• Sonuç bulunamadı

ZENİ PUSULA DÜZEND. Pusulaya etkiyen iki kuvvet : * variation. *deviation

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "ZENİ PUSULA DÜZEND. Pusulaya etkiyen iki kuvvet : * variation. *deviation"

Copied!
65
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

PUSULA

PUSULA

D D Ü Ü ZELT ZELT İ İ M M İ İ

(2)

PUSULA D

PUSULA D Ü Ü ZEN ZEN İ İ

„„ Pusulaya etkiyen iki kuvvet :Pusulaya etkiyen iki kuvvet :

* *

variation variation

*deviation

*deviation

(3)

DO DO Ğ Ğ AL SAPMA (VAR) AL SAPMA (VAR)

„„ DoDoğğal sapma geminin bulundual sapma geminin bulunduğğu u yere ba

yere bağğllııddıırr

„„ Bunu gBunu göözlemci kontrol edemezzlemci kontrol edemez

(4)

YAPAY SAPMA (DEV) YAPAY SAPMA (DEV)

„„ Gemi bGemi büünyesindeki metallerin nyesindeki metallerin pusuladaki etkileridir.

pusuladaki etkileridir.

„„ Manyetik alan dManyetik alan düüzensizlizensizliğğine ve ine ve aağığırlrlığığa neden olur.a neden olur.

(5)

DEV ; DEV ;

„„ Geminin yalpasGeminin yalpasıından ve bandan ve başş--kkııçç vurmas

vurmasıından,ndan,

„„ Manyetik enlem deManyetik enlem değğiişşiminden iminden geminin

geminin MANYET

MANYETİİK ALANINI DEK ALANINI DEĞİŞĞİŞTTİİRRİİR.R.

Pusulada ki dev de

Pusulada ki dev değğeri de deeri de değğiişşir.ir.

(6)

„„ Pusula Pusula üüzerindeki zerindeki magnetikmagnetik alana alana eeşşit bit büüyyüüklklüükte ve kutbun tersinde kte ve kutbun tersinde

magnetik

magnetik alan alan oluoluşşturulurveturulurve dev. dev.

Etkisizle

Etkisizleşştirilir.tirilir.

„„ YumuYumuşşak demirler indak demirler indüüklenmiklenmişş magnetizmay

magnetizmayıı nnööttüürlerrler bu ybu yüüzden zden ddüüzenin kalzenin kalııccııllığıığı pruvanpruvanıın ve n ve

magnetik

magnetik alanalanıın den değğiişşimi ile deimi ile değğiişşir.ir.

(7)

ENLEM ETK

ENLEM ETK İ İ S S İ İ

„„ Yerin manyetik alanYerin manyetik alanıı: :

*manyetik ekvatorda yatay

*manyetik ekvatorda yatay

*manyetik kutupta d

*manyetik kutupta düüşşeydireydir ..

*herhangi bir yerde manyetik

*herhangi bir yerde manyetik dipedipe babağğllııddıır.r.

(8)

DIRECTIVE FORCE DIRECTIVE FORCE

„„ Yer manyetik alanYer manyetik alanıınnıın yatay n yatay elemanlar

elemanlarıınca olunca oluşşturulur.turulur.

„„ Manyetik ekvatorda Manyetik ekvatorda maximummaximum

„„ Manyetik kutupta sManyetik kutupta sııffıırlanrlanıır.r.

(9)

„„

Deviation Deviation directive directive force force ’ ’ un un de de ğ ğ i i ş ş imi ile de imi ile de ğ ğ i i ş ş ir. ir.

„„

Directive Directive force force ’ ’ un un azalmas azalmas ı ı ile ile dev. artar.

dev. artar.

(10)

„„ Daimi manyetizma her enlemde Daimi manyetizma her enlemde

aynaynııddıır. Daimi manyetizma dor. Daimi manyetizma doğğru ve ru ve ssüürekli magnetlerle rekli magnetlerle nnööttüürlerleşştirilirsetirilirse enlem de

enlem değğiişşikliikliğği dev.i dev.’’a neden olmaz. a neden olmaz.

(11)

„„ Pusula dPusula düüzeltimi; her manyetik zeltimi; her manyetik

alanalanıın kutbunun belirlenmesi ve buna n kutbunun belirlenmesi ve buna zzııt ve et ve eşşit yoit yoğğunlukta bir kutup unlukta bir kutup

kurmakt

kurmaktıır.r.

„„ BBööylece ;pusulanylece ;pusulanıın don doğğusu mavi usu mavi kutup,pusula magnetinin k

kutup,pusula magnetinin kıırmrmıızzıı ucunu

ucunu ççeker ve mavi ucunu iter.eker ve mavi ucunu iter.

(12)

„„ Bu iki etki pusula magnetinde Bu iki etki pusula magnetinde rotasyona neden olur ve pusula rotasyona neden olur ve pusula kartkartıınnıı saat istikametinde etkiler ve saat istikametinde etkiler ve

dodoğğulu dev yaratulu dev yaratıır. r.

„„ PusulanPusulanıın kn kıırmrmıızzıı kutbunun dokutbunun doğğusu usu yada mavi kutbunun bat

yada mavi kutbunun batııssıı, bat, batııllıı devdev’’e neden olur.e neden olur.

„„ EEğğer iki alan da eer iki alan da eşşit olursa; biri it olursa; biri didiğğerini yok edecek ve dev erini yok edecek ve dev

ggöörrüülmeyecektir. lmeyecektir.

