Anjiyografik Olarak Koroner Arter Hastalığı Tanısı Almış Hastalarda LP(a) ve Lipid

Tiirk Kardiyol Dem Arş 1999; 27:26-30

Anjiyografik Olarak Koroner Arter Hastalığı Tanısı Almış Hastalarda LP(a) ve Lipid

Peroksidlerinin Düzeyi ve Bunlar Arasındaki

Korelasyon

Yard. Doç. Dr. Önder KIRIMLI, Prof. Dr. Sema GÜNERİ, Dr. Hülya ÖZTÜRE, Dr. Ozan KINAY, Dr. Cem NAZLI, Pro f. Dr. Banu ÖNVURAL

Dokuz Ey/ii/ Üniversitesi Ttp Fakiiliesi Kardiyoloji ve Bi yokimya Anabilim Dal/an, i zmir

ÖZET

Bu

ça!tşmada,

anjiografik olarak koroner arter hastahğt

(KAH ) tamst a/nuş hastalarda lipoprotein (a) [Lp (a)] ve lipid peraksid /erinin bir göstergesi olan ma/on dialdehid (MDA) düzeyleri ölçiiierek aralamıda bir ilişki olup ol-

rnadtğt araştmldt. Koroner anjiografisi yaptlan toplam 86 hasta (55 Erkek, 31 Kad111, ortalama

yaş

57 ± 10)

çaltş­

maya al md

ı.

62 Hastada KAH saptamrken (KAH +) 24'ünde koroner damarlar normal (KAH-) olarak bulun- du. KAH(+) ve KAH(-)

gmplamıda

total kolesterol, HDL ve LDL kolesterol ve trigliserid dii:eyleri arasında

fark

saptanmadı.

KAH(+) grupta Lp(a) ve MDA dii:ey/e- ri KAH(-) gmba oranla {//ılamll derecede yiiksek bulundu (37.9±29.5'e karştlik 22.3 ± 21.3 mg/d/, p=0.008 ve 1.58

± 0.47'e karşılık 1.26 ± 0.38 nımollnıl, p=0.002, strasıy­

la). Ancak KAH (+) hastalarda Lp (a) ve MDA dii:eyleri arasmda iyi bir korelasyon

saptanmadı

(r=0.219, p=0.09). Diabetes

nıellitus

saptanan 21 hastada ise total kolesterol değerleri ve MDA diizeyleri diabetik olmayan- lara göre an/am!t derecede yiiksek bu!tmdu (233 ± 47'ye

karşı/tk 205 ± 55 mg/d/, p=0.03 ve 1.85 ± 0.5J'e karşı/tk

1.37 ± 0.37 nımollm/, p=0.006, sırasıyla). Lp(a) diizeyleri d iabetik grupta non-d iabetik gruba oranla yüksek olmakla birlikte aradaki fark an/amlt bulunmadı. Diabetik hasta- larda Lp(a) ve MDA düzeyleri arasmda da korelasyonlm-

lımnıadı (r=0.08, p=0.34). KAH(+) diabetik hastalarda ise KAH (-) diabetik hastalara oranla Lp(a) diizeyleri an-

/anı!t olarak yüksek bu!tmdu (47.9 ± 32.4'e

karşı/tk

16 ±

3.1 mg/d/, p=0 .0009). Ancak MDA diizeyleri diabetik olanlarda KAH

o/nıast

ile birlikte onlamit

artış

gösterme- di. Ayrıca Lp(a) ve MDA

arasında ilişki

saptanmadt (r=0.02, p=0.29). Sonuç olarak, KAH ( +)grupta Lp(a) ve MDA diizeyleri KAH (-) gm ba oranla anlamlt derecede yiiksek bulundu. Diabetik olup da KAH saptanan/arda, eli- abetik ancak KAH olmayanlara göre Lp(a)'mn aterojenik özelliği MDA'ya oranla daha önemli olarak değerlendiril­

di.

