2978 SAYILI"VERGi iADESi HAKKINDA KANUN"

2978 SAYILI"VERGi iADESi HAKKINDA KANUN"

iLE 193 SAYILI GELiR VERGiSi KANUNU'NUN 63/5. MADDESiNE EKLENEN "ÖZEL GiDER

iNDiRiMi" ESASlNDA CEZAi MÜEYYiDE FARKLILIKLARI

Murat A YSAN*

B

05.04.1994 tarih ve 21896 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan ve 01.05.1994 tarihinde yürürlüğe giren 94/5372 sayılı Bakanlar Kurulu

Kararı ile daraltılmış ve;

-Tam mükellefiyete tabi olup ücret geliri elde edenler, ticari, zirai {küçük çiftçi muaflığından yararlananlar dahil) veya mesleki kazançları nedeniyle Gelir Vergisine tabi olan mükellefler ile,

- Bir işyeri açmaksızın gezici olarak milli piyango bileti satanlar (seyyar bayiler), vergi iadesi kapsamından çıkartılmıştır.

Vergi iadesinden yararlanacak olanlar ise yine aynı kararla;

- Emekli, maluliyet, dul ve yetim maaşı alanlar,

- Emekli aylığı almaya hak kazanmış olanlardan emekli olmadan veya emekli aylığı almakta iken vefat edenlerin aylık bağlanan ana ve babaları,

- Vatani hizmet tertibinden aylık alanlar,

- 2913 sayılı "Dünya Olimpiyat ve Avrupa Şampiyaniuğu Kazanmış Spor- culara ve Bunların Ailelerine Aylık Bağlanması Hakkında Kanun" hükümlerine göre aylık alanlar,

- 2022 sayılı kanun hükümleri uyarınca aylık alan 65 yaşını doldurmuş,

muhtaç, güçsüz, kimsesiz ve sakat Türk vatandaşları ve

- 1005 sayılı kanuna göre istiklal madalyası aylı ğı alanlar, olarak be-

lirtilmiştir.

2978 sayılı vergi iadesi hakkınd::ı kanun kapsamından çıkartılan ücretliler ise benzeri bir uygulama olan 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun 63/5. mad- desine eklenen özel gider indirimi kapsamına alınmış ve GVK.'nun 61. mad-

(*) Vergi Denetmen yardımcısı

VERGI DENETMENLERI DERNEGI • SAYI 26 • ARALIK-OCAK 1997

m

desinde tanımlanan ücret gelirini elde eden ve ücretleri gerçek usulde tespit edilerek vergilendirilen üc- retlilerin özel gider indiriminden ya-

rarlanması esası getirilmiştir. (Götürü usule tabi olan ücretliler bu uy-

gulamanın dışında bırakılmıştır).

GVK'nun 63/5. mad. hükmü ile ücretiiierin vergi matrahlarından eği­

tim, sağlık, gıda, giyim ve kira har-

camalarının yıllık toplam tutarının 1/

3'ünün özel gider indirimi olarak in- dirilebilmesine olanak sağlanmıştır.

(Bu tutar harcamanın yapıldığı yılın

vergi matrahının %35'ini aşa­

mayacaktır).

Vergi iadesi Hakkında Kanun ile GVK'nun 63/5. maddesine monte edilen özel gider indirimi uy-

gulamaları benzer uygulamalar ol- makla birlikte cezai müeyyidelerde

farklılıklar olduğu görülmektedir.

A· VERGi iADESi HAKKINDA KANUN

MÜEYYiDELER

2978 sayılı kanunun 3239 sayılı

kanunla değişik "Müeyyideler" baş­

lıklı 6. maddesinde;

a) Vergi iadesine hak ka-

zananların bilerek sahte veya muh-

teviyatı itibariyle yanıltıcı vesikalar

kullanmaları veya vesikaları tahrif et- meleri,

b) işverenlerin ve sorumluların gerçek dışı vergi iade beyannamesi düzenlemeleri,

c) işverenlerin ve sorumluların azami sınır ve oranlar konusundaki

hükümlere aykırı olarak iade he-

saplamaları,

d) işverenlerin 2978 sayılı ka- nunun 5. maddesinde tanımlanan

muhafaza ve ibraz mecburiyatine

uymamaları,

e) işverenlerin ve sorumluların hak sahiplerine ödemedikleri vergi iadesini süresinde vergi dairesine

yatı rmamaları,

hallerinden birisi ile haksız yere vergi iadesine sebebiyet verilmesi halinde, iade edilen meblağ üç kat cezası ile birlikte müsebbiplerinden geri alınır denilmektedir.