(13)

B B İ İ LE LE Ş Ş ENLER ENLER

„„ Gemi alanGemi alanıında daimi nda daimi öözel elemanlar zel elemanlar vardvardıır. r.

„„ Bu her eleman ayrBu her eleman ayrıı ayrayrıı nnöötrlenebilir.trlenebilir.

„„ * P Bile* P Bileşşenieni

* Q Bile

* Q Bileşşenieni

* R Bile

* R Bileşşenieni

(14)

P B P B İ İ LE LE Ş Ş EN EN İ İ

„„ BaBaşş--kkııçç elemandelemandıır.r.

„„ Pusula ibresinin kPusula ibresinin kıırmrmıızzıı ucunu ucunu pruvaya

pruvaya ççekerse; + Pekerse; + P

„„ Pusula ibresinin kPusula ibresinin kıırmrmıızzıı ucunu kucunu kııçça a ççekerse; ekerse; -- P P

(15)

Q B Q B İ İ LE LE Ş Ş EN EN İ İ

„„ Kemere yKemere yöönnüündeki elemandndeki elemandıır. r.

„„ Pusula ibresinin kPusula ibresinin kıırmrmıızzıı ucunu ucunu sanca

sancağğa a ççekerse; + Qekerse; + Q

„„ Pusula ibresinin kPusula ibresinin kıırmrmıızzıı ucunu ucunu sanca

sancağğa a ççekerse ekerse -- Q Q

(16)

R B R B İ İ LE LE Ş Ş EN EN İ İ

„„ Dikey elemandDikey elemandıırr

„„ Pusula ibresinin kPusula ibresinin kıırmrmıızzıı ucu aucu aşşaağığı ççekilirse; + Rekilirse; + R

„„ Pusula ibresinin kPusula ibresinin kıırmrmıızzıı ucu yukarucu yukarıı ççekilirse; ekilirse; -- RR

(17)

İ İ ND ND Ü Ü KLENM KLENM İŞ İŞ MANYET MANYET İ İ ZMA ZMA

„„ 9 elemana sahiptir9 elemana sahiptir

İİnce uzun demirler:nce uzun demirler:

„„ PusulanPusulanıın n öönnüünde, sancande, sancağığında yada nda yada aaşşaağığıda ise pozitif;da ise pozitif;

„„ PusulanPusulanıın arkasn arkasıında, iskelesinde nda, iskelesinde yada yukar

yada yukarııssıında ise negatiftirnda ise negatiftir

(18)

a, b, c a, b, c

„„ BaBaşş--kkııçç istikametindedirleristikametindedirler

„„ * a: Ba* a: Başş--kkııçç, ,

* b: Sancak iskele,

* b: Sancak iskele,

* c: Dikey istikametinde uzan

* c: Dikey istikametinde uzanıırr

(19)

d, e, f d, e, f

„„ Bunlar iskeleBunlar iskele--sancak hattsancak hattıınca etkilernca etkiler

„„ * d: ba* d: başş--kkışış

„„ * e: * e: İİskeleskele--sancaksancak

„„ * f: dikey istikamette uzan* f: dikey istikamette uzanıır. r.

(20)

g, h, k g, h, k

„„ Bunlar pusulayBunlar pusulayıı dikey etkilerlerdikey etkilerler

„„ * g: Ba* g: Başş--kkııçç,,

* h:

* h: İİskeleskele--sancaksancak

* k: Dikey istikamette uzan

* k: Dikey istikamette uzanıırr

(21)

EMSALLER EMSALLER

„„

Ba Ba ş ş tan itibaren 180 tan itibaren 180

ºº dodoğğuya ve uya ve batbatııya olan deya olan değğiişşime yarime yarıı daire daire

deviation

deviation’ı’ı denir.denir.

„„ Dev, her Dev, her ççeyrek dairede ieyrek dairede işşaretini aretini dedeğğiişştirir.tirir.

(22)

A EMSAL A EMSAL İ İ

„„ b ve d b ve d ççubuklarubuklarıınnıın sebep oldun sebep olduğğu u yapay sapmad

yapay sapmadıır.r.

„„ Bu yapay sapma + E olduBu yapay sapma + E olduğğunda A unda A Emsali + A

Emsali + A’’ ddıır.r.

„„ Yapay sapma Yapay sapma –– olduolduğğunda ise; A unda ise; A Emsali

Emsali –– AA’’ ddıır.r.

(23)

B EMSAL B EMSAL İ İ

„„ P kuvvetinin ve c P kuvvetinin ve c ççubuubuğğunun sebep unun sebep olduolduğğu yaru yarıım dairevi yapay m dairevi yapay

sapmad

sapmadıır. r.

„„ Geminin pruvasGeminin pruvasıı, pusula ile Do, pusula ile Doğğu (E) u (E) olduolduğğunda deunda değğer ier işşareti (+), Batareti (+), Batıı

olduolduğğunda ise (unda ise (--))’’dir.dir.

„„ DeDeğğerler max. Olup pusula rotaserler max. Olup pusula rotasıınnıın n sinsinüüssüü ile deile değğiişşerek kuzey ve gerek kuzey ve güüney ney

yyöönlerde 0 olu.nlerde 0 olu.

(24)

C EMSAL C EMSAL İ İ

„„ Q bileQ bileşşeni ile f eni ile f ççubuubuğğunun meydana unun meydana getirdi

getirdiğği yapay sapmadi yapay sapmadıır. r.

„„ ¼¼ dairevi sapmaddairevi sapmadıır.r.

