okul öncesi eğitime giriş

(1)

okul öncesi eğitime giriş

Editör:

Gülden Uyanık Balat

Gülümser Gültekin Akduman / Burcu Özdemir Beceren / Hülya Bilgin

Gülçin Güven / Sinan Koçyiğit / Atiye Adak Özdemir / Ahmet Sakin / Saime Çağlak Sarı Türker Sezer / Emel Tok / Mehmet Nur Tuğluk / Sibel Yoleri

3. Baskı

(2)

Editör: Doç. Dr. Gülden UYANIK BALAT OKUL ÖNCESİ EĞİTİME GİRİŞ

ISBN 978-605-364-068-4 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bondrolü ile satılmaktadır.

Okuyucularımızın, bondrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermelerini ve bondrolsüz yayınları satın almamalarını diliyoruz.

1. Baskı: Eylül 2010 3. Baskı: Kasım 2012 Dizgi-Grafik Tasarım: Gürsel Avcı Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Matbaası (Ankara - 0312 394 55 90)

Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 13987 İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 E-ileti: pegem@pegem.net

(3)

ÖNSÖZ

Okul öncesi eğitim 0-72 aylar arasındaki yaş gruplarında bulunan çocukların gelişim düzeylerine ve bireysel özelliklerine uygun zengin uyarıcı çevre olanakları sağlayan; onların bedensel, zihinsel duygusal ve sosyal yönden gelişmelerini destekle- yen; toplumun kültürel değerleri doğrultusunda onları en iyi biçimde yönlendiren ve ilköğretime hazırlayan, temel eğitim bütünlüğü içinde yer alan bir eğitim sürecidir.

Son yirmi yıl içinde giderek daha fazla önem verilen beyin araştırmaları ve be- yin temelli öğrenmeye yönelik çalışmalar, okul öncesi dönemin çocuğun gelişimi ve öğrenmesinde ne derece önemli ve zamanlamanın ise ne kadar kritik öneme sahip olduğunu vurgulamaktadır. Bu dönemdeki eğitim, çocuğun temel gereksinimlerini karşılayan, onu çok yönlü geliştiren ve çocuğun üstün yararı ilkesini temel alan bir yaklaşımda olmalıdır. XVII. Milli Eğitim Şurasında, Cumhuriyetimizin yüzüncü ku- ruluş yıldönümü olan 2023 yılında okul öncesi eğitimde okullaşma oranı %80 olarak hedefl enmiştir. Okul öncesi eğitimin yaygınlaştırılması hedefinde, okullaşma oranı- nın artırılmasının yanı sıra nitelik ve kalitenin artırılmasına yönelik uygulamaların da önemi büyüktür.

Bu kitap ile okul öncesi eğitim alanında görev alacak olan öğretmenlerimize ve alanda ilgili kişilere okul öncesi eğitimin temel konularına genel bir başlangıç oluş- turmak hedefl enmiştir. Bu amaçla kitapta, Okul Öncesi Eğitimin Tanımı ve Önemi, Türkiye’de Okul Öncesi Eğitimin Tarihsel Gelişimi, Okul Öncesi Dönemde Çocuğun Temel Gereksinimleri ve Gelişimsel Özellikleri, Okul Öncesi Eğitim Programı, Okul Öncesi Eğitimde Farklı Yaklaşımlar, Okul Öncesi Eğitimde Eğitim Ortamları, Okul Öncesi Eğitimde Sınıf Dışı Etkinlikler, Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Personel, Okul Öncesi Eğitimde Aile ile İletişim ve Ailelere Rehberlik, Okul Öncesi Eğitimde Teknoloji ve Bilgisayar Kullanımı, Farklı Ülkelerde Okul Öncesi Eğitim konularına yer verilmiştir.

