T.C. MALİYE BAKANLIĞI. Gelir Vergisi Sirküleri/16

(1)

T.C.

MALİYE BAKANLIĞI Gelirler Genel Müdürlüğü Gelir Vergisi Sirküleri/16

Konusu : Gelirin toplanmasõ ve beyanõ

Tarihi : 11/02/2004

Sayõsõ : GVK-16/2004-8/Gelirin toplanmasõ ve beyanõ-1

İlgili olduğu maddeler : Gelir Vergisi Kanunu Madde 85, 86 İlgili olduğu kazanç türleri : Bütün kazanç ve iratlar

1 - Giriş

Gelir Vergisi Kanununun toplama yapõlmayan halleri belirleyen 86 ncõ maddesinde 4842 ve 4962 sayõlõ Kanunlarla değişiklikler yapõlmõştõr. Söz konusu değişiklikler ile 2003 yõlõ gelirlerinin toplanmasõ ve beyanõna ilişkin açõklamalar bu Sirkülerin konusunu oluşturmaktadõr.

2. Yasal Düzenlemeler

Gelirin toplanmasõ ve beyanõ ile toplama yapõlmayan haller Gelir Vergisi Kanununun 85 inci maddesi ile 4842 ve 4962 sayõlõ Kanunlarla değişik 86 ncõ maddesinde düzenlenmiştir.

Söz konusu maddelere aşağõda yer verilmiştir:

“Gelirin toplanması ve beyan

Madde 85- Mükellefler, ikinci maddede yazõlõ kaynaklardan bir takvim yõlõ içinde elde ettikleri kazanç ve iratlarõ için bu Kanunda aksine hüküm olmadõkça yõllõk beyanname verirler. Bu Kanuna göre beyanõ gereken gelirlerin yõllõk

beyannamede toplanmasõ zorunludur.

Tacirlerle çiftçiler ve serbest meslek erbabõ ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile, yõllõk beyanname verirler. Bu hüküm şirketlerin faaliyet ve tasfiye dönemlerine şamil olmak üzere kollektif şirket ortaklarõ ile komanditeler hakkõnda da uygulanõr.

Yabancõ memleketlerde elde edilen kazanç ve iratlar:

1.Mükellefin bunlarõ Türkiye’de hesaplarõna intikal ettirdiği yõlda;

2.Türkiye’de hesaplara intikal ettirilmemesinin mükellefin iradesi dõşõndaki sebeplerden ileri geldiği tevsik olunan hallerde, mükellefin bunlara tasarruf edebildiği yõlda;

elde edilmiş sayõlõr.”

“Toplama yapılmayan haller

Madde 86- Aşağõda belirtilen gelirler için yõllõk beyanname verilmez, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil edilmez.

1.Tam mükellefiyette;

a) Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar, bu Kanunun 75 inci maddesinin (15) numaralõ bendinde yazõlõ menkul sermaye iratlarõ, kazanç ve iratlarõn istisna hadleri içinde kalan kõsmõ,

b) Tek işverenden alõnmõş ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler (birden fazla işverenden ücret almakla beraber birden sonraki işverenden aldõklarõ ücretlerinin toplamõ, 103 üncü maddede yazõlõ tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarõ aşmayan mükelleflerin, tamamõ tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri dahil),

c) Vergiye tabi gelir toplamõnõn [(a) ve (b) bentlerinde belirtilenler hariç] 103 üncü maddede yazõlõ tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarõ aşmamasõ koşuluyla, Türkiye’de tevkifata tabi tutulmuş olan; birden fazla işverenden elde edilen ücretler, menkul sermaye iratlarõ ve gayrimenkul sermaye iratlarõ,

(2)

d) Bir takvim yõlõ içinde elde edilen ve toplamõ 600 milyon lirayõ aşmayan, tevkifata ve istisna uygulamasõna konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarõ.

2. Dar mükellefiyette, tamamõ Türkiye’de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan; ücretler, serbest meslek kazançlarõ, menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarõ ile diğer kazanç ve iratlar.”

3. Yõllõk Beyanname ile Beyan Edilecek Gelirler

Yukarõda yer alan hükümler çerçevesinde gelir unsurlarõ itibariyle tam ve dar mükellefiyet esasõnda beyan edilecek kazanç ve iratlar aşağõda açõklanmõştõr.