„„ Gemi pruvasGemi pruvasıı pusula ile kuzeydeyken pusula ile kuzeydeyken meydana gelen yapay sapma do

meydana gelen yapay sapma doğğu u ise +

ise +’’ddıır. r.

(25)

D EMSAL D EMSAL İ İ

„„ -- a ve a ve ––e e ‘‘den meydana gelir.den meydana gelir.

„„ ¼¼ dairevi yapay sapmaddairevi yapay sapmadıır.r.

„„ Geminin pruvasGeminin pruvasıı pusula ile NEpusula ile NE’’de de iken emsal i

iken emsal işşareti doareti doğğu ise +u ise +’’ddıır. r.

„„ YumuYumuşşak demirlerin ak demirlerin

mmııknatknatııslanmasslanmasıından kaynaklanndan kaynaklanıır.r.

„„ Ara yAra yöönlerde max. olup; pusula nlerde max. olup; pusula rotas

rotasıınnıın sin. den sin. değğeri ile deeri ile değğiişşerek erek asal y

asal yöönlerde 0 olur.nlerde 0 olur.

(26)

E EMSAL E EMSAL İ İ

„„ b ve d b ve d ççubuklarubuklarıından meydana gelir.ndan meydana gelir.

„„ ¼¼ dairevi yapay sapmaddairevi yapay sapmadıır. r.

„„ Geminin pruvasGeminin pruvasıı pusula ile kuzeyde pusula ile kuzeyde olduolduğğunda yapay sapma Dounda yapay sapma Doğğu ise; u ise;

++’’ddıır. r.

(27)

D D Ü Ü ZELTMELER ZELTMELER

(28)

P B P B İ İ LE LE Ş Ş EN EN İ İ

„„ DDüüzelme izelme iççin pusula dolabin pusula dolabıınnıın n

altaltıındaki omurgaya paralel gndaki omurgaya paralel göözlere zlere mmııknatknatııs s ççubuklar konularak bu etki ubuklar konularak bu etki

giderilir.

giderilir.

„„ -- PP’’ yi dyi düüzeltmek izeltmek iççin kin kıırmrmıızzıı ucu kucu kııçça a gelmek

gelmek üüzere mzere mııknatknatııs s ççubuklar ubuklar konulur.

konulur.

(29)

Q B Q B İ İ LE LE Ş Ş EN EN İ İ

„„ + Q bile+ Q bileşşenini denini düüzelmek izelmek iççin pusula in pusula dolab

dolabıınnıın altn altıına kemere na kemere

dodoğğrultusundaki grultusundaki göözlere mzlere mııknatknatııs s ççubuk konur. ubuk konur.

„„ Bu Bu ççubuklarubuklarıın kn kıırmrmıızzıı ucu sancaucu sancağğa a bakar.

bakar.

(30)

R B R B İ İ LE LE Ş Ş EN EN İ İ

„„ Meyil olduMeyil olduğğunda etkilidir.unda etkilidir.

(31)

c c Ç Ç UBU UBU Ğ Ğ U U

„„ c c ççubuubuğğunu etkisi, pusulanunu etkisi, pusulanıın n öönnüüne ne ve arkas

ve arkasıına omurgaya dik durumda na omurgaya dik durumda yumuyumuşşak demirden yapak demirden yapıılmlmışış olan olan

Flinders

Flinders ççubuubuğğu ile du ile düüzeltilir. zeltilir.

(32)

FLINDERS

FLINDERS Ç Ç UBU UBU Ğ Ğ U U

„„ Silindir Silindir şşeklindedir. eklindedir.

„„ 2/3 pus 2/3 pus ççapapıında 24 pus boyunda, 6 nda 24 pus boyunda, 6 parparççadan ibarettir. adan ibarettir.

„„ DDüüzeltme izeltme iççin din düüzenlenmizenlenmişş öözel zel cetvelden c de

cetvelden c değğerine karerine karşışıllıık boy k boy alalıınnıır. r.

(33)

„„ PusulanPusulanıın n öönnüüne veya arkasne veya arkasıına na konulur.

konulur.

„„ Bu Bu ççubuklarda meydana gelebilecek ubuklarda meydana gelebilecek manyetizman

manyetizmanıın kutuplarn kutuplarıı ibre ile bir ibre ile bir hizaya gelmek

hizaya gelmek üüzere boylarzere boylarıınnıın n 1/121/12’’sini kartsini kartıın seviyesinden n seviyesinden

yyüüksekte bulunduracak ksekte bulunduracak şşekilde ekilde öözel zel suretle yap

suretle yapıılmlmışış aağğaaçç takozlarla takozlarla ddüüzenlenir. zenlenir.

(34)

„„ Direk ve bacalarDirek ve bacalarıın n öönnüünde bulunan nde bulunan pusulalarda

pusulalarda ççoklukla oklukla –– c tesiri c tesiri meydana gelir.

meydana gelir.

„„ Buna karBuna karşışıllıık + ck + c’’yi gyi gööstermek stermek üüzere zere Flinders

Flinders ççubuubuğğu pusulanu pusulanıın n öön tarafn tarafıına na konulur.

konulur.

„„ Direk ve bacalarDirek ve bacalarıın gerisinde olan n gerisinde olan pusulalarda

pusulalarda ççoklukla + c tesiri oklukla + c tesiri meydana gelir. Buna kar

meydana gelir. Buna karşışıllıık k –– cc’’yi yi ggööstermek stermek üüzere Flinders zere Flinders ççubuubuğğu u

pusulan

pusulanıın arka tarafn arka tarafıına konur. na konur.

