramiklerine gelince:

Anadolu'da 13 cü yüzyıldan başlıyarak evvelâ Selçuk ve bu sanatın ve kültürün bir devamı ve gelişimi olan Osmanlı seramikleri geniş imparatorluk hudutları içinde yapılan mimari eserlerin içinde ve dışında her tarafa yayılmıştır. Türk seramiklerinin sanat değeri, renk ve tonlarda olduğu gibi, kompozisyonlarındaki zarafet ve hususiyet, teknik üstünlüğü ile 18 ci yüzyıl sonuna kadar garp ve şarkta erişilmiş en parlak bir endüstri teşkil eder.

Selçuk ve Osmanlı seramik sanat ve endüstrisinde komşu islâm memleketlerinin tesiri olması pek tabiîdir. Bununla beraber islâm dininin tesirleri dışında, bize komşu olan memleketlerin seramik sanatından çok ayrılan Osmanlı seramikleri sanat anlamı bakımından da ayrı bir ifade taşır.

İslâm dininin tesiri Selçuk sanatını mimaride jeometrik kompozisyon ve şekil- lerin içinde fonksiyonel eşyadan ziyade tamamiyle monumantal bir sanat tarzına sok-

muştur. Anadolu Selçuk âbidelerinde göze çarpan, mimari formların abstraksiyonıı içinde seramik elemanların iç ve dış mimaride birbirinden ayrılmazlığı ve yekdi- ğerini en ahenkli bir görünüşle tamamla- masıdır. Selçuk eserleri içinde Konya en mühimlerine sahiptir. Bunlar arasında (Sırçalı Mescit) emaylı tuğlaları ve iç mi- marisindeki pırıl pırıl sırçalı koyu mavi, yeşil ve türkııvaz çinileriyle bu binayı süs- ler ve tamamlar. Karatay Medresesi, Sa- hibi Ata türbesi. İnce Minare Selçuk mimarisinin ve seramiklerinin birer şaheser- leridir.

13 cü yüzyıldan sonra 1326 yılında Bursa'yı kendilerine hükümet merkezi ya- pan Osmanlılar Selçuklar'da olduğu gibi dinî ve sivil mimaride seramiğe yeniden önem vermişlerdir. Selçuk mimarisinden ve seramiklerinden sonra Bursa'da 14 cü yüz- yıl ortalarına doğru mimaride olduğu gibi seramik sanatında da zengin bir Osmanlı sanat okulunun geliştiğini görürüz.

Selçuk seramiklerinden farklı bir teknik zenginlik bilhassa meşhur İznik Atelyeleri seramiklerinin hamur ve sırlarında, bun- ların strüktüründeki silisli hamurun sırça ile olan bağlanması ve kaynaşmasındadır.

Yeşil Türbe'nin uzun yüzyıllar bütün haricî tesirlere dayanıklı duran çinileri bunlar arasındadır. Fatih Mehmet tarafından İs- tanbul'un zaptına kadar devam eden İznik atelyelerinde yapılan seramikler jeometrik ve crnemantal kompozisyonlariyle biraz da Selçuk sanatının bir devamı gibidir.

Osmanlı seramikleri en zengin gelişme- sini teknikte oldujıı kadar bilhassa sanat zevki, hususiyeti ve karakteri bakımından Kanunî (Süleyman le Magnifique) devrin- de yapmıştır. Büyük Türk Mimarı Sinan,

Prof. ismail Hakkı OYGAR

1962 Prag Sergisinde Türkiye Sergi Komiseri ve Milletlerarası Seramik

Akademisi Kongresi Delegesi

onun yanında yetişmiş olan talebeleri İs- tanbul sanat okulunun yapıcılarıdır. Bu de- virde İznik'de 250 seramik atelyesinin sa- raydan gelen siparişler için çalıştığı arşivde bulunan kayıtlardan anlaşılmıştır.

Fatih Mehmet (le conquerant) nın İs- tanbul'da yaptırmış olduğu ve Çinili Köşk ismini taşıyan sarayı Bursa seramik sanatı tarzının sonudur.

İstanbul 16. cı yüzyılda Osmanlı İm- paratorluğunun sanat ve kültür merkezi olarak seramik sanatında bütün tesirlerden kurtulmuş, jeometrik ve ornemantal de- korlardan sıyrılarak. Boğaziçi sırtlarını kap- lıyan ve İstanbul bahçelerini süsleyen (Lâle, karanfil, sümbül, gül) gibi çiçeklerin ve baharda açan kiraz dalları bukeleriyle Sul- tanahmet Camiinde gördüğümüz selvi ağaç- larına tırmanan asmaların zevkini tadarak Türk dekoratif sanatında empresyonizm yolunu seçmiştir.

18 inci yüzyıl sonlarına kadar devam eden. tamamen Osmanlı Türkünün sanat zevkini ve hususiyetini bütün zarafeti ve cazibesi ile yine mimari eserlerin ayrılmaz bir unsuru olarak değerlendiren bu nefîs çiniler devrini doldurmuş ve tarihe mal ol- muştur.

Selçuk ve onun bir devamı olarak kabul ettiğimiz Osmanlı seramiği bildiğimiz ve czetini yaptığımız endüstriden sonra 19 cıı yüzyılda yeni bir hamle ile modern fayansçılığa ve porselen imaline girişil d iği- ne şahit oluruz.

Boğazın Beykoz denilen kazasında Sul- tan Mecit tarafından iki fabrika kurulmuş- tur. Bunlardan biri (Beykoz) adını taşıyan cam ve kristal fabrikası (1), diğeri ise yine aynı yerde kurulmuş olan Fayans ve porselen fabrikasıdır. Bu fabrika imalâtı altın-

(15)

Atiilâ Galatalı Üç ahbap Foto Basın - Yayın

da (Eseri İstanbul) damgası vardır. Topkapı Sarayı koleksiyonlarında pek az eser mevcuttur. Eseri İstanbul Sultan Mecid'in ölü- münden sonra kapanmıştır. Sanata çok meraklı olan Sultan Hamid daha sonraları Yıldız'daki sarayının duvarları içinde Avrıı- pa'daki kraliyet saraylarına bağlı mani- faktürler gibi modern bir porselen fabri- kası kurmuştur (2).

Türk Seramik sanat ve endüstrisinin tarihi üzerine yukarıda yaptığımız özetten sonra, Prag çağdaş seramik sergisine gön- derdiğimiz eserler ve bunlarda görülen abstre sanat araştırmalarını daha kolaylıkla izah edebiliriz.