Kitabın oluşturulmasına katkı sağlayan Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Atatürk Üniversitesi, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Hitit Üniversitesi, Pa- mukkale Üniversitesi, Sakarya Üniversitesi ve Marmara Üniversitesi’nde Okul Önce- si Öğretmenliği Anabilim Dalında görev yapan meslektaşlarımla birlikte alana katkı sağlayan bir eser olmasını umuyorum.

Yapılan ve yapılmakta olan tüm çalışmalar ve eserler ile, geleceğimiz olan ço- cuklarımıza; sevgi, şefk at ve sabır ile nitelikli eğitim olanakları sağlamak için emek veren, çaba gösteren, ilgisi ve motivasyonu yüksek eğitimcilerimize ve ilgililere yararlı olması dileğiyle...

Doç. Dr. Gülden Uyanık Balat

(4)

BÖLÜMLER ve YAZARLARI

1. Bölüm: Okul Öncesi Eğitimin Tanımı ve Önemi Yrd. Doç. Dr. Gülümser Gültekin AKDUMAN

Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi

2. Bölüm: Türkiye’de Okul Öncesi Eğitimin Tarihsel Gelişimi Yrd. Doç. Dr. Ahmet Sakin

Sakarya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi

3. Bölüm: Okul Öncesi Çocuğunun Temel Özellikleri ve Gereksinimleri Araş. Gör. Türker Sezer

Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Fakültesi

Yrd. Doç. Dr. Sibel Yoleri

Hitit Üniversitesi

4. Bölüm: Okul Öncesi Eğitim Programı Öğrt. Gör. Dr. Gülçin Güven

Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi

5. Bölüm: Okul Öncesi Eğitimde Farklı Yaklaşımlar Doç. Dr. Gülden Uyanık Balat

6. Bölüm: Okul Öncesi Eğitimde Eğitim Ortamları Yrd. Doç. Dr. Emel Tok

Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi

7. Bölüm: Okul Öncesi Eğitimde Sınıf Dışı Etkinlikler Öğrt. Gör. Dr. Saime Çağlak Sarı

8. Bölüm: Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Personel Yrd. Doç. Dr. Sinan Koçyiğit

Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi

(5)

9. Bölüm: Okul Öncesi Eğitimde Aile ile İletişim ve Ailelere Rehberlik Öğrt. Gör. Hülya Bilgin

10. Bölüm: Okul Öncesi Eğitimde Teknoloji ve Bilgisayar Kullanımı Araş. Gör. Mehmet Nur Tuğluk

Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi

11. Bölüm: Farklı Ülkelerde Okul Öncesi Eğitim Dr. Atiye Adak Özdemir

Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi

Dr. Burcu Özdemir Beceren

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Fakültesi

(6)

İ Ç İ N D E K İ L E R

BÖLÜM 1: OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN TANIMI VE ÖNEMİ

GİRİŞ ...2

OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN TANIMI ...3

OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN AMAÇLARI ...4

Türk Milli Eğitimi’nin Amaçları ...4

Okul Öncesi Eğitimin Genel Amaçları ...4

Okul Öncesi Eğitimin Evrensel Amaçları ...5

Okul Öncesi Eğitimin Temel İlkeleri ...5

OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN ÖNEMİ ...6

ÖZET ... 13

DEĞERLENDİRME SORULARI ... 14

KAYNAKLAR ... 15

BÖLÜM 2: TÜRKİYE’DE OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ ESKİ TÜRKLERDE ÇOCUK EĞİTİMİNE GENEL BİR BAKIŞ ... 20

OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ... 21

Tanzimat Dönemi... 22

I. Meşrutiyet ve Mutlakiyet Dönemi ... 23

II. Meşrutiyet Dönemi ... 23

CUMHURİYET DÖNEMİ ... 27

ÖZET ... 34

DEĞERLENDİRME SORULARI ... 36

KAYNAKLAR ... 38

BÖLÜM 3: OKUL ÖNCESİ ÇOCUĞUNUN TEMEL ÖZELLİKLERİ VE GEREKSİNİMLERİ GİRİŞ ... 42

0-6 Yaş Grubu Çocukların Fiziksel Özellikleri ... 43

0-6 Yaş Grubu Çocukların Bilişsel Özellikleri ... 46

0-6 Yaş Grubu Çocukların Sosyal-Duygusal Özellikleri ... 51

0-6 Yaş Grubu Çocukların Dil Özellikleri... 55

0-6 Yaş Dönemindeki Çocukların Temel Gereksinimleri ... 57

Beslenme ... 58

Bakım ... 60

(7)

