MSÖ405
ÖZEL EĞİTİM
DOÇ. DR. HATİCE BAKKALOĞLU
DERSİN İÇERİĞİ
ÜNİTE I: ÖZEL EĞİTİM
ÜNİTE II: ÖZEL EĞİTİMDE DEĞERLENDİRME
ÜNİTE III: BEP HAZIRLAMA ve ÖĞRETİMİN BİREYSELLEŞTİRİLMESİ ÜNİTE IV: KAYNAŞTIRMA ve DESTEK ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ ÜNİTE V: AİLE EĞİTİMİ
ÜNİTE VI: ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE VII: İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE VIII: GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER
ÜNİTE IX: FİZİKSEL YETERSİZLİĞİ/SÜREĞEN HASTALIĞI OLAN ÖĞRENCİLER
ÜNİTE X: DİL VE KONUŞMA BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER
ÜNİTE XI: ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER
Öğrenme Güçlüğünün Tanımlanması
Öğrenme Güçlüğünün Nedenleri
Tanılama
Öğrenme Güçlüğünün Belirlemede Kullanılan Ayırıcı Ölçütler
Ülkemizde Öğrenme Güçlüğünün Tanılanması
Yaygınlık
Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencilerin Özellikleri
Etkili Öğretim Yöntemleri
Okul Öncesi Dönemde Öğrenme Güçlüğü Gösteren Öğrencilere Sunulacak Destekler
Okul Döneminde Öğrenme Güçlüğü Gösteren Öğrencilere Sunulacak Destekler
Genel Eğitim Sınıflarında Bulunan Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencileri Desteklemek için Yapılacak Öğretimsel Düzenlemeler
Öğrenme Güçlüğünün Tanımlanması
Öğrenme güçlüğü, okuma, yazma, bilgileri
işlemleme, konuşma dili, yazı dili veya düşünme
becerileri gibi akademik becerilerde güçlükler yaşayan,
buna karşın ortalama veya ortalamanın üzerinde
zekaya sahip olan bireyler grubunu gösteren bir terim
olarak kullanılmaktadır.
Öğrenme güçlüğü ile ilgili çok çeşitli tanımların ortak özellikleri:
Öğrenme güçlüğü;
• Merkezi sinir sisteminin düzensiz gelişimi veya işlevinden kaynaklanıyor olabilir.
• Hayat boyu sürecek bir durum olabilir.
• Okuma, yazma, matematik ve dili içeren akademik alanları etkileyebilir.
• Bir beceri – başarı ayrımı tarafından tespit edilir.
• Herhangi bir yetersizlik (zihinsel, işitme ve görme gibi)
veya olumsuz çevresel koşullardan (niteliksiz öğretim,
olumsuz ekonomik koşullar, dil ve kültürel dezavantajlar)
kaynaklanmaz.
Öğrenme Güçlüğünün Nedenleri
Öğrenme güçlüğünün nedenleri kesin olarak bilinmemektedir, fakat genellikle beynin işlev tarzından kaynaklandığına inanılmaktadır.
Organik faktörler , beynin gelişimi esnasındaki farklılıklar.
Genetik faktörler , kalıtsal kanıtlar.
Çevresel faktörler, doğum öncesi veya sonrası kötü beslenme, alkol, sigara ve uyuşturucu.
Biyokimyasal faktörler, boyalı yiyecekler, tatlandırıcılar ve
vitamin eksiklikleri.
Tanılama
Öğrenme güçlükleri formal değerlendirme yöntemleri ile tanılanmaktadır.
Tanılanması güç olan bir engel grubudur.
Formal değerlendirme, sınıfta yapılan değerlendirmelerle desteklenmelidir.
Formal Değerlendirmeler, Norm bağımlı testler (aynı yaş grubu ile karşılaştırılması) yetenek ve başarı testleridir. Zeka düzeyi (yetenek testi) ile başarı puanı (başarı testi) arasındaki fark öğrenme güçlüğünün tanılanmasında birinci faktördür.
Sınıf Değerlendirmeleri, formal olmayan testler; ikincil tür veri sunar.
- ölçüt bağımlı testler,
- müfredat temelli değerlendirme,
- portfolyo değerlendirme,
- gözlemler.
Öğrenme Güçlüğünü Belirlemede Kullanılan Ayırıcı Ölçütler
Öğrenme güçlüğü tanılanırken öğrenci, değerlendirme araçları ile tanılama sürecinden geçirilmelidir.
Öğrenme güçlüğünün belirlenmesinde şu sorulara cevap verilmelidir?
1.
Öğrencinin yeteneği ve akademik başarısı arasında fark var mıdır?
2.
Öğrenme problemi dili anlamayı içeren temel psikolojik süreçlerin bir sonucu mudur?
(duyu-motor beceriler, görsel ve işitsel işlemleme, dikkat ve hafıza)Diğer olası nedenler bertaraf edilmekte midir?
Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencilerin Özellikleri
Öğrenme güçlüğü olan öğrencileri diğer öğrencilerden ayıran çeşitli özellikleri vardır.
Ancak, öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin hepsi bu özelliklerin tümüne sahip değildir.
Akademik başarısızlık
Dil bozuklukları
Zayıf güdülenme
Genelleme problemi
Zayıf sosyal beceriler
Bellek, bilişsel ve üst bilişsel problemler
Algı, motor ve genel koordinasyon problemleri
Dikkat bozukluğu ve hiperaktivite
Akademik Başarısızlık
-
Okuma (disleksi)
-
Okuduğunu anlama
-
Yazma (disgrafi)
-
Matematik (diskalküa)
Dil Bozuklukları
-
Biçim,
-
İçerik,
-
Kullanım bileşenlerinde sorun
Ö.G. olan çocukların dil problemleri özetle:
ne, nerede, niçin gibi soruları ve
pasif ve olumsuz yapıları yorumlamakta güçlük
Zayıf Güdülenme
Güdülenme, bireyin davranışlarını harekete geçirmesini ve davranışlarını yönlendirmesini sağlayan bir dürtüdür.
Güdülenme ve inanç birbiriyle ilişkilidir.
Okuldaki başarısızlık öğrencinin güdülenmesini olumsuz yönde etkiler, dolayısıyla öğrenme güçlüğü olan öğrenciler kendilerine olan inançlarını yitirirler.
Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler başarısızlıklarını yeteneksizliklerinin
bir sonucu olarak görürler.
Genelleme Problemi
Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler öğrendiklerini farklı ortamlara ve benzer becerilere aktarmakta güçlük çekmektedir.
Örneğin, okulda, temel bölme işlemini öğrenen öğrenciler, bir pizzanın parasını dört arkadaşı arasında eşit olarak
bölemeyebilir.
Zayıf Sosyal Beceriler
Sosyal becerilerdeki eksikliklerin günümüzde, öğrenme güçlüğünün yaygın ve tanımlayıcı özelliği olduğu düşünülmektedir.
Sosyal becerilerle ilgili problemler, öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin benlik kavramını, arkadaş edinme
yeteneklerini, başkalarıyla iletişim kurmalarını ve
hatta okul çalışmalarına yaklaşım tarzlarını olumsuz
yönde etkilemektedir.
Bellek, Bilişsel ve Üst Bilişsel Problemler
Bellek problemleri:
- bilgiyi işlemlemede sorun,
- bilgileri çabuk unuturlar ve
- yeni bilgileri düzenleme,
- önceki bilgi ile birleştirmede güçlük.
Bilişsel Problemler:
- farklı düşünme ve problem çözme becerilerini içerir.
- sık sık düzenlenmemiş düşünme becerileri sergilerler.
- okul yaşantılarını ve ev yaşamlarını planlama ve düzenlemede güçlük.
Üst Bilişsel Problemler:
- nasıl düşündüğünün ve
- düşüncesini nasıl kontrol edip düzenleyeceğinin farkına varmada problem.
- etkili bir şekilde nasıl çalışması gerektiğini bilmeme.
Algı, Motor ve Genel Koordinasyon Problemleri
Algı: görme, işitme ve dokunma yolu ile alınan uyaranları tanıma yeteneğidir.
duyuları doğru olarak algılama, ayırt etme,
- Görsel algı problemleri;
- şekilleri algılamama ve hatırlamama,
- harfleri tersine çevirerek algılama (b ve d),
- İşitsel algı problemleri;
- benzer sesli kelimeleri ayırmada güçlük,
- verilen yönergeleri yerine getirmede güçlük.
Motor Beceriler ve Koordinasyon Problemi:
- topu atma ve tutma gibi büyük motor becerilerde
- makas kullanma, düğme ilikleme, el yazısı gibi el-göz koordinasyonunu içeren küçük motor becerilerde problemler.
Dikkat Bozukluğu ve Hiperaktivite
Öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin %51’i dikkat bozukluğu ve hiperaktivite tanısı almıştır.
• dikkat bozukluğu + hiperaktivite
• sadece dikkat bozukluğu
Dikkat bozukluğu olan çocuklar soruyu dinlemedikleri için;
• doğru cevaplamada,
• yönergeleri izlemede,
• ders sırasında not tutmada,
• ödevlerini bitirmede,
• ödevlerine gerekli özeni vermede güçlük yaşayabilirler.
Hiperaktivite dikkat problemi ile yakından ilişkilidir.
Hiperaktif çocuklar sıralarında uzun süre oturamazlar.
Sınıftaki diğer öğrencilerin de dikkatlerinin dağılmasına neden olabilirler.
Etkili Öğretim Yöntemleri
1-Doğrudan Öğretim Yöntemi
Doğrudan öğretim yöntemi;
küçük basamaklara bölme,
öğrencinin sunumdan ne kadar yararlandığını kontrol etme,
Öğretme sorumluluğunun öğretmenden öğrenciye aktarılması,
aşamalı bir yöntem.