Anal.tar kelime/er: Koroner arter hasta!tğt, /ipoprotein (a), lipid peraksid/eri

Geliş

Tarihi: 5 H aziran, rcvizyon 3

Kasım

1 998

Yazışına adr esi: Dr. Önder

Kırıınlı

21 1 Sak. No: 32 D aire: 1 2

Küçükyalı

35280 I zmir T el.: (0 232) 243 39 97

29 Eylül-3 Ekim 1997 XIII. U lusal K ard iyol oji Kongresi nde sözlü bildiri olarak

sunulmuştur.

Lipoprotein (a) [Lp(a)] yapısal olarak LDL'ye ben- zeyen, ancak, LDL'den farklı o larak apolipoprotein B- 1 OO'e düsülfid bağ ile bağlanmış apolipoprotein (a) içeren bi r lipoproteindir (ll. I 963 yılında Berg(2)

tarafından tanımlandıktan sonra çeşitli çalış malarla

koro ner a rter hastalığı (KAH) ile Lp(a)'nın ilişkis i araş tırılmış ve bağımsı z bir risk faktö rü olduğu bildi-

ri lmiştir(3- IO). Apo(a) serum konsantrasyonu genetik kon trol alt ında ol up, apo(a) yüksekl iğinde troınboz eğilim i ve erken miyokard infark tüsü riski belirgin olarak yüksek bul unmuştur (10- 1 4). Lp(a) konsantras-

yonl arının yaş, cins ve diyette n ctkilenmediği göste-

rilmi ştir (1 5-16).

Çeşitli çalı şmalar ile kanda lipid peroksidleri kon- santrasyon artışı ile ateroskleroz arasında il işki bu-

lund uğu ileri sürülmüştür (17-19). Ay rıca, lipid perok- sidle rinin kanda yükselmesi ile damar duvarındaki

endote l hücrelerinin fonksiyonlarının bozulduğu ve infarktüs için bir risk fa ktö rü ol uşturduğu bildiril-

ıniştir (20). Oks ide Lp(a)'nın köpük hücre olu şumunu hızl and ırd ığı bildi rilmesine karşın bugüne kadar KAH etyolojisinde rol oynadığı bildiri len bu iki risk faktörünün kan düzeyleri arasında ili şk i olup olma-

dığı değerlend iri lmemiştiL Bu çalışmada, anjiogra- fik olarak KAH ta nıs ı almış hastala r ile KAH sap-

tanmayanların Lp(a) ve lipid peroksid lerinin bir gös- tergesi olan ına londialdehid (MDA) d üzeyleri karşı­

laştırıldı ve Lp(a) ile MDA düzeyleri arasında ilişk i

olup olmadığı değerlendirild i.

MA TERY EL ve METOD

Göğüs ağrısı

ve/veya non-in vaziv tetkiklcr ile koroner is- kemi bulgula

rı

saptanarak koroner anjiografisi yapılan 86

kişi

(55 erkek, 31

kadın,

ortalama yaş 57 ± 1 O yıl) çalışma

grubunu

oluşturdu.

K oroner anjiografi Judkins tekniği ilc

femoral arıer yoluyla yapıld ı ve antero-posterior, sağ ve

Ö.

Kırmı/i

ve ark.: Anjiyograflk Olarak KAH

Tanısı Almış

Hastalarda LP(a) ve Lipid Peraksid/erinin Diizeyi ve /Junlar

Arasındaki

Korelasyon

sol oblik, kaudal ve kranial

çeşitli açılardan

en az bir koro- ner arterde çap o larak % 50 veya üzeri

darlık

KAH olarak değerlendirildi. İki ayrı kardiyolog tarafından değerlendiri­

len anjiogramlara göre KAH saptanan 62

hastanın

44'ü er- kek 1 8'i

kadın

ve

yaş ortalaması

59±9

yıl

idi. KAH saptan- mayan 24 olgunun ll 'i erkek, 1 3'ü

kadın

ve

yaş ortalaması

52 ± 12

yıl

idi. 86

Hastanın

2 1 'inde insüline

bağımlı

olma- yan d iabetes mellitus mevcut olup

bunların

17'sinde KAH mevcud idi. Hastalardan hiçbiri antilipemik ajan

kullanım­

yordu. 3 1

kadın hastanın

25'i postmenopozal olup hiçbiri hormon replasman tedavisi

alınıyordu.