İçindekiler

viii

Güven, Sevgi, Saygı ve İlgi ... 61

Oyun ... 65

Kendi Kendini Tanıma ... 68

Yetişkin ve Akran Desteği ... 70

Arkadaşlık ... 71

ÖZET ... 74

KAYNAKLAR ... 76

BÖLÜM 4: OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMI EĞİTİM PROGRAMINA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR ... 82

NİTELİKLİ BİR PROGRAMIN ÖZELLİKLERİ ... 84

OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMININ ÖNEMİ ... 84

ETKİLİ OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMININ ÖZELLİKLERİ ... 86

TÜRKİYE’DE UYGULANAN OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMI ... 89

Okul Öncesi Eğitim Programının Dayandığı Kuramsal Temeller ... 92

Okul Öncesi Eğitim Programının Temel Özellikleri ... 95

Okul Öncesi Eğitim Kurumlarındaki Eğitim Etkinlikleri ...101

Öğrenme Sürecinde Plan ve Plan Çeşitleri ...104

Aile Katılımı ...104

Değerlendirme ...106

2012-2013 EĞİTİM VE ÖĞRETİM YILINDA PİLOT UYGULAMASI YAPILMAKTA OLAN OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMI ...111

TEMEL ÖZELLİKLERİ ...111

EĞİTİMİN PLANLANMASI VE UYGULANMASI ...115

OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN DEĞERLENDİRİLMESİ ...126

ÖZET ...130

DEĞERLENDİRME SORULARI ...132

KAYNAKLAR ...133

BÖLÜM 5: OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE FARKLI YAKLAŞIMLAR OKUL ÖNCESİ EĞITİMDE FARKLI MODELLER ...136

HIGH/SCOPE YAKLAŞIMI...137

HEAD START PROJESİ ...140

MONTESSORI YAKLAŞIMI ...143

WALDORF YAKLAŞIMI ...146

REGGIO EMILIA YAKLAŞIMI ...148

BANK STREET YAKLAŞIMI ...151

(8)

İçindekiler

ix

ÖZET ...154

KAYNAKLAR ...156

BÖLÜM 6: OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ORTAMLARI ...162

OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUMLARINDA BİNANIN GENEL ÖZELLİKLERİ ...163

SAĞLIK VE GÜVENLİK ...163

İÇ MEKÂN ...165

a. Eğitim Mekanları (Sınıfl ar) ...165

Materyallerin Seçimi ...166

Etkinlik Köşeleri ...167

b. Diğer Bölümler ...170

DIŞ MEKÂNLAR ...171

ÖZET ...173

KAYNAKLAR ...175

BÖLÜM 7: OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE SINIF DIŞI ETKİNLİKLER SINIF DIŞI ETKİNLİKLER ...180

GEZİ ...181

GÖZLEM ...183

Gözlem Yapmanın Aşamaları ...183

GÖRÜŞME ...185

DEFİLE – KERMES ...186

SERGİ ...186

PROJE, GÖREV VE SORUMLULUK ...187

YILSONU ETKİNLİKLERİ ...188

TİYATRO ...189

ÖZET ...190

Ek-1 ...194

Ek-2 ...195

Ek-3 ...196

Ek-4 ...197

KAYNAKLAR ...198

(9)

İçindekiler

x

BÖLÜM 8: OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUMLARINDA PERSONEL

OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUMLARININ ÖRGÜTSEL YAPISI ...202

OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUMLARINDA YÖNETİCİ (MÜDÜR) ...205

YÖNETİCİ (MÜDÜR) YARDIMCISI ...209

ÖĞRETMEN ...209

DİĞER PERSONEL ...214

ÖZET ...220

KAYNAKLAR ...222

BÖLÜM 9: OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE AİLE İLE İLETİŞİM VE AİLELERE REHBERLİK OKUL ÖNCESİ EĞİTİM DÖNEMİNDE OKULUN ÖNEMİ ...226

ÇOCUĞUN HAYATINDAKİ İLK ÖĞRETMEN...227

ARKADAŞIN ÖNEMİ VE OYUN...228

OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE AİLENİN ROLÜ ...229

AİLE İLE İLETİŞİM NEDEN ÖNEMLİDİR...230

OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE AİLELERE REHBERLİK ...233

ÖZET ...236

KAYNAKLAR ...237

BÖLÜM 10: OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE TEKNOLOJİ ve BİLGİSAYAR KULLANIMI EĞİTİMDEKİ TEKNOLOJİ ...242

TEKNOLOJİ VE ÇOCUK GELİŞİMİ ...244

EĞİTİM KURUMLARINDA BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRENİM ...246

OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE BİLGİSAYAR KULLANIMI ...247

BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİM YAZILIMLARI ...249

Elektronik Kitap ...249

Bire Bir Öğretim Yazılımları ...249

Alıştırma Uygulama Yazılımları ...250

Problem Çözme Yazılımları ...250

İletişim Yazılımları ...251

Oyun Yazılımları ...251

Benzeşim Yazılımları ...251

(10)

İçindekiler

xi

OKUL ÖNCESİNDE BİLGİSAYAR KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR ...252

Yöneticilere Düşen Görevler ...252

Öğretmenlere Düşen Görevler...252

Aileye Düşen Görevler ...253

ÖZET ...253

KAYNAKLAR ...255

BÖLÜM 11: FARKLI ÜLKELERDE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM GİRİŞ ...258

JAPONYA’DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ...259

İRAN’DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ...261

ARJANTİN’DE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ...262

PAKİSTAN’DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ...263

GÜNEY AFRİKA’DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ...264

İSVEÇ’TE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ...265

VİETNAM’DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ...267

RUSYA’DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ...269

POLONYA’DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ...270

ÇİN’DE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ...272

AVUSTRALYA’DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ...275

İNGİLTERE’DE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ...278

AVUSTURYA’DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ...279

AMERİKA’DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ...283

SONUÇ ...286

ÖZET ...289

KAYNAKLAR ...290

(11)

ÖĞRENME HEDEFLERİ

İÇİNDEKİLER

OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN TANIMI VE ÖNEMİ

Yrd. Doç. Dr. Gülümser Gültekin AKDUMAN

Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi

1 1

Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

Okul öncesi eğitimin tanımını yapabilecek,

Türk Milli Eğitimi’nin genel amaçlarını söyleyebilecek,

Okul öncesi eğitimin genel amaçlarını ve evrensel amaçlarını açıklayabilecek,

Okul öncesi eğitimin temel ilkelerini söyleyebilecek,

Okul öncesi eğitimin neden önemli olduğunu ve katkılarını belirtebileceksiniz.

Giriş

Okul Öncesi Eğitimin Tanımı

Okul Öncesi Eğitimin Amaçları

Okul Öncesi Eğitimin Önemi

Özet

Değerlendirme Soruları

Bu bölümde okul öncesi eğitimin tanımı, amaçları ve önemi konuları üzerinde

durulmuştur.