1962 Milletlerarası Prag Çağdaş Sera- mik Sergisi'nde mimari satıhlar için kom- poze edilmiş olan seramik panolar forum

Alev İlker Arkaik Form

araştırmalarına nazaran daha fazla ilgi top- lamıştır. Bu panoların eskiden de Türk mi- marisinde önem taşıması ve bugün de yine yeni mimarimizde yer almasını kuvvetli bir geleneğin bir devamı gibi kabul edil- miştir.

Formlarda çeşitli denemeler ve arayış- lar vardır. Bunlar arasında İlkel-Anadolu ve Eti seramik formlarının tesirinde olan- ları, mitolojik forumlar ve dekorlar ara- sında Anadolu tipleri sezilmektedir. Bu arada tamamen abstre ve arşitektonik çok mu- vaffak olmuş bazı eserlere rastlamaktayız.

Türk seramiklerinin Cannes'dan sonra sergilendiği Prag Çağdaş Seramik Sergisinde gösterdiği özellik mimarî satıhlar için yapı- lan pano kompozisyonlarındaki abstre sanat anlamının üzerinde toplandığını kabul edebiliriz. Bu sergiye iştirak etmiş olan sanatçılar arasında İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi ve İstanbul Tatbikî Güzel Sa- natlar Okulıı'ndan yetişmiş olanlar, formas- yonlarını kendi kendine yapmış olanlarla değişik Avrupa memleketlerinde çalışmış ve sergiler açmış sanatçılar vardır. Sergiye katılan eserler, sanatçıların kendi araların- dan ve mimar, heykeltraş, ressam ayrıca bir kritikdar clarak ve yine kendi seçtikleri bir jürinin süzgecinden sonra kabul edilenler Prag Milletlerarası Çağdaş Seramik Sergi- sin: gönderilmiştir.

Prof. İsmail Hakkı OYGAR

Takdim etmekte olduğumuz Çağdaş Türk Seramikleri. Millî Eğitim ve Dışişleri Bakanlıklarının teşvik ve himayelerinde yapılan işbirliği ile, 1962 yılı Mayıs ayının 13 ünde, Prag'da açılan Milletlerarası Çağ- dağ Seramik Sergisi'ne katılan sanatçıları- mızın eserlerinden meydana gelmiştir.

Milletlerarası Seramik Akademisi 1962 yılında Danimarkalı Profesör Eıırly'nin te- şebbüsü ile meydana gelmiş bir teşekküldür.

Bu teşebbüsü ilk destekliyen memleketler arasında, Türkiye bu Akademiye üye ol- muştur. Kısa bir zamanda gelişen ve üye- leri artan Akademi 1955 yılında Fransa- nm Cannes şehrinde Birinci Çağdaş Sera- mik Sergisi ile ilk kongresini yapmağa mu- vaffak olmuştur.

1962 Prag Milletlerarası Çağdaş Sera- mik Sergisi açılışında, Cannes Sergi ve Kongresini bir dostlar toplantısı, Belçika- n n Ostende şehrinde 1959 yılında açılan İkinci Çağdaş Seramik Sergisini ise, ilk hamle olarak belirten Dr. Edgar Pelichet, Mil- letlerarası Seramik Akademisi ikinci Prag Sergisine kadar yapılan çalışmaları küçüm- sememekle beraber, Çek'lerin organize ettikleri bu büyük ve çok başarılı sergiden sonra, gelecekte bu teşebbüsü yapacaklara, bu kadar mükemmel bir sergi hazırlama- larını temenni ederken, bu sergi karşısında hayranlıklarını ifade edecek kelime bulama- dığını belirtmiş, seramik sanatı, bütün plâs-

(16)

1 Hakkı O Y G A R Arslan - Dragon panosundan Fragman

tik sanatlar .gibi, en büyük ölçüde değerini bulmuştur, sonucu ile konuşmasını bitir- miştir. Serginin gayesi, çağdaş seramik sa- natında, sanatçıların her türlü malzeme ve imkânlardan faydalanarak eser vermeleri ve

seramik endüstrisinde yeni imkânlar yarat- maları idi.

Sergi statüsüne göre, eserler, millet- lerarası bir jüri tarafından, üç yönden de- ğerlendirilmiştir :

1 — Sanatçının tek parça eseri.

2 — Mimarî ve iç mimarî satıhlarda plâstik ve dekoratif seramik pano kompo- zisyonları.

3 — Prototip günlük ihtiyaçlarda kul- lanılan eşyalardan mülhem seramik şekilleri.

Prag sergisine 23 sanatçıdan seçilen 76 parça eserle katılmıştır.

1962 Milletlerarası Prag Çağdaş Sera- mik Sergisine katılan 32 memleket sanatçı- larının göndermiş oldukları eser miktarı 2DC0 parçadır.

13 Mayıs 1962 günü açılan Milletlera- rası Seramik Akademisi Kongresinde, bu kongreye iştirak etmiş olan delegelerden seçilen jüri, biri sergiye iştirak etmiş olan memleket seramik koleksiyonuna, diğeri sa- natçıların şahsî eserlerine olmak üzere derece ve mükâfat vermeyi kabul etmişti.

Bu jürinin iic günlük çalışmasından sonra alman neticeye göre altın madalya kaza-

O Y G A R İsmail Hakkı Arkitektonik Form

nan memleketler: Arjantin, Belçika, İtal- ya, Birleşik Amerika, Sovyetler Birliği, Çe- koslovakya.

Gümüş madalya kazanan memleketler:

Avusturya, Fransa, Türkiye, Kanada, Finlandiya, Büyük Britanya, Macaristan, Japonya, Batı Almanya, Norveç, Polonya, İsviçre, Venezüella.

Şeref diploması alan memleketler:

Danimarka, Doğu Almanya, Ghana, Yunanistan, Madagaskar, Romanya, San Marino, İsveç, Tunus, Yugoslavya.

Böylece 32 memleketten yedisine altın madalya, birinci derece büyük mükâfat, on üç memlekete ikinci derece büyük mükâ- fat, gümüş madalya, diğer memleketlere, cari sergi usulüne uyularak şeref diploması verilmiştir.

Türk Seramik koleksiyonu gümüş madalya aldıktan sonra, sanatçılarımızın ka- zandıkları şahsî mükâfatlar şöyledir:

Oygar İsmail, Koral Füreyya, Has Bin- göl, Ersan Erdoğan, altın madaly-, büyük mükâfat.

Kızılcan Tüzüm, Galatalı Atillâ, Kılıç Meral, İyem Nasip, Güner Güngör, Kara- mam Ayfer, gümüş madalya.

