Bibliyometrik Ölçevlerin Akademik Yükseltme, Araş9rma ve Yayın Desteği İçin Kullanımı

(1)

Bibliyometrik Ölçevlerin Akademik

Yükseltme, Araş9rma ve Yayın Desteği İçin Kullanımı

Yaşar Tonta

Hace%epe Üniversitesi

Bilgi ve Belge Yöne4mi Bölümü 06800 Beytepe, Ankara

yunus.hace%epe.edu.tr/~tonta/tonta.html yasartonta@gmail.com

@yasartonta

Hace%epe Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi, 4 Mayıs 2015, Beytepe, Ankara

(2)

Plan

•  AraşPrma değerlendirme

–  Akademik performans (öğre4m üyeliğine yükseltme) –  AraşPrma ve yayın desteği

•  Bibliyometrik ve bilimetrik (scientometric) ölçevler (measures)

–  Dergi etki faktörü –  H dizini

•  Bibliyometrik ölçevlerin araşPrma değerlendirmede kullanımı

•  Sonuç

(3)

Türkiye’de üniversite ve yayın sayıları

•  185 üniversite (2014 bütçesi 16,9 milyar lira)

•  5.139.460 öğrenci

•  150.820 öğre4m elemanı (69.850 öğre4m üyesi)

•  50.752 kitap

–  %14’ü (7171) akademik kitap

•  1679 bilimsel akademik dergi

•  DergiPark (ULAKBİM)

–  597 açık erişim dergi

–  136.203 açık erişim makale

•  Web of Science

–  Toplam yayın sayısı: 385.395 (dünyada 18. sırada) –  Türkiye’de yayımlanan dergi sayısı: 70

Kaynak: h%ps://ista4s4k.yok.gov.tr/; h%p://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1086; Kozak, 2014; h%p://dergipark.ulakbim.gov.tr; h%p://webofscience.com

(4)

Yıl Yayın sayısı

1990 1181

1991 1404

1992 1748

1993 2287

1994 2933

1995 3423

1996 4408

1997 5183

1998 6058

1999 6708

2000 6984

2001 8428

2002 10819

2003 13206

2004 16358

2005 17653

2006 20114

2007 24175

2008 25128

2009 28525

2010 29480

2011 30425

2012 32841

2013 35717

2014 34231

0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 40000

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Türkiye'nin yayın sayısı

Kaynak: h%p://webofscience.com, 26 Nisan 2015

(5)

AraşPrma değerlendirme

•  Akran değerlendirmesi

•  Ekonomik göstergeler (ör., GSMH’nin AR-‐GE’ye harcanan yüzdesi, Frasca- Manual for the

Measurement of Scien-ﬁc and Technical Ac-vi-es)

•  Akademik performans

–  Öğre4m üyeliğine yükseltme

•  AraşPrma ve yayın desteği

–  AraşPrma desteği (ör., Research Excellence Framework (REF)

–  Yayın desteği (ör., TÜBİTAK, üniversiteler)

(6)

Etki faktörü takınPsı

Kaynak: Hicks ve diğerleri, 2015, s. 431

(7)

Dergi Etki Faktörü (DEF)

•  APf dizinleri (cita4on indexes)

•  Web of Science (WoS)

•  Journal Cita4on Reports (JCR)

•  Dergi etki faktörü (Journal Impact Factor)

–  Kütüphanecilere koleksiyon geliş4rmede yardımcı olmak amacıyla geliş4rildi

–  Bir dergide çıkan yayınlara yapılan ortalama aPf sayısı (aPf sayısı / yayın sayısı)

IF ₂ = 4,699

IF ₅ = 5,009

(8)

DEF niçin iyi bir ölçev değil?

(9)

Çarpık dağılımlar

•  11.500 derginin %43’ünün DEF’i 0 ile 1 arasında (2012 JCR)

•  Türkiye kökenli fen dergilerinin %90’ının, sosyal bilim

dergilerinin ise tamamının DEF’i 0 ile 1 arasında (FB ortanca:

0,396, SB ortanca: 0,246)

•  Hiç aPf almayan yayınlar Türkiye

Kaynak: Al ve Soydal, 2014; Casadevall ve Fang, 2014; Hicks, 2015; Seglen, 1997; Sgroi ve Oswald, 2013, s. F256; Tonta, 2014a, 2014b, 2015; SCImago, 2015,

h%p://www.scimagojr.com

(10)

Yayın ve aPf örüntüleri farklı

•  Ekonomide en çok aPf yapılan makalenin aPf sayısı 60, Fen Bilimlerindekinin ise > 1000 (2008-‐2012)