3.1. Ticari, Zirai ve Mesleki Kazançlar Tam mükellefiyette;

Basit usulde vergilendirilen ticari kazançlar ile gerçek usulde vergilendirilen ticari, zirai ve serbest meslek kazançlarõ tutarõ ne olursa olsun (zarar edilmiş olsa dahi) yõllõk beyanname ile beyan edilecektir.

Tasfiye halinde bulunanlar da dahil olmak üzere kollektif şirket ortaklarõ ile komandit şirketlerin komandite ortaklarõnõn kazançlarõ için de tutarõ ne olursa olsun yõllõk beyanname verilecektir.

Dar mükellefiyette;

Dar mükellef gerçek kişiler ticari kazançlarõ ve gerçek usulde tespit edilen zirai kazançlarõ ile tevkif yoluyla vergilendirilmemiş serbest meslek kazançlarõ için yõllõk beyanname vermek zorundadõr.

Tevkif yoluyla vergilendirilmiş serbest meslek kazançlarõ için yõllõk beyanname verilmeyecektir.

3.2. Ücretler Tam mükellefiyette;

Tam mükellef gerçek kişiler tevkif yoluyla vergilendirilmiş, tek işverenden alõnan ücretleri için yõllõk gelir vergisi beyannamesi vermeyeceklerdir. Birden fazla işverenden ücret geliri elde edilmesi durumunda, birden sonraki

işverenden alõnan ücretlerin toplamõnõn gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarõ (2003 yõlõ gelirleri için 12 milyar lira) aşmasõ halinde birinci işverenden alõnan da dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamõ beyan edilecektir.

Birden fazla işverenden ücret alõnmasõ halinde, birinci işverenden alõnan ücretin hangisi olacağõ serbestçe belirlenebilecektir.

Tevkifata tabi tutulmamõş ücret gelirleri (Gelir Vergisi Kanununun 64 üncü maddesinde yer alan diğer ücretler hariç) için tutarõ ne olursa olsun yõllõk beyanname verilecektir.

Dar mükellef gerçek kişiler, tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirleri için beyanname vermeyeceklerdir. Bu uygulamada, ücret tutarõnõn ve işveren sayõsõnõn bir önemi bulunmamaktadõr.

3.3. Gayrimenkul Sermaye İratlarõ Tam mükellefiyette;

Tam mükellef gerçek kişiler, vergi tevkifatõna tabi tutulmuş gayrimenkul sermaye iratlarõ için beyan sõnõrõnõ (2003 yõlõ gelirleri için 12 milyar lira) aşmalarõ halinde beyanname vereceklerdir.

Tevkif yoluyla vergilendirilmemiş konut kira geliri ile ilgili olarak 2003 yõlõ için istisna tutarõ olan 1,5 milyar liranõn aşõlmasõ halinde beyanname verilecektir.

Bir takvim yõlõ içinde elde edilen ve toplamõ 2003 yõlõ beyan sõnõrõ olan 600 milyon lirayõ aşmayan, tevkifat ve istisna uygulamasõna konu olmayan gayrimenkul sermaye iratlarõ için yõllõk beyanname verilmeyecektir.

Konut kira geliri ile vergi tevkifatõna tabi tutulmuş gayrimenkul sermaye iradõnõn birlikte elde edilmesi halinde, 12 milyar liralõk haddin hesabõnda; konut kira geliri için istisna tutarõ düşüldükten sonra kalan tutar ile tevkifata tabi tutulmuş gayrimenkul sermaye iradõnõn brüt tutarõnõn toplamõ dikkate alõnacaktõr.

(3)

Dar mükellef gerçek kişiler Türkiye’de tevkif suretiyle vergilendirilmiş gayrimenkul sermaye iratlarõ için tutarõ ne olursa olsun yõllõk beyanname vermeyeceklerdir.

Tevkif yoluyla vergilendirilmemiş konut kira gelirleri ile ilgili olarak (yurt dõşõnda yerleşik olup dar mükellefiyet esasõnda vergilendirilmekte olan Türk vatandaşlarõ da dahil) 2003 yõlõ için istisna tutarõ olan 1,5 milyar liranõn aşõlmasõ halinde yõllõk beyanname verilecektir.

3.4. Menkul Sermaye İratlarõ Tam Mükellefiyette;

2003 yõlõnda elde edilen menkul sermaye iratlarõnõn bir kõsmõ tutarõ ne olursa olsun, bir kõsmõ ise elde edilen gelirin belirli bir tutarõ aşmamasõ halinde yõllõk beyanname ile beyan edilmeyecektir.