Tüm hastalardan biyokimyasal incelemeler için 12 saatlik

açlık

peryoelunu takiben kan örnekleri

alındı.

Tüm hastalarda

açlık

kan

şe­

keri, kan üre

azoıu

(BUN), kreatinin, total protein, albu- min, globulin, serum glutamik okzalasetik transaminaz (SGOT), serum aspartat transaminaz (SGPT), total koles- terol, HDL kolesterol, LDL kolesterol, trig liserid, Lp(a) ve MDA kan düzeyleri ö lçüldü. Lp(a) düzeyi -70 C dereceele dondurularak saklanan serum örneklerinden ELISA yönte- miyle (plasma h-lipoprotein [a] ELISA, Böehringer-Mann- heim) ölçüldü. Plazma MDA düzeyleri ise TBARS (tiyo- barbitürik asit ile reaksiyona giren maddeler) yöntemiyle spektrofotometrik olarak ölçüldü.

İstatistiksel analizler: İstatistiksel analizler için student-t ve ki-kare testleri

kullanıldı

ve p<0.05

değeri

istatistiksel o larak

anlamlı

kabul edildi.

BULGULAR

KAH(+) grupta diğer gruba oranla yaş ve erkek cins yönünden anlamlı fark tes pit edilmesine karşın, dia- betes mellitus, hipertansiyon, s igara kullanımı, aile- de KAH öyküsü gibi diğer koroner arter risk faktör- leri açısından istatistiksel olarak anlamlı fark saptan-

ınadı (Tablo 1 ).

Tablo 1. KAH(+) ve KAH(-)

grupların

koroner risk faktörle- rinin

karşılaştırması.

KAH (+) KAH(-) p

değeri

n=62 n=24

Y~(yıl)

59±9 52± 12 p<0.05

Erkek(%) 44 (% 70) ll (%45) p = 0.009

Hipertansiyon (%) 34 (% 55) ll (%45)

Anlamlı değil

Diabetes mellitus (%) 17 (% 27) 4 (% 156)

Anlamlı değil

Sigara

kullanımı

(%) 28 (% 45) 7 (% 29)

Anlamlı değil

Aile KAH öyküsü(%) 13(%21) 6(% 25)

Anlamlı değil

Biyokimsal incelemeler ile tüm hastala rın böbrek ve

karaciğer fonksiyonları noımal olarak değerlendiri l­

di. Her iki grubun total kolesterol, HDL kolesterol, LDL kolesterol ve trigliserid düzeyleri benzer ol- makla bi rlikte KAH(+) grupta LP (a) ve MDA dü- zeyleri anlamlı derecede yüksek bulundu (Tablo 2).

Ancak Lp (a) ve DMA dü zeyleri arasınd a korelas- yon saptanmadı (r = 0.219, p = 0.09).

Tablo 2. KAH(+) ve KAH(-)

grupların

total kolesterol, HDL kolesterol, LDL kolesterol, t rigliserid, LP (a) ve MDA düzey- lerinin

karşılaştırılması.

KAH (+) KAH (-) p

değeri

n=62 n=24

Total k olesterol (mg/di) 208 ± 157 220±46

Anlamlı değil

HDL kolesterol

(ıııg/dl)

40± 14 45 ±9

Anlamlı değil

LDL kolesierol (mg/di) 127±51 138 ±49

Anlamlı değil

Trigliscrid

(ıııg/dl)

174 ± 86 194 ± 177

Anlamlı değil

Lp (a) (m g/di) 37.9 ± 29.5 22.3 ± 21.3 p = 0.008 MDA

(ııımol/ml)

1.58 ± 0.47 1.26 ± 0.38 p = 0.002

D iabetes mellitus saptanan 21 hastanın total koleste- rol ve MDA düzey leri diabetik olmayanlara oranla

anlamlı derecede yüksek bulunurken HDL koleste- rol, LDL kolesterol, trigliserid ve LP (a) düzeyleri

arasında fark saptanmadı (Tablo 3). Diabetik hasta- larda Lp (a) ve MDA düzeyleri aras ında da korelas- yon saptanmad ı (r = ^{0.08, p} = ^0.34).