(12)

OKUL ÖNCESİ EĞİTİME GİRİŞ

2 GİRİŞ

Eğitim insanların davranışlarının belli amaçlara göre planlı olarak değiştirilmesi ve geliştirilmesinin yasa ve ilkelerini araştıran ve pek çok teknik geliştirmeye çalışan bir bilim dalıdır (Erden ve Akman, 2006). İnsanlık tarihi kadar eski bir bilim alanı olan eğitim, “genel anlamda bireyde davranış değiştirme süreci” olarak tanımlanmaktadır (Sürücü, 2009). Eğitimin ilk basamağını oluşturan “Okul Öncesi Eğitim”, çocukların daha sonraki yaşamlarında önemli rol oynayan; bedensel, psikomotor, sosyal-duy- gusal, zihin ve dil gelişimlerinin büyük ölçüde tamamlandığı, kişiliğin şekillendiği ve çocuğun devamlı olarak değiştiği bir süreci kapsamaktadır (Ömeroğlu ve Yaşar, 2004).

Tüm yaşam sürecimiz göz önünde bulundurulduğunda; bazı yaşam dilimlerinin, ruhsal ve fiziksel gelişmeler açısından daha kritik dönemler olarak ele alınması ge- rektiği görülmektedir. 0–6 yaş arasını kapsayan okul öncesi yılları, kişiliğin oluşumu ve şekillenmesi, temel bilgi beceri ve alışkanlıkların kazanılması ve geliştirilmesinde ileri yıllara olan etkisi nedeniyle, yaşamın en kritik dönemlerindendir. Çocuğa er- ken yaşlarda sağlanacak deneyimlerle elde edilecek temel bilgi beceri ve alışkanlıklar, çocuğun daha sonraki öğrenim yaşamının yanı sıra, sosyal ve duygusal yaşamını da bilinçlendirecek güçtedir. Tesadüfl ere bırakılamayacak kadar ciddi bilimsel ve siste- matik bir organizasyon ile yönlendirilmesi gereken okul öncesi eğitim hizmeti tüm eğitim sisteminin en can alıcı basamağıdır ( Arı ve Tuğrul, 1996).

Sağlıklı, üretken, mutlu, umutlu ve yaratıcı bir nesil yetiştirebilmek için, bu dö-

nemi tanımak ve en iyi biçimde değerlendirmek gerekmektedir.

(13)

Okul Öncesi Eğitimin Tanımı ve Önemi

3

Yrd. Doç. Dr. Gülümser Gültekin AKDUMAN

OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN TANIMI

Okul öncesi eğitim çeşitli kaynaklarda farklı biçimlerde tanımlanmakla birlikte, bu tanımlarda temel bazı ortak noktaların vurgulandığı dikkati çekmektedir. Bu tanım- ların bazıları şu şekildedir:

Okul öncesi eğitim; “çocuğun doğduğu günden temel eğitime başladığı güne kadar geçen yılları kapsayan ve çocukların daha sonraki yaşamlarında önemli roller oyna- yan, bedensel, psikomotor, sosyal-duygusal, zihinsel ve dil gelişimlerinin büyük ölçüde tamamlandığı, ailelerde ve kurumlarda verilen eğitimle kişiliğin şekillendiği gelişim ve eğitim süreci” olarak tanımlanmaktadır (Aral, Kandır ve Yaşar, 2000).

Okul öncesi eğitim; “doğumdan ilköğretime kadar olan çocukluk yıllarını içine alan; bu yaş grubu çocukların bireysel özelliklerine ve gelişim düzeylerine uygun zen- gin uyarıcılı çevre olanakları sağlayan; onların fiziksel, sosyal, duygusal, dil ve zihinsel gelişimlerini toplumun kültürel değerleri ve özellikleri doğrultusunda, en iyi biçimde yönlendiren bir eğitim süreci” olarak tanımlanmıştır (Oğuzkan ve Oral;1997).

Okul öncesi eğitim; “0-72 ay grubundaki çocukların gelişim düzeylerine ve bireysel özelliklerine uygun, zengin uyarıcı ve çevre imkanları sağlayan, onların bedensel, zihin- sel, duygusal ve sosyal yönden gelişmelerini destekleyen, kendilerini toplumun kültürel değerleri doğrultusunda en iyi biçimde yönlendiren ve ilköğretime hazırlayan, temel eği- timin bütünlüğü içerisinde yer alan bir eğitim sürecidir” (Ural ve Ramazan, 2007).