3.4.1. Tutarõ Ne Olursa Olsun Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İratlarõ

Aşağõda belirtilen gelirler tutarõ ne olursa olsun beyan edilmeyecek olup, diğer gelirler nedeniyle verilen beyannameye de dahil edilmeyecektir.

1. Vergi kesintisine tabi tutulmuş olan, - Mevduat faizleri,

- Özel finans kurumlarõnca kar ve zarara katõlma hesabõ karşõlõğõnda ödenen kar paylarõ, - Repo gelirleri,

- Menkul kõymetler yatõrõm fonlarõnõn katõlma belgelerine ödenen kar paylarõ.

2. 07/10/2001 tarihinden itibaren düzenlenen şahõs sigorta poliçeleri dolayõsõyla elde edilen menkul sermaye iratlarõ.

3. Kurumlar vergisi mükelleflerinin 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlarõn dağõtõmõ halinde, gerçek kişilerce elde edilen kar paylarõ.

4. Kurumlarõn karlarõnõ sermayeye eklemek suretiyle gerçekleştirdikleri kar dağõtõm işlemlerinde gerçek kişi ortaklarca elde edilen kar paylarõ.

3.4.2. Belirli Bir Tutarõ Aşmamasõ Halinde Beyan Edilmeyecek Olan Menkul Sermaye İratlarõ a- 12 Milyar TL’nõ Aşmamasõ Halinde Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İratlarõ

Türkiye’de tevkif yoluyla vergilendirilmiş olan ve 12 milyar lirayõ aşmayan aşağõda belirtilen menkul sermaye iratlarõ için yõllõk gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir.

- Her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çõkarõlan menkul kõymetlerden sağlanan gelirler.

- Tam mükellef kurumlardan elde edilen kar paylarõ.

Elde edilen gelirin 12 milyar lirayõ aşmasõ halinde bu gelirlerin tamamõ yõllõk beyanname ile beyan edilecektir.

Menkul sermaye iratlarõ toplamõnõn 12 milyar lirayõ aşõp aşmadõğõnõn tespitinde; indirim oranõ ve istisna

uygulanabilecek menkul sermaye iratlarõnõn, indirim oranõ ve istisna uygulandõktan sonra kalan kõsõmlarõnõn dikkate alõnmasõ, bu iratlarõn beyan edilmesinin gerektiği durumlarda ise indirim oranõ ve istisna uygulandõktan sonra kalan kõsõmlarõnõn beyan edilmesi gerekmektedir.

Yukarõda belirtilen gelirlerden, her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile menkul kõymetler yatõrõm ortaklõklarõndan sağlanan kar paylarõ (Dövize, altõna veya başka bir değere endeksli olanlar ile döviz cinsinden ihraç edilenler hariç) indirim oranõ uygulamasõndan, Devlet tahvili ve Hazine bonosu faizleri (26/07/2001 tarihinden önce ihraç edilenler hariç) ise ayrõca istisnadan yararlanmaktadõr.

(4)

Öte yandan, tutarõ ne olursa olsun beyan edilmeyecek olan ve bu Sirkülerin 3.4.1. bölümünde belirtilen menkul sermaye iratlarõnõn, beyan sõnõrõ olan 12 milyar liralõk haddin hesabõnda dikkate alõnmayacağõ tabiidir.

Bir takvim yõlõ içinde elde edilen ve toplamõ 600 milyon lirayõ aşmayan, tevkifat ve istisna uygulamasõna konu olmayan menkul sermaye iratlarõ için de yõllõk beyanname verilmeyecektir.

Vergi tevkifatõna tabi tutulmuş menkul sermaye iratlarõ ile tevkifata tabi tutulmamõş menkul sermaye iratlarõnõn birlikte elde edilmesi halinde, 12 milyar liralõk haddin hesabõnda toplam tutar dikkate alõnacaktõr.

b- 600 Milyon TL’nõ Aşmamasõ Halinde Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İratlarõ

Türkiye’de vergi kesintisine tabi olmayan ve istisna uygulanmayan aşağõda belirtilen menkul sermaye iratlarõnõn 600 milyon liralõk tutarõ aşmamasõ halinde, bu iratlar beyan edilmeyecektir.

