PUSULA
PUSULA
D D Ü Ü ZELT ZELT İ İ M M İ İ
PUSULA D
PUSULA D Ü Ü ZEN ZEN İ İ
Pusulaya etkiyen iki kuvvet :Pusulaya etkiyen iki kuvvet :
* *
variation variation
*deviation
*deviation
DO DO Ğ Ğ AL SAPMA (VAR) AL SAPMA (VAR)
DoDoğğal sapma geminin bulundual sapma geminin bulunduğğu u yere ba
yere bağğllııddıırr
Bunu gBunu göözlemci kontrol edemezzlemci kontrol edemez
YAPAY SAPMA (DEV) YAPAY SAPMA (DEV)
Gemi bGemi büünyesindeki metallerin nyesindeki metallerin pusuladaki etkileridir.
pusuladaki etkileridir.
Manyetik alan dManyetik alan düüzensizlizensizliğğine ve ine ve aağığırlrlığığa neden olur.a neden olur.
DEV ; DEV ;
Geminin yalpasGeminin yalpasıından ve bandan ve başş--kkııçç vurmas
vurmasıından,ndan,
Manyetik enlem deManyetik enlem değğiişşiminden iminden geminin
geminin MANYET
MANYETİİK ALANINI DEK ALANINI DEĞİŞĞİŞTTİİRRİİR.R.
Pusulada ki dev de
Pusulada ki dev değğeri de deeri de değğiişşir.ir.
Pusula Pusula üüzerindeki zerindeki magnetikmagnetik alana alana eeşşit bit büüyyüüklklüükte ve kutbun tersinde kte ve kutbun tersinde
magnetik
magnetik alan alan oluoluşşturulurveturulurve dev. dev.
Etkisizle
Etkisizleşştirilir.tirilir.
YumuYumuşşak demirler indak demirler indüüklenmiklenmişş magnetizmay
magnetizmayıı nnööttüürlerrler bu ybu yüüzden zden ddüüzenin kalzenin kalııccııllığıığı pruvanpruvanıın ve n ve
magnetik
magnetik alanalanıın den değğiişşimi ile deimi ile değğiişşir.ir.
ENLEM ETK
ENLEM ETK İ İ S S İ İ
Yerin manyetik alanYerin manyetik alanıı: :
*manyetik ekvatorda yatay
*manyetik ekvatorda yatay
*manyetik kutupta d
*manyetik kutupta düüşşeydireydir ..
*herhangi bir yerde manyetik
*herhangi bir yerde manyetik dipedipe babağğllııddıır.r.
DIRECTIVE FORCE DIRECTIVE FORCE
Yer manyetik alanYer manyetik alanıınnıın yatay n yatay elemanlar
elemanlarıınca olunca oluşşturulur.turulur.
Manyetik ekvatorda Manyetik ekvatorda maximummaximum
Manyetik kutupta sManyetik kutupta sııffıırlanrlanıır.r.
Deviation Deviation directive directive force force ’ ’ un un de de ğ ğ i i ş ş imi ile de imi ile de ğ ğ i i ş ş ir. ir.
Directive Directive force force ’ ’ un un azalmas azalmas ı ı ile ile dev. artar.
dev. artar.
Daimi manyetizma her enlemde Daimi manyetizma her enlemde
aynaynııddıır. Daimi manyetizma dor. Daimi manyetizma doğğru ve ru ve ssüürekli magnetlerle rekli magnetlerle nnööttüürlerleşştirilirsetirilirse enlem de
enlem değğiişşikliikliğği dev.i dev.’’a neden olmaz. a neden olmaz.
Pusula dPusula düüzeltimi; her manyetik zeltimi; her manyetik
alanalanıın kutbunun belirlenmesi ve buna n kutbunun belirlenmesi ve buna zzııt ve et ve eşşit yoit yoğğunlukta bir kutup unlukta bir kutup
kurmakt
kurmaktıır.r.
BBööylece ;pusulanylece ;pusulanıın don doğğusu mavi usu mavi kutup,pusula magnetinin k
kutup,pusula magnetinin kıırmrmıızzıı ucunu
ucunu ççeker ve mavi ucunu iter.eker ve mavi ucunu iter.
Bu iki etki pusula magnetinde Bu iki etki pusula magnetinde rotasyona neden olur ve pusula rotasyona neden olur ve pusula kartkartıınnıı saat istikametinde etkiler ve saat istikametinde etkiler ve
dodoğğulu dev yaratulu dev yaratıır. r.
PusulanPusulanıın kn kıırmrmıızzıı kutbunun dokutbunun doğğusu usu yada mavi kutbunun bat
yada mavi kutbunun batııssıı, bat, batııllıı devdev’’e neden olur.e neden olur.
EEğğer iki alan da eer iki alan da eşşit olursa; biri it olursa; biri didiğğerini yok edecek ve dev erini yok edecek ve dev
ggöörrüülmeyecektir. lmeyecektir.
B B İ İ LE LE Ş Ş ENLER ENLER
Gemi alanGemi alanıında daimi nda daimi öözel elemanlar zel elemanlar vardvardıır. r.
