CHP TÜRK VE AKRABA DÜNYASI KOORDİNATÖRLÜĞÜ
HAFTALIK BÜLTEN No: 36
5 - 11 Eylül 2021
i
Haftalık Bülten No: 36
5 - 11 Eylül 2021
İÇİNDEKİLER
SUNUM ... iv
HAFTANIN GÜNDEMİ ... 1
Güney Kafkasya’da Son Durum ... 1
ORTA ASYA, SİNCAN UYGUR ÖZERK BÖLGESİ, MOĞOLİSTAN ....3
I. KAZAKİSTAN ... 3
A. Dış Politika ... 3
Tokayev Afganistan’daki Durum Hakkında: “Destek Sağlanması Gerekiyor.” ... 3
II. KIRGIZİSTAN ... 3
A. Türkiye ile İlişkiler ... 3
Bişkek’te Kırgız-Türk Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyonu'nun 10. Dönem Toplantısı ve Maarif Eğitim Kompleksi’nin Açılış Töreni Yapıldı ... 3
B. Ekonomi ... 4
Hindistan-Kırgızistan Ticaret Yolu Türkmenistan’dan Geçecek .... 4
III. TACİKİSTAN ... 5
A. Türkiye ile İlişkiler ... 5
Rahmon ve Erdoğan Afganistan’daki Gelişmelerden Endişeli ... 5
IV. TÜRKMENİSTAN ... 5
A. Dış Politika ... 5
Türkmenistan, Afganistan Sorununa İlişkin Çevirimiçi Müzakereye Katıldı ... 5
KAFKASYA ... 6
I. AZERBAYCAN ... 6
A. Dış Politika ... 6
Haftalık Bülten No: 36
5 - 11 Eylül 2021
Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Ekonomiden Sorumlu
Bakanları Bakü’de Buluştular ... 6
II. ERMENİSTAN ... 6
A. Dış Politika ... 6
Ermenistan ve Gürcistan Hükümetleri Arasında Etkin İşbirliği Başladı: Nikol Paşinyan, Irakli Garibaşvili İle Görüştü ... 6
III. GÜRCİSTAN ...7
A. Ekonomi ...7
İstatistik: Gürcistan’a Yapılan Yabancı Yatırımlar Azalmaya Devam Ediyor ...7
RUSYA FEDERASYONU, UKRAYNA ... 8
I. RUSYA ... 8
A. Dış Politika ... 8
Putin, Rusya ve Belarus’un Ortak Sanayi Politikasına Geçeceğini Bildirdi ... 8
B. Ekonomi ... 8
Pilot proje: Çin ve Rusya Yerel Para Birimleriyle Ticarete Başlıyor ... 8
C. Türkiye ile İlişkiler ... 9
Rusya Kilit Konumdaki Birtakım Ticari Ortağıyla Ticaret Hacmini Arttırdı ... 9
II. UKRAYNA ... 9
A. Dış Politika ... 9
Devlet Başkanı: Ukrayna'nın Stratejik Ortaklara Değil, Stratejik Dostlara İhtiyacı Var ... 9
B. Türkiye ile İlişkiler ... 10
iii
Haftalık Bülten No: 36
5 - 11 Eylül 2021
Kherson’da Ukrayna-Türkiye Sınır Tanımayan Ortaklık Ticari İşbirliği Forumu Gerçekleştirildi ... 10
Haftalık Bülten No: 36
5 - 11 Eylül 2021
SUNUM
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)’nin Doğu Avrupa, Balkanlar, Ortadoğu, Türkmeneli, Rusya Federasyonu, Kafkasya, Orta Asya coğrafyası ile ilişkilerinin geliştirilmesi maksadıyla “CHP Türk ve Akraba Dünyası Dış İlişkiler Koordinatörlüğü (CHP-TAD)”, Eylül 2020 tarihinde Genel Başkanımız Sayın Kemal Kılıçdaroğlu önderliğinde kurulmuştur.
Türk ve Akraba Dünyası tarihi, kültürel, ekonomik, siyasi ve insani ilişkiler bakımından Türkiye için stratejik bir coğrafyadır. Bu coğrafya Anadolu insanının da kökleridir.