- Kõyõ bankacõlõğõndan (off-shore bankacõlõk) elde edilen faiz gelirleri.

- Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarõnõn satõşõndan elde edilen bedeller.

- İştirak hisselerinin sahibi adõna henüz tahakkuk etmemiş kar paylarõnõn devir ve temliki karşõlõğõnda alõnan para ve ayõnlar.

- Her çeşit senetlerin õskonto edilmesi karşõlõğõnda alõnan õskonto bedelleri.

- Her nevi alacak faizleri.

- Yurt dõşõndan elde edilen diğer menkul sermaye iratlarõ.

600 milyon liralõk tutar bir istisna olmayõp, gelirin beyan edilip edilmeyeceğine yönelik tespitte dikkate alõnacak bir haddir. Bu had yukarõda belirtilen gelirlerin her biri için ayrõ ayrõ uygulanmayacak olup, bu gelirlerin toplam tutarõ dikkate alõnacaktõr.

3.4.3. İndirim Oranõ Uygulanacak Menkul Sermaye İratlarõ 2003 takvim yõlõnda elde edilen menkul sermaye iratlarõndan;

- Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fõkrasõnõn 5 numaralõ bendinde sayõlan her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çõkarõlan menkul kõymetlerden sağlanan gelirler, - Her nevi alacak faizleri,

- Menkul kõymetler yatõrõm ortaklõklarõndan sağlanan kar paylarõ, indirim oranõ uygulanmak suretiyle beyan edilecektir.

Dövize, altõna veya başka bir değere endeksli menkul kõymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kõymetlerden elde edilen menkul sermaye iratlarõnõn beyanõnda indirim oranõ uygulanmayacaktõr.

Ticari işletmelere dahil kazanç ve iratlar için indirim oranõ uygulanmasõ söz konusu değildir.

3.4.4. 2003 Yõlõ İndirim Oranõ

İndirim oranõ; Vergi Usul Kanununa göre o yõl için tespit edilmiş olan yeniden değerleme oranõnõn, aynõ dönemde Devlet tahvili ve Hazine bonosu ihalelerinde oluşan bileşik ortalama faiz oranõna bölünmesi suretiyle tespit edilmektedir.

Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre 2003 yõlõ için tespit edilmiş olan yeniden değerleme oranõ % 28,5’dir. Bu dönemde Devlet tahvili ve Hazine bonosu ihalelerinde oluşan bileşik ortalama faiz oranõ ise % 49,5’tir.

Buna göre, 2003 yõlõ gelirlerine uygulanacak indirim oranõ (% 28,5 / % 49,5=) % 57,5 olmaktadõr.

3.4.5. Devlet Tahvili ve Hazine Bonolarõndan Elde Edilen Gelirlerde İstisna

Gelir Vergisi Kanununun Geçici 59 uncu madde hükmü ile 26/07/2001-31/12/2004 tarihleri arasõnda ihraç edilen Devlet tahvilleri ve Hazine bonolarõnõn faiz gelirleri ve elden çõkarõlmasõndan sağlanan diğer kazançlar toplamõnõn 2001 yõlõnda

(5)

50 milyar lirasõ, 2002 ve izleyen yõllarda bu tutarõn veya arttõrõlmõş tutarõn her yõl için belirlenen yeniden değerleme oranõnda artõrõlmasõ ile bulunacak tutar gelir vergisinden istisna edilmiştir.

Buna göre, 2003 yõlõnda söz konusu gelirlere uygulanacak istisna tutarõ; 2002 yõlõ istisna tutarõ olan 76 milyar 600 milyon liranõn 2002 yõlõ için belirlenen yeniden değerleme oranõnda (% 59) artõrõlmasõ sonucu (76 milyar 600 milyon x

% 59=) 121 milyar 794 milyon lira olmaktadõr. İstisna kapsamõna giren söz konusu kazançlar için yõllõk beyanname verilmeyeceği gibi, diğer gelirler dolayõsõyla verilecek yõllõk beyannameye de bu kazançlar dahil edilmeyecektir.

2003 yõlõnda elde edilen ve gayrisafi tutarõ (26/07/2001 tarihinden itibaren TL cinsinden ihraç edilenler) 314.809.411.764 TL.nõ geçmeyen Devlet tahvili ve Hazine bonosu faiz gelirleri beyan edilmeyecektir.