Bu her eleman ayrBu her eleman ayrıı ayrayrıı nnöötrlenebilir.trlenebilir.
* P Bile* P Bileşşenieni
* Q Bile
* Q Bileşşenieni
* R Bile
* R Bileşşenieni
P B P B İ İ LE LE Ş Ş EN EN İ İ
BaBaşş--kkııçç elemandelemandıır.r.
Pusula ibresinin kPusula ibresinin kıırmrmıızzıı ucunu ucunu pruvaya
pruvaya ççekerse; + Pekerse; + P
Pusula ibresinin kPusula ibresinin kıırmrmıızzıı ucunu kucunu kııçça a ççekerse; ekerse; -- P P
Q B Q B İ İ LE LE Ş Ş EN EN İ İ
Kemere yKemere yöönnüündeki elemandndeki elemandıır. r.
Pusula ibresinin kPusula ibresinin kıırmrmıızzıı ucunu ucunu sanca
sancağğa a ççekerse; + Qekerse; + Q
Pusula ibresinin kPusula ibresinin kıırmrmıızzıı ucunu ucunu sanca
sancağğa a ççekerse ekerse -- Q Q
R B R B İ İ LE LE Ş Ş EN EN İ İ
Dikey elemandDikey elemandıırr
Pusula ibresinin kPusula ibresinin kıırmrmıızzıı ucu aucu aşşaağığı ççekilirse; + Rekilirse; + R
Pusula ibresinin kPusula ibresinin kıırmrmıızzıı ucu yukarucu yukarıı ççekilirse; ekilirse; -- RR
İ İ ND ND Ü Ü KLENM KLENM İŞ İŞ MANYET MANYET İ İ ZMA ZMA
9 elemana sahiptir9 elemana sahiptir
İİnce uzun demirler:nce uzun demirler:
PusulanPusulanıın n öönnüünde, sancande, sancağığında yada nda yada aaşşaağığıda ise pozitif;da ise pozitif;
PusulanPusulanıın arkasn arkasıında, iskelesinde nda, iskelesinde yada yukar
yada yukarııssıında ise negatiftirnda ise negatiftir
a, b, c a, b, c
BaBaşş--kkııçç istikametindedirleristikametindedirler
* a: Ba* a: Başş--kkııçç, ,
* b: Sancak iskele,
* b: Sancak iskele,
* c: Dikey istikametinde uzan
* c: Dikey istikametinde uzanıırr
d, e, f d, e, f
Bunlar iskeleBunlar iskele--sancak hattsancak hattıınca etkilernca etkiler
* d: ba* d: başş--kkışış
* e: * e: İİskeleskele--sancaksancak
* f: dikey istikamette uzan* f: dikey istikamette uzanıır. r.
g, h, k g, h, k
Bunlar pusulayBunlar pusulayıı dikey etkilerlerdikey etkilerler
* g: Ba* g: Başş--kkııçç,,
* h:
* h: İİskeleskele--sancaksancak
* k: Dikey istikamette uzan
* k: Dikey istikamette uzanıırr
EMSALLER EMSALLER
Ba Ba ş ş tan itibaren 180 tan itibaren 180
ºº dodoğğuya ve uya ve batbatııya olan deya olan değğiişşime yarime yarıı daire dairedeviation
deviation’ı’ı denir.denir.
Dev, her Dev, her ççeyrek dairede ieyrek dairede işşaretini aretini dedeğğiişştirir.tirir.
A EMSAL A EMSAL İ İ
b ve d b ve d ççubuklarubuklarıınnıın sebep oldun sebep olduğğu u yapay sapmad
yapay sapmadıır.r.
Bu yapay sapma + E olduBu yapay sapma + E olduğğunda A unda A Emsali + A
Emsali + A’’ ddıır.r.
Yapay sapma Yapay sapma –– olduolduğğunda ise; A unda ise; A Emsali
Emsali –– AA’’ ddıır.r.
B EMSAL B EMSAL İ İ
P kuvvetinin ve c P kuvvetinin ve c ççubuubuğğunun sebep unun sebep olduolduğğu yaru yarıım dairevi yapay m dairevi yapay
sapmad
sapmadıır. r.
Geminin pruvasGeminin pruvasıı, pusula ile Do, pusula ile Doğğu (E) u (E) olduolduğğunda deunda değğer ier işşareti (+), Batareti (+), Batıı
olduolduğğunda ise (unda ise (--))’’dir.dir.
DeDeğğerler max. Olup pusula rotaserler max. Olup pusula rotasıınnıın n sinsinüüssüü ile deile değğiişşerek kuzey ve gerek kuzey ve güüney ney
yyöönlerde 0 olu.nlerde 0 olu.
C EMSAL C EMSAL İ İ
Q bileQ bileşşeni ile f eni ile f ççubuubuğğunun meydana unun meydana getirdi
getirdiğği yapay sapmadi yapay sapmadıır. r.
¼¼ dairevi sapmaddairevi sapmadıır.r.
