Tekirdag Ziraat Fakültesi Dergisi ,. , .., .„ ..,„,..,, , , ^ , . , „ . ^ ,r , Katar veark., 20129(3) Journalof Tekirdag Agncultural Faculty
Ankara Ekolojik Ko$ullarinda Farkh Ekim Zamanlarmm Ketencik (Camelina Sativa (L) Crantz) Bitkisinin Yag Orani Ve Bile$imi Üzerine Olan Etkisinin
Belirlenmesi D. Katar^ Y.Arslan'
Osmangazi Üniversitesi Ziraat Fakültesi -ESKÍ5EHÍR
^Tarla Bitkileri Merkez Arajtirma Enstitüsü-ANKARA
Bu çalijma, Ankara ekolojik kojullannda 2010-2011 yiii vejetasyon döneminde 8 farkh ekim zaman m ketencik {Camelina sativa (L.) Crantz) bitkisinin yagverimi,yagorani ve bilejenleri üzerine etkisi ni belirlemek amaciyla yürütülmüjtür. Denemede8farkli ekimzamani olarak; 2010yilindaki 1 Ekim(l), 15 Ekim(2), 1 Kasim(3), 15 Kasim (4)ve 2011yihndaki 15 Mart (5), 1 Nisan(6), 15Nisan(7) ile 1 Mayis (8) tarihieri kullanilmiçtir. Deneme Tesadüf BLoklan d eneme desenine göre üc tekerrürlü olarak kurulmuçtur. Ara 5tirmada 8 farkli ekim zamanmm, yag verimi (kg/da),ya|orani (%)ve yagasidikompozisyonuna etkisi beiirlenmi5tir. Çahjmada, ekim zamanlarma bagli yag verimi 0,32-129,78 kg/da ve yag orani ise % 20,57-39,47 arasinda degijtigi görüimüjtür. En yüksek yag verimi 129,78 kg/da ile 1. ekim zamanmdan almmijtir. Ayni 5e kilde en yüksek yag orani % 39,47 ile 4. ekim zaman mdan a Immijtir. Tüm ekim zamanlan için a na yag asitlerilinolenik asit (% 24,86-32,26), linole i k (% 18,45-23,36), oleik (%
16,03-17,59) ve palmitik (% 5,89-7,04) asittir.
Anahtar kelimeler: Ketencik, Camelina sativa (L.) Crantz, yag orani, yag asitleri, yag verimi.
Determination of Effect of Different Sowing Dates on Oil Content and Fatty Acid Composition in Cameiina (Camelina sativa (L) Crantz) under Ankara
Ecological Condition
The research was conducted to determine the oil yield, oil content and fatty a cid composition of different sowing dates in false flax (Come//nosot(\/o(L.) Crantz) under Ankara dried condition in 2010-2011 vegetation season.
SowingdateswereOctoberl, October 15, November l a n d November 15 in 2010, and March 15, April 1, April 15 and Maylin 2011. In thisstudythe experimental design was randomized complete block design with three replications. In research, the oil yield (kg/da), oil content (%) and fatty a cid componenets were examined in differentsowingdates. The va lues of oil content (%), oil yield (kg/da) among the different sowing dates ranged from 20,57 to 39,47% and 0,32 to 129,78 kg/da, respectively. Accordingto the result of this research, the first sowing date gave the highest va lue of the oil yield (129,78 kg/da). The highest oil content (39,47) was also recorded for the fourthsowingdate. Fatty adds, I inolenic add (24,86-32,26%), I inoleic acid (18,45-23,36 %), oleic acid (16,03-17,59
%) and palmitic acid (5,89-7,04 5%), were main oil components forall sowing dates.
Key words: Camelina, Camelina sotiva (L.) Crantz, oil content, fatty acids and oil yield.
Ketencik (Camelina sativa (L) Crantz) kuzey yakiti olarak kullanilmaya uygun oldugu Avrupa ve orta Asya'nin dogal bitkisi olup bu aniajilmasiyla ketencik bitkisi tekrar dikkatleri bölgelerdeki arkeolojik kazilara bakildigmda en az üzerine çekmijtir (Zubr, 1997; Kurt veSeyis, 2008 3000 yildir Avrupa'da tariminm yapildigi ). Bu yillardansonra bafta Almanya, Rusya veABD anla5ilmaktadir(Zubr, 1997 ). Ketencik bitkisinin olmak üzere birçok ülkedebitkiyle ilgili hem islah 194O'li yillarm bacina kadar Dogu Avrupa ve ve hem de agronomik çahjmalara hiz verilmi5tir.
