Çiftçi-Sen son dönemlerde pamukta dünya çapında yaşanan gelişmelere ilişkin bir basın açıklaması yayınladı. Açıklamada küresel iklim değikliğine de dikkat çekildi. Uluslararası tekellerin bu krizi fırsata çevirmeye çalıştıkları ifade edildi.
Açıklama şöyle:
Küresel iklim değişikliği çiftçiyi vuruyor, kazanan şirketler oluyor!
Hububatın ardından şimdi de pamuk üreticileri zor durumda. Hindistan, Pakistan ve Malezya’da aşırı yağmurlar sonucu oluşan sel, pamuk ekim alanlarına ciddi oranda zarar verdi. Bu üç ülke sadece pamuk üreten ülke değil aynı zamanda pamuk işleyen ülke oldukları için iç piyasalarında hammadde sıkıntısı yaşamaya başladılar. Bunun üzerine pamuk ihracatına yüzde 15’ler civarında vergi koyarak ihracatı engelleme yoluna gittiler. Bu yola başvurmalarının nedeni iç piyasa ihtiyaçlarını karşılayamama endişesiydi. Bu yıl ABD’de pamuk veriminin düşük olduğu
söylenmektedir.
Sel felaketinin neden olacağı verim düşüklüğünden kendilerinin etkilenmemesi için gelişmeleri iyi takip eden/yakın takibe alan Çin atik davrandı ve hemen harekete geçti, Özbekistan ve Türkmenistan daha pamuk hasadına başlamadan onlarla bağlantılar yaptı. Çin kendi ülkesinin tekstil sektörünü kurtardı ancak bütün ülkeler spekülatör şirketlerin eline düştü.
Bilindiği gibi Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) kurulduğundan bu yana temel gıda ve ihtiyaç maddeleri dahil tüm tarımsal ürünler dünya borsalarında şirketler tarafından ticarete konu edilebilmektedir. Ayrıca IMF ve Dünya Bankası (DB) çiftçilerin desteklenmemesini fiyatların serbest piyasanın yön vericiliğinde oluşması için az gelişmiş ülkelerde yaptırımlarda bulunduğu bilinen/yaşadığımız bir gerçekliktir.
Küresel iklim değişikliğinin yanı sıra IMF, DB yaptırımları ile DTÖ normları da üretim azlığına neden olmakta, üretimin azlığından spekülatör şirketler kazanırken, çiftçiler ve tüketiciler kaybetmektedir. Çünkü dünya borsalarının aktörleri olan bu küresel spekülatör şirketler tarımsal ürünlerin fiyatını tek başına belirleyebilmektedir.
Dünyada olup bitenler bunlar. Peki Türkiye’de durum nedir? Pamuk fiyatı ülkemizde de yükselmiştir. Yalnız yükselen fiyatlardan spekülatör şirketler yararlanırken uygulanan yanlış politikalar nedeniyle pamuk üretiminden vazgeçmek zorunda kalan çiftçiler yararlanmamakta, zar zor üretime devam eden çiftçiler de bugüne kadarki yaşadıkları zararları bir yıllık iyi fiyat uygulamasıyla karşılamaları mümkün ol(a)mayacaktır.
Bilindiği üzere Türkiye hatırı sayılır bir pamuk üreticisi ülke idi. Asıl ülke olarak bu durumlara nerelerden geldik? Pamukta uygulanan maliyetin altındaki fiyatların yanı sıra ABD’nin Türkiye’deki tekstil sektörü ile girdiği ilişkiler Türkiye’de pamuk üretiminin gerilemesine/düşmesine neden olmuştur.
ABD ve Türkiye pamuk politikaları
ABD Türkiye pamuk ve tekstil sektörüne ilişkin 1998’den bu yana bir dizi girişimlerde bulundu. Bu girişimleri kısaca şöyle özetleyebiliriz:
Tekstil sektörü, düşük faizli kredilerle Amerikan pamuğuna yöneltilerek Türk çiftçisi üretim yapamaz duruma getirildi. ABD Ulusal Pamuk Konseyi, Türk tekstil üreticilerini ABD pamuğuna yönlendirmek için 1998’de Türkiye’ye 250 milyon dolarlık bir kredi ayırdı. 1997–1998 yıllarında ABD Ulusal Pamuk Konseyi Türkiye’nin tekstil ve konfeksiyon üretiminin yoğun yapıldığı bölgelerde bir dizi toplantılar düzenledi. Bu toplantılarda Amerikan pamuklarının
üstünlükleri, kalitesi anlatıldı. Bütün bu çabalara ek olarak GSM kredisi ile pamuk alım avantajları üzerine dem vurdu, durdular.