İstisna; faiz gelirleri açõsõndan indirim oranõ, elden çõkarma dolayõsõyla elde edilen değer artõşõ kazançlarõ açõsõndan ise maliyet bedeli artõrõmõ yapõldõktan sonra bulunan tutara uygulanacaktõr.

İstisna; faiz gelirleri ile elden çõkarma dolayõsõyla elde edilen değer artõşõ kazançlarõ toplamõna uygulanacaktõr. Hem faiz hem de elden çõkarma dolayõsõyla elde edilen kazancõn bulunmasõ ve gelir toplamõnõn istisna sõnõrõnõ aşmasõ halinde, istisnanõn hangi kazanca uygulanacağõ serbestçe belirlenebilecektir.

Tevkif yoluyla vergilendirilmiş menkul sermaye iratlarõ için tutarõ ne olursa olsun beyanname verilmeyecektir.

Türkiye’de tevkif yoluyla vergilendirilmemiş menkul sermaye iratlarõ münferit beyanname ile beyan edilecek olup, beyan edilecek gelir tutarõnõn (matrahõn) tespitinde enflasyondan arõndõrmaya ilişkin hükümler de göz önünde bulundurulacaktõr.

3.5. Diğer Kazanç ve İratlar Tam Mükellefiyette;

Tam mükellef gerçek kişiler, istisna tutarõnõ geçen diğer kazanç ve iratlarõnõ yõllõk beyanname ile beyan etmek zorundadõrlar. 2003 yõlõna ilişkin istisna tutarõ değer artõşõ kazançlarõ için 10 milyar, arõzi kazançlar için 10 milyar liradõr.

Gelir Vergisi Kanununun Geçici 59 uncu maddesi uyarõnca 26 Temmuz 2001 tarihinden itibaren ihraç edilen Devlet tahvilleri ve Hazine bonolarõ faiz gelirlerine 2003 yõlõ için uygulanacak olan 121 milyar 794 milyon liralõk istisna, elden çõkarmadan doğan değer artõşõ kazançlarõna da uygulanacağõndan, ayrõca Mükerrer 80 inci maddede yer alan 10 milyar liralõk istisnanõn uygulanmasõ söz konusu değildir.

Dar mükellef gerçek kişilerin diğer kazanç ve iratlarõ için yõllõk beyanname vermeleri söz konusu olmayõp, bu gelirler için münferit beyanname verilecektir.

3.6. Birden Fazla Gelir Unsurunun Bir Arada Elde Edilmesi

Yukarõda yer alan bölümlerde, genel olarak, beyana tabi gelirin sadece bir gelir unsurundan oluştuğu varsayõlarak bu gelirler için yõllõk beyanname verilip verilmeyeceği konusunda açõklamalar yapõlmõştõr.

Bununla birlikte bir kişinin gelirinin birden fazla gelir unsurundan oluşmasõ mümkündür. Bu durumda hangi gelirlerin beyannameye dahil edileceğine ilişkin açõklamalar izleyen bölümlerde yer almaktadõr.

Tam Mükellefiyette;

Önceki bölümlerde yapõlan açõklamalarda da görüldüğü üzere, yõllõk beyannameye dahil edilme gelirin niteliğine ve tutarõna bağlõ olarak değişmektedir. Bazõ gelirler için tutarõ ne olursa olsun beyanname verilmesi zorunlu iken, bazõ gelirler tutarõ ne olursa olsun beyannameye dahil edilmemektedir. Bazõ gelirler için ise belirli koşullara bakõlarak beyanname verilip verilmeyeceğine karar verilmesi gerekmektedir.

3.6.1. Beyannameye Dahil Edilecek Gelirler

Aşağõdaki gelirler için (istisna hadleri içinde kalan kõsõmlarõ hariç) yõllõk beyanname verilecektir.

- Gerçek usulde vergilendirilen ticari kazançlar

(6)

- Basit usulde vergilendirilen ticari kazançlar - Gerçek usulde vergilendirilen zirai kazançlar - Serbest meslek kazançlarõ

- 10 milyar TL’nõ aşan diğer kazanç ve iratlar

- Tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücretler (Diğer ücretler hariç)

- Birden fazla işverenden alõnan ve birden sonraki işverenden alõnanlarõn toplamõ 12 milyar TL’nõ aşan tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler

- Tevkif suretiyle vergilendirilmiş ve toplamõ 12 milyar TL’nõ aşan gayrimenkul ve menkul sermaye iratlarõ

Daha öncede belirtildiği üzere, ticari ve gerçek usulde tespit edilen zirai kazançlar ile serbest meslek kazançlarõ ile ilgili olarak bu faaliyetlerden zarar edilmiş olsa dahi yõllõk beyanname verilmesi gerekmektedir.