Rusya'da yaygin bir jekilde üretimi yapilmijtir. Almanya'da yürütülen islah çahçmalarinda % 0 Fakat daha sonraki yillarda yerini kanolaya erusikasitliçejitlerislahedilmijdurumdadir (Kurt birakmiftir (Crowley and Fröhlich, 1998). veSeyis, 2008).
198O'li yillarla birlikte omega-3 yag asitlerinin Ketencik bitkisinin verim ve verim komponentleri bitkisel kaynaklardan temin edilmesi fikrinin öne ekim zamanmdan ve birim alana atilacak olan
Tekirdag Ziraat Fakültesi Dergisi Journal of Tekirdag Agricuiturai Faculty
etkilenmektedir. Geç kalan ekimier yerimi önerpli düzeyde azaltmaktadir(Koneiusá'naKareauskiene, 2010). Almanya'da, Estonya'da, ingiltere'de ve ABD'de yürütülen çalijmalar, keteneik bitkisinin tohum veriminin kullanilan varyeteye, ekim zamanma, birim alana atilan tohumiuk miktarma, özellikle azot ve sülfür gübrelemesine, bölgenin iklimyetoprakyapisina bagli olarak 80-400 kg/da arasmda degi^tigi bi I di ri I mektedir (Agegnehuand Honermeier, 1997; Akk and llumae, 2005; Wysoeki and Sirovatka, 2007; Koneius and Kareauskíene, 2010; Pan et al., 2011).
Keteneik tohumunun yag oranini belirlemek üzere birçok çaliçma yürütülmü? olup, genelde bitkinin yazlik çejitlerinde % 42 dolayinda yag bulunmufken, kijlik çejitlerde ise bu oran biraz daha yüksek olup % 45'lere ulajmaktadir (Zubr, 1997; Kurt ve Seyis, 2008 ). Yapilan diger bir çalijmada yag oranmín % 25-48 arasmda degijtigi bildirilmektedir. Bitkinin sahip oldugu yüksek adaptasyon kabiliyetine bagli olarak degi§ik çevrelerde yetijtirilebilmekte ve buna bagli olarak da yag oraninda, büyük bir varyasyon görülebilmektedir. Ayriea yazlik ve kiçlik olarak da yetijtirilebilmesi yag oranmdaki varyasyonun önemli bir nedeni olmaktadir (Koneius and Kareauskíene, 2010).
Yaglitohumiardaneldeedilen bitkisel yaglarfarkii amaçlarla kullanilmaktadir. Bitkisel yaglardan insan beslenmesinde faydalanildigi gibi farmakolojide, endüstride ve biyoyakit olarak da faydalanilmaktadir. Bir bitkisel yagín hangi amaçlarla kullanilaeagini belirleyen en önemli faktör ise yag asitleri komposizyon durumudur.
Örnegin, erusik asit oraní yüksek yaglar yemeklik olarak tereih edilmezken sanayide çok farkli amaçlarla ba$arili bir $ekilde kullanilmaktadir.
Diger taraftan linolenik asit oraní çok yüksek Çizelge 1. Deneme Yerinin Toprak Özellikleri Table 1. Soil Charaeteristies of Researeh Area
Katar ve ark., 20129(3)
yaglar oksidasyon stabilitesinin dü$üklügü nedeniyle yaygín olarak yemeklik yag kullaniminda tereih edilmezken, iyi tutujup yanmasi nedeniyle biyoyakit olarak kullaniminda tereih edilmektedir (Abromovie et al., 2007; Frohlie and Riee, 2005;
Sabzalian et al. 2008). Keteneik bitkisinin yag asitleri kompozisyonu üzerinde yapilan arajtirmalar, % 15.0-20.0 oleik asit, % 18.0-25.0 I i nol eik asit, % 27.0-35.01 i nolenik asit, % 12.0-15.0 ekosenoik asit ve % 0.0-4.0 erusik asit bulundugu bildirilmektedir (Budin et al., 1995). Keteneik bitkisi genel anlamda tanelerindeki yagda % 12 dolayinda doymu? yag asidine sahip iken, % 88 dolayinda da doymami? yag asidine sahip bir bitkidir (Angelini etal. 1997).