Gemi pruvasGemi pruvasıı pusula ile kuzeydeyken pusula ile kuzeydeyken meydana gelen yapay sapma do
meydana gelen yapay sapma doğğu u ise +
ise +’’ddıır. r.
D EMSAL D EMSAL İ İ
-- a ve a ve ––e e ‘‘den meydana gelir.den meydana gelir.
¼¼ dairevi yapay sapmaddairevi yapay sapmadıır.r.
Geminin pruvasGeminin pruvasıı pusula ile NEpusula ile NE’’de de iken emsal i
iken emsal işşareti doareti doğğu ise +u ise +’’ddıır. r.
YumuYumuşşak demirlerin ak demirlerin
mmııknatknatııslanmasslanmasıından kaynaklanndan kaynaklanıır.r.
Ara yAra yöönlerde max. olup; pusula nlerde max. olup; pusula rotas
rotasıınnıın sin. den sin. değğeri ile deeri ile değğiişşerek erek asal y
asal yöönlerde 0 olur.nlerde 0 olur.
E EMSAL E EMSAL İ İ
b ve d b ve d ççubuklarubuklarıından meydana gelir.ndan meydana gelir.
¼¼ dairevi yapay sapmaddairevi yapay sapmadıır. r.
Geminin pruvasGeminin pruvasıı pusula ile kuzeyde pusula ile kuzeyde olduolduğğunda yapay sapma Dounda yapay sapma Doğğu ise; u ise;
++’’ddıır. r.
D D Ü Ü ZELTMELER ZELTMELER
P B P B İ İ LE LE Ş Ş EN EN İ İ
DDüüzelme izelme iççin pusula dolabin pusula dolabıınnıın n
altaltıındaki omurgaya paralel gndaki omurgaya paralel göözlere zlere mmııknatknatııs s ççubuklar konularak bu etki ubuklar konularak bu etki
giderilir.
giderilir.
-- PP’’ yi dyi düüzeltmek izeltmek iççin kin kıırmrmıızzıı ucu kucu kııçça a gelmek
gelmek üüzere mzere mııknatknatııs s ççubuklar ubuklar konulur.
konulur.
Q B Q B İ İ LE LE Ş Ş EN EN İ İ
+ Q bile+ Q bileşşenini denini düüzelmek izelmek iççin pusula in pusula dolab
dolabıınnıın altn altıına kemere na kemere
dodoğğrultusundaki grultusundaki göözlere mzlere mııknatknatııs s ççubuk konur. ubuk konur.
Bu Bu ççubuklarubuklarıın kn kıırmrmıızzıı ucu sancaucu sancağğa a bakar.
bakar.
R B R B İ İ LE LE Ş Ş EN EN İ İ
Meyil olduMeyil olduğğunda etkilidir.unda etkilidir.
c c Ç Ç UBU UBU Ğ Ğ U U
c c ççubuubuğğunu etkisi, pusulanunu etkisi, pusulanıın n öönnüüne ne ve arkas
ve arkasıına omurgaya dik durumda na omurgaya dik durumda yumuyumuşşak demirden yapak demirden yapıılmlmışış olan olan
Flinders
Flinders ççubuubuğğu ile du ile düüzeltilir. zeltilir.
FLINDERS
FLINDERS Ç Ç UBU UBU Ğ Ğ U U
Silindir Silindir şşeklindedir. eklindedir.
2/3 pus 2/3 pus ççapapıında 24 pus boyunda, 6 nda 24 pus boyunda, 6 parparççadan ibarettir. adan ibarettir.
DDüüzeltme izeltme iççin din düüzenlenmizenlenmişş öözel zel cetvelden c de
cetvelden c değğerine karerine karşışıllıık boy k boy alalıınnıır. r.
PusulanPusulanıın n öönnüüne veya arkasne veya arkasıına na konulur.
konulur.
Bu Bu ççubuklarda meydana gelebilecek ubuklarda meydana gelebilecek manyetizman
manyetizmanıın kutuplarn kutuplarıı ibre ile bir ibre ile bir hizaya gelmek
hizaya gelmek üüzere boylarzere boylarıınnıın n 1/121/12’’sini kartsini kartıın seviyesinden n seviyesinden
yyüüksekte bulunduracak ksekte bulunduracak şşekilde ekilde öözel zel suretle yap
suretle yapıılmlmışış aağğaaçç takozlarla takozlarla ddüüzenlenir. zenlenir.
Direk ve bacalarDirek ve bacalarıın n öönnüünde bulunan nde bulunan pusulalarda
pusulalarda ççoklukla oklukla –– c tesiri c tesiri meydana gelir.
meydana gelir.
Buna karBuna karşışıllıık + ck + c’’yi gyi gööstermek stermek üüzere zere Flinders
Flinders ççubuubuğğu pusulanu pusulanıın n öön tarafn tarafıına na konulur.
konulur.
Direk ve bacalarDirek ve bacalarıın gerisinde olan n gerisinde olan pusulalarda
pusulalarda ççoklukla + c tesiri oklukla + c tesiri meydana gelir. Buna kar
meydana gelir. Buna karşışıllıık k –– cc’’yi yi ggööstermek stermek üüzere Flinders zere Flinders ççubuubuğğu u
pusulan
pusulanıın arka tarafn arka tarafıına konur. na konur.