3.6.2. Beyannameye Dahil Edilmeyecek Gelirler Aşağõdaki gelirler için beyanname verilmeyecektir.

- Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar.

- Vergi kesintisine tabi tutulmuş olan mevduat faizleri.

- Vergi kesintisine tabi tutulmuş olan özel finans kurumlarõnca kar ve zarara katõlma hesabõ karşõlõğõnda ödenen kar paylarõ.

- Vergi kesintisine tabi tutulmuş olan repo gelirleri.

- Menkul kõymetler yatõrõm fonlarõnõn katõlma belgelerine ödenen kar paylarõ.

- 07/10/2001 tarihinden itibaren düzenlenen şahõs sigorta poliçeleri dolayõsõyla elde edilen menkul sermaye iratlarõ.

- Kurumlarõn 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlarõn dağõtõmõ dolayõsõyla elde edilen kar paylarõ.

- Kurumlarõn karlarõnõ sermayeye eklemek suretiyle gerçekleştirdikleri kar dağõtõm işlemleri sonucunda elde edilen kar paylarõ.

- Kazanç ve iratlarõn istisna hadleri içinde kalan kõsmõ.

- Toplamõ 600 milyon lirayõ aşmayan, tevkifata ve istisna uygulamasõna konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarõ.

- Tek işverenden alõnmõş ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler.

- Birden fazla işverenden alõnan ve birden sonraki işverenden alõnanlarõn toplamõ 12 milyar TL’nõ aşmayan tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler

- Tevkif suretiyle vergilendirilmiş ve toplamõ 12 milyar TL’nõ aşmayan gayrimenkul ve menkul sermaye iratlarõ

Diğer gelirler dolayõsõyla yõllõk beyanname verilmesi durumunda da bu gelirler yõllõk beyannameye dahil edilmeyecektir.

Dar Mükellefiyette

Dar mükellefiyette her bir gelir unsuru itibariyle yapõlan açõklamalar dikkate alõnarak yõllõk beyannameye dahil edilecek gelirler belirlenecektir.

(7)

4. Yõllõk Beyannamenin Verilmesi ve Vergilerin Ödenmesi

Gelir Vergisi Kanununun 92 ve 117 inci maddelerinde yapõlan düzenleme ile bir takvim yõlõna ait beyanname izleyen yõlõn Mart ayõnõn onbeşinci günü akşamõna kadar verilecek(1-15 Mart), beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisi ise Mart ve Temmuz aylarõnda ödenecektir.

Gelirin sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret olmasõ halinde ise beyanname, izleyen yõlõn Şubat ayõnõn onbeşinci günü akşamõna kadar verilecek(1-15 Şubat), beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisi Şubat ve Haziran aylarõnda olmak üzere iki eşit taksitte ödenecektir.

Ancak, 06/02/2004 tarihli ve 14 No.lu Gelir Vergisi Sirkülerinde de açõklandõğõ üzere; zor durumda bulunan gelir vergisi mükelleflerinin ilgili Defterdarlõklara yazõlõ olarak başvurmalarõ halinde Defterdarlõklarca 2003 takvim yõlõna ait yõllõk gelir vergisi beyannamesinin; geliri sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret olan gelir vergisi mükellefleri için 2004 yõlõ 29 Şubat (sürenin son günü resmi tatile rastladõğõndan 1 Mart) akşamõna kadar, diğer gelir vergisi mükellefleri için 31 Mart akşamõna kadar ilgili vergi dairesine verilebilmesi için süre tanõnabilecektir.

5. Konuya İlişkin Örnekler Örnek 1:

Bayan (A), üç ayrõ işverenden ücret geliri elde etmekte olup, ücretlerin tamamõ tevkif yoluyla vergilendirilmiş bulunmaktadõr.

Birinci işverenden alõnan ücret 30.000.000.000.- lira

İkinci işverenden alõnan ücret 11.000.000.000.- lira

Üçüncü işverenden alõnan ücret 5.000.000.000.- lira

Birinci işverenden alõnan ücret toplama dahil edilmeyecek olup, 2 nci ve 3 üncü işverenden alõnan ücretler toplamõ (11 milyar+5 milyar=) 16 milyar lira, 12 milyar liralõk beyan sõnõrõnõ aştõğõ için 46 milyar liralõk ücret gelirinin tamamõ beyan edilecektir.