Arajtirmanin amaei, kijlik ve yazlik olarak farkli zamanlarda yapilan ekimierin keteneik bitkisinde yag oraní, yag verimi ve yag asitleri bilejimi üzerine etkisini belirlemektir.
Materyal ve Yöntem
Materyal
Arajtirmada materyal olarak Ondokuz Mayis Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü'nden temin edilen keteneik (Camelina sativa (L) Crantz) populasyonlarmm tohumiari kullanilmi$tir.
iklimve Toprak Özellikleri
Arajtirmanin yapildigi deneme alaní düz ya da düze yakín egimierde iyi drenajli derin ve orta derin az taçli ve tacsiz, killi-tmli topraklardan olujmaktadir. Toprak pH'si 8.06, tuz içerigi % 0.041, organik madde % 1.57, kireç oraní
%2.65'dir (Çizelge 1).
Bünye Kireç (Strueture (lime)
Toplam Tuz (Total
salt) (%)
Yarayijli Fosfor (Available Phosphorus)
(P2O5) (kg/da)
Yarayijli Potasyum (Available Potassium)
(K2O) (kg/da)
pH
Organik Madde (Organie
Matter)
Killi-tinli (Clay-
oam)
2.65 0.041 11.41 215.233 8.06 1.57
Kaynak: Toprak Gübre ve Su Kaynakian Merkez Arajtirma Enstitüsü
Tekirdag Ziraat Fakültesi Dergisi JournalofTekirdag Agricultural Faculty
Çizelge 2. Cal ifma Alaninm Aylik iklim Veri I eri
Table 2. Monthly Climatic Data on Study Area in Ankara
Katar veark., 20129(3)
Mayis-May Yillar- • Ocak- J u b a t - Mart- Nisan-
Years Jan. Febr. March April
Toplamyagij-TotaI Rainfall (mm)
Haziran June
Temmuz- July
2010 2011 1975- 2010 2010 2011 1975- 2010 2010 2011 1975- 2010 Yillar-
Years 201Ó 2011 1975- 2010 2010 2011 1975- 2010
2010 2011 1975- 2010
56.2 28.0 39.2
1.2 0.2 0.3
58.8 59.7 58.2
A|ustos- August
0.0 0.2
12.4
25.5 21.0.
23.2
62.5 60.4 61.3
39.4
5.033.6
4.0
-0.6
2.159.5 62.1 59.4
41.0 42.0 36.1
13,8 35.0
50.022.0 86.0
49.7
Ortalama Sicaklik-Mean Temperature (°C)7.0 9.4 15.0 3.0 8.0 12.0
6.2
11.3 16.0
76.0 37.0
35.1
19.0 17.0
20.2 Ortalama Nem-Mean Humidity (%)60.1 61.2 60.5 62.4 60.8 60.7
61.2
60.8 60.3Eylül- Ekim- Kasim- September October November
Toplam Yagi^-Total Rainfall (mm)
3.0 16.5 26.4 0.0 81.6 24.0
18.9
32.5 36.0Ortalam sicaklik-Mean Temperature (°C) 16.7 14.5 5.2 17.0 12.3 8.7
18.7 13.0 6.8
Ortalama Nem-Mean Humidity (%) 61.7 65.2 59.4
42.6
3.4 4.6 2.2
61.2 63.1
57.8
60.7
57.3
57.9
61.4 60.8 59.2
20.2 13.0 16.0
21.0 23.0
23.558.6 58.9 59.1 Arahk- December
65.6 50.0
57.4 58.4 60.0 Topl./Ortlm
Tot/Mea n
379.9 401.8
402.1 11.8 10.5 12.0
60.5 60.0 60.1
Kaynak: Meteoroloji Genel MüdürlügüÇalijmanm yürütüldügü 2010 ve 2011 yillarma ait iklim veri I eri Ci zel ge 2'de veri I mi jti r. 2011 yil ma ait toplam yagij (401.8 mm) bölgenin uzun yillarma aityagi$la (402.1 mm) yakla$ikolarakaynidir. Bitki için önemli bir dönem olan 2011 yilinin Mayis ayinda düjen (86.0 mm) yagij çalijma açisindan önem tajimaktadir. Cünkü ayni aya ait uzun yillarm yagí? degeri 49.7 mm'dir.