Ayrıca mezkGr madde ile 2978

sayılı kanundan doğan mü- kellefiyetlerini zamanında ve tam olarak yerine getirmeyen işveren ve sorumlulara, vergi dairesince ödenen

meblağın iki katı tutarında ceza ke-

sileceği, şu kadar ki vergi iade be- yannamesi kanuni sürenin bi- timinden itibaren onbeşgün içinde verilir veya beyanname süresinde verilmekle beraber,noksan bildirim bu süre içerisinde tamamlanır ise, bu beyannarnelere dayanılarak yapılan

vergi iadeleri üzerinden işveren veya sorumlular adına %5 oranında ceza

kesileceği ve dahi;

Yine aynı madde ile, vergi ia- desine hak kazananların bilerek sahte veya muhteviyatı itibariyle ya-

nıltıcı vesikalar kullanmaları veya ve-

sikaları tahrif etme fiilierinin tekerrürü halinde vergi iadesi hakkından bir daha taydalandı rı lmayacakları,

hüküm altına alınmıştır.

~

Öteyandan, ceza uygulamasına

ilişkin olarak 02.12.1984 tarih ve 18593 sayılı Resmi Gazete'de ya- . yımlanan 21.11.1984 tarih ve 84/

8791 sayılı Bakanlar Kurulu Ka-

rarı'nın 2. maddesinde; "Vergi iade beyannamelerini süresinde veren iş­

verenlerin, bu beyannamelerinde hata yapıldığını ve yapılan hatanın

fazla vergi iadesine sebep olacağını,

vergi iadesinin kendilerine vergi da- irelerince ödenmesinden önce haber vererek hatanın düzeltilmesini yazılı

olarak istemeleri halinde düzeltme talebleri kabul edilerek vergi iadesi

düzeltilmiş miktar üzerinden ödenir ve işverenler adına herhang ibir ceza kesilmez" denilmiş ve aynı ka- rarnamenin 3. maddesinde de; "Sü- resi içinde vergi dairelerine verilen vergi iade beyannameleri üzerinden

haksız yere fazla vergi iadesi alan

işverenler, almış oldukları fazla vergi iadelerini, vergi dairelerince ken- dilerine ödemenin yapıldığı tarihten itibaren onbirinci günün mesai saati sonuna kadar ilgili vergi dairelerine ödedikleri takdirde, bu işverenlerden haksız yere aldıkları vergi iadesi 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tah- sil Usulü Hakkında Kanun'un 51.

maddesine göre gecikme zammı tat- bik edilerek tahsil olunur. iş­

verenlerce haksız yere fazladan alı­

nan vergi iadelerinin belirtilen bu süre içerisinde ilgili vergi dairelerine geri ödenmemesi halinde, haksız

yere fazladan alınan vergi iadeleri 2978 sayılı kanunun 6. md. hükümleri

uyarınca üç kat cezası ile birlikte geri

alınır" hükmü yer almıştır.

B· ÖZEL GiDER iNDiRiMi KAPSAMINDAKi CEZAi MÜEYYiDELER '

a) Muhtasar Beyanname Ver- meyen Genel Bütçeye Dahil Da- irelerde Çalışan Ücretlilerde

Genel bütçeye dahil dairelerde

çalışan ücretiiierin özel gider in- dirimine konu olan harcamalarını

sahte veya muhteviyatı itibariyle ya-

nıltıcı vesikalar kullanmak veya ve- sikalarda tahrifat yapmak suretiyle veya diğer suretlerle yüksek gös- termeleri nedeniyle doğan fark ver- ginin fazla hesaplanılmasına neden

olunması halinde, bu vergi il- gililerinden cezalı olarak geri alı­

nacaktır.