İzet İzzet Hakkı, Karagidioğlu Hakkı, Taylan Ferhan, İlker Alev, Erbek E., Yük- sel Güner, Abasıyanık Melike, şeref diplo- ması.

1962 Mayıs ayında, açılan bu sergiden sonra, 11 Şubat 1963 tarihinde, Sayın Millî

(17)

Eğitim Bakanı Prof. Or. Raşit Hatipoğlu- nun takdimiyle Ankara'da, Güzel Sanatlar Galerisinde büyük ilgi toplayan bu sergi- deki eserlerin çoğu Büyük Millet Meclisi, İmar ve İskân Bakanlığı, İş Bankası ve ay- rıca sanatseverlerin koleksiyonlarında, yer almıştır.

Prag ve Ankara'dan sonra, Akademi- mizin kuruluş yıldönümü 3 Mart miinase-

V a z o l a r : H. Kılıç ve Ersan Erdoğan

İç mimarîde pano Koral Füreyya

betiyle aynı sergi üçüncü defa İstanbul'da tekrarlanmıştır.

Seramik sanatının bugünkü anlamda memleketimizde gelişmesi ve yayılmasında şüphesiz ki 1930 yılında kurucusu olduğum (Güzel Sanatlar Akademisi Seramik Atel- yesi) nin rolü başta gelmektedir.

(18)

Aııadoluda halk seramik endüstrisi (Gölbaşı, A n k a r a ) Foto

C O N T E M P O R A R Y T U R K I S H C E R A M İ C S

by Prof. ismail Hakkı Oygar («Seminars in Art» Group,

May 13, 1963) Because there are only a few books vvritten on the Turkish ceramic art, it is impcssible to begin our subject of Turkish ceramic art before giving any information abcut Anatolian ceramics, especially Seljuq and Ottoman which have a rich back- p-cıınd and tradition. This would deprive us of giving a pictııre of rich sources.

As we shall see further on the contemporary Turkish ceramic art is in fact related to the early Anatolian ceramic and again to Seljuq and Ottcman ceramics regarding the most abstract forms of art. The plastic value and the use cf primitive Anatolian ceramic forms, among these especially

Hittian ceramics bear a vast resemblence to the folk ceramics of today. That is another point of importance. As for the Seljuq and Ottcman ceramics :

The Ottoman ceramics which beginııing from XIIIth century have first been the continuence and development of Seljuqian cultııre and art have spread their dominence cn lhe exterior and inteıior of the architecture within the bounderies of the Empire.

The a-tistic value of the Turkish ceramics in color and tones as well as in the elegance and criginality of their compcsition and with their technical superiority make up a highly develcped industry attained until the XVI!Ith century in East and West.

It is quite natural that~the neighbou- ring islamic countries should have an influence on the Ottoman ceramic art and

industry. Hcwever, apart from the influence cf islamic religion the Ottoman ceramics which greatly differ f r o m chose of neigh- bouring ccuntries have a distinguished artistic meaning.

The influence of islamic religion has put the architecture of Seljuqian art, a mcnumental form of art, rather than functicnal element within the geometric compositicns and figures. What is most striking is the Anatolian Seljuqian monu- ment is the unity and the harmony of the ceramic elements in the interior and exterior architecture within the abstraction of architectural forms of the Seljuqian works in Konya possesses the most important ones.

Arncng these «Sırçalı Mescit» is given a lust touch with its glazed brik and lustered dark blue, green and turquoise tiles in the interior

(19)

architecture. Karatay Medresesi, Sahibi Ata Türbesi, ince Minare are the masterpieces of Se!juqian architecture and ceramics.

After XIIIth century when Ottomans made Bursa their capital in 1326 they also gave importance to ceramics in religious and secular architecture. After Seljuqian architecture and ceramics we see a rich artistic Ottoman school of ceramics tovvards the middle of XIVth century in Bursa.

The technical variety of the ceramics of the well-known iznik ateliers which are so far different from the Seljuqian ceramics is due to the material and glaze of the ceramics and the blending of silicon mixture with glaze in the structure. Among these are the tiles of Yeşil Türbe which have stood against the exterior influence of centuries. The ceramics of the iznik ateliers which were at work until the conquering of istanbul by Fatih Sultan Mehmed seems like the continuation of Seljtıqian art in their gecmetric and ornamental composition.

The Ottoman ceramics have shown the mest notable development in technic and especially artistic taste, originality and characteristics in the time of Süleyman the Magnificent. The great Turkish arehiteet Sinan and his apprentices are the creators of İstanbul art school. We learn from the inventcries that in this period 250 ceramic ateliers in iznik had been receiving orders from the Palace.

The Çinili Köşk which was built by the order of Mehmed the Conqueror is the last produet of Bursa ceramic art.

istanbul in the XVIth century as cultııral and artistic center of the Ottoman

Empire has freed itself from ali the influence concerning the ceramic arts and has left behind the geometric and ornamental decorations, taking great pleasure in tıılips, carnations, hyacinths, and roses vvhich cover the hills cf the Bosphorous, and eherry branehes vvhich bloom in the spn'113 and vines which eling to the cypress trees shows the chosen path of impression in the Turkish decorative arts.

These wonderful tiles vvhich reflect the artistic taste and characteristic of the Otîcman Turk vvith ali its elegance and rmıgnificence as an inseparatable factor of the architectural ferms of art ccntinued unti'. the end cf XVIIIth century. It has become a part cf history now.

After Seljuqian, Ottoman ceramics as its continuation we see in XIXth century an attempt for modern ceramic tiles and preduetion of porcelain.

Two factories were established in Beykoz cn the Bosphorous by Sultan Mecit.

One cf them is called (Beykoz) and it is a factory for the produetion of glass and

crystal [ I ] , the other factory is for the produetion of faience and porcelain. The produetions of this factory bear the stamp (Made in istanbul) at their base. There are only a few produetions in the collections of Topkapı Palace. The second factory ceased vvorking after the death of Sultan Mecit. In the later years Sultan Hamid, who was extremely interested in art, established a modern factory of porcelain within the palace walls in Yıldız, just like the factories attached to the royal palaces in Europe [2],

After this short summary about the history of the Turkish ceramic art and industry, we can more easily explain the produetions which we sent to Prague Contemporary Ceramic Exhibition and the rescarch on the abstract composition of art in these produetions.

The ceramic panels composed for the architectural façades obtained more interest than the form investigatioııs. The importance used to bear in Turkish architecture and the fact that they stili take place in the contemporary Turkish architecture shows the continuence of a deeply founded tradition.