Yöntem
Bu çalijma 2010 ve 2011 yillarinda Tarla Bitkileri
Ankara merkezde bulunan arazisinde yürütülmüjtür. Deneme, Tesadüf Bloklari Deneme Desenine göre üc tekerrürlü olarak kurulmujtur.
Denemede 8 farkh ekim zamaní olarak 2010 yili (1 Ekim (1), 15 Ekim(2), 1 Kasim(3) ve 15 Kasim(4) ile 2011 yih 15 Mart(5), 1 Nisan (6), 15 Nisan( 7) ve 1 Mayis(8)) tarihieri kullanilmijtir. Her parsel 5 m uzunlugunda ve 60 cm (4 sira ve sira arasi 15 cm) genijliginde ve parselin alaní 3 m^ olacak jekilde hazirlanmijtir. Denemenin ekimi sonbaharda 1 Ekimden ba$lanarak belirtilen zamanlarda yapilmijtir. Denemede her hangi bir gübre ve ilaç
Tekirdag Ziraat Fakühiesi Dergisi ^ ^ , n/inn/ii f c-r ,• .J A • u ,r u Katar ve ark., 20129(3) Journal of Tekirdag Agncultural Faculty '
Mayis aylarmda seyreltmeler yapilmij ve bu düzeylerini belirleyebilmek amaciyla Duncan Testi seyreltmeyle bitkiler arasi sira üzeri mesafe 5 cm kullanilmijtir (Düzgünej ve ark. 1987). Tüm olacak sekilde ayarlanmijtir. Denemenin hasadi istatistikî hesaplamalar bilgisayarda MSTAT-C 20.07.2011'de yapilmijtir. Tarla denemesinde paket programi kullanilarakyapilmijtir^
herhangi birsulama uygulamasiyapilmamijtir. Yag
oranlan ve yag asitleri bilejimi ise Ankara ¡I ßulgularveTartisma Kontrol Laboratuan Müdürlügü'nde yaptirilan
analizle belirlenmijtir. Dekara yag verimieri, Farkli^ ekim zamaninin ketencik bitkisinde yag dekara tohum verimi x tohumda yag oranlan verimi (kg/da) ve yag orani(%) üzerine olan üzerinden hesaplanmijtir. etkisine ait varyans analizi degerleri Çizelge 3'de ,. . . 1.J . j i I -r j-ir>i II ve ortalamalar ve olusan gruplara ait degerler Arajtirmadan eldeedilenvenlermTesaduf Bloklan * o r t>
_ _ . .. 1- • I .. Çizélge4 de verilmistir.
Deneme Desenine gore varyans analizi yapilmiftir. ^ » i Uygulamalar arasmdaki farkliliklarm önem
Çizelge 3. Farkli ekim zamaninin ketencik bitkisinde yag verimi (kg/da) ve yag orani(%) üzerine olan etkisine ait varyans analizi
Table 3.Variance Analysis Table of Effect^of Different Sowing Dates on Oil content (%) and Oil Yield (kg/da) in False Flax {Camelina sativa (L) Crantz)
Kareler Ortalamasi (Mean square)
Yag Orani (Oil Content) (%) Yag verimi (Oil Yield)(kg/da)
0,349 • 49,183
108,479** 7909,108**
0,522 25,414 33,36 2426,86 ns: not significant, *: significant at 5%, **: significant at 1%,
Çizelge 4. Farkli ekim zamaninin ketencik bitkisinde yag orani (%) ve yag verimi (kg/da) üzerine olan etkisine ait ortalama degerler veoluçan gruplar.
Table 4. Means of Effect of Different Sowing Dates on Oil content (%) and Oil Yield (kg/da) in False Flax {Camelino sativa (L) Crantz).