KAH ( +) diabetik hasta g rubu, KAH (-) d iabetik hasta grubu ile karşılaştırıldığında ise sadece Lp (a) düzey inin KAH(+) grupta anl amlı derecede yüksek

olduğu tespit edildi (Tablo 4). KAH ( +) diabetikler- de de Lp (a) ile MDA düzeyleri arasında korelasyon

saptanmadı (r = ^{0.02, p} = ^0.29).

Tablo 3.

Dialıetik

ve non-cliabetik

grupların

total kolesterol, HDL kolesterol, LDL kolesterol, trigliserid, Lp (a} ve MDA düzeylerinin

karşılaştırılması.

DM(+) DM(-) p

^değeri

n=21 n= 65

Total kolesterol (mg/di) 233±47 205 ± 55 p = 0.03 HDL kolesterol

(nıg/dl)

42 ± 14 41 ± 13

Anlamlı değil

LDL kolesterol

(ıng/di)

140± 51 1 27± 50

Anlamlı değil

Trigliserid (mg/di) 21 2± 93 169 ± 1 24

Anlamlı değil

Lp (a) (mg/di) 41 ± 31 30 ± 26

Anlamlı değil

MDA

(nınıol/ııı

0 1.84 ±0.51 1.37± 0.37 p= 0.006

TARTIŞMA

KAH gelişimi yönünden bugün için kabul edilen risk faktörlerinin dışında kalmasına karşın etiyolojide rol

oynadığı düşünülen çeşitli faktörler mevcuttur.

Lp(a) , 1963 y ılında Berg(2) tarafından tanımlandık­

tan sonra

çeşitli çalışmalarda

KAH ile

ilişkisi araştı-

Türk Kardiyol Dem

Arş

1999; 27:26-30

Tablo 4. KAH (+) diabetik ve KAH (-) diabetik

grupların

total kolesterol, HDL kolesterol, LDL kolesterol, trigliserid, Lp (a) ve MDA düzeylerinin

karşılaştırılması.

KAH (+) DM(+) KAH(-) DM(+) p

değeri

n=l7 n=4

Toıal

kolesierol

(ıng/di)

227±48 258 ± 38

Anlamlı değil

HDL kolesierol

(nıg/dl)

42 ± 15 47±8

Anlamlı değil

LDL kolesierol (mg/di) 133± 52 171 ± 33

Anlamlı değil

Trigliserid

(ıng/di)

215 ± 102 201 ± 49

Anlamlı değil

Lp (a)

^(ıng/di)

47 ±32 1 6±3 p = 0.0009 MDA

(ınınol/nıl)

1.8 ± 0.47 1.75± 0.75

Anlamlı değil

rılınış ve bağımsız bir risk faktörü olduğu ifade edil-

miştir (3-10). Apo(a) serum düzeylerinin genetik ola- rak belidendiği ve apo(a) yüksekliğinde tromboz

eğilimi ve erken ınİyokard infarktüsü riskinin olduk- ça yüksek olduğu bildirilmiştir (10-14). Lp(a)'nın ate- rojeniteyi artırıcı özelliği oldukça komplekstir.

Lp(a)'nın aterosklerotik plakJarda biriktiği ve köpük hücre prekürsörleri tarafından tutulduğu gösteri lmi ş­

tir (21-23). Plazminojen ile olan yapısal benzerliği ne- deniyle endotelyal hücrelerin plazminojenin plazmin reseptörlerine bağlanmasını bozarak tromboza zemin

hazırlar

(24-27).

