İLKÖĞRETİMDE MÜZİK EĞİTİMİ (TÜRKİYE VE NİJERYA ÖRNEĞİ)
ŞENTÜRK, Nezihe TÜRKİYE/ТУРЦИЯ ÖZET
Bir ulusun bireylerinin biçimlenmesinde, ulusların yarınlara taşınmasında, dünya ulusları arasındaki yerini almasında eğitimin rolü bugün artık yadsınmaz bir gerçek olarak karşımıza çıkmaktadır.
Sanatın, kültürün en önemli öğelerinden biri olan müzik ulusların kimliklerinin belirlenmesinde önemli bir eğitim alanı bir başka deyişle önemli bir kasıtlı kültürleme aracı olarak bilinmektedir.
Eğitimin bu etkin rolü, günümüzde elbetteki ulusal kültür temelli olduğunda önem kazanmaktadır. “Kültürel kimlik” bugün ulusları ulus yapan ve diğer uluslardan ayırt etmemize yarıyan en önemli unsurdur. Bir ulusun eğitimi o ulusun kültürel yapısına uygun, onu geliştirici, yaygınlaştırıcı, taşıyıcı ve dinamik bir eğitim anlayışını gerektirir.
Kendi kültürleri dayanaklı bir eğitim sistemine sahip, çağı yakalamış, dünyadaki gelişmelere paralel olarak geleceğe dönük eğitim politikalarını belirlemiş ülkeler yarınlarda kendi kimlikleri ile varolacak ülkeler olabileceklerdir.
Bu anlayış bağlamında müzik kültürü de ulusal kimliğin yaratılmasında ve yaşatılmasında kültürün en etkin bir belirleyici öğesidir. Eğitimi kültürün aktarımı olarak düşünürsek müzik eğitimi de bir ulusun eğitiminde müzik kültürünün aktarımı olarak büyük önem kazanmaktadır. Kültürümüz temelli eğitim anlayışımızda müzik kültürümüzün de ulusal kültür temelli olması gereği eğitim programlarımızda da yıllardır benimsenmiş bir anlayıştır.
Bu araştırmada zengin müzik kültürüne sahip olduğu düşünülebilecek bir Afrika ülkesi olan Nijerya’da “müzik eğitiminin niteliği ve özellikleri nelerdir, Türk müzik eğitimi sistemi ile benzer ve farklı özellikleri nelerdir” soruları ile her iki ülkenin ilköğretim okullarındaki müzik eğitimleri incelenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Türkiye, Nijerya, müzik eğitimi, ilköğretim.
G.Ü., Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü, Müzik Eğitimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi.
ABSTRACT
Music Education in Primary School (Türkiye and Nigeria Examples) Today, the role of education stands in front of us as a undeniable reality in shaping the individuals of a nation, carrying the nations to the future and taking place between the world nations.
Music, one of the most importact components of art and culture, is known as an important education area in determining the identities of nations, in other words, it is a tool for deliberate culturation.
In these days, this effective role of education surely gains importance when education is based on culture. Today, “cultural identity” is the most important factor which makes nations themselves and let us distinguish from others.
The education of a nation requires a dynamic point of view which is suitable for that nation’s cultural structure and is able to improve, spread and carry it.
Countries, which have education systems based on their cultures and established modern education policies including future strategies that overlap with global education policies will continiue to exist and preserve their identities in the future.
In this respect, music culture is one of the most significant elements for creating national identity and keeping it alive. If we think of education as a transfer of culture, music education acquires a great value in the education of a nation. Within the understanding of nation based education system, it has been adopted that music culture should also be based on national culture.
In this research the quality and characteristics of music education in Nigeria, -an African country which can be considered to have a rich music culture-, the similarities and differenences between Turkish and Nigerian music education and the music education systems in both countries’ primary schools are examined.
Key Words: Türkiye, Nigeria, music education, primary school.
---
Bir ulusun bireylerinin biçimlenmesinde, ulusların yarınlara taşınmasında, dünya ulusları arasındaki yerini almasında eğitimin rolü bugün artık yadsınmaz bir gerçek olarak karşımıza çıkmaktadır.