•  En yüksek DEF Matema4k dergileri için 3, Doku Biyolojisi dergileri için 30

Kaynak: Al ve Soydal, 2014; Casadevall ve Fang, 2014; Hicks, 2015; Seglen, 1997; Sgroi ve Oswald, 2013, s. F256; Tonta, 2014a, 2014b, 2015; LSE, 2011, s. 26

(11)

Değişen yayıncı poli4kaları

•  Thomson Reuters’ın 2006’daki genişleme kararı

•  DEF’in manipülasyona açık olması

JCR’deki dergi sayısı

Kaynak: Al ve Soydal, 2014; Tonta, 2014a, 2014b

(12)

DEF akademik performans ölçümlerinde kullanılmamalı

•  Çünkü tek tek makalelerin kalitesini ölçmüyor

•  Ama sıklıkla akademik yükseltme kararları DEF’e dayanarak veriliyor

•  YÖK’ün ve üniversitelerin akademik yükseltme ölçütleri

Kaynak: Al ve Soydal, 2014; Tonta, 2014a, 2014b, 2015

(13)

DEF’in araşPrma ve yayın desteği

için kullanımı

(14)

TÜBİTAK UBYT Programı

•  Uluslararası Bilimsel Yayınları Teşvik Programı (1993-‐ )

•  2013’e kadar teşvik, JCR’den alınan DEF’lere göre verildi

•  Dergiler A, B, C, D diye sınıﬂandı

•  2013’te TÜBİTAK kendi tanımladığı DEF’e göre teşvik vermeye başladı

–  **TÜBİTAK DEF = 5 yıllık DEF * a9f yarı yaşamı (aPf yapılan makalelerin** ortanca yaşı)

–  Ortalamanın ± 2 SS üstündeki dergilere en yüksek/en düşük destek

•  2014’te makale etki skoru (MES) kullanılmaya başlandı

–  MES bir makalenin ortalama etkisini ölçüyor

–  Google’ın PageRank algoritmasında olduğu gibi bir makaleye yüksek aPf alan dergilerden gelen aPﬂara daha çok ağırlık veriliyor

Kaynak: Tonta, 2014a, 2014b, 2015

(15)

Uluslararası Bilimsel Yayınları Teşvik (UBYT)

2011 2012 2013 2014

8,01 8,15

10,06

11,5

11,342 11,708

10,653

[VALUE]0

11,721 12,053

11,199

12,449

Türkiye Adresli UBYT Programı Yıllık İşlem Sayıları

Teşvik Tutarı (Milyon TL) Yayın Sayısı AraşPrmacı Sayısı

Kaynak: Satoğlu, 2015 h%p://193.140.98.158/wp-‐content/uploads/2015/03/ULAKBIM_EYES-‐Acilis.pptx

(16)

TÜBİTAK’ın yıllara göre yayın destek miktarı (2012-‐2014)

Kaynak: Tonta, 2015

Yıllar arası Pearson korelasyon katsayıları

•  2012-‐2013 r = 0,29

•  2012-‐2014 r = 0,23

•  2013-‐2014 r = 0,77

(17)

Yayın desteği ile ilgili sorunlar

•  DEF gibi dergilerin aPf yarı yaşamı dağılımları da çarpık

•  APf yarı yaşamının makale kalitesiyle ilgisi yok, literatür eskimesiyle ilgisi var

•  2012’de en yüksek destek alan 13 Arkeoloji dergisinden sadece 3’ü 2013’te en yüksek destek alabildi, 4’ü ise en düşük destek aldı

•  2013’te Jeoloji dergilerinin %56’sı daha düşük destek aldı, %49’u yanlış sınıﬂandı

•  DEF ile makale etki skoru arasındaki korelasyon r = 0,90

–  (N=5900 dergi, JCR 2007)

•  Yüksek DEF => Yüksek makale etki skoru

•  TÜBİTAK UBYT Programı gözden geçirilmeli ya da kaldırılmalı

Kaynak: Batmaz, 2013; YalPrak, 2014; Arendt, 2010; Tonta, 2014a, 2015

(18)

H Dizini

Kaynak: Hirsch, 2005, s. 16570

aPf sayısı

makale sayısı

Bir araşPrmacının aPf dizinlerinde listelenen dergilerde yayımlanan h sayıdaki makalesinin her birine en az h sayıda aPf yapılması

AraşPrma grubu, üniversite ve ülkeler için de h dizinleri hesaplanıyor

Web of Science Scopus

Google Scholar

(19)