Örnek 2:

Bay (B)’nin tamamõ üzerinden tevkifat yapõlmõş olan 2003 yõlõ gelirleri aşağõdaki gibidir.

İşyeri kira geliri (Brüt) 22.000.000.000.- lira

Bay (B)’nin birden sonraki işverenden aldõğõ ücret geliri olan 10 milyar lira beyan sõnõrõnõ aşmadõğõndan, ücret gelirleri beyan edilmeyecektir.

Bay (B)’nin işyeri kira geliri ise 2003 yõlõ için geçerli olan 12 milyar liralõk beyanname verme sõnõrõnõ aştõğõndan mükellef sadece bu gelirini beyan edecektir.

Örnek 3:

Serbest meslek erbabõ Bay (C)’nin serbest meslek kazancõ yanõnda tamamõ tevkif yoluyla vergilendirilmiş iki işverenden ücret geliri ile yine tamamõ tevkif yoluyla vergilendirilmiş işyeri kira geliri bulunmaktadõr.

Serbest meslek kazancõ 10.000.000.000.- lira

(8)

Serbest meslek kazancõ nedeniyle her halükarda beyanname verilecektir.

Birinci işverenden alõnan hariç, ikinci işverenden alõnan ücret geliri ise 12 milyar liralõk beyan sõnõrõnõ aşmadõğõndan ücret gelirleri beyannameye dahil edilmeyecektir.

Serbest meslek kazancõ ve işyeri kira geliri tutarõnõn toplamõ 12 milyar liralõk beyan sõnõrõnõ aştõğõndan, işyeri kira geliri beyannameye dahil edilecektir.

Örnek 4:

Bayan (D) üç ayrõ şirkette yönetim kurulu üyesi olup, 2003 yõlõ gelirleri aşağõdaki gibidir.

Konut kira geliri 5.000.000.000.- lira

Ücret gelirlerinin tamamõ tevkif yoluyla vergilendirilmiştir.

Bayan (D), birden fazla işverenden aldõğõ ücret gelirinin yanõ sõra mesken geliri elde etmiştir. Beyanname verilip verilmeyeceği öncelikle ücret gelirleri dikkate alõnarak değerlendirilecektir.

Ücret gelirleri ile ilgili olarak birinci işverenden alõnan ücret hariç, ikinci ve üçüncü işverenden alõnan ücretlerin toplamõ 12 milyar liralõk beyan sõnõrõnõ aştõğõ için birinci işverenden alõnan ücrette dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamõ beyan edilecektir.

Konut kira gelirinden 1,5 milyar liralõk istisna tutarõ düşülecek olup, kalan tutar gayrimenkul sermaye iradõ olarak beyannameye dahil edilecektir.

Örnek 5:

Bay (E)’nin 2003 yõlõ gelirleri aşağõdaki gibi olup, ücret gelirleri ile işyeri kira gelirleri tevkif yoluyla vergilendirilmiştir.

İkinci işverenden alõnan ücret, 12 milyar liralõk beyan sõnõrõnõ aşmadõğõndan ücret gelirleri beyan edilmeyecektir.

Mesken kira gelirinden 1,5 milyar liralõk istisna düşüldükten sonra kalan tutar her halükarda beyan edilecektir.

Konut ve işyeri kira geliri toplamõ 12 milyar lira beyan haddini aştõğõndan, tevkifata tabi tutulmuş olan işyeri kira geliri de konut kira geliri ile birlikte beyan edilecek; hesaplanan vergiden tevkif yoluyla alõnan vergiler mahsup edilecektir.

(9)

Örnek 6:

Bayan (F)’nin 2003 yõlõ gelirleri aşağõdaki gibi olup, ücret gelirleri ile işyeri kira gelirleri tevkif yoluyla vergilendirilmiştir.

26/07/2001 tarihinden sonra ihraç edilen Hazine bonosu faiz geliri (indirim ve

istisnadan sonra kalan tutar) 9.000.000.000.- lira

26/07/2001-31/12/2004 tarihleri arasõnda ihraç edilen hazine bonosu faiz gelirleri ve elden çõkarõlmasõndan sağlanan değer artõşõ kazançlarõ toplamõnõn 2003 yõlõnda 121 milyar 794 milyon lirasõ gelir vergisinden istisna edilmiştir.

