Otizm Spektrum Bozukluğunda Günlük Yaşam Becerileri

(1)

Otizm Spektrum Bozukluğunda  Günlük Yaşam Becerileri

Doç. Dr. Ayşe Kılınçaslan

İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh

Sağlığı ve Hastalıkları A.D.

(2)

OSB’de temel belirtilerin seyri

● İletişim

● Karşılıklı sosyal ilişki

● Kısıtlı, tekrarlayıcı, stereotipik ilgi etkinlik ve davranış

25. Ulusal Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Kongresi 2015

(3)

İletişim

Kobayashi ve Murata (1998) 187 erişkin OSB

● “ çok iyi konuşma”

zengin bir kelime dağarcığı ile doğal konuşma 6 yaşta: %1,5 iken erişkin: %16

● “iyi konuşma”;

ara ara doğallıktan uzaklaşılsa da iletişime yeterli dil

6 yaş: %18, erişkin: %32

(4)

Karşılıklı sosyal ilişki

Howlin ve ark. takip çalışması (IQ>50)

● 21-48 yaş erişkin OSB

%26’sının kendi yaş grubundan, ilgi ve aktivite paylaşımında bulunduğu arkadaşı var

(5)

Kısıtlı, tekrarlayıcı, stereotipik ilgi

etkinlik ve davranış

(6)

OB ve Atipik Otizmde Gidiş 

Otistik Boz. (N:78) Atipik Otizm (n:42)

Çok kötü gidiş 52% 69%

Kötü Gidiş 23% 17%

Kısıtlı ancak kabul

edilebilir 16% 6%

Orta gidiş 8% 9%

İyi gidiş 0 0

Bağımsız 4% 3%

(Billstedt, Gillberg & Gillberg, 2005; Howlin 2004; Seltzer, 2011)

(7)

Günlük yaşam becerileri

●

OSB’li bireyler zeka olarak kendilerine benzer düzeydeki diğer engelli gruplarla karşılaştırıldığında, günlük yaşam becerileri onlardan daha düşük

(Stone ve ark. 1999).

●

Ergen OSB’lilerde daha küçük yaşlara göre zeka ve günlük yaşam becerileri arasındaki uyumsuzluk artıyor.

(Kanne ve ark. 2011)

●

Normal IQ’lu OSB’li çocuklarda (Yüksek fonksiyonlu otizm;

YFO ve Asperger Sendromu): yaşla günlük yaşam becerileri artıyor ancak ergenlikle beraber artış hızı yavaşlıyor

YFO=AS

(Szatmari ve ark. 2009).

(8)

10 yılın sonunda OSB’li olguların sadece %16.5 sı ≥30 puan (max.34) (DS:

19.6%)

Günlük yaşam becerileri ergenlik ve erken 20’li yaşlarda gelişiyor, 20’li yaşların sonlarında plato çizerek 30’lu yaşların başlarında gerilemeye başlıyor.

OSB’de bilişsel geriliği olan ve ebeveynleriyle yaşayanlarda puanlar (Smith ve ark. 2012)

(9)

(10)

OSB’de günlük yaşam becerilerinin (GYB) düzeyi ve ilişkili faktörlerin araştırılması

İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen

Psikiyatrisi’nde DSM-IV’e göre tanı konulan 6-18 yaş iki grup:

● Otizm Spektrum Bozukluğu + Mental Retardasyon (Zeka geriliği olan OSB grubu)

● OSB tanısı almayan Mental ratardasyon (Sadece zeka geriliği olan grup; MR grubu)

(11)

OSB’de GYB düzeyi ve ilişkili faktörler

Amaçlar:

● 1. İki grup arasında GYB bakımından fark var mı?

● 2. İki grupta hangi sosyo-demografik ve klinik parametreler GYB üzerine etkili?

-Yaş, cinsiyet, aylık gelir, ebeveyn eğitim düzeyi -Bilişsel geriliğin düzeyi, otistik belirtilerin şiddeti, konuşma becerilerinin düzeyi

● 3. GYB ebeveynlerin bildirdiği yaşam kalitesi ile

uyumlu mu?

(12)

Sosyo-demografik özellikler

OSB grubu (n=48) MR grubu (n= 51) p

Ortalama yaş (SD) 10.8 (3.7) 11.6 (3.3) 0.21

Erkek (%) 33 (%69) 36 (71%) 0.9

Anne yaş 37.4 (6.6) 38.2 (5.4) 0.23

Anne eğitimi (yıl) 6.6 (3.5) 5.4 (2.8) 0.09

Baba yaş 40.9 (6.8) 41.5 (5.5) 0.23

Baba eğitimi 8.3 (3.7) 6.9 (3.3) 0.07

Aylık gelir düzeyi (lira)

1668 (855) 1451 (704) 0.35

Çocuk sayısı (1) (2) (3) (≥4)

11 (%23) 23 (%47) 7 (%15) 7 (%15)

1 (%2) 30 (59%) 15 (%29)

5 (%10)

0.06

(13)

Klinik özellikler

OSB grubu

(n=48)

MR grubu (n= 51)

p

Bilişsel geriliğin düzeyi (%) Hafif

Orta Ağır

18 (%37) 22 (%46)