H diziniyle ilgili sorunlar

(20)

Yapısal sorunlar

•  “Zekice bir buluş” ama bazı manPksal gerekirlikleri karşılamıyor

•  H dizini makale sayısıyla sınırlı

•  Hesaplamada ortak yazarlık dikkate alınmıyor

•  APﬂara dayanıyor

•  APf örüntüleri konulara göre farklı

•  Normalizasyon sorunu var (PoP, Scholarometer)

•  Manipülasyona açık

Kaynak: Rousseau, García-‐Zorita ve Sanz-‐Casado, 2013, s. 299; Hirsch, 2007

(21)

Sosyal bilimcilerin ortalama h skorları (N=120, LSE)

Konu Ortalama h skoru

Coğrafya 5,04

Ekonomi 4,83

Siyaset bilimi 2,46

Sosyoloji 2,38

Hukuk 1,25

Kaynak: LSE, 2011, s. 87

(22)

Matema4kte ilk 10 üniversite (USNWR)

1.  UC Berkeley 2.  Stanford 3.  Princeton 4.  UCLA

5.  Oxford 6.  Harvard

7.  King Abdulaziz University

8.  Pierre and Marie Curie – Paris 6 9.  Hong Kong University

10.  University of Cambridge

Kaynak: h%p://www.usnews.com/educa4on/best-‐global-‐universi4es/mathema4cs; Pachter, 2014; h%p://highlycited.com

James O Berger, Mathema4cs, Duke University, USA; King Abdulaziz University, S. Arabia

•  MIT 11. sırada!

•  KAU, highlycited.com

listesindeki en yüksek aPf alan (üst %1) 99 matema4kçiden

%25’ini (24) işe almış.. (4’ü tam zamanlı, 20’si yarım zamanlı

•  Highlycited.com’daki tüm

alanlardaki 3215 bilimciden 29’u ilk, 141’i (%4,4) ikinci adres

olarak KAU’yu göstermiş. KAU’yu sadece 3 kişi tek adres olarak göstermiş.

Michael Gratzel, Chemistry, Ecole Polytechnique Federale de Lausanne (80%), Switzerland; King

Abdulaziz University (15%), S. Arabia; Nanyang Technological University (5%), Singapore

(23)

Geçerlik sorunu

•  Akran değerlendirmesi sonuçları ile h dizini arasındaki korelasyon düşük

Farklı araşPrma gruplarının 2008 yılı h dizinleri ile akran değerlendirmesi skorları (r = 0,62)

Kaynak: h%p://blogs.lse.ac.uk/impactofsocialsciences/2014/12/16/predic4ng-‐the-‐results-‐of-‐the-‐ref/

(24)

H dizini ve Nobel Ödülü

•  H dizini ve aPf oranları Nobel ödülü

kazananları tahmin etmek için bile kullanılıyor

•  "h-‐80 sayısını aşan bilim insanları dünyada Nobel ödülü alabilecek insanlar arasına

giriyor." (Bursalı, 2014)

•  Ama ikisi arasında bir korelasyon yok

Kaynak: Avcı, 2012; Bursalı, 2014; Doğan ve Soylak, 2014;Hace%epe, 2013; Hirsh, 2005; Pendlebury, 2009; Marques, 2013; Van der Wall, 2011

(25)

Peter Higgs, 2013 Nobel Ödülü (Fizik)

"Bugün akademik bir işe giremem. Bu kadar basit".

H = 11 Yayın sayısı

APf sayısı

1968-‐1996 arası sadece 1 yayın

Kaynak: h%p://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5f/Nobel_Prize_24_2013.jpg;

h%p://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-‐higgs-‐boson-‐academic-‐system; Web of Science, 24 Nisan 2015

(26)

H dizini akademik performans ölçümlerinde kullanılmamalı

•  Zamanla ilgili

•  Dolayısıyla (özellikle kısa dönemli) araş9rma değerlendirme için kullanılmamalıdır

•  Ama akademik yükseltme, araşPrma ve yayın desteği için kullanılıyor

•  TÜBA üyelikleri

•  H.Ü. akademik yükseltme ölçütleri taslağı

(2013)

(27)

Sonuç

•  Dergi etki faktörü: "öldürücü cazibe", "fakirin aPf analizi"

•  "... bibliyometrik performans göstergeleri (tek tek değil) sadece toplu olarak ve açıkça tanımlanmış uygulama kurallarına göre

yapılan akran değerlendirmesiyle birlikte kullanılmalı" (abç) (IEEE, 2013)

•  Nicel değerlendirme akran değerlendirmesini desteklemeli, onun yerine geçmemeli