Okul öncesi eğitim; “0-6 yaşlar arasında çocuğun çok boyutlu gelişimini destekle- yerek, yaşam boyu sürecek öğrenmenin temelinin atıldığı, sistemli ve bilinçli bir eğitim sürecidir” (Tuğrul, 2006).

Okul öncesi eğitim; “0-72 aylık çocukların, tüm gelişimlerini toplumun kültürel değerleri doğrultusunda yönlendiren, duyguların gelişimini ve algılama gücünü arttıra- rak, akıl yürütme sürecinde ona yardımcı olan ve yaratıcılığını geliştiren, kendini ifade etmesini ve öz denetimini kazanmasını sağlayan sistemli bir eğitim sürecidir” (MEB, 1993).

Tüm bu tanımlar incelendiğinde; okul öncesi eğitim çocuğun doğduğu günden,

72 aya kadar geçen yılları kapsayan, bu yaş grubu çocukların bireysel özelliklerine

ve gelişim düzeylerine uygun, bedensel, psiko-motor, sosyal-duygusal, zihinsel ve dil

gelişimlerini desteklemeye yönelik, çocuklara zengin uyarıcılı çevre olanakları sağla-

yan ve onları toplumun kültürel değerleri ve özellikleri doğrultusunda en iyi biçimde

yönlendiren, çocukları ilköğretime hazırlayarak, temel eğitimin bütünlüğü içerisinde

yer alan sistemli ve bilinçli bir eğitim süreci olarak tanımlanabilir.

(14)

4 OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN AMAÇLARI

Ülkemizde okul öncesi eğitimin genel amaçlarını belirtmeden önce; Türk Milli Eğitimi’nin genel amaçlarının belirtilmesi gerekmektedir. Çünkü; okul öncesi eğiti- min amaçları Türk Milli Eğitimi’nin genel amaçları doğrultusunda belirlenmektedir.

Türk Milli Eğitimi’nin Amaçları

Milli Eğitim Temel Kanunu’na göre, Türk Milli Eğitimi’nin genel amacı, Türk Milleti’nin bütün fertlerini,

1. Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasa’da ifadesini bulan Atatürk Milliyetçiliğine bağlı; Türk Milleti’nin milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benim- seyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltme- ye çalışan, insan haklarına ve Anayasa’nın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek;

2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde ge- lişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek;

3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlik- te iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, ken- dilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak;

Böylece, bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutlulu- ğunu artırmak, öte yandan milli birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk Milleti’ni çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır (MEB, 2006).

Okul Öncesi Eğitimin Genel Amaçları

Okul öncesi eğitiminin amaç ve görevleri, “Türk Milli Eğitim’ in genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak,

1. Çocukların beden, zihin ve duygu gelişmesini ve iyi alışkanlıklar kazanmasını sağlamak;

2. Onları ilköğretime hazırlamak;

3. Şartları elverişsiz çevrelerden ve ailelerden gelen çocuklar için ortak bir yetişme ortamı yaratmak;

4. Çocukların Türkçe’yi doğru ve güzel konuşmalarını sağlamaktır”(MEB, 2006).

(15)

Okul Öncesi Eğitimin Tanımı ve Önemi

5

Yrd. Doç. Dr. Gülümser Gültekin AKDUMAN

Okul Öncesi Eğitimin Evrensel Amaçları

1948 yılından beri çocuklar için çalışan bir sivil toplum kuruluşu olan “Dünya Erken Çocukluk Eğitimi Örgütü” nün uzun yıllar boyunca başkanlığını yürüten ünlü eği- timci Mialaret tarafından, okul öncesi eğitimin evrensel sayılabilecek amaçları top- lumsal, eğitici ve gelişimsel amaçlar olarak üç ana başlıkta toplamıştır:

1. Toplumsal amaçlar:

- Çalışan kadınların çocuklarına bakmak,

- Her çocuğa eğitim sağlamak ve onların bireysel gelişimlerine katkıda bulunmak, - Çocukların birbirleriyle ve başkalarıyla ilişki içinde bulunmasına, sosyalleşmesi-

ne önemli katkılarda bulunmaktır.