(35)

K K Ü Ü RELER RELER

„„ KKüüreler reler –– a ve + ea ve + e’’yi meydana yi meydana getirir.

getirir.

„„ Bu Bu ççubuklarubuklarıın sebep oldun sebep olduğğu yapay u yapay sapma ayn

sapma aynıı dedeğğildir. ildir. ÇüÇünknküü –– a a

ççubuubuğğu pusulanu pusulanıın enine durumunda n enine durumunda ve +

ve + ççubuubuğğu ise pusulanu ise pusulanıın ibresine n ibresine dodoğğrudur. Bu nedenle + e rudur. Bu nedenle + e ççubuubuğğu u ––

a a ççubuubuğğunun iki katunun iki katıı tesir eder. + e tesir eder. + e ççubuubuğğu u –– a a ççubuubuğğuna euna eşşit olunca it olunca kküüreler reler –– a tesirinin iki kata tesirinin iki katıı olarak + olarak +

ee’’ye tesir yapmaktadye tesir yapmaktadıır. r.

(36)

A EMSAL A EMSAL İ İ

„„ +a ve +a ve ––a dea değğerleri berleri büüttüün pusula n pusula

ççevresinde bir sabit yapay sapmadevresinde bir sabit yapay sapmadıır, r, DDÜÜZELTZELTİİLEMEZ.LEMEZ.

„„ DDüümenci pusulasmenci pusulasıında pruva hattnda pruva hattıınnıı dedeğğiişştirmek veya pusula sehpastirmek veya pusula sehpasıınnıı

ççevirmek sureti ile yok edilebilir. evirmek sureti ile yok edilebilir.

(37)

„„ Not: Pruva hattNot: Pruva hattıınnıı dedeğğiişştirmek itirmek iççin in yalnyalnıızca pusula sehpaszca pusula sehpasıınnıı ççevirmek evirmek lazlazıımdmdıır. b ve d r. b ve d ççubuklarubuklarıınnıın sebep n sebep olduolduğğu u ¼¼ dairevi yapay sapma (e dairevi yapay sapma (e

emsali) d

emsali) düüzeltildikten sonra A zeltildikten sonra A emsalinin de

emsalinin değğeri ve ieri ve işşareti areti

dedeğğiişşir.gemi mir.gemi mııknatknatııssıı enlemi enlemi

dedeğğiişştirditirdiğği zaman A emsali asla i zaman A emsali asla dedeğğiişşmez. A emsali ancak yerine mez. A emsali ancak yerine ddüüzgzgüün konmamn konmamışış bir pusulada bir pusulada

olabilir.

olabilir.

(38)

„„ A emsalinin oluA emsalinin oluşşum nedeni:um nedeni:

1. Yanl

1. Yanlışış manyetik kerteriz manyetik kerteriz kullanmak,

kullanmak, 2. yanl

2. yanlışış dodoğğal sapma kullanmak,al sapma kullanmak, 3. Hatal

3. Hatalıı semt aynassemt aynasıı kullanmak,kullanmak, 4. D4. Düümenci pusulasmenci pusulasıınnıın omurga n omurga

üüzerinde olmamaszerinde olmamasıı, , 5. Pusula d

5. Pusula düüzeltimi szeltimi sıırasrasıında geminin nda geminin ççabuk saldabuk saldıırrıılmaslmasıı

(39)

B EMSAL B EMSAL İ İ

„„ B emsalinin;B emsalinin;

* P* P’’den ileri gelen kden ileri gelen kıısmsmıı daimi daimi mmııknatknatııs s ççubuklarubuklarııyla,yla,

* c* c’’den ileri gelen kden ileri gelen kıısmsmıı Flinders Flinders ççubuklarubuklarııyla dyla düüzeltilir. zeltilir.

„„ EEğğer; er; cc’’ninnin mmııknatknatııslanmadslanmadığıığı

manyetik ekvatorda, geminin pruvas manyetik ekvatorda, geminin pruvasıı dodoğğu veya batu veya batıı olduolduğğu halde yapay u halde yapay

sapma g

sapma göörrüüllüürse bunun brse bunun büüttüün yapay n yapay sapmas

sapmasıınnıın yalnn yalnıız pz p’’den ileri geldiden ileri geldiğği i anlaanlaşışılacaktlacaktıır.r.

(40)

C EMSAL C EMSAL İ İ

„„ Yerine iyi yerleYerine iyi yerleşştirilmitirilmişş bir pusulada f bir pusulada f ççubuubuğğu yoktur. Pusula iyi u yoktur. Pusula iyi

yerle

yerleşştirilmediyse; f ve Qtirilmediyse; f ve Q’’yu ayyu ayıırmak rmak gerekir.

gerekir.

„„ QQ’’ya ait olan kya ait olan kıısmsmıı kemere ykemere yöönnüünde nde konulan m

konulan mııknatknatııs s ççubuklarubuklarııylayla

„„ ff’’ye ait olan kye ait olan kıısmsmıı Flinders Flinders ççubuubuğğunu unu ters

ters ççevirmekle devirmekle düüzeltilir. zeltilir.

(41)

„„ Eğer Q ile f ayrer Q ile f ayrılamazsa; C emsalinin miktarılamazsa; C emsalinin miktarıına na ggööre yalnre yalnıız kamara yz kamara yönöündeki pusula dolabndeki pusula dolabıı

iiçindeki deliklere mçindeki deliklere mııknatknatııs s çubuklar sçubuklar süürrülüür.r.

