1 Endometriozisde Ağrı İçin Akupunktur Uygulaması: Derleme
Zhu X, Hamilton KD, McNicol ED. Acupuncture for pain in endometriosis. Cochrane Database Syst Rev 2011;9:CD007864. Review.
Özet
Endometriozis kadınların yaşam kalitelerini anlamlı düzeyde etkileyen, sık görülen bir jinekolojik hastalıktır. Klinik olarak hiç semptom oluşturmayabilmekte ya da kronik pelvik ağrı ve de sıklıkla dismenoreye neden olmaktadır. Endometriozisde ağrı yönetimi günümüzde henüz yetersizdir. Akupunkturun etkinliği jinekolojik hastalıklarda çalışılmış olmakla birlikte endometriozisde ağrı için etkinliği henüz belirsizdir.
Bu makalede akupunkturun endometriozisde ağrı için etkinliği ve güvenilirliği değerlendirilmiştir. Bu amaçla Cochrane library, MEDLINE, EMBASE, CINAHL, AMED, PsycINFO, CNKI ve TCMDS ile makalelerin referansları incelenerek bir derleme hazırlanmıştır. Reprodüktif çağda olan ve laparoskopik olarak endometriozis tanısı konulan kadınlarda yapılan randomize tek veya çift kör kontrollü çalışmalar incelendi. Bu çalışmalarda akupunktur uygulaması (vücut, kafa derisi ya da kulak) ile plasebo, hiç tedavi verilmemesi, konvansiyonel tedaviler veya bitkisel tedaviler ile yapılan alternatif tıp yöntemleri karşılaştırıldı. Primer sonuçlar olarak ağrıda azalma, ve sekonder sonuçlar olarak da yaşam kalitesinde iyileşme, gebelik oranı, yan etkiler ve nüks oranı değerlendirildi.
Endometriozisde akupunktur uygulamasını değerlendiren 24 çalışma belirlendi fakat sadece bir çalışma (67 kişiyi içeren) tüm kriterleri karşılamıştır. Bu çalışmada akupunktur dismenore skorlarını anlamlı düzeyde azaltmıştır. Total etkinlik oranı bitkisel tedavilerle karşılaştırıldığında akupunktur tedavisinde daha yüksek bulunmuştur (sırasıyla %60 ve %92).
Hafif ve orta dismenorede iyileşme oranları akupunktur ve bitkisel tedaviler arasında benzer bulunurken şiddetli dismenorede akupunktur daha etkin bulunmuştur. Sekonder sonuçlar için veri olmadığından değerlendirilme yapılmamıştır. İncelemeye alınan çalışmada yan etkiler ile ilgili bilgi verilmemiştir.
Yazarların sonuç değerlendirmesi
Bu derlemede incelenen sadece tek bir çalışmanın sonuçlarına dayanarak endometriozisde ağrı için akupunktur uygulamasının etkinliğini destekleyecek yeterli kanıt yoktur. Bu derleme
2
ile akupunktur ve konvansiyonel tedavileri karşılaştıran iyi dizayn edilmiş, çift kör, randomize kontrollü çalışmaların yapılması gerektiğinin altı çizilmektedir.
GİRİŞ
Endometriozis, kronik, estrojen bağımlı bir hastalık olarak ifade edilebilir. En sık belirtisi kronik pelvik ağrı özellikle de dismenore (ağrılı mensturasyon) olup disparoni (ağrılı ilişki), diskezi (ağrılı defekasyon) ve subfertilite diğer belirtilerindendir.
Endometriozis infertilitenin primer sebeplerinden olup infertil kadınların %20-50 kadarında mevcuttur. Endometriozisde ağrının mekanizması net olarak ortaya konamamış olmakla birlikte uterus dışındaki endometrial dokunun mensturasyon gibi bir durum ile elimine edilememesi ve çevre dokularda enflamasyon oluşması ile ağrının oluştuğu düşünülmektedir.
Endometriozis tanısını koymak zor olabilmektedir çünkü ağrı semptomları endometriozise özel değildir. Tanıyı koymak için güvenilir, doğru ve non-invazif bir işlem henüz mevcut değildir ve günümüzde altın standard laparoskopik gözlem ile tanıyı koymaktır.