Ekim Zamanlan (Sowing Yag Orani (Oil Content)(%) Yag verimi (Oil Yield)(kg/da) Dates)
129,8 a 120,7 b 101,1c 64,25 d 41,08 e 23,25 f 5,907 g 0,3167 g
8,828
^___ 8^29 a: denotes significantatl%. A: denotes significantat5%
V.K.
(CV)
Tekerrür (Replication)
Ekim Zam.
(Sowing Date) Hata (Eror) Genel (Total)
S.D.
(D.F.
¿ 7
14 23
lEkim(lthofSept.) 15 Ekim (15th of Sept.)
1 Kasim(lthofOct) 15Kasim(15thofSept) 15Mart(15thof March) l N i s a n ( l t h o f A p r l . ) 15Nisan(15thofAprl.)
l M a y i s ( l t h o f May) LSD
CV%
37,13 be 35,90 c 37,20 b 39,47 a 34,03 d 30,83 e 30,17 e 20,57 f
1,265 2,18
Tekirdag Ziraat Faküttesi Dergisi
Journal of Tekirdag Agricultural Faculty Katarveark., 20129(3)
Yagorani(%):
Uygun ekim zaman ile yag oran,n, % 20,57'den % 39,47'ye kadar yükseltmijtir. Çizelge 4'de görüiecegi gibi en yüksek yag oran, % 39,47 ile4.
ekim zaman,ndan (sonbahar) elde edilirken, en düjük yag oran, ise % 20,57 ile 8. ekim zaman,ndan (ilkbahar) elde edilmi$tir. Sonbahar ekimieri ortalama olarak % 37.43 yag oran,na sahip iken, bu oran yazhk ekimier için % 28.90'a dücmektedir. Ayr,ca yazlik ekimierde de ekim zaman, geç kald,kça yag oran,nda dikte deger bir azalma meydana gelmekte olup, 15 Mart tarihii ekimde % 34.03 yag oran,na ula5,lirken 1 May,s tarihii ekimde bu oran % 20.57'ye dü§mektedir.
Bunun en önemli nedeni bölgemiz için yaz,n bailar,nda yag,$lar,n kesilmesi ve s,caklar,n bast,rmas, oldugu san,lmaktad,r. Cünkü bu durum bitkinin generatif geiijim dönemini s,n,rlamakta olup, thum dolumuve yagsentezi içingerekii olan süreyi k,s,tlamaktadir.
Yag oran, ile ilgili çalijmada elde edilen degerler Karahoca ( 2002 )'n,n oran, % 31, Budin et al.
(1995)'n,n % 29,9-38,3, Alessi et al. (1981)'nin ve Kara (1994)'n,n %30,0-37,4 degerleri ile u.yum gösterirken, Agegnehu and Honermeier ( 1997 )'n,n %37-43 degerinden bir miktar düjük bulunmu$tur. Bu farklihgín çal,$malar,n yap,ldig, ekolojik ko$ullar,n ve kullan,lan materyalin farkl,l,g,ndan kaynakland,g, dü$ünüimektedir.
Yag Verimi (kg/da)
FarkI, ekim zaman,n,n dekara yag verimi üzerine etkileri istatistikí olarak % 1 düzeyinde önemli bulunmujtur. Ekim zamanlar,n,n yag verimi degerlerini 0,3167-129,8 kg/da aras,nda degijtirdigi görülmektedir. En yüksek yag verimi 129,8 kg/da ile 1. ekim zaman,ndan eide edilirken, en düjük yag verimi ise her ne kadar 7. ekim zaman, ileaynigrupta yer alsa da 0,3167 kg/da iie 8.ekim zamanindan elde edilmijtir. Dekara yag veri mi ni olujturan temel iki faktör dekara tohum verimi ve yag oran,dir. Hem tohum verimi hem de yag oran,nda sonbahar ekimieri yazhk ekimiere kiyasla üstün buiunmujtur. Birçok yag bitkisinin aksine ketencik bitkisinde tohum verimi ile yag oraní aras,nda pozitif bir korelesyon bulunmaktad,r. Bu durumda sonbahar ekimierinden ilkbahar ekimierine k,yasla al,nan tohum verimi ve yag oranindaki yüksek degerleri açiklamaktadir (Putnam et al., 1993; McVay and Lamb, 2008). Hatta son ekim zaman, olan 1
May,s'ta yap,lan ekimde verim çok düjmüj olup,
% 20.57'lik yag oran, ile çarp,ld,g,nda yag verimi 317 g/da'a kadar düjmektedir. Ayn, jekilde 15 Nisan ekiminden de 5.9 kg/da gibi çok düjük bir yag verimi elde edilmektedir. Bu durum ketencik bitkisinden yüksek yag verimi elde etmek için ekimin sonbaharda yap,lmas, gerektigini göstermektedir (Koncus et al., 2010).