Labeur ve ark. (18) Lp(a) düzeyleri ile koroner stenoz

arasında kuvvetli bir ilişki bu lunduğunu, Cushing ve ark. (28) ise koroner arter bypass cerrahisi sonrası restenez oranı ile Lp(a) düzeyleri arasında ili şki ol- duğunu göstermişlerdir. İnsüline bağımlı olmayan diabetes mellituslu hastalarda Lp(a) düzeylerinin kontrol grubuna oranla düşük, benzer ve yüksek ol-

duğu gibi çelişkili sonuçlar bildirilmiştir (29-31). Dia- betik hastalarda Lp(a) yüksekliği ile KAH arasında ilişki olup olmadığı konusunda da çelişkili sonuçlar

yayınlanmıştır. Haffner ve ark. (32) KAH sonucu ölen insüline bağımlı olmayan diabetiklerde Lp(a) düzeylerinin kontrol grubuna göre farklı olmadığını

bildirmelerine karşın Velho ve ark. (33) ınİyokard in- farktüsü geçiren diabetiklerde Lp(a) düzeylerinin da- ha yüksek olduğunu bildirmişlerdir. Ritter ve ark.

(34) ise insüline bağımlı diabetikler ile bağımlı olma-

yanların Lp(a) düzeylerinin benzer olduğunu sapta-

mışlar ve diabetiklerde KAH ile artmış Lp(a) düzey- lerinin ilişkili olmadığını bildirmişlerdir. Kanda lipid peroksidleri artı ş ı ile ateroskleroz geliş imi arasında

da ilişki bulunduğu bildirilmiştir (17-19). Lipid perok- sidasyonu oldukça kompleks bir olaydır. Ansature li- pidler moleküler oksijen ile reaksiyona girerek lipid

peroksidlerini oluşturu rlar. Lipid peroksidleri gerek

enzimatİk gerek non-enzimatİk işlemler sonucu vo- latil hidrokarbonlar, MDA, MDA prekürsörleri ve karbon monoksit gibi sekonder ürünler oluştururlar (35). Lipid peroksidleri endotelde prostasiklin oluşu­

munu engelleyerek troınbosit agregasyonunu arııra­

bilirler (20). Lipid peroksidlerinin antitrombin III ak- tivitesini azaltarak p ıhtılaşma sürecini hızlandırdığı bildirilmiştir (36). Bunun yanısıra, LDL başta olmak üzere lipoproteinlerin oksidatif mod ifikasyonuna yol açar ve köpük hücre olu şumunda rol oynarlar. Oksi- de HDL düz kas hücreleri için kemotaktiktir ve onla-

rın intimaya göç etmesine neden olur. Ayrıca nıakro­

faj köpük hücrelerinin subentotelyal bölgeden mig- rasyonunu engelteyerek bu belgede birikimine ve ateroma gelişimine yol açarlar (37-38). Okside LDL

ayrıca trombosit agregasyonunu hızlandırır (39). Ok- side Lp(a), nativ Lp(a)'ya göre plazminojen resep- törlerine bağlanmak için plazminojen ile daha etkin bir biçimde yarışır. Diğer taraftan MDA veya başka

eksidan ajanlarla modifiye olmuş Lp(a) scavenger reseptörler üzerinden ınakrofajlar içine daha kolay

alınıp köpük hücre oluşumunu hızlandırır (6,40).

Ateroskleroz gelişiminde hem Lp(a)'nın hem de li- pid peroksidlerinin önem li rolünün saptanm asına karşın ayn ı hasta populasyonunda bu iki risk faktö- rünün aralarında ilişki olup olmadığı değerlendiril­

memiştir. Çal ışmamızda KAH ( +) hastalarda Lp (a) ve MDA düzeylerinin KAH(-) hastalara oranla an-

lamlı derecede yüksek bulunması KAH e tyolojis inde bu iki risk faktörünün rolü olduğunu desteklemekte- dir. KAH grubunda yaşın daha yüksek olması ve er- kek cinsiyetİn daha s ık olmasına karşın Lp (a) dü- zeylerinin yaş ve cinsiyetten etkilenmed iği gösteril-

miştir (15-16). Yaş ile, serbest radikal miktarı artarak lipid peroksidlerinin artabileceği düşünülmekle bir- likte bugün için bu konu açıklığa kavuşmamıştır.