Endometriozisin gerçek prevalansı bilinmemekte olup reprodüktif çağdaki kadınların
%10’unda bulunduğu düşünülmektedir. Perimer şikayet olarak dismenore ile başvuran kadınların %40-60’ında endometriozis teşhis edilmiştir.
Konvansiyonel tedaviler uzun vadeli ağrı tedavisi sağlamamakta ve yan etkileri zaman zaman tolere edilememektedir. Bu tedaviler analjezikler, mensturasyonu azaltan ve ovulasyonu baskılayan dolayısıyla ektopik endometrial dokuyu atrofiye uğratan hormonal tedaviler olarak ifade edilmekte olup daha invazif cerrahi yöntemler de uygulanabilmektedir.
Tüm farmakolojik ajanların tolere edilemeyebilen yan etkileri olabilmektedir. NSAID tedavisi ilk basamak tedavi olmasına rağmen etkinliği için bilgi yetersizdir ve uzun süreli kullanımına tolerans zayıftır. OKS tedavisi uzun süreli olarak daha iyi tolere edilebilmekte iken kardiyak komplikasyonlar ve felç gibi ciddi yan etkileri olabilmektedir. GnRH analogları menopozal semptomlar oluşturabilmekte ve kemik kaybını arttırmaktadır. Danazol etkin olmasına rağmen akne, kilo alımı ve hirsutizm gibi androjenik yan etkileri mevcuttur. Beş yıllık nüks oranı NSAID ve OKS için %70, GnRH analogları için %33-50, laparoskopi sonrası ise %40- 50 olarak ifade edilmektedir.
3
Sonuç olarak, ilaç tedavileri ve cerrahi girişimler endometriozisde ağrıyı azaltabilmektedir, fakat yan etkileri ve tüm tedavilerde mevcut olan nüks riski nedeniyle alternatif yöntemler aranmaktadır.
Akupunktur geleneksel Çin tıbbı yöntemlerinden birisi olup binlerce yıldır uygulanmaktadır. Çin’de akupunktur devlet hastanelerinde endometriozis tedavisinde uygulanmaktadır. Akupunkturun analjezik etkisi ve hormon düzeylerinde değişim oluşturarak endometriozisde etkili olduğu ifade edilmektedir.
Akupunktur güvenilir bir yöntem olarak konvansiyonel yöntemlere yeterli cevap vermeyen ya da tolere edemeyen ve endometriozisde ağrı için alternatif yöntem arayışında olan kadınlarda uygulanabilmektedir.
Bu derlemede amaç kadınlarda çalışmayı ve aile ilişkilerini negatif etkileyebilen, sık hospitalizasyona neden olan endometriozis hastalığında ağrıyı azaltmak için yan etki profili düşük olan akupunktur yönteminin etkinliğini araştırmaktır.
METOD
Yapılan derlemede 24 alakalı çalışma belirlendi. Sadece bir çalışma tüm kriterleri karşıladığı için değerlendirmeye alındı. Toplam 67 kadının (22-47 yaş aralığında, laparoskopi ile endometriozis tanısı konmuş) 37’sinde akupunktur uygulaması yapılmış kalan 30’unda bitkisel medikal tedavi uygulanmıştır. Akupunktur tedavisine mensturasyondan 5 gün önce başlanmış, günaşırı 4 kez uygulanmıştır. Uyglama toplam 3 menstruel siklus yapılmıştır. Bu kadınlarda dismenore skorları ile hafif, orta ve şiddetli dismenore grupları oluşturulmuş ve tedavi öncesi ile sonrası karşılaştırılmıştır.
SONUÇLAR
Tedavi öncesi ve sonrası dismenore skorlar karşılaştırıldığında akupunktur grubunda anlamlı bir azalma gözlenmiş, bitkisel tedavi grubunda fark görülmemiştir. Hafif ve orta dismenorede akupunktur ve bitkisel tedavi arasında etkinlik açısından fark gözlenmezken şiddetli dismenorede akupunktur ağrıyı daha etkin bir şekilde azaltmıştır.
TARTIŞMA
Bulguların özeti akupunktur tedavisi sonrası şiddetli dismenorede ağrı azalmaktadır. Fakat incelenen çalışma az sayıda kadın içermektedir. Bu nedenle endometriozisde ağrının
4 yönetiminde akupunkturun etkin olduğu konusunda kanıt yeterli değildir. Bu konuda ileri çalışmalar yapılmalıdır.