Bu şekilde doğan vergi farkı, ilgili

saymanlıklarca saymanlığın bağlı bulunduğu vergi dairelerine intikal ettirilecek ve vergi daireleri de üc- retlilerden ihbarname kuralına göre

cezalı olarak tahsil edeceklerdir. Bu vergi cezasından işverenlerin ta- hakkuk memurları da müteselsilen sorumlu olacaklardır.

b) Muhtasar Beyanname Veren işverenlerin Yanında Çalışan Üc- retlilerde

işverenler, özel gider indirimi do-

layısıyla tevkif suretiyle kesilen ver- gilerin eksik beyanlarından so- rumludurlar.

Ancak, ücretiiierin sahte veya

muhteviyatı itibariyle yanıltıcı vesika

kullandıklarının sabit olması halinde,

işverenlerin ücretiiierin bu bel- gelerine dayanarak eksik ödedikleri

VERGI DENETMENLERI

DERNE~I

gelir vergısı ıçın adiarına ikmalen veya re'sen tarh edilen vergi aslı,

ceza ve gecikme faizi, genel hü- kümler çerçevesinde ücretlilere yan-

sıtılabilecektir.

Öte yandan, işverenlerin yan-

larında çalışan ücretiiierin üc- retlerinden tevkif ederek beyanı ge- reken gelir vergisinden mahsup ettikleri vergi farkını, mahsup iş­

leminin yapıldığı ayda ücretliye nak- den ödemeleri gerekmektedir. Aksi takdirde ücretliye nakden öden- meyen vergi farkı işverenlerce haksız

yere yapılan bir mahsup işlemi ni-

teliği taşıyacak ve tevkif suretiyle ke- silen verginin bu tutar kadar olan

kısmı, muhtasar beyanname ile eksik beyan edilmiş olacaktır.

Bu nedenle mahsup işleminin ya-

pıldığı ayda ücretliye nakden öden- meyen vergi farkları da o ayda eksik beyan edilmiş vergi tevkifatı olarak kabul edilerek bu vergiler için de iş­

verenler hakkında cezalı tarhiyat iş­

lemi yapılacaktır.

Yukarıda izahına çalıştığımız hu- suslar muvacehesinde 2978 sayılı

kanun ile özel gider indirimi kap-

samındaki cezai müeyyide farklılıkları aşağıdaki gibi olmaktadır:

a) 2978 sayılı Vergi iadesi Hak-

kında Kanun'un 6. md. hükmü ge-

reğince vergi iadesine hak ka- zananlar bilerek sahte veya

muhteviyatı itibariyle yanıltıcı ve- sikalar kullanmak veya vesikaları

tahrif etmek suretiyle haksız yere vergi iadesine sebebiyet ver- diklerinde fazla iade edilen miktar

kendilerinden üç kat cezası ile birlikte geri alınmakta ve mezkür fiilin te- kerrürü halinde bir daha vergi iadesi

hakkından taydaland ı rı lmamaktadı r- lar. Özel gider indirimi esasında ise ücretiiierin özel gider indirimine konu olan harcamalarını aynı nedenlerle yüksek göstererek vergi ziyaına se- bebiyet vermeleri halinde ziyaa uğ­

ratılan verginin 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 344/2. md. hükmü çer- çevesinde ilgililerinden yine üç kat

cezası ile birlikte geri alınması ya-

nında aynı kanunun 367. md. hükmü

gereğince ilgililer hakkında savcılığa

suç duyurusunda da bulunulması

gerekmektedir.