There are various researehes in the forms. Amcngst these those which have been under the influence of the primitive Anatolian and Hittite forms" and among the

mythological forms and decorations, those of the Anatolian types can be discerned.

On the other hand we find some very successful produetions which are very completely abstract and architectural.

Turkish ceramics vvere exhibited in Cannes before the Prague Contemporary Exhibition. In this latter one the ceramic characteristic is the abstract artistic meuning in the panel compositions made for the architectural facades. Among the artists who participated in this exhibition are the graduates of the Fine Arts Academy( Gü- zel. Sanatlar Akademisi), and (istanbul Tatbikî Güzel Sanatlar Okulu), and also people who developed their artistic talent by themselves, and artists who worked in various Europian countries and exhibited their vvorks. The jury ineluded the repre- sentatives among the artists themselves:

arehiteets, sculpturers, and painters. This jury, vvho was eleeted by the artist as a critic of fine arts, examined closely and strictly ali the vvorks and seleeted those vvhich should be sent to Prague International Contemporary Ceramic Exhibition.

[ 1 ] İş Bankası, Şişe ve Cam Fabrikası.

[2] Sümerbank Pilot Porselen Fab- rikası:

(20)

Perspektif

İ Z M İ R T İ C A R E T O D A S I O T E L İ P R O J E M Ü S B A K A S I

1. M Ü K Â F A T Y. M i m a r : Harbi H O T A N

İzmir Ticaret Odası, bu yıl mevcut Tüccar Kulübü binasını daha verimli bir hale getirmek düşüncesiyle tadil karar ver- miş ve İzmir mimarları arasında bir otel ve temsil salonu proje müsabakası açmış- tır.

Tabiatın cömertçe davrandığı güzel Ege kıyısında bulunan bu yer, şehir bün- yesinde de mümtaz bir mevki işgal etmektedir. Otel mevkiinin, üç bulvar üzerinde bulunması, bilhassa esas cepheyi teşkil eden batı yüzünün hemen hemen deniz kıyısında bulunması, binaya ayrı bir hususiyet ka- zandırmaktadır.

Mimarlar, Mühendisler Odalarından, Belediyeden, İzmir Bayındırlık Müdürlüğün- den ve Ticaret Odasından seçilen temsilci- lerle teşekkül eden jüri, yaptığı inceleme sonunda Yüksek Mimar Harbi Hotan'a ait 4 sıra ve 12000 rumuzlu projeyi birinci mükâfata lâyık görmüştür.

Bu projedeki hususiyet, mevcut bina-

nın aynen muhafaza edilmiş olması ve otel için yeni kitle düşünülmesidir. Esasen otel fonksiyonuna ve ölçülerine uymıyan mevcut binaya, statik bakımdan da ancak iki kat ilâvesinin mümkün olduğu raporlardan anlaşılmaktadır. Otel icaplarına uyan yeni kitle, bahçe halindeki sahada ve arsanın en elverişli yerinde tertiplenmiş bulunmaktadır.

Mevcut eski bina, kalorifer, klima mer- kezleri, çamaşırlık, garaj, personel, dükkân- lar, mutfak, tüccar kulübü, çarşı, otel ida-

resine ve bir kısım otel odalarına; otelin diğer kısımları yeni otel binasında tertip- lenmiştir.

Eski ve yeni bina kısımlarının birleş- tirilmesiyle meydana getirilecek olan bu te- sis bilhassa Ege'nin doyulmaz güzelliklerin- den azamî derecede faydalanan sevimli, konforlu bir otel olacak ve kendi çapında turizm dâvasına katılmış olacaktır.

İzmir Ticaret Odasının bu anlayışlı hareketini takdirle karşılarız.

(21)

Arka cephe

1 : 600 Boyuna kesit

Yan cephe

1 : 600

Zemin kat

(22)

(23)

1. Ö D Ü L Maket: Pınar Yurdun

Maket fotoğrafı: Foto Akademi

575 YATAKLI, VAKIF GURABA HASTAHANESÎ MİMARÎ AV AN PROJE TEKLİFLERİNE DAİR TETKİK HEYETİ RAPORU

Teklif sahiplerine verilmiş olan, program, şartname ve jüri tarafından tavsiye edilmiş bulunan hastahane işletme şeması göz önüne alınarak projeler üzerinde yapı- lan incelemeler sonunda tetkik heyetimiz, projelerin arsaya yerleştirilmesi, bunların cihetlendirilmesi, muhtelif hastahane servislerinin fonksiyonlarının iyi işlemesi ba- kımlarından teklifler üzerinde aşağıdaki ka- naatlere varılmıştır :

Sıra No: 7

Bu teklifte, müsabıka verilen sahanın çok doldurulmuş olması, hastahanenin muhtelif servislerinin irtibatlarının çok uzun olması ve bunun neticesinde standart-

ların çek dışına çıkmış olan saha kaybı, bunların yanında umumî irtibatların zayıf ve sık sık çatışmalara yol açması, hasta yatak odalarının cihet bakımından müsait olmakla beraber birbirine bakan monoton bloklar halinde tertibi, ameliyathanelerin yanlış cihetlendirilmiş olması, poliklinik ve hasta kabul irtibatının çok uzak oluşu ve bu projede bilhassa fonksiyonlara hizmet etmeyen pek çok kaybı mevcut olduğu göz önünde tutularak bu teklif 1. elemede çıka- rılmıştır.

Sıra N c : 5

Bu teklifte, yatak kısımlarının eski Guraba tesislerine yakın tevcih edilmiş ol-

ması, hasta yatak odaları önünde müsait bir bahçe bırakılmamış olması, muhtelif servislerin ana sirkülasyon yollarının sık sık çatışmaya sebebiyet vermesi (kirli çamaşır - mutfak yolları), (morg - müstahdemin) gibi, intaniyenin zarurî servislerle irtibatının be- lirtilmemiş olması, hasta kabul sirkülasyonu- nun çok dolambaçlı tertibi ve bu sirkülas- yonun başka servislerin arasından geçiril- miş olması, poliklinik girişinin ters tertibi bakımlarından mahzurlu görülmüş ve ilk elemede çıkarılmıştır.

Sır2 N o : 2

Bu teklifte, bina bloklarının arsa üze- rine fazla yayılarak bilhassa doğu kolunun

(24)

Vatan caddesine fazla yaklaşması, yatak odaları cihetinin iyi olmasına mukabil 180 m gibi uzun bir tul üzerine yayılmasının ünitelerin iç çalışmaları bakımından zorluklar ve fazla servis yolları tevlit etmesi, ope- rasyon blokunun fazla uzun olması, hasta kabul irtibatının röntgen polikliniği gibi ka- labalık bir servisin içinden geçmesi ve yanlış bir asansörden istifade edecek şe- kilde tertiplenmesi, fizik tedavi, radyoterapi servislerinin tedavi kısımlarından uzak olu- şu, mimarisinin olgun bir ifade taşımasına rağmen yukarıda zikredilen mahzurlar dola- yısiyle bu proje 2. elemede çıkarılmıştır.