K K Ü Ü RELER RELER
KKüüreler reler –– a ve + ea ve + e’’yi meydana yi meydana getirir.
getirir.
Bu Bu ççubuklarubuklarıın sebep oldun sebep olduğğu yapay u yapay sapma ayn
sapma aynıı dedeğğildir. ildir. ÇüÇünknküü –– a a
ççubuubuğğu pusulanu pusulanıın enine durumunda n enine durumunda ve +
ve + ççubuubuğğu ise pusulanu ise pusulanıın ibresine n ibresine dodoğğrudur. Bu nedenle + e rudur. Bu nedenle + e ççubuubuğğu u ––
a a ççubuubuğğunun iki katunun iki katıı tesir eder. + e tesir eder. + e ççubuubuğğu u –– a a ççubuubuğğuna euna eşşit olunca it olunca kküüreler reler –– a tesirinin iki kata tesirinin iki katıı olarak + olarak +
ee’’ye tesir yapmaktadye tesir yapmaktadıır. r.
A EMSAL A EMSAL İ İ
+a ve +a ve ––a dea değğerleri berleri büüttüün pusula n pusula
ççevresinde bir sabit yapay sapmadevresinde bir sabit yapay sapmadıır, r, DDÜÜZELTZELTİİLEMEZ.LEMEZ.
DDüümenci pusulasmenci pusulasıında pruva hattnda pruva hattıınnıı dedeğğiişştirmek veya pusula sehpastirmek veya pusula sehpasıınnıı
ççevirmek sureti ile yok edilebilir. evirmek sureti ile yok edilebilir.
Not: Pruva hattNot: Pruva hattıınnıı dedeğğiişştirmek itirmek iççin in yalnyalnıızca pusula sehpaszca pusula sehpasıınnıı ççevirmek evirmek lazlazıımdmdıır. b ve d r. b ve d ççubuklarubuklarıınnıın sebep n sebep olduolduğğu u ¼¼ dairevi yapay sapma (e dairevi yapay sapma (e
emsali) d
emsali) düüzeltildikten sonra A zeltildikten sonra A emsalinin de
emsalinin değğeri ve ieri ve işşareti areti
dedeğğiişşir.gemi mir.gemi mııknatknatııssıı enlemi enlemi
dedeğğiişştirditirdiğği zaman A emsali asla i zaman A emsali asla dedeğğiişşmez. A emsali ancak yerine mez. A emsali ancak yerine ddüüzgzgüün konmamn konmamışış bir pusulada bir pusulada
olabilir.
olabilir.
A emsalinin oluA emsalinin oluşşum nedeni:um nedeni:
1. Yanl
1. Yanlışış manyetik kerteriz manyetik kerteriz kullanmak,
kullanmak, 2. yanl
2. yanlışış dodoğğal sapma kullanmak,al sapma kullanmak, 3. Hatal
3. Hatalıı semt aynassemt aynasıı kullanmak,kullanmak, 4. D4. Düümenci pusulasmenci pusulasıınnıın omurga n omurga
üüzerinde olmamaszerinde olmamasıı, , 5. Pusula d
5. Pusula düüzeltimi szeltimi sıırasrasıında geminin nda geminin ççabuk saldabuk saldıırrıılmaslmasıı
B EMSAL B EMSAL İ İ
B emsalinin;B emsalinin;
* P* P’’den ileri gelen kden ileri gelen kıısmsmıı daimi daimi mmııknatknatııs s ççubuklarubuklarııyla,yla,
* c* c’’den ileri gelen kden ileri gelen kıısmsmıı Flinders Flinders ççubuklarubuklarııyla dyla düüzeltilir. zeltilir.
EEğğer; er; cc’’ninnin mmııknatknatııslanmadslanmadığıığı
manyetik ekvatorda, geminin pruvas manyetik ekvatorda, geminin pruvasıı dodoğğu veya batu veya batıı olduolduğğu halde yapay u halde yapay
sapma g
sapma göörrüüllüürse bunun brse bunun büüttüün yapay n yapay sapmas
sapmasıınnıın yalnn yalnıız pz p’’den ileri geldiden ileri geldiğği i anlaanlaşışılacaktlacaktıır.r.
C EMSAL C EMSAL İ İ
Yerine iyi yerleYerine iyi yerleşştirilmitirilmişş bir pusulada f bir pusulada f ççubuubuğğu yoktur. Pusula iyi u yoktur. Pusula iyi
yerle
yerleşştirilmediyse; f ve Qtirilmediyse; f ve Q’’yu ayyu ayıırmak rmak gerekir.
gerekir.
QQ’’ya ait olan kya ait olan kıısmsmıı kemere ykemere yöönnüünde nde konulan m
konulan mııknatknatııs s ççubuklarubuklarııylayla
ff’’ye ait olan kye ait olan kıısmsmıı Flinders Flinders ççubuubuğğunu unu ters
ters ççevirmekle devirmekle düüzeltilir. zeltilir.