Türkiye Cumhuriyeti ve Türk kökenli Cumhuriyetler, Türk ve akraba kökenli halkların yaşadığı ülkeler, Türk vatandaşlarının bulundukları ülkeler arasında siyasi, ekonomik, kültürel alanlarda iş birliğini geliştirici faaliyetler yürütmek ve CHP olarak politika önerileri oluşturmak CHP’nin hem Türkiye’yi daha fazla kucaklamasını hem de Türk ve Akraba Dünyası köklerine doğru açılmasını sağlayacaktır. Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Dünyası ilişkilerinde iş birliğinin güçlü alanlar olduğu gibi geliştirilmeye ihtiyaç duyulan alanlar da mevcuttur. İyi yönetilmediği takdirde Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Dünyası arasındaki iş birlikleri birer risk unsuruna dönüşebilmektedir. Bu nedenle Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Dünyası arasında varolagelen stratejik, ekonomik ve beşeri işbirliklerinin geliştirilmesi ve bu yolla risk unsurlarının ortadan kaldırılması Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Dünyası’nın çıkarınadır. Bu yönde adımların atılması ve siyasi altyapı oluşturulması açısından CHP’ye büyük görev düşmektedir.
v
Haftalık Bülten No: 36
5 - 11 Eylül 2021
CHP-TAD’ın sembolünü Kızıl Elma seçtik. Kızıl Elma, kültürümüzde eski bir ütopyadır. Kızıl, Türkçe’nin bazı şivelerinde altın anlamına da gelen kıymetli bir renktir. Elma ise bolluk, bereket, şifa kaynağı mistik bir meyvedir. Bir olmak, birlik olmak, güçlü olmaktır. Kızıl Elma, mekâna ve zamana bağlı olmayan, varılması umut edilen idealin simgesidir. Gelecekten umutlu olmanın tertemiz heyecanıdır. Bu nedenle, 21. yüzyılın Kızıl Elma’sı başta Türkiye ve çevresi olmak üzere dünyanın barış, refah, adalet ve mutluluk içinde yaşamasıdır. Mustafa Kemal Atatürk’ün cumhuriyet ilkeleri doğrultusunda demokrasinin kurumsallaşmasıdır. Refah, adalet ve demokrasi idealleri gerçekleşene kadar çalışmaktır. Çağdaş uygarlığın ötesine geçebilmektir.
Bu maksatla CHP-TAD olarak ilgi alanımız olan bölgeye ilişkin haftalık haber bülteni ve politika notları ile faaliyetlerimize başlamış bulunuyoruz.
Haftalık Bülten No: 36
5 - 11 Eylül 2021
HAFTANIN GÜNDEMİ
Güney Kafkasya’da Son Durum
6 Eylül 2021 tarihinde Ermenistan işgalinden kurtarılan Laçın ilinde Türkiye ve Azerbaycan özel birliklerinin atış talimli ortak taktik tatbikatı başladı. Azerbaycan Savunma Bakanlığı, ortak askerî tatbikatın ana amacının komutanların karar alma ve alt birimleri yönetme becerilerinin geliştirilmesi dahil olmak üzere askerî operasyonlarda işbirliği ve koordinasyonun iyileştirilmesi olduğunu açıkladı.
Ermenistan Dışişleri Bakanlığı Azerbaycan ve Türkiye’nin Laçın ilinde ortak tatbikat düzenlemesine tepki gösterdi. Ermenistan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Vaan Unanyan Sputnik Ajansına yaptığı açıklamasında Laçın ilinde yapılan ortak askerî tatbikatı, “gerilimi düşürmeye yönelik adımlara zarar veren, 9 Kasım 2020 tarihli üçlü açıklamanın ruhuna uygun olmayan ve bölgede uzun vadeli barış, güvenlik ve istikrar tesis etme çabalarını baltalayan bir eylem olarak gördüklerini” bildirdi.
Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Leyla Abdullayeva, Ermenistan Dışişleri Bakanlığı’nın açıklamasına ilişkin,
“Azerbaycan bugüne kadar kendi topraklarında ortak ülkelerin katılımıyla çok sayıda askeri tatbikat gerçekleştirdi. Laçın'da başlatılan ortak tatbikat de benzer bir adımdır ve bölgede istikrarın sağlanmasına hizmet etmektedir,"
değerlendirmesinde bulundu.
Öte yandan Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan 8 Eylül tarihli hükümet toplantısında komşu ülkelerle ilişkilerin derinleştirilmesi ve normalleştirilmesi, Ermenistan hükümetinin 5 yıllık eylem planında dış politikasının önemli
2
Haftalık Bülten No: 36
5 - 11 Eylül 2021
yönlerinden biri olarak yer aldığını ve bunun hayata geçirilmesi hükümetin gündemini oluşturduğunu belirtti.
Paşinyan, Ermenistan-Türkiye ilişkilerinin normalleştirilmesi, kara ve tren yolu ulaşımının tekrar hayata geçirilmesi konusunda Türkiye ile diyaloğa hazır olduklarının altını çizdi.