GSM kredilerini bizzat Amerika Tarım Bakanı organize ediyor. Uygulanışı da şöyle: Amerika Tarım Bakanlığı garantisi ile ABD’deki bir banka ile Türkiye’deki bir banka arasında bir anlaşma imzalanıyor. Bu kredi ile de
sadece libor artı 0.25. Kullanılan kredilere baktığımızda ise ABD’nin 1997 yılında ayırdığı 70 milyon dolarlık kredinin 35 milyon doları pamuk alımında kullanıldı.
Pamukta uygulanan yanlış fiyat politikaları
Aynı yıllarda Türkiye’deki hükümetler de pamuk fiyatlarını enflasyonun çok gerisinde belirlediler. Belirlenen bu fiyatlarla Türkiye pamuk politikalarına yön veren hükümetlerimiz ABD ile paralel bir politika sürdürdü. Sürdürülen paralel politikalar pamuk üretimini ve pamuk üreticisini geriletti. ABD pamuk üretimine ise Türkiye pazarlarında alan açtı. Aynı yıllarda pamuk fiyatları ile enflasyon oranlarının seyri de şöyle oldu: 1997 yılında 140 bin lira olan Ege pamuğunun kilosunu 1998 yılında 195 bin lira olarak açıklandı. Yani pamuk fiyatına yapılan artış yüzde 40’tı, ama aynı yıl enflasyon yüzde 68 olarak gerçekleşmişti. 1999’da pamuğun kilosuna yüzde 15 artış öngörülerek 230 bin lira olarak açıklandı. Gerçekleşen enflasyon ise yüzde 39 idi. Hükümetlerin ABD çıkarlarına hizmet edecek olan bu politikalarla pamuğun gerilemesi sürecini hızlandırdılar. Pamuk üreticisi bu politikalarla her geçen gün üretimden kopuyor ve yabancılaşmaya başlıyordu. Türk sanayicilerine ABD’nin uzun vadeli kredileri devam etti. Sanayiciler de daha çok ithal pamuk kullanmayı sürdürdüler. Pamuktaki bu sinsi plan IMF ve Dünya Bankası tarafından da destek görüyordu. 2000 yılında IMF’ye verilen niyet mektubuyla, tarımsal destekler tamamen kaldırıldı. 2000 yılından sonra terazinin iç üretim kefesi iyice hafiflerken diğer kefesi olan ithalatla ciddi artışlar yaşanmaya başlandı. Bu konuda rakamlar şunları söylüyor: 1980 yılında dışarıdan hiç pamuk ithal etmezken; 1997’de 356, 1998’de 379, 2000’de 566 bin ton dış alım yaptı.
Türkiye’de var olan iplik fabrikalarının kurulu kapasiteleri 1.8 milyon ton kapasitelidir. Bu fabrikalar tam kapasite çalışmamaktadır. Halihazırda 1.3 milyon ton kapasiteyle çalışmaktadırlar. Yani Türkiye’nin yıllık 1.3 milyon ton pamuğa ihtiyacı var. Üretimi ise yaklaşık 500 bin ton civarında. Pamuk açığımız da aşağı yukarı 1 milyon ton. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Pamuk ekim alanı (ha) 654.177 684.665 721.077 637.329 640.045 546.880 590.700 530.253 495.000 420.000
(Kütlü) Papuk (ton) 2.260.921 2.357.892 2.541.832 2.345.734 2.445.071 2.240.000 2.550.000 2.275.000 1.820.000 1.725.000
(Lif) Pamuk (ton) 879.940 914.404 988.120 919.531 935.928 863.700 976.540 867.716 673.400 638.250
Kaynak: TÜİK (NOT: Kütlü pamuk ve lif pamuk ekim alanları aynıdır)
TÜİK’in 27.08.2010 tarihli Haber Bülteni’nde 2010 yılı Bitkisel Üretim I. Tahmininde kütlü pamuk üretiminin 1,8 milyon
ton olacağı öngörülmektedir.
Türkiye en çok ABD ve Yunanistan’dan pamuk ithalatı yapmaktadır. Geçen sezon Türkiye’nin Amerika’dan ve Yunanistan’dan ithal ettiği pamuk miktarı 700 bin ton, alınan pamuğa ödediği döviz miktarı ise 1 milyar doları aşkın. Türkiye 5 yıl öncesine kadar dünyanın beşinci büyük pamuk üreticisiydi, ABD ile girdiği ilişki ve IMF ve Dünya Bankası ile tarımında uyguladığı Yapısal Uyum Programları neticesinde bugün ilk onda bile değil.
Abdullah Aysu
Çiftçi-Sen Genel Başkanı Ali Bülent Erdem
Çiftçi-Sen Genel Sekreteri KARASABAN-29-09-2010