Konu, anlatım yöntemiyle sunulur,
Öğretmen dersi anlatırken model olur,
Yaparak gösterir,
Sorular sorar.
Etkili Öğretim Yöntemleri
2- Bilişsel Strateji Öğretimi
Bir beceriyi gerçekleştirmede yetkin olan öğrenenler bir problemi çözmek veya bir beceriyi gerçekleştirmek için sistematik yollar izlerler. Bu sistemli yollara stratejiler denir.
Stratejiler, bir beceriyi bağımsız olarak tamamlamada veya bir problemi çözmede öğrenciye rehber olan teknikler, ilkeler ve kurallardır.
Bilişsel strateji öğretiminin öğretimsel öğeleri;
1.
destekleyiciler sunma (öğretmenin model olması, yüksek sesle işlemi yapması, ipucu kartları, kontrol listeleri, şematik düzenleyiciler)
2.
hatırlatıcılar sunma (strateji basamaklarını hatırlatan akronomiler)
3.
etkileşimsel diyaloglar (içsel konuşma)
4.
üst bilişsel bilgi kazandırma (tanımsal-Ne öğreneceğiz?, işlemsel-
Strateji nasıl kullanılır?, durumsal-Stratejiler ne zaman ve hangi
bağlamlarda uygulanır?bilgi)
Bilişsel Strateji Öğretiminin Aşamaları
1.
Stratejiyi ne amaçla uyguladığını belirlemek
2.
Strateji uygulamalarına model olma veya yüksek sesle düşünmek
a. Stratejiyi küçük uygulama aşamalarına bölerek uygulamak
b. Öğretilen stratejiye yönelik belirli destekleyiciler sunmak
c. Etkileşimsel diyaloglara yer vermek
d. Strateji basamaklarını hatırlamayı kolaylaştıran hatırlatıcılara yer vermek
3.
Başlangıç uygulamalarına rehber olma
a. Etkileşimsel diyaloglara yer vermek
b. Dönüt ve düzeltmeler sunmak
c. Destekleyicileri aşamalı olarak geri çekmek
4.
Yeni örneklerle bağımsız uygulamalar yapmak
Okulöncesi Dönemde Öğrenme Güçlüğü Gösteren Öğrencilere Sunulacak Destekler
Okul öncesi dönemde dil becerilerinin desteklenmesi ve okuma yazmaya hazırlık alanlarında okuma için ön koşulların kazandırılması, okul döneminde dil ve okuma yazma alanlarında ortaya çıkabilecek güçlüklerin önlenmesine hizmet eder.
Dil becerileri
Öğretmen, etkileşim fırsatı sağlayan öğrenme ortamları hazırlamalıdır
Çocuklar öğrenirken onlara dili kullanma ve etkileşim kurma fırsatları sağlanmalıdır
Öğretmen, çocuklara dili birçok amaç için kullanma fırsatı vermelidir
Öğretmen, çocuğun konuşmasına tepki vermelidir
Okumaya hazırlık becerileri
Görsel algı, işitsel algı, yönsel motor koordinasyon, el göz koordinasyonu, küçük motor beceriler, dil becerileri
Yazmaya hazırlık becerileri
Küçük motor beceriler, el göz koordinasyonu
Okul Döneminde Öğrenme Güçlüğü Gösteren Öğrencilere Sunulacak
Destekler
Hem öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin hem de normal gelişim gösteren öğrencilerin genel eğitim ortamlarında izlenen programın amaçlarını gerçekleştirebilmesi amacı ile etkili öğretimsel düzenlemeler yapılmalıdır.
İlkokuma yazma öğretimi (ses, kelime, cümle sırası, el yazısı )
Okuduğunu anlama öğretimi (çözümleme, kelime hazinesi, akıcılık, anlama)
Yazılı ifade öğretimi (planlama, taslak oluşturma, düzeltme)
Genel Eğitim Sınıflarında Bulunan Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencileri Desteklemek İçin Yapılacak Öğretimsel Düzenlemeler
Fiziksel ortam düzenlenmelidir
Günlük rutinler belirlenmeli ve izlenmelidir
Öğretim materyallerinde uyarlama yapılmalıdır
Çalışma becerilerinin öğretimi yapılmalıdır
Ders sunumunda çeşitli materyallere yer verilmelidir
Öğretim uygun hale getirilmelidir
Sık sık yoklamalar yapmalıdır
Açık yönergeler verilmeli ve ulaşılması kolay hedefler konmalıdır
Öğrencilere nasıl öğrenecekleri öğretilmelidir
Müfredata dayalı değerlendirmeler yapılmalıdır
Düzenli aralıklarla kontroller yapılmalıdır
Önceki öğrenmelerle yeni öğrenmeler birleştirilmelidir
Öğrencinin derse katılımı sağlanmalıdır
Ölçüt temelli olarak öğretim düzenlenmelidir