Cinsiyet ile lipid peroksidlerinin değiştiğine ait bul- gu yoktur. Çalışmamızda KAH(+) hastalarda Lp (a) ve MDA düzeyleri yüksek bulunmakla birlikte arala-

rında korelasyon saptanmadı. Daha önce yaptığımız

bir çalışınada KAH(+) hastalarda ve KAH(+) dia- betiklerde MDA düzeylerinin yükseldiği ve bu yük- selmenin diabetiklerde daha belirgin olduğu gösteril-

ıniştir (41), Bu çalışınada ise, diabetik hastalarda MDA düzeyleri diabetik olmayanlara oranla anlamlı

derecede yüksek bulunurken KAH ( +) ve KAH (-) diabetik hastalar aras ında anlamlı fark saptanmadı.

Bu durum, MDA yüksekliğinde diabetin KAH'dan

Ö. Kmm!t ve ark.: Anjiyograflk Olarak KAH Tamst Alnuş Hastalarda LP(a) ve Lipid Peraksid/erinin Diizeyi ve Bunlar Arasllldaki Korelasyon

daha önemli olmasına ve KAH(-) diabetik has ta sa-

yısının az olmasına bağlandı. KAH(+) diabetik has- talarda KAH(-) diabetiklere ora nla Lp (a) düzeyleri

anlamlı derecede yüksek bulunmakla birlikte KAH (-) d iabetik hasta sayısının düşük olması nedeniyle bu konuda daha geniş hasta serileri ile değerlendir­

me yapılması gerektiği kam sına varı ldı.

Sonuç olarak, KAH ( +) hastalarda Lp (a) ve MDA düzeylerinin yüksek olduğu, ancak bu iki parametre

arasında anlamlı korelasyon olmadığı tespit edildi ve diabetik ve KAH(+) hastalarda Lp (a)' nın aterojenik

özelliği MDA'dan daha önemli olarak değerlendiril­

di.

KAYNAKLAR

1. Gaubatz J, Beid ernan C, Gotto A, Morisett J, Dah- len G : Human plasma lipoprotein (a). Structural properti- es. J Biol Chem 1983; 258: 4582-4589

2. Berg K: A new serum type system in man. the Lp system. Acta Patho l Microbiol Scand 1 963; 59: 369-382 3. Dahlen G, Ericson C, F urberg C, Lundvist L, Svard- sudal K: Angi na of effort and an extra prebeta lipoprotein fraction. Acta Med i ca Scand 1 972; 53 I: I I- I 5

4. Dahlen G, Berg K, Gilnas T , E ricson C: Lp(a) lipop- rotein/pre-beta 1-lipoprotein in Swedish middle-aged ma- les and in patients with

coronaı·y

heart disease. Clin Genet

1 975; 7 : 334-341

5. Rhoads GG, Dahlen G, Berg K, Morton NE, Dan- nenberg AL: Lp(a) lipoprotein as a risk factor for myo- cardial infarction. JAMA 1 986; 256: 2540-2544

6. Mbewu AD, Durrington PN: Lipoprotein (a): structu- re, properties and possible in volvcment in thrombogenesis and

atlıerogenesis.

Atherosclerosis 1990; 85: 1- 14 7. Rosengren A, Wilhelmsen L, Erikson E, Risberg B, Wedel H: Lipoprotein (a) and coronary heart disease: a prospective case control study in general population

sanıp­

le ofmiddle aged man. Br Med J 1990; 30 1: I248-1249 8. Labeur C, De Backer G, Vincke J, et al: Plasma li- poprotein (a) values and sevcrity of coronary artery disea- se in a large population undergoing coronary

angiograplıy.