8 (%17)

20 (%39) 26 (%51) 5 (%10)

0.60

Konuşma düzeyi (%) Konuşma yok

Tek kelimeler 2-3 kelimeli cümle

Spontan, ara ara kopuk Akıcı, karşılıklı konuşma

6 (%12) 14 (%29) 19 (%40) 7 (%15)

2 (%4)

3 (%6) 3 (%6) 27 (%53)

6 (%12) 12 (%24)

0.002 **

Epilepsi (%) 8 (%17) 13 (%26) 0.28

Psikotrop kullanım oranı (%) 36 (%80) 33 (%69) 0.32

(14)

Araçlar

Her iki grupta da:

● Çocukluk otizm değerlendirme ölçeği (CARS) (Tanı doğrulama ve otistik belirti şiddetini değerlendirmek için)

● Otizm Davranış Kontrol Listesi (ABC)

● Yaşam Kalitesi Ölçeği (Peds QL)

● Günlük yaşam becerileri listesi

(15)

Otistik belirti ve yaşam kalitesi düzeyleri

OSB grubu

(n=48)

MR grubu (n= 51)

p

CARS puanı, ort. (SD) 38.5 (5.7) 23.7 (2.9) <0.001***

ABC toplam puanı, ort. (SD) 66.5 (30.3) 31.5 (28.1) <0.001***

ABC - duyusal ABC - ilişki

ABC -beden nesne kullanımı ABC - dil

ABC - sosyal/kendine bakım

8.3 (5.5) 16.4 (10.5)

14.6 (8.3) 13.9 (6.7) 14.1 (6.0)

3.7 (5.0) 7.0 (7.3) 6.3 (7.2) 6.2 (6.7) 8.7 (6.6)

<0.001***

Peds-QL toplam puanı, ort. (SD) 56.4 (10.5) 57.2 (13.5) 0.78

Peds-QL - fiziksel sağlık Peds-QL - duygusal sağlık Peds-QL- sosyal sağlık Peds-QL –okul sağlığı

Peds-QL - psikososyal sağlık

60.3 (18.6) 63.3 (16.2) 44.3 (21.7) 53.0 (16.0) 54.6 (10.7)

62.3 (21.5) 70.0 (19.3) 44.0 (21.3) 46.7 (12.9) 54.1 (12.2)

0.63 0.04*

0.95 0.08 0.85

(16)

Günlük yaşam becerileri listesi

(17)

OSB ve MR gruplarında GYB ne düzeyde?

OSB grubu

(n=48)

MR grubu (n= 51)

p

Kişisel Bakım /15 1.26 (0.52) 1.56 (0.41) 0.003**

Hijjen /4 Tuvalet /2 Beslenme /3 Giyinme /6

1.09 (0.60) 1.15 (0.59) 1.61 (0.51) 1.23 (0.62)

1.5 (0.51) 1.73 (0.42) 1.62 (0.53) 1.49 (0.49)

<0.001***

0.08 0.04*

Ev becerileri /9 0.87 (0.52) 1.13 (0.55) 0.02*

Güvenlik /3 Düzenleme /4

Yemek hazırlama /2

1.06 (0.63) 0.73 (0.58) 0.85 (0.62)

1.39 (0.60) 0.97 (0.73) 1.05 (0.63)

0.008**

0.14 0.18

Toplumsal /4 0.73 (0.57) 1.38 (0.54) <0.001***

(18)

OSB’de GYB düzeyini etkileyen klinik ve sosyodemografik faktörler

● Ailenin aylık geliri

(beta = 0.27, p = 0.024

● Çocuğun konuşma düzeyi

(beta = 0.47, p = 0.001)

(19)

MR’de GYB düzeyini etkileyen klinik ve 

 

sosyodemografik faktörler

● Aylık gelir (beta=0.28, p=0.003)

● Çocuğun yaşı (beta = 0.45, p < 0.001)

● Çocuğun zeka düzeyi (beta = 0.28, p = 0.005)

● ABC puanı (beta= -0.52, p < 0.001)

(20)

Yaşa göre günlük yaşam becerileri

Otizm Spektrum Bilişsel Gerilik

(21)

Çalışmamızda sonuç olarak:

● OSB’de yaşam becerileri benzer bilişsel düzeydeki çocuklardan daha düşük

● OSB’de yaşla beraber becerilerde beklenen artış gözlenmiyor (Biz öğretmeliyiz!)

● OSB’ de yaşam becerilerinin en önemli etken günlük dil becerileri

● Dar gelirli ailelerde iki grupta da beceriler daha düşük

● OSB’de GYB için zeka düzeyi MR’deki kadar belirleyici

değil.

(22)

Günlük yaşam becerileri OSB’ de neden önemli?

● Ebeveyn stresi: 4-5 yaş döneminde GYB açısından daha fazla kendine yetebilen OSB’li çocukların

ebeveynlerindeki stres zamanla azalıyor (Green ve Carter, 2014)

● Ailenin yaşam kalitesi: OSB’li çocuk ya da ergenin GYB düzeyi ailenin yaşam kalitesinin en önemli

belirleyicilerinden biridir (Gardiner ve Iarocci, 2015).

(23)