Sıra No: 1

Bu teklifte, yatak odaları ciheti kuzey d?ğııya alınmış olması dolayısiyle güneşten mahrum bırakılması, yatak bloklarında or- taya alınan kirli ve temiz çamaşır servislerinin çok yer kaybettirmiş olması, keza bu kısımda hastabakıcı edalarının havasız ve ışıksız kalması, bakım ünitelerinin müstakil olmayışı, bilhassa bir ünitelik servislerde bazı bakım elemanlarının servislerden uzak oluşıı, mutfak servisinin polikliniğin altına alınmış olması dolayısiyle koku ve duman tecridinin düşünülmemiş olması, ameliyathanelerin iyi cihetlenmemiş olması, kadın, doğum ve üroloji ameliyathanelerinin servislerin içine sokulmuş olmasının çıkardığı tesisat ve işletme güçlükleri gibi mahzur-

ları göz önünde tutularak 3. elemede çıka- rılması uygun bulunmuştur.

Sıra No: 8

Bu teklifte, yatak bloklarının eski Gu- raba hastahanesine tevcih edilmiş olması ve önlerinde müsait bahçe bırakılmamış ol- ması, ameliyathanelerin bir kat üzerinde toplanmak suretiyle ekonomik bir hal tarzı olmasına mukabil bu grubun iç tertibinde steril bölgenin tecrit edilmemiş olması, ameliyatlı hastanın durumunun etüd edil- memiş bulunması, hasta kabul kısmı ile hastahane irtibatının zayıf oluşu, intaniyenin mcr^la irtibatının iyi düşünülmemiş ol- ması, kirli çamaşırın müstahdem koridorun- dan geçmesi ve çamaşırhanenin servislerden uzak oluşu, mutfağın çok uzakta tertiplen- miş oluşu, zemine gömülmüş olan mutfağın eski binaya zarar vermesi ihtimali gibi mahzurları göz önünde tutularak, umumî mimarinin ve kitle tertibinin muvazeneli ve tatminkâr olmasına rağmen bu proje de 3. elemede çıkarılmıştır.

Sıra No: 3

Bu teklifte, yatak blokunun iyi cihet- lendirilişi ve müsait bir ön bahçe tanzimine imkân verişi ve eski Guraba ile iyi bir kompozisyon meydana getirmiş olması, umumî irtibatlarının iyi etüd edilmiş ve mi-

marîsinde tatminkâr olmasına mukabil, ameliyathane grubunun steril bölgesinin tecrit edilmemiş olması, ünitelerdeki şakulî irtibat noktalarının saha kaybına sebebiyet vermesi ve ünitelerden uzaklaşması, müstah- dem kısımlarının fazla saha verilmiş ve gayrimüsait tertiplenmiş olması, intaniyenin mergla irtibatının bulunmayışı gibi mah- zunları dolayısiyle bu proje geri kalan iki proje ile mukayesesinde tavsiyeye şayan gö- rülmemiştir.

Sıra No: 6

Bu proje, mimarî seviyesi bakımından ve sarih kitle tertipleri ile iyi projelerden biridir. Hasta yatak bloku önünde bırakılan geniş park sahası, odaların cihetlendirilmesi, 25 ve 50 yataklı servislerin dağılışı yerinde ve uygundur. Bu proje geri kalan 4 Nc. lu proje ile mukayese edilince, o projeye nazaran hastahane işletmesi bakımın- dan aşağıdaki mahzurları ihtiva etmektedir:

Hasta yatak bloku diğerine nazaran iki kat fazla ve bu mevkide Topkapı istikame- tinde şehir kısımlarını ve surları daha fazla örtmektedir. Diğer taraftan yine hasta yatak blokunda bazı servisler iki kata ya- yılmıştır. (Meselâ hariciye - dahiliye.) Ameliyat bloku uzanış ve sahası fazladır.

Poliklinik katında olması tercih edilecek, radyoterapi ve yatak servisleri 5. kattadır.

İntaniye giriş katı yemek koridoru ile ve intaniye ofisinin diğer kat ofisleri ile de irtibatlı oluşıı-mahzurludur.

Hastabakıcı koridorunun yemek servisi koridoru ile müşterek oluşu iyi değildir.

Kirli çamaşır da müstahdem korido- rundan geçmesi uygun olmıyacaktır.

Mutfak servisinde umumî kilerlere ve soğuk depolara kâfi miktarda yer verilme- miştir.

Müstahdem yatak koğuşlarının dar ay- dınlıklarla ışık alması mimarî seviyesi bakı- mından 4 No. lu projeye nazaran daha ileri olan bıı proje, yukarıda zikredilen mahzur- ları dolayısiyle bu proje de son elemede çıkarılmıştır.

Sıra No: 4

Bu teklifte de hasta yatak bloku 3 ve 6 numaralı projelerde olduğu gibi Vatan caddesine dik yerleştirilmiş ve bu suretle hem yatak odaları güneşlenmesi iyi halle- dilmiş, hem de eski Guraba hastahanesi bloku önü açılmıştır. Muhtelif tedavi servisleri tam bir kat işgal etmekte ve her servisle aynı katta ameliyathane grubu bu- lunmaktadır. Ameliyathane iyi halledilmiş ve iyi işlemektedir. Poliklinikteki muhtelif servisler, bunların hasta yatak kısımları ile irtibatları, hasta kabul kısmı poliklinikte

(25)

Mimarları :

Uğur G Ü N D E Ş Hüseyin BABAN

Vahit E R H A N ve O. DEMİRASLAN

tıbbî personel ile hastahane içinden gelecek hastaların poliklinikteki laboratuar ve mua- yene mahallerinden poliklinik hastaları ile karışmadan geçmeleri için tertip edilmiş olan iç koridorlar faydalı görülmektedir.

İdare ve polikliniğin hasta yatak kı- sımları ile irtibatı çok iyi etüd edilmiştir.

Radyoterapi, fizik tedavi ve asabiye yatak kısımlarının poliklinikteki alâkalı servislerle aynı katta ve iyi irtibatlanmış olması çok iyidir. İdarenin yeri, teşkilâtı ve bod- rumdaki servisleri ile olan münasebeti çok uygun bulunmuştur. Mutfak servisi çok iyi yerleştirilmiş ve hasta ile irtibatları mü- kemmeldir. Bütün servis personeli için tahsis edilen yerler aydınlık ve hava ile te- ması vardır.