Sanatın, kültürün en önemli öğelerinden biri olan müzik ulusların kimliklerinin belirlenmesinde önemli bir eğitim alanı, bir başka deyişle önemli bir kasıtlı kültürleme aracı olarak bilinmektedir.
Eğitimin bu etkin rolü, günümüzde elbetteki ulusal kültür temelli olduğunda önem kazanmaktadır. “Kültürel kimlik” bugün ulusları ulus yapan ve diğer uluslardan ayırt etmemize yarıyan en önemli unsurdur. Bir ulusun eğitimi o
ulusun kültürel yapısına uygun, onu geliştirici, yaygınlaştırıcı, taşıyıcı ve dinamik bir eğitim anlayışını gerektirir. Kendi kültürleri dayanaklı bir eğitim sistemine sahip, çağı yakalamış, dünyadaki gelişmelere paralel olarak geleceğe dönük eğitim politikalarını belirlemiş ülkeler yarınlarda kendi kimlikleri ile varolacak ülkeler olabileceklerdir.
Bu anlayış bağlamında müzik kültürü de ulusal kimliğin yaratılmasında ve yaşatılmasında kültürün en etkin bir belirleyici ögesidir. Eğitimi kültürün aktarımı olarak düşünürsek müzik eğitimi de bir ulusun eğitiminde müzik kültürünün aktarımı olarak büyük önem kazanmaktadır. Kültürümüz temelli eğitim anlayışımızda müzik kültürümüzün de ulusal kültür temelli olması gereği eğitim programlarımızda da yıllardır benimsenmiş bir anlayıştır.
Bu araştırmada zengin müzik kültürüne sahip olduğu düşünülebilecek bir Afrika ülkesi olan Nijerya’da “müzik eğitiminin niteliği ve özellikleri nelerdir, Türk müzik eğitimi sistemi ile benzer ve farklı özellikleri nelerdir?” soruları ile her iki ülkenin ilköğretim okullarındaki müzik eğitimleri incelenmektedir.
Müzik ve Müzik Eğitimi
Müzik duyguların ve tutkuların dilidir, çünkü müzik; içsel bir özü, iradenin ta kendisini ifade etmektedir. Müzik, dünyanın özünü dolayımsız olarak simgeler. Dünyanın özü istem, irade ve tasarımdır. İstem ve irade, insanın özündeki tüm dürtüleri, heyecanları, kımıldanışları eylemleridir. Ruh hâllerinin tümünü betimleyen müziğin gücü ve etkisinin benzersizliği bundan ötürüdür.
Müzik özün gerçek anlatımıdır. (Pamir, 1989;176)
Zile ya da davula vurulan bir tokmakla çıkan ses, müzik midir? gürültü müdür? Bu soruya yanıt vermek gerekirse müziğin; seslerin düzenlenmesi ve organizasyonu işi olduğu söylenebilir. Genel olarak müzik düzenlenmiş sesler olarak tanımlanmaktadır.
Müzik evrenin yarattıği bir şey değil, zamanın içinde seslerin düzenlenmesi ile insanın yaptığı, insanlar için insanlar tarafından yaratılan, insana özgü bir şeydir. Üretme, yeniden üretme, söyleme, çalma, analiz, yaratma gibi etkinliklerle müzik sergilenir, yapılır, paylaşılır. (Hoffer, 1983)
Müziğin bütün bu boyutları insanın yaşamında bireysel anlamda farklı zaman ve farklı yoğunlukta mutlaka yer alır. Müzik, bu bağlamda insanın temel gereksinmelerinden biridir, dense yanlış olmaz. Birey için ne denli önemli olan bu eğitim aracı ve alanının eğitiminde bazen bir ya da birkaç boyutu ele alınır diğer boyutları göz ardı edilir. Örneğin: Bazı eğitimciler söyleme, çalma, yaratma boyutuna önem verirken öğrenciler müziğin bilgi-düşün dünyasına giremezler. Bazıları ise bilgiye yoğunluk verir. Bu durumda da öğrenciler müzik yapamazlar. Gerçek bir müzik eğitimi bütün boyutları kapsayan bir müzik eğitimidir.