•  Performans kurumun araşPrma misyonuyla karşılaşPrılarak ölçülmeli

•  Alanlara göre yayın/aPf uygulamalarındaki farklılıklar dikkate alınmalı

•  Bibliyometrik ölçevler makalelerin, araş9rmacıların ve kurumların kalitesini ölçmek ve birbiriyle karşılaş9rmak için kullanılmamalı

Kaynak: Van Raan, 2005; IEEE, 2013; Hicks ve diğerleri, 2015; Marx ve Bornmann, 2013; h%p://am.ascb.org/dora/

(28)

Son söz

"Önemli olan her şey sayılamayabilir, ve sayılabilen her şey önemli değildir."

-‐-‐ William Bruce Cameron, 1963

"Bir ölçev hedef haline gelince iyi bir ölçev olmaktan çıkar."

-‐-‐ Charles Goodhart, 1975

Kaynak: h%p://quoteinves4gator.com/2010/05/26/everything-‐counts-‐einstein/; h%p://en.wikipedia.org/wiki/Goodhart%27s_law

(29)

Kaynak: h%p://issi2015.org/en/

(30)

Kaynaklar

•  Al, U. ve Soydal. İ. (2014). Akademinin aPf dizinleri ile savaşı. HaceKepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 31(1): 23-‐42. h%p://yunus.hace%epe.edu.tr/~umutal/publica4ons/war.pdf

•  Arendt, J. (2010). Are ar4cle influence scores comparable across scien4fic fields? Issues in Science and Technology Librarianship, No. 60. h%p://www.istl.org/10-‐winter/refereed2.html

•  Avcı, B. (2012, 15 Haziran). Hükümet kurumlarının atadığı yeni TÜBA üyelerinin bilimsel başarımları. Cumhuriyet Bilim ve Teknoloji, No. 1317, s. 14.

•  Batmaz, A. (2013, 14 Haziran). Türkiye’de bilim üre4mi ve arkeoloji. Cumhuriyet Bilim ve Teknoloji, (1369), 18.

•  Best Global Universi4es for Mathema4cs. h%p://www.usnews.com/educa4on/best-‐global-‐universi4es/mathema4cs

•  Bornmann, M. ve Leydesdorﬀ, L. (2014). Scientometrics in a changing research landscape. EMBO Reports, 15(12): 1228-‐1232.

•  Bursalı, O. (2014, 10 Ekim). Bilimsel başarılarımız. Ne kadar sevinmeliyiz? Cumhuriyet Bilim ve Teknoloji, No. 1438. h%p://orhanbursali.blogspot.com.tr/2014/10/bilimsel-‐basarm-‐listesi-‐i-‐bilimsel.html

•  Casadevall, A. ve Fang, F.C. (2014). Causes for the persistence of impact factor mania. mBio, 5(2). tarihinde h%p://mbio.asm.org/content/5/2/e00064-‐14.full.pdf

•  Centre for Science and Technology Studies. (2007). Scoping study on the use of bibliometric analysis to measure the quality of research in UK higher educa4on ins4tu4ons. Report to HEFCE. Leiden: Centre for Science and Technology Studies, Leiden University.

•  Doğan, M.H. ve Soylak, M. (2014, 10 Ekim). Hangi bilim insanlarımızın başarıları hızla arPyor? Cumhuriyet Bilim ve Teknoloji Dergisi, No. 1438, pp. 10-‐11.

•  Hace%epe Üniversitesi Öğre4m Üyeliğine Yükseltme ve Atama Kriterleri Taslağı Genel (GSF ve ADK hariç). (2013, 25 Haziran).

•  Harnad, Stevan (2009). Open access scientometrics and the UK Research Assessment Exercise. Scientometrics, 79(1): 147-‐156. h%p://www.archipel.uqam.ca/2440/1/scientometproofs.pdf

•  Hicks, D., Wouters, P., Waltman, L., de Rijcke, S. ve Rafols, I. (2015, 23 Nisan). The Leiden Manifesto for research metrics. Nature, 520, 429-‐431.

h%p://www.nature.com/polopoly_fs/1.17351!/menu/main/topColumns/topLe‰Column/pdf/520429a.pdf

•  Hirsch, J.E. (2005). An index to quan4fy an individual’s scien4ﬁc research output. PNAS, 102(46), 16569-‐16572.

•  Hirsch, J.E. (2007). Does the h index have predic4ve power? PNAS, 104(49), 19193-‐19198.

•  Kozak, N. (2014). Türkiye akademik dergiler rehberi-‐2014. Ankara: Detay Yayıncılık.