Sonbaharda da ekimin mümkün oldugunca geç kahnmadan 15 Ekime kadar yap,lmasi önem ta§,maktad,r. Eger ilkbaharda ekim yapmak zorunlulugu bulunuyorsa kesinlikle Nisan ay,na kai,nmadan ekimin yap,imasi gerekmektedir.
Cünkü Nisan ay, içerisinde veya daha geç yap,lacak olan ekimierden bölgemiz için ürün ahnamayacag, görülmektedir.
Yag verimieri ile ilgili elde edilen degerlere dikkat edildiginde maksimum ve minimum deger aras,nda çok büyük bir fark oldugu görülmektedir.
Bu durum maksimum degerin elde ediidigi ekim zaman,n,n 1 Ekim tarihi olmas, minimum degerin elde edildigi tarihin ise 1 May,s olmasi ile açiklanabilir. Cünkü sonbahar ekimierinde elde edilen yüksek tohum verimieri yag verimini de attirirken ilkbaharda iseekimzamanin,n gecikmesi tohum verimine bagl, olarak yag verimini de düjürmektedir. Yag verimine ait elde edilen degerler Kara (1994)'nin elde ettigi 15,2-18,9 kg/da yag veriminden k,5Í,k ekimier bak,mindan yüksek iken; yazhk ekimier bak,m,ndan uyum göstermektedir. Bunun nedeni Kara (1994)'n,n çal,$masinin yazhk olmas, ile aç,klanabilir. Diger taraftan Karahoca ( 2002 )'nin k,5l,k olarak yapm,?
oldugu çahfmada bildirdigi 72.39 kg/da yag verimi ile çahjmadan elde edilen degerler uyum göstermektedir.
Yag Asitleri Bile$imleri (%)
Ankara ko5ullar,nda yazhk ve k,5l,k olarak 8 farkI, ekim zaman,nda ekimi yap,lan tohumiarin yaglar,nda te$hisi yap,lanyagasitleribile$imlerinin çejit ve miktarlar, Çizelge 5'te verilmijtir. Çizelge 5'te görüldügü gibi yag asitleri çejitlilik bak,m,ndan oldukça zengin olmas,na kar5,lik miktar bakim,ndan 6 ana yag asidi (stearik, palmitik, ekosenoik, oleik, linolenik ve linoleik) buiunmaktad,r. En yüksek linoleik asit oran, % 23,36 ile 8. ekim zaman,ndan al,n,rken, en düjük deger % 18,45 ile 4. ekim zaman,ndan ahnmijtr.
Oleikasitteiseen yüksek deger % 17,59 iie3. ekim zaman,ndan al,n,rken, en düjük oran ise % 16,03 ile 5. ekim zaman,ndan al,nm,|t,r.