EğEğer Q ile f ayrer Q ile f ayrılamazsa; C emsalinin miktarılamazsa; C emsalinin miktarıına na ggööre yalnre yalnıız kamara yz kamara yönönüündeki pusula dolabndeki pusula dolabıı
iiçindeki deliklere mçindeki deliklere mııknatknatııs s çubuklar sçubuklar süürrülülüür.r.
Pruva kuzeydeyken meydana gelen dev doPruva kuzeydeyken meydana gelen dev doğğu ise u ise C emsalinin i
C emsalinin işşareti + olduareti + olduğğundan genellikle + Q undan genellikle + Q vardvardıır. Bu durumda gemi pruvasr. Bu durumda gemi pruvasıı pusula ile pusula ile kuzeye veya g
kuzeye veya güüneye alneye alınarak kemere yınarak kemere yöönünündeki ndeki deliklere sanca
deliklere sancağğa doğa doğru olan çru olan çekiekişş sapmassapmasıı 0 0 oluncaya kadar KIRMIZI ve SANCA
oluncaya kadar KIRMIZI ve SANCAĞĞA gelecek A gelecek şşekilde manyetik ekilde manyetik ççubuklar sokulur. ubuklar sokulur.
C emsali C emsali –– ise; tersine olarak kise; tersine olarak kıırmrmıızzıı ucu iskeleye ucu iskeleye gelecek
gelecek şekilde mşekilde mıknatıknatııs s ççubuklar subuklar süürrülülüür. r.
D EMSAL D EMSAL İ İ
YumuYumuşşak demirlerden yapak demirlerden yapıılmlmışış iiççin in boboşş olan ve pusula dolabolan ve pusula dolabıınnıın sancak n sancak
ve iskele yanlar
ve iskele yanlarıında pusula tasnda pusula tasıına na yakyakıın olarak bulunan iki kn olarak bulunan iki küüre ile re ile
ddüüzeltilir. zeltilir.
Bu kBu küüreler yer manyetizmasreler yer manyetizmasıı ile ile mmııknatknatııslanslanıır. r.
D emsalinin miktarD emsalinin miktarıına karna karşışıllıık k
ddüüzelme izelme iççin kullanin kullanıılacak klacak küürelerin relerin bulunacaklar
bulunacaklarıı mesafe cetvelden mesafe cetvelden alalıınnıır. r.
D emsali + olduD emsali + olduğğu gu göörrüüllüürse; krse; küüreler reler az daz düüzeltme yapmzeltme yapmışışttıır ve kr ve küüreler reler
pusulaya do
pusulaya doğğru yaklaru yaklaşşttıırrııllıır. r.
D emsali D emsali –– olursa kolursa küüreler pusuladan reler pusuladan uzakla
uzaklaşşttıırrııllıır. r.
E EMSAL E EMSAL İ İ
Yerine iyi konmuYerine iyi konmuşş bir pusulada E bir pusulada E emsali yoktur.
emsali yoktur.
E emsalini meydana getiren E emsalini meydana getiren ççubuubuğğa a dik olmak
dik olmak üüzere pusulanzere pusulanıın her iki n her iki taraf
tarafıına yumuna yumuşşak demir ak demir ççubuklar ubuklar koyarak veya k
koyarak veya küüreleri releri ççevirerek evirerek ddüüzeltme yapzeltme yapııllıır. r.
MEY MEY İ İ L HATASI L HATASI
Pusula kartPusula kartıı altaltıına ve ortasna ve ortasıına na konulan 7 g
konulan 7 göözlzlüü bir bakraca dbir bakraca düüşşey ey durumda konulan daimi manyetik durumda konulan daimi manyetik
ççubuklarla dubuklarla düüzeltilir. zeltilir.
ÇÇubuklarubuklarıın bakraca dn bakraca düüzgzgüün n yerle
yerleşştirilmesi tirilmesi öönemlidir. nemlidir.
HESAPLAMALAR
HESAPLAMALAR
FLINDERS
FLINDERS Ç Ç UBU UBU Ğ Ğ UNUN UNUN UZUNLU
UZUNLU Ğ Ğ UNUN BULUNMASI UNUN BULUNMASI
K: K: λλ HH22 tandtand22--HH11tandtand11
K: Flinders çK: Flinders çubuubuğğunda istenen orantunda istenen orantıılılı uzaklıuzaklık elemanık elemanı
λ: Koruyucu faktλ: Koruyucu faktöör veya pusulada dür veya pusulada dünya alan etkisinin nya alan etkisinin oranıoranı. Genelde de. Genelde değğeri 0,7 ve 1,0 deri 0,7 ve 1,0 dıır,pusulada gör,pusulada gösterilen sterilen pozisyon i
pozisyon iççin ortalama 0,9dur. Metal kin ortalama 0,9dur. Metal kööprprüü üstüstüüne sahip ne sahip gemiler i
gemiler iççin 0,8 din 0,8 dıırr..