Görüldüğü üzere vergi iadesi

esasında bilerek sahte veya muh-

teviyatı itibariyle yanıltıcı vesikalar

kullanılması veya vesikaların tahrif edilmesi suretiyle haksız yere vergi iadesine sebebiyet verilmesi halinde

savcılığa suç duyurusunda bu- lunulmamakta, lakin mezkür fiilin te- kerrürü halinde vergi iadesi hakkının

iptaline gidilmektedir. Özel gider in- dirimi esasında ise aynı sebeplerle vergi ziyaına sebebiyet verilmesi ha- linde fiilin tekerrürü şartı aran-

maksızın savcılığa suç duyurusunda bulunulmakta, iade hakkının iptali yoluna ise gidilmemektedir.

b) 2978 sayılı kanunun 6. mad- desinin d bendi geregınce iş­

verenlerinin mezkür kanunun S.

maddesinde tanımlanan muhafaza ve ibraz mecburiyetine uymamaları

halinde iade edilen meblağ mü- sebbiplerinden üç kat cezası ile bir-

Imi

likte geri alınmakta ve bu ceza ile yetinilmekte iken, özel gider indirimi

esasında muhafaza ve ibraz mec- buriyetine uyulmaması halinde 213

sayılı VUK'nun 344/6. md. hükmü

gereğince müsebbiplerinden üç kat

cezası ile birlikte geri alınmasının ya-

nısıra ilgililer hakkında savcılığa suç duyurusunda da bulunulması ge- rekmektedir.

c) 2978 sayılı kanunun 6. mad- desinin b, c ve e bendierinde yazılı

fiillerle haksız yere vergi iadesine sebebiyet verilmesi halinde iade edi- len meblağ müsebbiplerinden üç kat

cezası ile birlikte geri alınmakta iken, özel gider indirimi esasında aynı fi- illerle vergi ziyaına sebebiyet ve- rilmesi halinde uygulanacak ceza, mahsup işleminden mütevellit ziyaa

uğratılan verginin tutarına göre 213

sayılı VUK'nun 348 ve mükerrer 347.

md. hükümleri gereğince kusur veya

ağır kusur cezası ile birlikte geri alın­

ması olacaktır. (Kusurda ceza ziyaa

uğratılan verginin %50'si, ağır ku- surda ise iki katı tutarındadır.)

d) 213 sayılı VUK.'nun Ek 12. md. hükmünde; "2978 sayılı ücretlilere Vergi iadesi Hakkında Kanun'un 6.

maddesi uyarınca kesilen cezalar

uzlaşma mevzuuna dahildir" de- nilmektedir. Yani cezaya done teşkil

eden fiilin nev'ine bakılmaksızın tüm cezalar için uzlaşma yoluna gi- dilebilmektedir. Oysa özel gider in- dirimi esasında kesilen ceza şayet

VUK'nun 344/2 ve 6. md. hükümleri

gereğince kesilmiş ise aynı kanunun Ek 1 ve 11. md. hükümlerince mezkOr cezalar uzlaşma mevzuu ya- P ılamayacaktı r.

Tüm izahına çalıştığımız hususlar muvacehesinde görülmektedir ki Vergi iadesi Hakkında Kanun ile özel gider indirimi uygulamaları benzer uygulamalar olmakla birlikte cezai müeyyidelerde özel gider indirimi

kapsamındakiler aleyhinde sarih

farklılıklar mevcuttur. Hal böyleyken özellikle de ağır bir müeyyide olan il- gililer hakkında savcılığa suç du- yurusunda bulunulması müeyyidesi hususunda hakkaniyet ilkeleri gereği

benzer uygulamalara gidilmesi el- zemiyeti mevzubahistir.

2978 sayılı Vergi iadesi Hakkında Kanun kapsamında haksız yere vergi iadesine sebebiyet verilmesi halinde uygulanan iade edilen meblağın üç kat cezası ile birlikte geri alınması

müeyyidesi tek başına caydırıcı ola-

mamaktadır.

o

kanunun 6. maddesinin a ve d bend- lerinde tanımlanan fiillerle vergi zi-

yaına sebebiyet vermeleri du- rumunda halen yürürlükte bulanan cezalardan ayrı olarak ilgililer hak-

kında savcılığa suç duyurusunda da

bulunulması hususunda yasal dü- zenlemeye gidilmesi gerektiği ka- naatine varılmıştır.

VERGi DENETMENLERI DER NE() i • SAYI 26 • ARALIK·OCAK 1997

ml