Tekirdag Ziraat Fakültesi Dergisi
Journal of Tekirdag Agricultural Faculty Katar ve ark., 20129(3)
Çizelge 5. Farkh ekim zamanlarmm ketencik bitkisinde yag asitleri kompozisyonuna olan etkisi
Table 5. Effect of Different Sowing Dates on Oil Composition (%) in False Flax (Camelina sativa (L) Crantz)
Yag asitleri (Fatty Acias) MiristikAsit
Palmitik Asit Palmitoleik Asit Heptadekanoik Asit Heptadesenoik Asit
Stearik Asit Oleik Asit Linoleik Asit Linolenik Asit Ara$idik Asit Ekosenoik Asit Ekosadienoik Asit Ekosatrienoik Asit
Behenik Asit Erusik Asit Docosadienoik Asit
Lignoserik Asit Nervonik Asit
(C14:0) (C16:0) (C16:l) (C17:0) (C17:l) (C18:0) (C18:l) (C18:2) (C18:3) (C20:0) (C20:l) (C20:2) (C20:3n3)
(C22:0) (C22:l) (C22:2) (C24:0) (C24:l)
1 0,06 6,04 0,10 0,06 0,04 2,98 16,71 19,36 30,75 1,71 14,55
1,87 1,07 ,0,35 3,00 0,13 0,66 0,55
2 0,06 5,90 0,10 0,06 0,04 2,88 16,74 18,96 31,81 1,60 14,50
1,88 1,13 0,34 2,92 0,13 0,32 0,57
Ekim zamanlari (Sowing Dates) 3
0,06 6,00 0,10 0,05 0,03 2,88 17,59 19,50 29,82 1,66 14,84
1,87 1,03 0,34 2,94 0,13 0,58 0,55
4 0,06 5,89 0,10 0,05 0,03 2,75 16,92 18,45 32,26 1,54 14,43
1,89 1,20 0,32 2,87 0,13 0,56 0,54
5 0,07 6,46 0,11 0,05 0,04 2,70 16,03 21,13 29,16 1,72 14,73
1,33 1,03 0,38 3,21 0,16 0,49 0,58
6 0,07 6,46 0,12 0,05 0,04 2,70 16,06 21,17 29,11 1,73 14,72
1,33 1,03 0,38 3,22 0,16 0,53 0,59
7 0,08 6,49 0,14 0,05 0,03 2,60 ' 17,44 22,87 26,24 1,93 14,03
1,63 0,73 0,44 3,33 0,16 1,19 0,63
8 0,10 7,04 0,16 0,04 0,03 2,50 16,88 23,36 24,86 2,83 13,96
1,68 ,71 0,50 3,49 0,19 1,63 0,79
Diger taraftan linolenikasitte ekim zamaniarindan etkilenmi? olup, en yüksek deger % 32,26 ile 4.
ekim zamanmdan almirken, en düjük deger % 24,86 ile 8. ekim zamanmdan alinmijtir. Bu durum ketencik bitkisinde farkh ekim zamanlarmm yag asitleri kompozisyonu üzerinde etkili oldugunu göstermektedir.
Ketencik bitkisinin yaginin yemeklik olarak kullanilmasmi sinirlayan erusik asit durumuna daha yakmdan bakildigmda kijlik ekim zamanlarmdan elde edilen yagda yazlik ekim zamanlarma kiyasla bir miktar daha dü$ük oldugu tespit edilmektedir. Bu da ekim zamanlarmm erusik asit oranmin azaltilmasmda etkili ol a bi I ecegi ni göstermektedir.
Yag asitleri bileçimi ile ilgili elde edilen veriler Agegnehu andHonermeier ( 1997)'nin bildirdig%
8'likdoymu5 yag asitleri ve%35'lik linolenik asit,
Literatürler
Abromovic, H., Butinar, B. and Nikolic, V., 2007.
Changes occurring in phenolic content, tocopherol composition and oxidative stabilityof Camelina sativa (L.) Crantz oil during storage. Food Chemistry 104.
903-909.
Agegnehu, M. and Honermeier, B., 1997. Effects of SeedingRateand Nitrogen Fertilization on Seed Yield,
Budi n etal I. (1995)'nin bildirdigi % 14,1-19,5 oleik a s i t % 18,8-24,0linoleikasit%27,0-34,7 linolenik asit % 12,0-14,9 ekosenoik asit ve % 0,00-4,0 erusikasitveAngelini etal. (1997)'nin bildirdigi % 12'lik doymu? yag asidi orani ve % 88'lik doymami? yag asidi degerleri ile uyum içindedir.
Sonuç ve Öneriler
Ankara ekolojik kojullarmda ketencik bitkisinde yürütülen çahjma dikkate alindiginda ketencik bitkisinden en yüksek yag orani ve yag verimine ulajmak icinsonbaharekiminin yapilmasigerektigi görülmektedir. Sonbahar ekiminin ise 1-15 Ekim tarihieri arasmda yapilmasi tavsiyeedilebilir. Yag bile$imleri açisindan da farkh ekim zamanlarmm yag asitleri dagilimma etki ettigi görülmektedir.
Özellikle erusik asit orani düjük yag elde etmek için sonbahar ekimleri önem kazanmaktadir.