Daha önceleri de belirttiğimiz üzere, Ermenistan’ın kalkınması komşularıyla ilişkilerini geliştirmesine bağlı. Nikol Paşinyan komşu ülkelerle ilişkileri normalleştirmeye kararlı gözüküyor, ama ülke içerisinde Türkiye ve Azerbaycan ile ilişkilerin normalleşmesini istemeyen siyasi güçler var.
Haftalık Bülten No: 36
5 - 11 Eylül 2021
ORTA ASYA, SİNCAN UYGUR ÖZERK BÖLGESİ, MOĞOLİSTAN
I. KAZAKİSTAN A. Dış Politika
Tokayev Afganistan’daki Durum Hakkında: “Destek Sağlanması Gerekiyor.”
10 Eylül 2021 tarihinde Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, resmi ziyaret amacıyla Astana’da bulunan Kuzey Makedonya Dışişleri Bakanı Bujar Osmani’yi kabul etti.
Bu görüşme sırasında Tokayev ülkesinin Afganistan’a ilişkin tutumunu belirtti. Kazakistan Cumhurbaşkanı uluslararası camianın, bir dönüm noktasında bulunan Afganistan’ı yalnız bırakmaması ve ona destek sağlaması gerektiğini dile getirdi.
“Kazakistan hükümeti, Afganistan hükümetiyle yapıcı iş bağlantısı kurmaya hazır,” ifadesini kullandı. 10.09.2021, Newtimes.kz Haber Ajansı, Kazakistan
II. KIRGIZİSTAN A. Türkiye ile İlişkiler
Bişkek’te Kırgız-Türk Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyonu'nun 10. Dönem Toplantısı ve Maarif Eğitim Kompleksi’nin Açılış Töreni Yapıldı
10 Eylül’de Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’te Kırgızistan Bakanlar Kurulu Başkanı Ulukbek Maripov’un ev sahipliğinde Kırgız-Türk Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyonu'nun 10. Dönem Toplantısı gerçekleştirildi. Toplantıya Türkiye Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay katıldı.
Toplantı çerçevesinde Madencilik Alanında İş Birliğine İlişkin Mutabakat Zaptı, İstatistik Alanında İş Birliğine İlişkin
4
Haftalık Bülten No: 36
5 - 11 Eylül 2021
Mutabakat Zaptı, Helal Kalite Altyapısına İlişkin Mutabakat Zaptı ve Çevre Alanında İş Birliğine İlişkin Mutabakat Zaptı imzalandı.
Toplantının ardından düzenlenen ortak basın toplantısında Maripov ve Oktay, ülkeler arasındaki ticaret hacmini 1 milyar dolara çıkarmak için çaba göstereceklerine vurgu yaptılar.
Aynı gün Kırgızistan Bakanlar Kurulu Başkanı Ulukbek Maripov ve Türkiye Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay Bişkek’teki Maarif Eğitim Kompleksi’nin açılış törenine katıldılar.
10.09.2021, kabar.kg, Kırgızistan B. Ekonomi
Hindistan-Kırgızistan Ticaret Yolu Türkmenistan’dan Geçecek
Kırgız Cumhuriyeti Sanayiciler ve Girişimciler Birliği Başkanı Danil İbrayev'in Tazabek Haber Sitesi’ne yaptığı açıklamaya göre Hindistan ile Kırgızistan arasında yeni bir ticaret rotasının oluşturulması planlanıyor. İki ülke arasındaki ticaret İran'ın Bender Abbas limanı üzerinden gerçekleştirilecek. Ürünler İran’dan demiryolu ile Türkmenistan'a, ardından Özbekistan ve Oş'a ulaşacak.
Bender Abbas Limanı'ndan Oş'a uzanan ticaret yolunun toplam uzunluğu 3 bin 60 kilometredir.
Danil İbrayev'in belirttiğine göre ticari rota bir ay içerisinde pilot tren seferine hazır hale getirilecek. 08.09.2021, Centralasia.media, Kırgızistan
Haftalık Bülten No: 36
5 - 11 Eylül 2021
III. TACİKİSTAN
A. Türkiye ile İlişkiler
Rahmon ve Erdoğan Afganistan’daki Gelişmelerden Endişeli
9 Eylül tarihinde Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman ile Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan telefon görüşmesi gerçekleştirdiler. Tacikistan Cumhurbaşkanlığı Basın Merkezi’nden yapılan açıklamaya göre Cumhurbaşkanı Erdoğan Tacikistan’ın bağımsızlığının 30. yıl dönümünü tebrik etti. İki ülkenin cumhurbaşkanları Tacikistan-Türkiye ilişkilerini ele aldılar. Rahmon ve Erdoğan Afganistandaki durumu değerlendirirken Tacikistan ve Türkiye’nin Afgan sorununa ilişkin tutumlarının birbirine yakın olduğunu belirttiler.