„„ Pruva kuzeydeyken meydana gelen dev doPruva kuzeydeyken meydana gelen dev doğğu ise u ise C emsalinin i

C emsalinin işşareti + olduareti + olduğğundan genellikle + Q undan genellikle + Q vardvardıır. Bu durumda gemi pruvasr. Bu durumda gemi pruvasıı pusula ile pusula ile kuzeye veya g

kuzeye veya güüneye alneye alınarak kemere yınarak kemere yöönündeki ndeki deliklere sanca

deliklere sancağğa doğa doğru olan çru olan çekiekişş sapmassapmasıı 0 0 oluncaya kadar KIRMIZI ve SANCA

oluncaya kadar KIRMIZI ve SANCAĞĞA gelecek A gelecek şşekilde manyetik ekilde manyetik ççubuklar sokulur. ubuklar sokulur.

„

„ C emsali C emsali ise; tersine olarak kise; tersine olarak kıırmrmıızzıı ucu iskeleye ucu iskeleye gelecek

gelecek şekilde mşekilde mıknatıknatııs s ççubuklar subuklar süürrülüür. r.

(42)

D EMSAL D EMSAL İ İ

„„ YumuYumuşşak demirlerden yapak demirlerden yapıılmlmışış iiççin in boboşş olan ve pusula dolabolan ve pusula dolabıınnıın sancak n sancak

ve iskele yanlar

ve iskele yanlarıında pusula tasnda pusula tasıına na yakyakıın olarak bulunan iki kn olarak bulunan iki küüre ile re ile

ddüüzeltilir. zeltilir.

„„ Bu kBu küüreler yer manyetizmasreler yer manyetizmasıı ile ile mmııknatknatııslanslanıır. r.

(43)

„„ D emsalinin miktarD emsalinin miktarıına karna karşışıllıık k

ddüüzelme izelme iççin kullanin kullanıılacak klacak küürelerin relerin bulunacaklar

bulunacaklarıı mesafe cetvelden mesafe cetvelden alalıınnıır. r.

„„ D emsali + olduD emsali + olduğğu gu göörrüüllüürse; krse; küüreler reler az daz düüzeltme yapmzeltme yapmışışttıır ve kr ve küüreler reler

pusulaya do

pusulaya doğğru yaklaru yaklaşşttıırrııllıır. r.

„„ D emsali D emsali –– olursa kolursa küüreler pusuladan reler pusuladan uzakla

uzaklaşşttıırrııllıır. r.

(44)

E EMSAL E EMSAL İ İ

„„ Yerine iyi konmuYerine iyi konmuşş bir pusulada E bir pusulada E emsali yoktur.

emsali yoktur.

„„ E emsalini meydana getiren E emsalini meydana getiren ççubuubuğğa a dik olmak

dik olmak üüzere pusulanzere pusulanıın her iki n her iki taraf

tarafıına yumuna yumuşşak demir ak demir ççubuklar ubuklar koyarak veya k

koyarak veya küüreleri releri ççevirerek evirerek ddüüzeltme yapzeltme yapııllıır. r.

(45)

MEY MEY İ İ L HATASI L HATASI

„„ Pusula kartPusula kartıı altaltıına ve ortasna ve ortasıına na konulan 7 g

konulan 7 göözlzlüü bir bakraca dbir bakraca düüşşey ey durumda konulan daimi manyetik durumda konulan daimi manyetik

ççubuklarla dubuklarla düüzeltilir. zeltilir.

„„ ÇÇubuklarubuklarıın bakraca dn bakraca düüzgzgüün n yerle

yerleşştirilmesi tirilmesi öönemlidir. nemlidir.

(46)

HESAPLAMALAR

HESAPLAMALAR

(47)

FLINDERS

FLINDERS Ç Ç UBU UBU Ğ Ğ UNUN UNUN UZUNLU

UZUNLU Ğ Ğ UNUN BULUNMASI UNUN BULUNMASI

„„ K: K: λλ HH22 tandtand22--HH11tandtand11

„„ K: Flinders çK: Flinders çubuubuğğunda istenen orantunda istenen orantıılı uzaklıuzaklık elemanık elemanı

„„ λ: Koruyucu faktλ: Koruyucu faktöör veya pusulada dür veya pusulada dünya alan etkisinin nya alan etkisinin oranıoranı. Genelde de. Genelde değğeri 0,7 ve 1,0 deri 0,7 ve 1,0 dıır,pusulada gör,pusulada gösterilen sterilen pozisyon i

pozisyon iççin ortalama 0,9dur. Metal kin ortalama 0,9dur. Metal kööprprüü üstüstüüne sahip ne sahip gemiler i

gemiler iççin 0,8 din 0,8 dıırr..

„„ HH1 1 : Deviationun ilk okunduğ: Deviationun ilk okunduğu yerdeki manyetik alanu yerdeki manyetik alanıın n yatay yo

yatay yoğğunluunluğğu.u.

„„ HH22: Deviationun 2. okunduğ: Deviationun 2. okunduğu yerdeki manyetik alanu yerdeki manyetik alanıın yatay n yatay yoğyoğunluunluğğu.

Z2-Z1

u.

(48)

„„ dd11: : deviationdeviation’’unun ilk okunduilk okunduğğu yerde u yerde manyetik do

manyetik doğğu ve batu ve batııllıı rotalardaki rotalardaki toplam deviation.

toplam deviation.

„„ dd22::deviation’deviation’unun ikinci okunduikinci okunduğğu u yerde manyetik do

yerde manyetik doğğu ve batu ve batııllıı rotalardaki toplam deviation.

rotalardaki toplam deviation.