Seed Ouality and Yield Components of False Flax (Camelina sative Crtz). Die Bodenkultur. 48 (1).
Akk, E.and llumae, E., 2005. Possibilities of growing Camelina sativa in ecological cultivation. Saku, . Estonia, p:28-33.
Alessi,.J., J. F. Powe r a nd D. C. Zi mmerman, 1981. Effect of Seeding Date and Population on Water- Use Effi ci ency a nd SafflowerYield. AgronomyJournal Vol:
73. No: 5 Page: 783-787.
Tekirdag Ziraat Fakültesi Dergisi .
Journal of Tekirdag Agricultural Faculty Katarveark., 20129(3)
Angelini, G., Moseheni, E., Colonna, G., Belloni, P., Bonari, E., 1997. Variation in Agronomie Charaeteristies and Seed Oil Composition of New Oil seed Crops in Central italy. industrail Crops and Produets 6:313-322.
Budin, J., T., Brene, W. M.:and Putnam, D. H., 1995.
Some Compositional Properties of 'Camelina (Camelina sativa L.Crantz) Seeds and Oils. Journal of the Ameriean Oil Chemists' Soeiety Volume 72, Number 3, Page: 309-315.
Crowley,J.G.and A. Fröhlieh, 1998. Faetors Affeeting the Composition and Use of Camelina. Crops Researeh Centre, Oak Park, Carlow. ISBN 1 901138666.
Düzgüne?, 0., Kesiei,T., Kavuneu, 0. ve Gürbüz, F. 1987.
Arajtirnia ve Deneme Metodlari (istatistik Metodlari I i ). Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayinlan:102L Ders Kitabi, 29Ss
Frohlie, A.and B. Riee, 2005. Evaluation of Camelina sativa Oilas Feedstoek for Biodiesel Produetion.
Industrial Crops and Produets Volume 21, Issue 1, January 2005, Pages 25-31
Ka ra, K., 1994. DegijikSira Ara lik Mesafelerinin Ketendk (Camelina sativa (L.) Crantz) Verim ve Verim Unsurlan Uzerine Etkileri. Tr.Jr. of Agrieultural and Foresty.
(18), 59-64.
Karahoea, A., 2002. Çukurova Kojullarinda Keteneik (Camelina sativa )'te Farkli Azot ve Fosfor Gübrelemesinin Tohum Verimi ve Yag Oranma Etkileri. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Basilmami5 Yüksek Lisans Tezi. Adana.
Koneius, D.and Kareauskíene, D., 2010. The effeet of nitrogen fertilizers, sowing time a nd seed rate on the produetivityof Camelina sativa .Agrieulture. Vol. 97, No.4 p.37-47.
Kurt,O. ve F. Seyis,2008. Alternatif Yag Bitkisi: Keteneik (Camelina sativa (L.) Crantz). OMU. Zir. Fak. Dergisi, 2008, 23 (2): 116-120.
MeVay, K.A. and Lamb, P.F., 2008. Camelina Produetion in Montana. http://www.
Motana.edu/wwwpb/mt200701/AG.pdf.
Pan, X., Lada, R., Caldwell, C and Falk, K., 2011.
Photosynthetie and grwth responses of Camelina sativa to varying nitrogen and soil waterstatus.
Photosynthetiea. Vol. 49, number 2. pp.316-320(S).
Putna m, D.H., Budin, J. T., Fi eld L A. a nd Breene, W.M., 1993. Camelina : a promising low-input oilseed.
P.314-322. in. J. Janiek and E. Simon (eds) , New Crops. Wiley, New York.
Sabzalian, M.R., Saeidi, G. and Mirlohi, A., 2008. Oil Content and Fatty Aeid Composition in Seeds of Three Safflower Speeies. J. Am. Oil Chem. Soe.
8S:717-721.
Wysoeki, D. and Sirovatka, N., 2007. eamelina a potential oilseed erop for semiaridie Oregon.//
Agronomy Abstraets.-http://extention.
Oregonstate.edu/eatalog/htm//sr/sr 108-e/sr 1083- 09. pdf (aeeessed 17.01.2012)
Zubr, J.,1997. Oil-seed erop: Camelina sativa, industrial Crops and Produets 6, p 113-119.