Pis ve temiz çamaşır sirkülâsyonu ayrı koridorlara alınmış ve iyi halledilmiştir.

Çamaşır servisine ayrılan yerin tevsii icap edecektir, bu da mümkündür. Arşiv, depo,

F o t o : Akademi Maket

* * * * • * » *

Vaziyet plânı

(26)

575 YATAKLI VAKIF GURABA HASTAHANESÎ

İstanbul'da Vakıf Guraba Hastahane- sine yeni bir bina kazandırmak maksadiyle

«Vakıf Guraba Hastahanesine Yardım Der- neği» adı ile bir teşekkül kurulmuştu. Der- nek, mevcut Vakıf Guraba Hastahanesi ile Vatan caddesi arasında bulunan Vakıflar İdaresine ait geniş bir arazi üzerinde 575 yataklı tam teşekküllü bir hastahane inşa ederek iç teçhizatını da tamamlıyacak ve tesisi işletme için Vakıflar İdaresine teslim edecektir. Bu gayeyi tahakkuk ettirmek için Dernek idarecileri temin ettikleri çeşitli yardımlara yenilerini de ilâve etmeğe çalış- maktadırlar.

Kurulacak hastahanenin programı bir heyet tarafından hazırlandıktan sonra 1960 yılının bşalarında 8 mimarî bürodan teklif istendi. 8 büro da teklife iştirak etti. Tetkik heyeti. Haziran 1960 da çalışmalarını biti- rerek Y. Mimar Uğur Gündeş, Hüseyin Baban, Vahit Erhan ve Orhan Demiraslanm müştereken hazırladıkları teklifi tatbik edilecek proje olarak seçti.

Tesiş 575 yataklı, tam teşekküllü bir hastahane olacak ve mevcut hastahaneden ayrı şekilde çalışacaktır. Binada ayrıca de- vamlı olarak kalan ve yekûnu 304 ü bulan doktor, hemşire ve diğer personel için çe- şitli standartta yatak, istirahat ve yemek yerleri bulunmaktadır. Bütün tesisin inşaat sahası 31500.00 m- kadar tutmaktadır.

Binanın tatbikat projeleri tamamlan- mış olup hemşire lojmanından inşaata baş- lanmıştır.

Tesisin Statik projeleri İnşaat Y. Mü- hendisi Rasin Etiman, Tesisat projeleri Ma- kine Y. Mühendisi Haçik Eram. Elektrik projeleri Elektrik Y. Mühendisi Naci Sarı- sözen tarafından tanzim edilmiştir.

garaj ve atelyeler iyi halledilmiştir. İnta- niye servisi iyi etiid edilmiştir, ancak inta- niyeden ayrı birer cenaze çıkışı düşünül- memiş, âcil yardım holünden geçmektedir, bir alt geçitle bu kısım morga bağlanmak- tadır.

Diğer projelere nazaran hastahane iş- letmesinin muhtelif fonksiyonlarına çok iyi cevap veren bu projede mimarî bir zaaf olarak görülen nokta kuzey cephesinde dı- şarıya dcşru çıkan mütenazır iki merdiven yuvasıdır. Bu kısımların yayılarak tadili mümkün görülmüştür. Ve daha az tesirli hale sokulması tavsiye edilmektedir.

Yukarıda zikredilen pek çok iyi vas'f- ları ihtiva eden bu proje jürimiz tarafın- dan kabili tatbik bir proje olarak ittifakla seçilmiştir.

(27)

(28)

26

(29)

(30)

(31)

(32)

T E C E S S Ü S L E R :

G E N Ç L E Ş E N P A R Î S

Melek Celâl L A M P E

Birkaç senedir Paris'e gitmemiştim.

Nisanın ilk günlerinin soğuk bir sabahında trenden doğu istasyonunda çıkıp otele git- mek üzere otomobile bindim. Her zaman olduğu gibi, bu emsalsiz şehre geldiğim va- kitler içim sevinç ile dolu idi. Bir ahbap, bir dost yüzü gibi bana yakın gelen bina- ların cephelerine bakarak ilerliyordum. Böy- lece Madeleine Kilisesinin önüne geldiğimizi tahmin ederken birden irkildim. Acaba ya- nılıyor mıydım? Bu Madeleine değil miydi?

Önümde, bembeyaz, yepyeni pırıl pırıl bir bina vardı. Birden, Paris'te bina cepheleri- nin temizlendiğini gazetelerde okuduğumu hatırladım. Şoföre sordum. Malûm ya, Paris şoförleri her şeye vâkıftır. (Esprit) leriyle maruf, ayrıca bir âlemdirler. Onlar- la konuşmak âdeta bir zevk teşkil eder. O anlattı, bütün Paris temizlenecekmiş, yıka- nacakmış, ince kum katılmış tazyikli su ile yıkanıyormuş. Filhakika, bütün Rue Royale, Place de la Concorde, Chambre des De- putes, yüzleri, gözleri yıkanmış, tertemiz meydana çıkmışlar. Pek güzel, pek güzel ama bu bizim bildiğimiz Paris mi? Biz ken- disini senelerin verdiği kurşunî (patine) i ile ciddî ve mağrur ifadesi ile tanır ve sever- dik. İnsan biraz yadırgıyor. Şimdi İtalyan şehirlerinin rengini ve neşesini almış. Fakat Paris gençleşiyor, güler yüzlü bir ifade alı- yor, bu halini de sevmemek imkânsız. Za- rar yok, biraz da böyle görelim, seneler yine onu eski kurşunî rengine bürür, ciddi- yet ve vakarını verir.

İlk işim sanat mecmuaları alıp görüle- cek sergileri aramak oldu. Bu senenin en mühim hâdisesini Delacroix'nın yüzüncü ölüm yılının tes'idi teşkil ediyor. Bu büyük ressam ömrünün son beş senesini geçirdiği evi ve atelyesini hükümet satın alıp tamir ettirmiş, eşyalarını, bir kısım resim ve kro- kilerini orada teşhir etmiş. Loııvre müzesi- nin de bir galerisi boşaltılarak Delacroix'nin eserlerinin birkaç ay müddetle teşhir edil-

mesine tahsis edilmiş. Önce evini gördüm.