„„ ZZ11: ilk okunun dev i: ilk okunun dev iççin yer manyetik in yer manyetik alanalanıın dn düüşşey yoey yoğğunluunluğğuu

„„ ZZ22: ikinci okunan dev i: ikinci okunan dev iççin yer in yer manyetik alan

manyetik alanıın dn düüşşey yoey yoğğunluunluğğuu

(49)

Ö Ö RNEK RNEK

„„ H: 0,170 ve Z: 0,539 olduğH: 0,170 ve Z: 0,539 olduğu bir alanda geminin rotasu bir alanda geminin rotasıı manyetik manyetik doğdoğudur ve manyetik pusulanudur ve manyetik pusulanıın n deviationudeviationu 1 E°1 E° dir.H: 0,311 ve Z: dir.H: 0,311 ve Z:

0,260 olan yerde ise dev 9

0,260 olan yerde ise dev 9°° E dir.Koruyucu faktöE dir.Koruyucu faktör 0,8dir. r 0,8dir.

-- İİstenen:stenen: 1. Flinders 1. Flinders çubuklarçubuklarıınnıın gerçn gerçek uzunluek uzunluğğuu 2. g2. gözlem sözlem sıırasrasıındanda

-- hiçhiçbir flinders bir flinders ççubuubuğğu yerinde deu yerinde değğilil

-- 6 inch6 inchlik Flinders bar pusulanlik Flinders bar pusulanıın ban başışına na yerle

yerleşştirilmitirilmişş..

-- ÇözÇöüm:m: K1=0,8(0,311*0,15838K1=0,8(0,311*0,15838--0,170*0,01746)0,170*0,01746)

= (-= (-)0,133)0,133

K2=0 K= K1+K2= (

K2=0 K= K1+K2= (-)0,133-)0,133 Cevap:

Cevap: 1. 21 1. 21 ¾¾ inchlikinchlik Flinders çFlinders çubuubuğğu pusulanu pusulanıın ban başışına na yerle

yerleşştirilir.tirilir.

2. 24

2. 24 inchlikinchlik çubuk pusulançubuk pusulanın baın başışına yerlena yerleşştirilir.

0,260-0,539

tirilir.

(50)

DEVIATION

DEVIATION ’ ’ IN ANAL IN ANAL İ İ Z Z İ İ

„„ Analiz 6 emsalin deAnaliz 6 emsalin değğerini saptamak erini saptamak ve gemi manyetik m

ve gemi manyetik müülklerini bulmak lklerini bulmak iiççindir. Bu dindir. Bu düüzelticilerin yerlerine zelticilerin yerlerine

temel sa

temel sağğlar. lar.

„„ Analizde ilk adAnalizde ilk adıım geminin ara ve ana m geminin ara ve ana yyöönlerdeki dev. kaydetmektir. nlerdeki dev. kaydetmektir.

„„ DoDoğğulu dev (+), batulu dev (+), batııllıı dev (dev (––)dir. )dir.

(51)

„„ A Emsali: bA Emsali: büüttüün rotalardaki dev ortalamasn rotalardaki dev ortalamasıı

„„ B Emsali: 090B Emsali: 090ºº ve 2ve 2707º de dev.in de dev.in ortalamas

ortalamasıı (270 de i(270 de işşaret dearet değğiişştirir.)tirir.)

„„ C Emsali: 000ºC Emsali: 000º ve 180ºve 180ºde dev.in de dev.in ortalamas

ortalamasıı (180(180ººde ide işşaret dearet değğiişştirir.)tirir.)

„„ D Emsali: ara yD Emsali: ara yönlerdeki dev ortalamasönlerdeki dev ortalamasıı (135(135ºº ve315ve315ººde ide işşaret yaret yöön den değğiişştirir.)tirir.)

„„ E Emsali: ana yE Emsali: ana yönlerdeki dev. ortalamasönlerdeki dev. ortalamasıı (90(90ºº ve 270ve 270ººde ide işşaret yaret yöön den değğiişştirir.)tirir.)

„„ J Emsali: gemi pusulasJ Emsali: gemi pusulasıı 000000ººde iken meyil de iken meyil 11ººdeki dev.dedeki dev.değğiişşimiimi

(52)

„„ ÖÖRNEK: dRNEK: düüzeltilmemizeltilmemişş A manyetik A manyetik pusulas

pusulasıı ara ve ana yara ve ana yöönlerde nlerde aaşşaağığıdaki gibidir. daki gibidir.

Pusula rotası 000º 045º 090º 135º 180º 225º 270º 315º

Rota kuzeyliyken gemi meyli 10ºsancakta olduğu zaman dev.

13º,5W dır.

Deviation 1,5ºW 34º,0E 31º,0E 13º,5E 8º,0E 1,5ºW 29º,0W 36º,0W

(53)

„„ İstenilen:İstenilen: her emsalin yaklaher emsalin yaklaşık deşık değğerieri

„

„ ÇözÇöüm:m:

A= -A= -1º,5+34º,5+34º,0+31º,0+31º,0+13º,0+13º,5+8º,5+8º,0-,0-11ºº,5-,5-22º,0º,0--3636ºº,0,0 88

=(+)2

=(+)2ºº,3,3

B=31ºB=31º,0+29º,0+29º,0= (+)30º,0= (+)30º,0,0 22

C= -C= -11º,5º,5--8º,0 = (,0 = (--)4)4ºº,8,8 22

D=34ºD=34º,0,0--1313º,5º,5--1º,5+36,5+36ºº,0=(+)13,0=(+)13ºº,8,8 44

E=-E=-1º,5,5-31-31ºº,0+8º,0+8º,0+29º,0+29º,0=(+)1º,0=(+)1º,1,1 44

J=J=--1313ºº,5+1,5+1ºº,5=(,5=(--)1)1ºº,2,2 1010

(54)