Cl in

Clıem

1992; 38:2261-2266

9. Jungner I, Mendis S, Bjellerup P: Lipoprotein (a): Le- vels in a

Swedislı

population in relation to other lipid para- meters and in comparison with a

ınııle

Sri Lankan popula- tion. Clinical

Biochenıistry ı

995; 28: 427-434

10. Genest J , Jenner JJ, Mc Nanara JR, et al: Prevalan- ce of lipoprotein (a) [Lp(a)] excess in coronary artcry dise- ase. Am J Cardiol

ı

991; 67: 1039-1045

ll. Durington PN, lshola M, Hunt L, Arrol S, Bhatna- gar D: Apolipoproteins (a), A 1 and B and parental history in men with earl y onset ischaemic heart disease. Lancet 1988; 1: 1070-1074

12. Boerwinkle E, Menzel HJ, Kraft HG, Uterman G:

Genet ics of the quantitative Lp(a) lipoprotein trait III.

Contribution of Lp(a) glycoprotein phenotypes to normal lipid variation. Hum Genet 1 989; 82: 73-78

13.

Uterınan

G, Kraft HG, Menzel HJ, Hopf erveiser T, Seitz C : Genetics of the quantitativc Lp(a) trait. Hum Ge- net 1 989; 78: 41-50

14. Wiklund O, Angelin B, O lofsson SO, et al: Apoli- poprotein (a) and ischaemic

heaı·t

d isease in famil ial hypercholesterolaemia. Lancet 1 990; 335: 1360-

ı

363 15. Shriewer H, Assman G, Sandkamp M, Schulte H:

The relationship of lipoprotein (a) [lp(a)] to risk factors for coronary heart disease. J C lin Ch em C lin Biochem

ı

984;

22:591-596

16. Guyton JR,

Dalılen

GH, Patsch W, Kautz JA , Got- to Jr AM : Relationship of

plasına

lipoprotein Lp(a) levels to race and to apolipoprotein B. Arteriosclerosis 1 985; 5:

265-272

17. Harland WA, Gilbert JD, Steel G, Brooks CJW: Li- pids of human atheroma. Part 5. The occurance of a new group of po lar sterol es te rs in varios stages of human athe- rosclerosis. Atherosclcrosis

ı

97 1;

ı

3: 239-246

18. Yagi K: Increased lipid peroxides initiate atherogene- sis. Bioassays

ı

984; I: 58-60

19. Plachta H, Bartnikowska E, Obara A: Lipid peroxi- des in blood from patients with atherosclerosis of coronary and peripheral arteries. Clinica Chimica Acta 1992; 211 : IOI - 1 12

20. Szczeklik A, Gı·yglewski RJ, Domangala B, Dwors- ki R, Basista M: Dietary

supplementaıion

with vitamin E in hypcrlipoprotei naemias: effect on

plasnıa

lip id perox ides, antioxidant act ivity, prostacyclin gencration and platelet aggregability. Tromb Hacmost 1985; 54: 425- 430

21. Smith EB, Cochran S: Factors influencing the accu- mulation in f ibrous plaques of lipid derived from low-clen- sity lipoprotein: preferential immobilisation of lipoprotein (a) Lp(a). Atherosclerosis

ı

990; 84: 173- 1 8 1

22. H abeland ME, Fless GM, Scanu AM, Fogelman AM:

Malon-clialdelıycle

moclification of lipoprotein (a) produces avid uptake by human monocyte

ınacroplıages.

J Biol Chem 1992; 267:4143-4 15 1

23. Bottalico LA, Keesler GA, Fless GM, Tabas 1: Cho- lesterol loading of macrophages leads to marked enhance- ment of native lipoprotein (a) and aporotein (a) internalisa- tion and degraclation. J Bi ol Chem 1 993; 268: 8569-8573 24. Mc Lean JW, Tomlinson J E, Kuang WJ, et al:

cD NA sequence of human apolipoprotein (a) is homologo- us to

plasnıinogen.