09.09.2021, Sputnik, Tacikistan IV. TÜRKMENİSTAN
A. Dış Politika
Türkmenistan, Afganistan Sorununa İlişkin Çevirimiçi Müzakereye Katıldı
8 Eylül 2021 tarihinde Afganistan'a komşu olan ülkelerin dışişleri bakanları video konferans formatında bir toplantı gerçekleştirdiler. Türkmenistan, İran, Çin, Tacikistan ve Özbekistan dışişleri bakanlarının katıldığı bu toplantı, Pakistan tarafından organize edildi. Türkmenistan Dışişleri Bakan Yardımcısı Vepa Khadzhiev toplantıdaki konuşmasında,
“Türkmenistan tarafından bu toplantı, Afganistan'da barış ve güvenliğin sağlanması ve bu ülkenin çok yönlü gelişmesine yönelik konsolide bir bölgesel yaklaşım geliştirmek için bir fırsat olarak görülüyor," dedi. 08.09.2021, turkmenistan.gov.tm, Türkmenistan
6
Haftalık Bülten No: 36
5 - 11 Eylül 2021
KAFKASYA
I. AZERBAYCAN A. Dış Politika
Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Ekonomiden Sorumlu Bakanları Bakü’de Buluştular
10 Eylül 2021 tarihinde Türk Konseyi ekonomiden sorumlu bakanlarının 10.toplantısı yapıldı. Toplantıya ev sahipliğini yapan Azerbaycan Ekonomi Bakanı Mikayıl Cabbarov konuşmasında, ülkesinin Türk Konseyi üye ülkeleriyle ticaret ve yatırım alanlarında işbirliği yapmaya büyük önem verdiğini;
Azerbaycan ile söz konusu ülkeler ve Macaristan arasındaki ticaret hacminin 2,6 milyar dolar olduğunu dile getirdi.
Ayrıca Bakan Cabbarov, Türk Konseyi üye devletlerini Alat Serbest Ekonomik Bölgesi, sanayi bölgeleri ve Azerbaycan'ın Bakü Uluslararası Deniz Ticaret Limanı'nda sağlanan fırsatlardan yararlanmaya davet etti.
Toplantı çerçevesinde Çeşitli Ekonomik Bölgeler Arasında Bilgi ve Tecrübe Paylaşımına İlişkin Mutabakat Zaptı imzalandı.
10.09.2021, azertag.az, Azerbaycan II. ERMENİSTAN
A. Dış Politika
Ermenistan ve Gürcistan Hükümetleri Arasında Etkin İşbirliği Başladı: Nikol Paşinyan, Irakli Garibaşvili İle Görüştü
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan 8 Eylül 2021 tarihinde iki günlük resmi ziyaret için Gürcistan’a gitti. Nikol Paşinyan Tiflis’te Gürcü mevkidaşı Irakli Garibaşvili ile baş başa ve
Haftalık Bülten No: 36
5 - 11 Eylül 2021
heyetler arası görüşmeler yaptı. Görüşmede ikili ve bölgesel meseleler ele alındı. İki ülkenin başbakanı ekonomik işbirliğini geliştirme yollarını müzakere ettiler.
Paşinyan, Azerbaycan'ın 15 Ermenistan vatandaşını iade etmesi sürecine katkısından dolayı Gürcistan Başbakanı Garibaşvili’ye teşekkür etti. 08.09.2021, primeminister.am, Ermenistan
III. GÜRCİSTAN A. Ekonomi
İstatistik: Gürcistan’a Yapılan Yabancı Yatırımlar Azalmaya Devam Ediyor
Gürcistan Ulusal İstatistik Kurumu’ndan yapılan açıklamaya göre, 2021'in ikinci çeyreğinde Gürcistan'daki doğrudan yabancı yatırım hacminin Nisan-Haziran 2020'ye göre yüzde 2,6’ya azalarak 234,2 milyon doları oluşturdu.