HH1 1 : Deviationun ilk okunduğ: Deviationun ilk okunduğu yerdeki manyetik alanu yerdeki manyetik alanıın n yatay yo
yatay yoğğunluunluğğu.u.
HH22: Deviationun 2. okunduğ: Deviationun 2. okunduğu yerdeki manyetik alanu yerdeki manyetik alanıın yatay n yatay yoğyoğunluunluğğu.
Z2-Z1
u.
dd11: : deviationdeviation’’unun ilk okunduilk okunduğğu yerde u yerde manyetik do
manyetik doğğu ve batu ve batııllıı rotalardaki rotalardaki toplam deviation.
toplam deviation.
dd22::deviation’deviation’unun ikinci okunduikinci okunduğğu u yerde manyetik do
yerde manyetik doğğu ve batu ve batııllıı rotalardaki toplam deviation.
rotalardaki toplam deviation.
ZZ11: ilk okunun dev i: ilk okunun dev iççin yer manyetik in yer manyetik alanalanıın dn düüşşey yoey yoğğunluunluğğuu
ZZ22: ikinci okunan dev i: ikinci okunan dev iççin yer in yer manyetik alan
manyetik alanıın dn düüşşey yoey yoğğunluunluğğuu
Ö Ö RNEK RNEK
H: 0,170 ve Z: 0,539 olduğH: 0,170 ve Z: 0,539 olduğu bir alanda geminin rotasu bir alanda geminin rotasıı manyetik manyetik doğdoğudur ve manyetik pusulanudur ve manyetik pusulanıın n deviationudeviationu 1 E°1 E° dir.H: 0,311 ve Z: dir.H: 0,311 ve Z:
0,260 olan yerde ise dev 9
0,260 olan yerde ise dev 9°° E dir.Koruyucu faktöE dir.Koruyucu faktör 0,8dir. r 0,8dir.
-- İİstenen:stenen: 1. Flinders 1. Flinders çubuklarçubuklarıınnıın gerçn gerçek uzunluek uzunluğğuu 2. g2. gözlem sözlem sıırasrasıındanda
-- hiçhiçbir flinders bir flinders ççubuubuğğu yerinde deu yerinde değğilil
-- 6 inch6 inch’’lik Flinders bar pusulanlik Flinders bar pusulanıın ban başışına na yerle
yerleşştirilmitirilmişş..
-- ÇözÇözüüm:m: K1=0,8(0,311*0,15838K1=0,8(0,311*0,15838--0,170*0,01746)0,170*0,01746)
= (-= (-)0,133)0,133
K2=0 K= K1+K2= (
K2=0 K= K1+K2= (-)0,133-)0,133 Cevap:
Cevap: 1. 21 1. 21 ¾¾ inchlikinchlik Flinders çFlinders çubuubuğğu pusulanu pusulanıın ban başışına na yerle
yerleşştirilir.tirilir.
2. 24
2. 24 inchlikinchlik çubuk pusulançubuk pusulanın baın başışına yerlena yerleşştirilir.
0,260-0,539
tirilir.
DEVIATION
DEVIATION ’ ’ IN ANAL IN ANAL İ İ Z Z İ İ
Analiz 6 emsalin deAnaliz 6 emsalin değğerini saptamak erini saptamak ve gemi manyetik m
ve gemi manyetik müülklerini bulmak lklerini bulmak iiççindir. Bu dindir. Bu düüzelticilerin yerlerine zelticilerin yerlerine
temel sa
temel sağğlar. lar.
Analizde ilk adAnalizde ilk adıım geminin ara ve ana m geminin ara ve ana yyöönlerdeki dev. kaydetmektir. nlerdeki dev. kaydetmektir.
DoDoğğulu dev (+), batulu dev (+), batııllıı dev (dev (––)dir. )dir.
A Emsali: bA Emsali: büüttüün rotalardaki dev ortalamasn rotalardaki dev ortalamasıı
B Emsali: 090B Emsali: 090ºº ve 2ve 27070ºº de dev.in de dev.in ortalamas
ortalamasıı (270 de i(270 de işşaret dearet değğiişştirir.)tirir.)
C Emsali: 000ºC Emsali: 000º ve 180ºve 180ºde dev.in de dev.in ortalamas
ortalamasıı (180(180ººde ide işşaret dearet değğiişştirir.)tirir.)
D Emsali: ara yD Emsali: ara yönlerdeki dev ortalamasönlerdeki dev ortalamasıı (135(135ºº ve315ve315ººde ide işşaret yaret yöön den değğiişştirir.)tirir.)
E Emsali: ana yE Emsali: ana yönlerdeki dev. ortalamasönlerdeki dev. ortalamasıı (90(90ºº ve 270ve 270ººde ide işşaret yaret yöön den değğiişştirir.)tirir.)
J Emsali: gemi pusulasJ Emsali: gemi pusulasıı 000000ººde iken meyil de iken meyil 11ººdeki dev.dedeki dev.değğiişşimiimi
ÖÖRNEK: dRNEK: düüzeltilmemizeltilmemişş A manyetik A manyetik pusulas
pusulasıı ara ve ana yara ve ana yöönlerde nlerde aaşşaağığıdaki gibidir. daki gibidir.