Paris'in eski mahallelerinin birinde, Fürs- tenburg sokağının 6 numarasında pek şirin bir daire, evin yanında ve bizim eski harem bahçelerini andıran etrafı duvarlı bir bah- çenin içinde atelyesi. İnsanın orada heye- can duymaması mümkün değil!. Hayranlıkla seyrettiğimiz eserlerinden bir kısmını orada meydana getirmiş. Bir dolabın içinde sevdiği ve renklerine hayran olduğu şarkın hâtırası, modellerine giydirdiği kadın ve erkek elbiseleri, silâhları duruyor. Delacroix, Tunus ve Cezayir'i gördükten sonra, ken- dini bulmuş ve oralardan aldığı ilham ile şaheserlerini yaratmıştır.

Louvre müzesindeki serginin açılış tö- renine davetli idim. Orada insanın aklı duruyor, o ne çalışmak kudreti ve kuvveti!

iki el bu kadar eseri nasıl meydana getir- miş!.. Her kompozisyonu için yaptığı ayrı ayrı etüdleri de teşhir etmişler, bu suretle ne emek ne çalışmak neticesi bu tabloların meydana geldiği bariz bir şekilde görünü- yor. Bunları, bu sanat ihtişamını seyreder- ken, o sanatın bugünkü düştüğü fakirlik apaçık meydana çıkıyor.

* =!= *

Son resim hareketini anlamak için ga- lerileri gezmeğe başladım. Birkaç sene zar- fında resim satış galerilerinin Paris'de 400'e çıkmış olduğunu hayretle okudum.

Filhakika bildiğimiz caddelerde tanınmış ga- lerilerden başka daha bir çoğuna tesadüf ediyordum. Hepsini gezmek imkânsız, mümkün olduğu kadar dolaştım. Dikkatimi çeken şey «abstrart» i resimler pek azalmış, figüratif tablolar onların yerini almış. Me- rak ettim ve sebebini ressam, ahbaplarıma sordum. Öğrendiğim şu ki,-Amerika artık abstrait resimleri pek aramaflıağa başlamış, bundan dolayı da. Paris piyasası o tarz re- simlere karşı çekingen davranıyormuş, bun-

dan da figüratif resimler çoğalmış. Sonra yine dikkatimi çeken şey modern ressamla- rın eserlerinde umumiyet itibariyle, renkle- rin daha neşeli, iç açıcı, ahenk içinde oluşu.

Tabiî Bernard Buffet'nin resimleri hariç.

O. şimdi eski tarzını ve hiç bana sempatik gelmeyen eski figürlerini bırakmış, beyaz, kurşunî ve siyah tonlarla boya boyuyor.

Bazan bu tonların arasına bir kırmızı not ilâve ediyor. Kuvvetli bir desen ile çizilmiş konular bilgili bir elden çıkmış olduklarını ifade ediyor. Monotonisine rağmen genç neslin en orijinal, kuvvetli, nev'i şahsına mahsus ressamlardan biri olduğu muhak- kak.

Yeniden desene verilen ehemmiyet bariz bir surette her tarafta göze çarpıyor.

Bu hakikati Monmartr'da açık hava ressam- larını gezerken de gördüm. Her yerde esaslı resme bir dönüş var.

Resmin sanat tarafından bahsettik. Bir de ticarî cihetini görelim. Resim bugün ge- niş bir ticaret sahası kazanmış bir endüstri haline gelmiş, büyük «speculation» 1ar orta- da dönüyor. Tahayyül edilmiyecek fiyatlarla satışlar oluyor. Her ressamın kendine ait

«cote» u var, o fiattan aşağı resim satmıyor.

Merak ettim, gezdiğim galerilerde muhtelif ressamların tablolarının fiyatlarını sordum.

Mesîlâ, bir yerde pek hoşuma giden Lap- rade'in bir demet gülünü gördüm. Galeri sa- hibesi fiyatın 30.000 frank olduğunu söy- ledi. ben de yeni frank ile ne kadar eder sualime karşı, âdeta alıngan bir tarzda,

«bu yeni franktır, galerimde yalnız kıymetli eserler satılır» cevabını verdi. Diğer bir yerde de Bernard Buffet'in bir nature morte ve bir Venedik resminin fiyatlarını bilmek istedim, birincisi 18.000, ikincisi de 35.000 frank olduğunu öğrendim. Bu astronomik fiyatları verip alanlar var ki. galeriler yaşı- yabiliyor.

İşte modern resmin merkezi olan Pa- ris bu durumda.

(33)

K A Y B E T T İ Ğ İ M İ Z D E Ğ E R L E R :

A B I D I N M O R T A Ş 1904 — 1963

22 Nisan 1963 de hayata gözlerini ka- payan iyi insan ve değerli mimar Abidin MORTAŞ'ın kısa biyografisi şöyledir:

1904 de Divrik'te doğdu. Babasının adı Hüseyin, annesinin Hasene'dir. İlk tahsilini İstanbul'da Samatya'da İttihadı Te- rakki, orta tahsilini Yedikule Alman Okulu ve İstanbul Lisesinde yaptı. Güzel Sanatlar Akademisine 1923 de girdi, 1928 de Yük- sek Mimarlık diploması alarak mezun oldu.

Küçüklüğünden beri güzel sanatlara karşı istidadı vardı. Müzik, edebiyat, felsefe ve kozmoğrafya'ya büyük ilgi gösteriyordu.

Almancayı çok iyi bilir, bu lisandan fikrî ve meslekî sahada faydalanırdı. Meslek faaliyeti yanında devamlı okur ve takip ederdi. Bu fikrî faaliyet onun düşünüş ve formasyonunun tekâmülüne çok yaradı.

Akademiden çıktıktan sonra Cemil F I N C I , Faruk Ç E Ç E N ile bir büro kurdu- lar. 1931 den itibaren de beraber çalışmağa ve ARKİTEKT'i neşretmeğe başladık.

1940'a kadar süren müşterek çalışmalarımız karşılıklı bir anlayış içinde devam etti. Bu süre içinde Abidin'in meziyetlerini daha iyi

tanımak fırsatını buldum. 1941 de MOR- TAŞ büyük ve daha geniş bir iş sahası bul- du. H A Y M İ L İnşaat şirketiyle ortaklık ku- rarak, memleketin her tarafında ve bilhassa Ankara'da büyük binalar inşa etti. Bunlar arasında Dil Tarih Fakültesi, Devlet De- miryolları Umum Müdürlük binası, Eti- bank. Emekli Sandığı, Amerikan Sefaret- hanesi, İzmir ve Kayseri İşçi Sigortaları Sanatoryum ve hastahaneleri ile birçok hizmet binaları vardır.