2. Eğitici amaçlar:

- Çocuğun duyu organlarını eğitmek ve çocuğun çevreye olan duyarlılığını arttır- maktır.

3. Gelişimsel amaçlar:

- Çocuğun doğal gelişimi temel alınarak kendi vücudunu kontrol etme, kendi de- netimini bağımsız olarak yapma, konuşma, öğrenme, dil becerileri gibi temel be- cerilerinin gelişimini sağlamaktır (Aral, Kandır ve Yaşar, 2000).

Okul Öncesi Eğitimin Temel İlkeleri

Okul öncesi eğitimin dayandığı temel ilkeler; şu şekilde belirtilmektedir:

1. Okul öncesi eğitim çocuğun gereksinimlerine ve bireysel farklılıklarına uygun olmalıdır.

2. Okul öncesi eğitim, çocuğun psikomotor, sosyal-duygusal, dil, bilişsel alanlarda- ki gelişimini desteklemeli, özbakım becerilerini kazandırmalı ve onu ilköğretime hazır duruma getirmelidir.

3. Okul öncesi eğitim kurumlarında çocukların gereksinimlerini karşılamak ama- cıyla demokratik eğitim anlayışına uygun eğitim ortamları hazırlanmalıdır.

4. Etkinlikler düzenlenirken çocukların ilgi ve gereksinimlerinin yanı sıra, çevrenin ve okulun olanakları da göz önünde bulundurulmalıdır.

5. Eğitim sürecinde çocuğun bildiklerinden başlanmalı ve deneyerek öğrenmesine olanak tanınmalıdır.

6. Çocukların Türkçe’yi doğru ve güzel konuşmalarına gereken önem verilmelidir.

7. Okul öncesi dönemde verilen eğitim ile çocukların sevgi, saygı, iş birliği, sorum-

luluk, hoşgörü, yardımlaşma, dayanışma ve paylaşma duygu ve davranışları geliş-

tirilmelidir.

(16)

6 8. Eğitim çocuğun, kendine saygı ve güven duymasını sağlamalı, ona öz denetim kazandırmalıdır.

9. Oyun bu yaş grubundaki çocuklar için en uygun öğrenme yöntemidir. Tüm et- kinlikler oyun temelli düzenlenmelidir.

10. Çocuklarla iletişimde, onların kişiliğini zedeleyici şekilde davranılmamalı, baskı ve kısıtlamalara yer verilmemelidir.

11. Çocukların bağımsız davranışlar geliştirmesi desteklenmeli, yardıma gereksinim duyduklarında yetişkin desteği, rehberliği ve güven verici yakınlığı sağlanmalı- dır.

12. Çocukların kendilerinin ve başkalarının duygularını fark etmesi desteklenmeli- dir.

13. Çocukların hayal güçleri, yaratıcı ve eleştirel düşünme becerileri, iletişim kurma ve duygularını anlatabilme davranışları geliştirilmelidir.

14. Programlar hazırlanırken ailelerin ve içinde bulunulan çevrenin özellikleri dik- kate alınmalıdır.

15. Eğitim sürecine çocuğun ve ailenin etkin katılımı sağlanmalıdır.

16. Okul öncesi eğitimde çocuğun gelişimi ve okul öncesi eğitim programı düzenli olarak değerlendirilmelidir.

17. Okul öncesi eğitimde değerlendirme sonuçları çocukların, öğretmenin ve prog- ramın geliştirilmesi amacıyla etkin olarak kullanılmalıdır (M.E.B, 2006).

okul öncesi eğitime giriş