•  LSE Public Policy Group. (Nisan 2011). Maximizing the impacts of your research: A handbook for social scien4sts.

h%p://www.lse.ac.uk/government/research/resgroups/LSEPublicPolicy/Docs/LSE_Impact_Handbook_April_2011.pdf

•  Leydesdorﬀ, L. (2005, November 10). Evalua4on of research and evolu4on of science indicators. Current Science, 89(9), 1510-‐1517. h%p://arxiv.org/‰p/arxiv/papers/0911/0911.4298.pdf

•  Marques, F. (May 2013). The limits of the h-‐index. Revista Pesquisa FAPESP, Edi4on 207. h%p://revistapesquisa.fapesp.br/en/2013/06/25/the-‐limits-‐of-‐the-‐h-‐index/.

•  Marx, W. ve Bornmann, L. (2013). Journal Impact Factor: “the poor man’s cita4on analysis” and alterna4ve approaches. European Science Edi-ng, 39(2), 62-‐63.

h%p://www.ease.org.uk/sites/default/ﬁles/aug13pageslowres.pdf.

•  Mryglod, O., Kenna, R., Holovatch, Y. ve Berche, B. (2014). Predic4ng the results of the REF using departmental h-‐index: A look at biology, chemistry, physics, and sociology.

h%p://blogs.lse.ac.uk/impactofsocialsciences/2014/12/16/predic4ng-‐the-‐results-‐of-‐the-‐ref/

•  Pachter, L. (2014, 31 Ekim). To some a cita4on is worth $3 per year. h%ps://liorpachter.wordpress.com/2014/10/31/

•  Pendlebury, D. (2009 November). Discover the power of quan4ta4ve analysis: The art and science of iden4fying future Nobel laureates (slides).

h%p://ip-‐science.thomsonreuters.com/m/pdfs/Iden4fying_Nobel_Laureates.pdf

•  Rousseau, R., García-‐Zorita, C. ve Sanz-‐Casado, E. (2013). The h-‐bubble. Journal of Informetrics, 7, 294-‐300.

•  Satoğlu, M.M. (2015, 4 Mart). Bilimsel yayınlarda kaliteye ulaşmak: Editör ve yazar eği4m seminerleri. h%p://193.140.98.158/wp-‐content/uploads/2015/03/ULAKBIM_EYES-‐Acilis.pptx

•  SCImago. (2015). SJR — SCImago Journal & Country Rank. h%p://www.scimagojr.com.

•  Seglen, P.O. (1997, Şubat 15). Why the impact factor of journals should not be used for evalua4ng research. Bri4sh Medical Journal, 314(7079):498-‐502. h%p://www.dcscience.net/seglen97.pdf

•  Sgroi, D. ve Oswald, A.J. (2013). How should peer-‐review panels behave? The Economic Journal, 123(570), F255–F278.

•  Tonta, Y. (2014a). Akademik Performans, Öğre4m Üyeliğine Yükseltme ve Yayın Destekleme Ölçütleriyle İlgili Bir Değerlendirme (yayımlanmamış makale).

h%p://yunus.hace%epe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-‐yukseltme-‐kriterleri-‐hakkinda-‐degerlendirme-‐11-‐Temmuz-‐2014.pdf.

•  Tonta, Y. (2014b). Use and Misuse of Bibliometric Measures for Assessment of Academic Performance, Tenure and Publica4on Support. Metrics 2014: Workshop on Informetric and Scientometric Research (SIG/MET). 77th Annual Mee-ng of the Associa-on for Informa-on Science and Technology, October 31-‐November 5, 2014, SeaKle, WA. Bildirinin tam metni: h%p://bit.ly/1ur3cGN; Slaytlar:

h%p://slidesha.re/10VuVTf

•  Tonta, Y. (2015). Support Programs to Increase the Number of Scien4ﬁc Publica4ons Using Bibliometric Measures: The Turkish Case (bildiri). ISSI 2015, June 29-‐July 4, 2015, İstanbul.

•  Van Raan, A.F.J. (2005). Fatal a%rac4on: conceptual and methodological problems in the ranking of universi4es by bibliometric methods. Scientometrics, 62(1), 133–43.

•  YalPrak, C. (2014, 21 Mart). TÜBİTAK yayın teşvik sistemini değiş4rmeli! Cumhuriyet Bilim ve Teknoloji, No. 1409, s. 18.

(31)

Bibliyometrik Ölçevlerin Akademik Yükseltme, Araş9rma ve Yayın Desteği İçin Kullanımı