Bayan (F)’nin birinci işverenden aldõğõ ücret hariç diğer ücretler toplamõ (5 milyar+6 milyar=) 11 milyar lira beyan sõnõrõnõ aşmadõğõndan, ücret gelirleri beyan edilmeyecektir. Ancak ücret gelirleri dõşõnda elde ettiği gelirleri toplamõ (8 milyar+9 milyar=) 17 milyar beyan sõnõrõnõ aşmaktadõr. Bu durumda, Bayan (F) sadece işyeri kira geliri ile Hazine bonosu faiz geliri toplamõ olan 17 milyar lirayõ beyan edecektir.

Örnek 7:

Bay (G), 2003 yõlõnda tamamõ tevkif yoluyla vergilendirilmiş işyeri kira geliri, mevduat faizi ile birlikte konut kira geliri elde etmiştir.

Mevduat faizi 10.000.000.000.- lira

Mevduat faizi geliri, Gelir Vergisi Kanununun Geçici 55 inci maddesinde 4783 ve 5035 sayõlõ Kanunlarla yapõlan düzenlemeler uyarõnca 31/12/2004 tarihine kadar beyan dõşõ olduğundan tutarõ ne olursa olsun beyan edilmeyecektir.

Konut kira gelirinden 1,5 milyar liralõk istisna düşülecek olup, kalan tutar her halükarda beyan edilecektir.

İşyeri kira geliri ise, elde edilen gayrimenkul sermaye iradõ toplamõ (8 milyar + 500 milyon= 8,5 milyar) 12 milyar liralõk beyan sõnõrõnõ aşmadõğõndan beyannameye dahil edilmeyecektir.

Örnek 8:

Bay (H), 10/10/2002 tarihinde iktisap ettiği Hazine bonolarõndan 700 milyar liralõk kõsmõnõ 20/02/2003 tarihinde 800 milyar liraya elden çõkarmõş, geriye kalanlardan ise 350 milyar lira faiz geliri elde etmiştir.

Söz konusu Hazine bonolarõnõn ihraç tarihi 25/07/2002’dir.

Bay (H), Hazine bonolarõndan bir kõsmõnõ elden çõkarmasõ dolayõsõyla elde ettiği değer artõş kazancõ ile ilgili olarak maliyet bedeli endekslemesi uygulamasõndan yararlanabilecektir.

Öte yandan, Gelir Vergisi Kanununun Geçici 59 uncu maddesi uyarõnca 26 Temmuz 2001 tarihinden itibaren ihraç edilen Devlet tahvilleri ve Hazine bonolarõ faiz gelirlerine 2003 yõlõ için uygulanacak olan 121 milyar 794 milyon liralõk istisna, elden çõkarmadan doğan değer artõşõ kazançlarõna da uygulanacağõndan, ayrõca Mükerrer 80 inci maddede yer alan 10 milyar liralõk istisnanõn uygulanmasõ söz konusu değildir.

Tefe Oranlarõ: Eylül 2002: 6.024,6 / Ocak 2003: 6.840,7’dir.

Artõş Katsayõsõ (6.840,7/6.024,6=) 1,135;

Endekslenmiş Maliyet Bedeli: 794.500.000.000

(10)

(700.000.000.000x1,135=)

Değer Artõşõ Kazancõ (800.000.000.000 - 794.500.000.000=) 5.500.000.000

Hazine bonosu faizi 350.000.000.000

İndirim oranõna isabet eden tutar (350.000.000.000 x % 57,5=) 201.250.000.000 Hazine bonosu faiz geliri (350.000.000.000 – 201.250.000.000=) 148.750.000.000

Toplam Gelir Tutarõ (5.500.000.000 + 148.750.000.000=) 154.250.000.000

İstisna 121.794.000.000

Beyan Edilecek Tutar 32.456.000.000

Bay (H), Hazine bonosu faiz gelirine indirim oranõ, elden çõkarma dolayõsõyla elde edilen değer artõş kazancõna ise maliyet bedeli endekslemesi uyguladõktan sonra bulunan tutardan (154 milyar 250 milyon lira) 121 milyar 794 milyon liralõk istisnayõ düşecek, kalan 32 milyar 456 milyon lira beyan edilecektir.