Pusula rotası 000º 045º 090º 135º 180º 225º 270º 315º
Rota kuzeyliyken gemi meyli 10ºsancakta olduğu zaman dev.
13º,5W dır.
Deviation 1,5ºW 34º,0E 31º,0E 13º,5E 8º,0E 1,5ºW 29º,0W 36º,0W
İstenilen:İstenilen: her emsalin yaklaher emsalin yaklaşık deşık değğerieri
ÇözÇözüüm:m:
A= -A= -11ºº,5+34º,5+34º,0+31º,0+31º,0+13º,0+13º,5+8º,5+8º,0-,0-11ºº,5-,5-22º,0º,0--3636ºº,0,0 88
=(+)2
=(+)2ºº,3,3
B=31ºB=31º,0+29º,0+29º,0= (+)30º,0= (+)30º,0,0 22
C= -C= -11º,5º,5--88ºº,0 = (,0 = (--)4)4ºº,8,8 22
D=34ºD=34º,0,0--1313º,5º,5--11ºº,5+36,5+36ºº,0=(+)13,0=(+)13ºº,8,8 44
E=-E=-11ºº,5,5-31-31ºº,0+8º,0+8º,0+29º,0+29º,0=(+)1º,0=(+)1º,1,1 44
J=J=--1313ºº,5+1,5+1ºº,5=(,5=(--)1)1ºº,2,2 1010
ÇöÇözzüüm: m: --A (+)2A (+)2ºº,3,3 B (+) 30
B (+) 30ºº,0,0 C (C (--) 4) 4ºº,8,8
D (+) 13
D (+) 13ºº,8,8 E (+) 1
E (+) 1ºº,1,1 J (J (--)1)1ºº,2,2
D D Ü Ü ZELTME ZELTME PROSED
PROSED Ü Ü R R Ü Ü
1 1 - - HAZIRLIK ADIMI HAZIRLIK ADIMI
Bunun gemi demirde veya baBunun gemi demirde veya bağğllıı iken iken yapyapıılmasılması daha verimlidir. daha verimlidir.
PusulanPusulanın manyetik ın manyetik ççevresi incelenmeli, evresi incelenmeli, manyetik etki yaratacaklar (aletler,
manyetik etki yaratacaklar (aletler, elektrik aletleri..vb.) uzakla
elektrik aletleri..vb.) uzaklaşşttıırrıılmallmalııddıır.r.
SSüürekli yrekli yüüklenmiklenmişş manyetik malzemeler manyetik malzemeler ((kreynkreyn, silah ..vb.) denizdeki yerlerinde , silah ..vb.) denizdeki yerlerinde
tutulmal
tutulmalııddıır.r.
Pusula kontrol edilmeli ve dolabPusula kontrol edilmeli ve dolabın dikey ın dikey eksen
eksen üüzerinde olduzerinde olduğğundan emin undan emin olunmal
olunmalııddıır. r.
Gemi Gemi eveneven keelkeel ise, meyil ise, meyil magnetlerindemagnetlerinde bir de
bir değğiişşiklik olmaziklik olmaz
Pruva hattPruva hattınının, geminin boyuna ekseni ile ın, geminin boyuna ekseni ile aynaynıı hatta olduhatta olduğğu kontrol u kontrol edilmedidiredilmedidir. Bu . Bu kkııçç sancak gsancak göönderine baknderine bakıılarak larak
yapyapıılmallmalııddıır. r.
PelorusPelorus veya gyro ile dev saptanacaksa veya gyro ile dev saptanacaksa pruva hatt
pruva hattıı kontrol edilmeli.kontrol edilmeli.
Gyro kullanGyro kullanıılacaksa; lacaksa; repeaterrepeater larlar buna buna
ggööre ayarlanmalre ayarlanmalıı ve gyronun hve gyronun hıız ve enlem z ve enlem ddüzeltimi dikkatli kontrol edilmelidir. üzeltimi dikkatli kontrol edilmelidir.
DDüüzeltme izeltme iççin kullanin kullanılan aletler kontrol ılan aletler kontrol
edilmeli, dolaptaki tepsi hareket etmemeli, edilmeli, dolaptaki tepsi hareket etmemeli,
¼¼ ddüüzeltici yaklazeltici yaklaşışık yerine konmalk yerine konmalıı, , flinders bar
flinders bar ttüübebe yerleyerleşştirilmelidir. tirilmelidir.
DDüüzeltme yapzeltme yapıılacalacağığında plan nda plan yapyapıılmallmalıı
Uygun yer ve zaman seUygun yer ve zaman seççilmeliilmeli
GGüüneneşşin azimutu kullanin azimutu kullanıılacaksa lacaksa ggüüneneşş ççok yok yüüksekte olmamalksekte olmamalııddıır.r.
2. SEY
2. SEY İ İ RDE D RDE D Ü Ü ZELTME ZELTME
Her Her şşey ayarlaney ayarlanııp dp düüzeltme yerine zeltme yerine gelindi
gelindiğğinde son ayar yapıinde son ayar yapılılır.r.