„„ ÇöÇözzüüm: m: --A (+)2A (+)2ºº,3,3 B (+) 30

B (+) 30ºº,0,0 C (C (--) 4) 4ºº,8,8

D (+) 13

D (+) 13ºº,8,8 E (+) 1

E (+) 1ºº,1,1 J (J (--)1)1ºº,2,2

(55)

D D Ü Ü ZELTME ZELTME PROSED

PROSED Ü Ü R R Ü Ü

(56)

1 1 - - HAZIRLIK ADIMI HAZIRLIK ADIMI

„„ Bunun gemi demirde veya baBunun gemi demirde veya bağğllıı iken iken yapyapıılmasılması daha verimlidir. daha verimlidir.

„„ PusulanPusulanın manyetik ın manyetik ççevresi incelenmeli, evresi incelenmeli, manyetik etki yaratacaklar (aletler,

manyetik etki yaratacaklar (aletler, elektrik aletleri..vb.) uzakla

elektrik aletleri..vb.) uzaklaşşttıırrıılmallmalııddıır.r.

„„ SSüürekli yrekli yüüklenmiklenmişş manyetik malzemeler manyetik malzemeler ((kreynkreyn, silah ..vb.) denizdeki yerlerinde , silah ..vb.) denizdeki yerlerinde

tutulmal

tutulmalııddıır.r.

(57)

„„ Pusula kontrol edilmeli ve dolabPusula kontrol edilmeli ve dolabın dikey ın dikey eksen

eksen üüzerinde olduzerinde olduğğundan emin undan emin olunmal

olunmalııddıır. r.

„„ Gemi Gemi eveneven keelkeel ise, meyil ise, meyil magnetlerindemagnetlerinde bir de

bir değğişiklik olmaziklik olmaz

„„ Pruva hattPruva hattınının, geminin boyuna ekseni ile ın, geminin boyuna ekseni ile aynaynıı hatta olduhatta olduğğu kontrol u kontrol edilmedidiredilmedidir. Bu . Bu kkııçç sancak gsancak göönderine baknderine bakıılarak larak

yapyapıılmallmalııddıır. r.

(58)

„„ PelorusPelorus veya gyro ile dev saptanacaksa veya gyro ile dev saptanacaksa pruva hatt

pruva hattıı kontrol edilmeli.kontrol edilmeli.

„„ Gyro kullanGyro kullanıılacaksa; lacaksa; repeaterrepeater larlar buna buna

ggööre ayarlanmalre ayarlanmalıı ve gyronun hve gyronun hıız ve enlem z ve enlem ddüzeltimi dikkatli kontrol edilmelidir. üzeltimi dikkatli kontrol edilmelidir.

„„ DDüüzeltme izeltme iççin kullanin kullanılan aletler kontrol ılan aletler kontrol

edilmeli, dolaptaki tepsi hareket etmemeli, edilmeli, dolaptaki tepsi hareket etmemeli,

¼¼ ddüüzeltici yaklazeltici yaklaşışık yerine konmalk yerine konmalıı, , flinders bar

flinders bar ttüübebe yerleyerleşştirilmelidir. tirilmelidir.

(59)

„„ DDüüzeltme yapzeltme yapıılacalacağığında plan nda plan yapyapıılmallmalıı

„„ Uygun yer ve zaman seUygun yer ve zaman seççilmeliilmeli

„„ GGüüneneşşin azimutu kullanin azimutu kullanıılacaksa lacaksa ggüüneneşş ççok yok yüüksekte olmamalksekte olmamalııddıır.r.

(60)

2. SEY

2. SEY İ İ RDE D RDE D Ü Ü ZELTME ZELTME

„„ Her Her şşey ayarlaney ayarlanııp dp düüzeltme yerine zeltme yerine gelindi

gelindiğğinde son ayar yapıinde son ayar yapılır.r.

„„ Trim normal, gemi listesi hazTrim normal, gemi listesi hazıır olmalr olmalıı ve ve yeni meyil hatas

yeni meyil hatasıı olmamalıolmamalıddıır.r.

„„ BBüüttüün dn düüzeltim pruvalarzeltim pruvalarıı manyetik manyetik olmal

olmalııddır. ır.

„„ Her yeni pruva iHer yeni pruva iççin yavain yavaşşçça da döönnüülmeli, lmeli, eeğğer gyro ile der gyro ile düümen tutulursa gyro hatasımen tutulursa gyro hatası

her rotada kontrol edilmeli . her rotada kontrol edilmeli .

(61)

„„ Her yeni rotada dev sapmasHer yeni rotada dev sapmasıı iiççin en in en az iki dakika kal

az iki dakika kalıınmalnmalıı

„„ Gemi manyetizmasGemi manyetizmasıı yerleyerleşşik olmadan ik olmadan ggöözlem yapzlem yapııllıırsa, hataya neden olurrsa, hataya neden olur

Buna GAUSSIN HATASI denir.

Buna GAUSSIN HATASI denir.