Nature 1 987; 330: 132-137

25. Hajjar KA, Gavish D,

Bı-eslow

JL,

Naclıman

RL:

Lipoprotein (a)

nıoclulation

of endothelial cell surface fib- rinolysis and its

poteııtial

role in atherosclerosis. Nature

ı

989; 339: 303-304

26. Loscalzo J, Weinfeld M, Fless GM, Scanu AM: Li- poprotein (a), fibrin binding and plasminogen activation.

Arteriosclerosis

ı

990;

ı

0: 240-245

Tiirk Kareliyol Dem

Arş

/999: 27: 26-30

27. ^Ezratty A, Simon DI, Loscalzo J: Lipoprotein (a)

bınds

to human plate lets and attenuaes plasminogen bin- ding and activation. Biochemis try 1993; 32: 4628-4633 28. Cushing GL, Gaubatz JW, Nava ML, et al: Quanti- tation and localization of apolipoprotein (a) and B in coro- nary artery bypass vein grafts resected at re-opcration. Ar- teriosclerosis 1 989; 9: 593-603

29. R.ainwater DW, Stern, M, van de Berg JL, Haffner S: El f ec ts of NrDM on lipoprotein (a)

concenıration

and apolipoprotein (a) size. Diabetes 1 994; 43: 942-946 30. Csazar A, Dieplinger H, Sandho1zer C, et al: Plasma lipoprotein (a) cocentration and phenotypes in diabetes mellitus. Diabetologia 1993; 36: 47-5

ı

31. Jenkins A, Steele J, Junus E, Santamaria J, Best J:

~!asma

apolipoprotein (a) is increased in type II (noninsu-

lın-dependent)

diabetic patients wi th microalbuminuria.

Diabetologia 1 992; 35: 1055-1059

32. Haffner S, Moss S, Klein B, Klein R: Lack of associ- ation between LP(a) concentrations and coronary heart di- sease mortality in diabetes: the Wisconsin Epidemiologic Survey of Diabetic Retinopathy Metabolism 1992; 4 1 :

1 94- 1 97

33. Velho G, Erlich D, uppin E, et al: Lipoprotein (a) in diabetic patients and

norınoglycemic

relatives in

faınilial

NrDDM. Diabetes Care 1993; 16:742-747

34. Ritter MM, Loscar M, Richter WO, Schwandt P:

Lipoprotein (a) in diabetes mellitus. Clinica

Chiınica

Acta 1993; 214:45-54

35. Janero DR, Burghard B: Thiobarbituric acid-reactive

~alonialdehyde

formation during s uperoxide-dependent,

ıron-catalyzed

lipid peroxidation: influence of peroxidati- on conditions. Lipids 1989; 24: 125-131

36. Gray E, Barrowoliffe TW: !nh ibition of antithrom bin lll by lipid peroxide. Thromb Res

ı985;

37:241-250 37: Steinberg D, Parthasarathy S, Carew TE, Khoo JC,

Wıtztum

JL: Beyond cholesterol:

ınodification

of low- density lipoproteins that incrcasc its atherogcnicity. N Eng J Mc d 1989; 320: 9 1 5-924

38. Esterbauer H, Rathender M, Waeg G, Stricdl G,

~urgens ?=. Biochemical, structural and functional proper-

tıes

of

oxıdızcd

low-density lipoproteins.

Cheın

Res Toxi- col 1990; 3: 77-92

39. Ardlie NG, Selley MI, Simons LA: Platelet activation by oxidatively modified low-dcnsity lipoproteins. Athe- rosclerosis

ı

989; 76: 117-122

40. Scanu AM, Lawn RM, Berg K: Lipoprotein (a) and ath erosclerosis. Ann Intcrn Med 1 99 ı ; ı 15: 209-218 41. ö.ztü~e H, Güneri S, Önvuraı B, llelgi A: Lipid

peroxıde ın

coronary heart disease. 24th Meeting of the

Federation of European Biochemical Society. Barcelona,

Spain, Abstract book, 1996.