Trim normal, gemi listesi hazTrim normal, gemi listesi hazıır olmalr olmalıı ve ve yeni meyil hatas
yeni meyil hatasıı olmamalıolmamalıddıır.r.
BBüüttüün dn düüzeltim pruvalarzeltim pruvalarıı manyetik manyetik olmal
olmalııddır. ır.
Her yeni pruva iHer yeni pruva iççin yavain yavaşşçça da döönnüülmeli, lmeli, eeğğer gyro ile der gyro ile düümen tutulursa gyro hatasımen tutulursa gyro hatası
her rotada kontrol edilmeli . her rotada kontrol edilmeli .
Her yeni rotada dev sapmasHer yeni rotada dev sapmasıı iiççin en in en az iki dakika kal
az iki dakika kalıınmalnmalıı
Gemi manyetizmasGemi manyetizmasıı yerleyerleşşik olmadan ik olmadan ggöözlem yapzlem yapııllıırsa, hataya neden olurrsa, hataya neden olur
Buna GAUSSIN HATASI denir.
Buna GAUSSIN HATASI denir.
EğEğer der düüzeltme dozeltme doğğru yapru yapılmılmışışsa:sa:
11-- manyetik rota 090ºmanyetik rota 090º (270(270ºº)de )de viyalaviyala, ,
ssüürekli rekli magnetlerimagnetleri pusula rotaspusula rotasıı manyetik manyetik rotaya uyana kadar d
rotaya uyana kadar düüzelt. Bzelt. Bööylece bylece büüttüün n B emsali bu rotada hareket edecek,
B emsali bu rotada hareket edecek, seyirinseyirin en den düüşşüük noktask noktasıında nda üüstten tepsilerle stten tepsilerle
magnet
magnet ççiftlerini kullan. Diftlerini kullan. Düüzeltme fazlaszeltme fazlasıı olursa en b
olursa en büüyüyük iki k iki magnetimagneti dedeğğişiştir ve tir ve bbüüttüün dev.n dev.lerler yer deyer değğiişştirene kadar tirene kadar
tepsileri kald
tepsileri kaldıır. Er. Eğğer iki er iki magnettemagnette de de
ddüüzeltme fazlaszeltme fazlasıı olursa tek olursa tek magnetmagnet kullan. kullan.
22-- manyetik pruva 180manyetik pruva 180ºº (000(000ºº)de )de viyalaviyala ve ve kemere daimi
kemere daimi magnetlerinimagnetlerini, pusula rotas, pusula rotasıı manyetik rotaya uyuncaya kadar d
manyetik rotaya uyuncaya kadar düüzelt. zelt.
BöBöylece C emsalleri yer deylece C emsalleri yer değğişiştirir. (1. deki tirir. (1. deki adadıım uygulanm uygulanıır)r)
33--manyetik rota 270manyetik rota 270ºº (e(eğğer 270er 270ºº 1. ad1. adıımda mda kullan
kullanıldıldııysa 090ºysa 090º)de )de viyalaviyala ve bave başş--kkıçıç magnetlerle deviation
magnetlerle deviation ıı yaryarıım hareket m hareket ettir.
ettir.
44--manyetik rota 000manyetik rota 000ºº (e(eğğer 000er 000ºº 2. ad2. adıımda mda kullan
kullanııldldııysa180ysa180ºº)de )de viyalaviyala ve kemere ve kemere magnetleri
magnetleri deviation ıdeviation ınnıı yaryarıım hareket m hareket ettir.
ettir.
55-- ara manyetik yara manyetik yöönlerde nlerde viyalaviyala ve ve manyetik pruva ile pusula pruvas manyetik pruva ile pusula pruvasıı
uyana kadar
uyana kadar ¼¼ ddüüzelticilerin zelticilerin pozisyonunu d
pozisyonunu düüzelt. Bzelt. Bööylece bylece büüttüün D n D emsalleri bu rotada hareket eder.
emsalleri bu rotada hareket eder. ¼¼ ddüüzelticileri pusuladan ezelticileri pusuladan eşşit uzaklit uzaklııkta kta tut.tut.
66-- bbüüttüün dn düüzelticilerin son durumunu zelticilerin son durumunu koru ve bunlar
koru ve bunlarıın numarasn numarasıınnıı, ,
bbüüyyüüklklüüğğüünnüü, pozisyonunu dev. , pozisyonunu dev.
Tablosunun
Tablosunun üüzerine kaydet.zerine kaydet.
77-- her durum iher durum iççin deviation tablosu in deviation tablosu yap. E
yap. Eğğer max. Dev. Ber max. Dev. Büüyyüükse 15kse 15ººlik lik pruva de
pruva değğerleri ile, eerleri ile, eğğer max. Dev. er max. Dev.
KKüçüüçükse 45kse 45ººpruva depruva değğerleri ile erleri ile tabloyu olu
tabloyu oluşştur. Yaklatur. Yaklaşışık yark yarıım m dereceleri kaydet
dereceleri kaydet