(62)

„„ Eğer der düüzeltme dozeltme doğğru yapru yapılmılmışışsa:sa:

11-- manyetik rota 090ºmanyetik rota 090º (270(270ºº)de )de viyalaviyala, ,

ssüürekli rekli magnetlerimagnetleri pusula rotaspusula rotasıı manyetik manyetik rotaya uyana kadar d

rotaya uyana kadar düüzelt. Bzelt. Bööylece bylece büüttüün n B emsali bu rotada hareket edecek,

B emsali bu rotada hareket edecek, seyirinseyirin en den düüşşüük noktask noktasıında nda üüstten tepsilerle stten tepsilerle

magnet

magnet ççiftlerini kullan. Diftlerini kullan. Düüzeltme fazlaszeltme fazlasıı olursa en b

olursa en büüyük iki k iki magnetimagneti dedeğğiştir ve tir ve bbüüttüün dev.n dev.lerler yer deyer değğiişştirene kadar tirene kadar

tepsileri kald

tepsileri kaldıır. Er. Eğğer iki er iki magnettemagnette de de

ddüüzeltme fazlaszeltme fazlasıı olursa tek olursa tek magnetmagnet kullan. kullan.

(63)

22-- manyetik pruva 180manyetik pruva 180ºº (000(000ºº)de )de viyalaviyala ve ve kemere daimi

kemere daimi magnetlerinimagnetlerini, pusula rotas, pusula rotasıı manyetik rotaya uyuncaya kadar d

manyetik rotaya uyuncaya kadar düüzelt. zelt.

Böylece C emsalleri yer deylece C emsalleri yer değğiştirir. (1. deki tirir. (1. deki adadıım uygulanm uygulanıır)r)

33--manyetik rota 270manyetik rota 270ºº (e(eğğer 270er 270ºº 1. ad1. adıımda mda kullan

kullanıldıldııysa 090ºysa 090º)de )de viyalaviyala ve bave başş--kkıçıç magnetlerle deviation

magnetlerle deviation ıı yaryarıım hareket m hareket ettir.

ettir.

44--manyetik rota 000manyetik rota 000ºº (e(eğğer 000er 000ºº 2. ad2. adıımda mda kullan

kullanııldldııysa180ysa180ºº)de )de viyalaviyala ve kemere ve kemere magnetleri

magnetleri deviation ıdeviation ınnıı yaryarıım hareket m hareket ettir.

ettir.

(64)

55-- ara manyetik yara manyetik yöönlerde nlerde viyalaviyala ve ve manyetik pruva ile pusula pruvas manyetik pruva ile pusula pruvasıı

uyana kadar

uyana kadar ¼¼ ddüüzelticilerin zelticilerin pozisyonunu d

pozisyonunu düüzelt. Bzelt. Bööylece bylece büüttüün D n D emsalleri bu rotada hareket eder.

emsalleri bu rotada hareket eder. ¼¼ ddüüzelticileri pusuladan ezelticileri pusuladan eşşit uzaklit uzaklııkta kta tut.tut.

66-- bbüüttüün dn düüzelticilerin son durumunu zelticilerin son durumunu koru ve bunlar

koru ve bunlarıın numarasn numarasıınnıı, ,

bbüüyyüüklklüüğğüünnüü, pozisyonunu dev. , pozisyonunu dev.

Tablosunun

Tablosunun üüzerine kaydet.zerine kaydet.

(65)

77-- her durum iher durum iççin deviation tablosu in deviation tablosu yap. E

yap. Eğğer max. Dev. Ber max. Dev. Büüyyüükse 15kse 15ººlik lik pruva de

pruva değğerleri ile, eerleri ile, eğğer max. Dev. er max. Dev.

KKüçüüçükse 45kse 45ººpruva depruva değğerleri ile erleri ile tabloyu olu

tabloyu oluşştur. Yaklatur. Yaklaşışık yark yarıım m dereceleri kaydet

dereceleri kaydet

Referanslar

Benzer Belgeler

Califor- nia’nın Rosemead kentindeki Karma- şık Bulaşıcı Hastalıklar Araştırma Merkezi'nin kurucusu John Martin, Kronik Yorgunluk Sendromu (ME) bulunan bir kadından

Temelinde bilgisayar gibi işleyen bir evrende yaşadığımıza kanıt olarak, sürekli görülen fiziksel olaylara kuantum mekaniksel düzeyde baktığımız- da kesikli bir yapıya

Ekibin vard›¤› sonuçlara göre gökadam›z, flimdiye kadar varl›klar› belirlenememifl ve büyük ço¤unlu¤u fazla parlak olmayan X- ›fl›n kayna¤› y›ld›zlarla

Samanyolu ile, en yak›n uydular› olan Büyük ve Küçük Magellan Bulutlar›’nda 12 OB toplulu¤unu inceleyen iki gökbilimci, bunlar›n hepsinde büyük y›ld›zlarla

dolanan karadeliklerin oluşturduğu ikili sistemler. Chandra’nın verileri, sert X-ışını yayan nokta kaynaklar- dan en az altısının böyle ikili kara- delik sistemi

Kendisinin y›l- lard›r incelemekte oldu¤u, Californi- a’daki Long Valley kalderas›n›n da 1997 y›l›nda 6 ay içinde 10 cm kadar yükseldi¤ini ve bu yükselmeye bir

Bu merceklerin önemli bir özelli¤i de, öteki trilobitlerde ve eski ya da modern bileflik göze sahip pek çok hayvanda görülenin aksine küre biçimli olmay›p, pencere cam›

Bulgular: Ki-67 PI şeffaf RCC’de %4.55, granüler RCC’de %3.33, kromofob RCC’de %3.66, iğsi hücreli karsinomda %28.7, kistik RCC’de %0.3 olarak belirlendi ve Ki-67 PI’nin