Söz konusu dönemde Gürcistan’a en çok yatırım yapan ülkeler, İngiltere, Hollanda ve Çek Cumhuriyeti oldu. Ayrıca Türkiye, Japonya vd. ülkelerden de yatırım geldi. 08.09.2021, newsgeorgia.ge, Gürcistan
8
Haftalık Bülten No: 36
5 - 11 Eylül 2021
RUSYA FEDERASYONU, UKRAYNA
I. RUSYA A. Dış Politika
Putin, Rusya ve Belarus’un Ortak Sanayi Politikasına Geçeceğini Bildirdi
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko 9 Eylül 2021 tarihinde Moskova’da baş başa görüştüler. Putin ve Lukaşenko görüşmenin ardından ortak basın toplantısı düzenleyerek varılan anlaşmaları açıkladılar. Rusya Devlet Başkanı Putin,iki ülkenin ortak sanayi politikasına geçeceğini bildirdi ve görüşmede ortak makroekonomik politikanın uygulanması, ödeme sistemlerinin birleştirilmesi, bilgi güvenliği, gümrük, vergi, enerji ve diğer alanlarda işbirliğinin derinleştirilmesi konularında anlaşmalara varmayı başardıklarını belirtti.
Putin’in açıklamalarına göre Rusya ve Belarus’un Birlik Devleti’nin 28 programı üzerinde mutabakata varıldı ve programların onaylanması planlanan Birlik Devleti Yüksek Konseyi toplantısı bu yılın sonuna kadar düzenlenecek; Rusya ve Belarus vatandaşları, iki ülkenin entegrasyonu sayesinde, Birlik Devleti çerçevesinde ekonomik ve sosyal alanlarda eşit haklar ve imkanlar alacak. 09.09.2021, TASS, Rusya
B. Ekonomi
Pilot proje: Çin ve Rusya Yerel Para Birimleriyle Ticarete Başlıyor
Çin Uluslararası Radyosu'nun haberine göre Rus petrol şirketi Gazprom Neft’in Üst Düzey Yöneticisi Aleksandr Dyukov 6.
Haftalık Bülten No: 36
5 - 11 Eylül 2021
Doğu Ekonomik Forumu’nda, Gazprom Neft’in eylül ayından itibaren yılsonuna kadar iki ülke arasında sefer yapan uçakların yakıt masrafının doğrudan Ruble ve RMB ile hesaplanması konusunda Çinli uçak yakıtı satıcıları ile mutabık kaldığını bildirdi.
Öte yandan Çin Halk Bankası ve Endonezya Bankası arasında yerel para birimleriyle takas hakkında iş birliği çerçevesinin resmen hizmete girdiği, Çin Halk Bankası tarafından duyuruldu. 07.09.2021, turkrus.com, Rusya
C. Türkiye ile İlişkiler
Rusya Kilit Konumdaki Birtakım Ticari Ortağıyla Ticaret Hacmini Arttırdı
Rusya Federal Gümrük Servisi’nin verilerine göre Ocak- Temmuz döneminde Rusya ile Türkiye arasındaki ticaret hacmi yıllık bazda yüzde 55,3’lük artış göstererek, 17, 854 milyar dolar oldu. 08.09.2021, PRAYM Ekonomik Haber Ajansı, Rusya
II. UKRAYNA A. Dış Politika
Devlet Başkanı: Ukrayna'nın Stratejik Ortaklara Değil, Stratejik Dostlara İhtiyacı Var
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy 10 Eylül 2021 tarihinde Yalta Avrupa Stratejisi YES Brainstorming Forumunda yaptığı konuşmasında NATO ve Avrupa Birliği’nin Ukrayna’ya ilişkin tutumuna eleştiriler yöneltti. Volodimir Zelenskiy, NATO’nun Ukrayna’ya ihtiyacı olduğunu düşündüklerini, Ukraynasız güçlü bir Avrupa Birliği’nin olacağını düşünmediklerini; Ukraynasız NATO, NATO’nun kaybı olacağını ve Ukraynasız bir Avrupa Birliği’nin yavaş yavaş zayıflayacağını belirtti. Ayrıca Zelenskiy, “Rusya’nın
10
Haftalık Bülten No: 36
5 - 11 Eylül 2021
güçlenmesini istiyorsanız Ukrayna’yı almayın,” diyerek Ukrayna’nın güçlü bir ortak olma potansiyeline sahip olduğunu vurguladı. 10.09.2021, president.gov.ua, Ukrayna B. Türkiye ile İlişkiler
Kherson’da Ukrayna-Türkiye Sınır Tanımayan Ortaklık Ticari İşbirliği Forumu Gerçekleştirildi
Türkiye Yem Sanayicileri Birliği’nin katılımıyla Ukrayna’nın Kherson şehrinde Ukrayna-Türkiye Sınır Tanımayan Ortaklık Ticari İşbirliği Forumu düzenlendi. Kherson bölgesindeki yatırım fırsatlarını tanıtmak amacıyla düzenlenen forum 2 gün sürdü. 10.09.2021, ukrinform.ru, Ukrayna