Abidin iş adamı ve müteahhit olarak çalışırken, hiçbir zaman sanat kaygusunu kaybetmedi. Bu davranışı ona belki maddî bakımdan zarar verdi. A m a ortakları Hay- dar Emre, Cemil Arıduru gibi taahhüt ha- yatında da, şerefli bir isim bırakmasını temin etti.

MORTAŞ iş hayatı yanında meslekî faaliyeti de bırakmadı. Esasen sanat kabi- liyeti bu yönü ihmal etmesine imkân bırak- mıyacak kadar kuvvetli idi. İkinci Dünya Harbinin sıkıntılı, durgun ve kısır yılla- rında birçok mimarlık projesi düzenledi ve tatbik etti. Maliye Meslek Okulu, iki bü-

T"»

yük sinema, kooperatif mahalleleri ve ev- leri, Kalaba Camii, bunlardan bazılarıdır.

Eserleri hakkında şimdiden fikir yürütmek daha erkendir. Yalnız eserlerinde onun kuvvetli hassasiyet ve şahsiyetinin tesirlerini be- lirtmek yerinde olur.

Sanat ve iş hayatında açık sözlülüğü, dürüstlüğü ve meslekî olgunluğu ve tole- ransı, onu herkes tarafından sayılan ve çok sevilen bir şahsiyet yaptı.

34 yıllık devamlı ve yorucu mesai, Abidin'in sıhhatini bozmuştu. Hastalığını büyük bir tevekkül ile karşıladı. Son zamanlarda daima şöyle diyordu: «İnsan bir süre yaşar ve ölür» Sanki bu sözü ile, daima hayata karşı duymakta olduğu lâkaydîyi anlatmak istemekteydi.

Buna rağmen, ağır hastalığını yenmek istercesine son demlerine kadar çalışmağa devam etti.

MORTAŞ, son mimarlık devremizde yetişen kabiliyetlerden biridir. Mesleğe, iş hayatına sayısız hizmetleri vardır.

Onu daima anacağız.

ZEKİ SAYÂR

31

(34)

KALORİFER KAZANI MONTAJ VE İŞLETMELERİNDE BACA PROBLEMİ

Yük. Mak. Mühendisi Nurettin KIZILAY

Yanmadan hasıl olan sıcak gazları atmosfere intikal ettiren baca aynı zamanda yanma havasında, yanma için lüzumlu çek- meyi de temin eder.

Kazanın randımanlı çalışması bağlı bulunduğu bacanın doğru olarak hesaplan- masına ve konstrüksiyonıına bağlıdır. Isıtma tesisi bacasına sadece kazanın bağlanması icabeder. Diğer bağlantıların bilhassa üst katlardakilerin yapılmaması lâzımdır. Kazan mümkün olduğu kadar bacaya yakın olarak monte edilmeli, ufkî baca irtibatlarından mümkün olabildiği kadar kaçınılmalıdır.

Ufkî irtibat için bir mecburiyet olursa bu kısma uygun bir akıntı verilmeli ve istikamet değişiklikleri ile kesit küçülmelerine meydan verilmemelidir.

Aşağıdaki resimler normal orta ve bü- yük tip kazanlar için baca irtibat şekille- rini göstermektedir.

Baca çekmesi :

Baca çekmesi sıcak gazlar ile dış ha- vanın özgül ağırlıklarındaki farklar dolayı- siyle temin eder. Aşağıdaki şekilde hesap- lanır :

H = h (*, il'/.) = h . c . (t. — t , ) ^v 1^< '

H.

Burada :

mmSS olarak baca çekmesini

h m. » bacanın geometrik ı'rtifaını Yci Kg/nv* » dış hava özgül ağırlığını V-t I Kg/nv* » baca gazlarının özgül ağır-

lığını

V C° » dış hava sıcaklığını t. c ° » baca gazı sıcaklığını c » baca yüksekliği ve kesitine

bağlı sabiteyi gösterir.

Yukarıdaki münasebetten baca irtifaı ne kadar fazla ve dış hava ile sıcak gazlar arasındaki sıcaklık farkı ne kadar büyük cliırsa baca çekmesinin de o kadar fazla clacağı anlaşılmaktadır.

Muayyen bir sıcaklıkta sevkedilmesi is- tenen gaz miktarı takip edeceği yolun özel direncine yani kazan iç direnci ile baca direncine baŞlıdır. Muayyen bir kazan için iç direnci takriben sabittir. Baca özel direnci ise baca yüksekliğine, genişliğine, baca iç kısmının kaba veya inceliğine, istikamet değişikliklerine bağlı olarak değişir.

â/tâ,3h te&ToJMn sjğ fsy-f yûsj'/rctr/jâacJ /r.'jbâ, >

L

m _rT^

cp

Yorj/r/Bj/s/} C.TİJ rj/'sfj 6&CJ trA'İSİ!

X--- Ş.'&TK&.T yir/?

tsnfisrsL'ss

-JSyJ ys.ıc/ttn 6jC& /rr/irûh

r&k rrfib<rf/

Baca konstrüksiyonu :

Yukarıdaki mülâhazalar muvacehesinde baca konstrüksiyonlarında aşağıdaki hu- suslar gözönünde tutulmalıdır :

1 — Baca içerisindeki gazların fazla ısı kaybına mâni olunmalıdır. Bunun için mecburiyet olmadıkça bacalar dış duvarlar- da yapılmamalıdır. Bir zaruret varsa bacalar dıştan izole edilmelidir.

2 — Gaz akınıma karşı baca iç diren- cini azaltmak için bacanın iç kısmı müm- kün olduğu kadar pürüzsüz inşa edilmelidir.

Bunıın için en iyi şekil bacanın içten sıvan- ması ise de ısı tesiri ile bu sıva bilâhare çatlıyabileceğinden tavsiye edilmez. Pürüz-

Şekil 1

süzlliğü en iyi şekilde temin için iyi kalite- de tuğlayı temiz derzle işlemek kâfi gelmektedir.

3 — İstikamet değişikliklerinden müm- kün olabildiği kadar kaçınılmalıdır. Bir zaruret varsa sapma açısının 30° yi geçme- mesi lâzımdır. Aksi takdirde resim 2 de gö- rüldüğü gibi kül toplanmalarına sebep olur.

4 — Her ne şekilde olursa olsun baca sonuna kadar ilk şekil ve kesitini mutlaka muhafaza etmelidir. Bu arada bilhassa baca şapkası ve taşıyıcı ayaklar konurken lü- zumlu serbest açıklık verilmelidir. Bu suretle gelen gazlar rahatça atmosfere çıka- bilir.