Etkili bir eğitim aracı ve alanı olan müziğin erken yaşlarda eğitimine başlanması bugün öteden beri bilinen bir gerçektir. Erken yaşlardan itibaren müziğin çocuğun eğitiminde planlı ve programlı olarak yer alması, çocuklarımızın müzikle eğitilmesi, aynı zamanda ilgi ve yetenekleri olanların müzik alanına yönlendirilmesi bireysel ve toplumsal geleceğimiz açısından çok önemlidir. İlköğretim basamağı bu anlamda en önemli bir eğitim öğretim basamağıdır.
Türkiye’de İlköğretim ve Müzik Eğitimi
Türkiye’de genel olarak ilköğretimin yapısı ve uygulamalarından söz etmek gerekirse, Mili Eğitim Mevzuatına göre: ilköğretim sekiz yıllık ve kesintisizdir.
İlköğretim, ilköğretim çağındaki her Türk Vatandaşının hakkıdır ve zorunludur.
Ülkemizde, 6 yaşını dolduran her çocuğun ilköğretime kaydı yapılır.
MEB İlköğretim Kurumları Yönetmeliği’nin ilköğretimin amaçlarının 5.
maddesi a ve e fıkralarında “öğrencilerin ilgi ve yeteneklerini geliştirerek onları hayata ve üst öğrenime hazırlamak, öğrencilerin kendilerini geliştirmelerine, sosyal, kültürel, eğitsel, bilimsel, sportif ve sanatsal etkinliklerle milli kültürü benimsemelerine yardımcı olmak” amaçlarında kültürün temel ögelerinden biri olan müziğin eğitimi, dolaylı da olsa yer almaktadır.
04.06.2007 Tarih ve 111 Sayılı Talim ve Terbiye Kurulunun Kararı ile ilköğretim okulları ders çizelgesinde müzik zorunlu dersler arasında olup ilk üç sınıfta ikişer diğer sınıflarda birer saattir. Ayrıca seçmeli dersler içinde enstrüman, drama ve benzeri dersleri okulun ve çevrenin şartları, öğrencilerin ilgi istek ve ihtiyaçları, velilerin görüşü göz önünde bulundurularak ikişer ya da birer saat olmak üzere yıllık ya da dönemlik olarak alabilirler. Bunun yanında Sosyal Etkinlikler çerçevesinde de çeşitli müzik çalışmalarına katılabilirler.
1996 yılında uygulanmaya başlayıp 2006-2007 öğretim yılı itibariyle 22.04.1994 tarih ve 298 Sayılı Kararı’yla kabul edilen İlköğretim Müzik Öğretim Programında müzik derslerinin ilk üç sınıfta sınıf öğretmenlerince, dört-beşinci sınıflarda sınıf öğretmeni ya da müzik öğretmeni, altı, yedi, sekizinci sınıflarda müzik öğretmeni tarafından verilmesi öngörülmektedir.
Farklı yapıları nedeniyle özel ilköğretim okullarında ise tüm sınıflarda müzik dersleri müzik öğretmenlerince verilmektedir.
Türkiye’de Müzik eğitiminin en temel ögesinden biri olan müzik öğretmenleri Eğitim Fakülteleri Müzik Öğretmenliği Ana Bilim Dalların’ca dört yıllık lisans eğitimi ile yetiştirilir. Ayrıca eğitim dersleri almış konservatuvar lisans mezunları da müzik öğretmenliği yapabilirler. Bunun yanında lisans üstü eğitimi yapmış müzik öğretmenleri de vardır. Müzik Öğretim Programları Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Talim ve Terbiye Kurulunun ilgili komisyonlarınca hazırlanır. Program tüm ülke için tek tiptir.
Ders yılı iki yarıyıl, ders süresi 40⁄ dakikadır. Öğrenci başarısı; sınavlar, projeler performans ödevleri ve derse katılım, ders içi performanslarından alınan puanlara göre tespit edilir. Başarı ölçümü ve değerlendirilmesinde ders programlarında belirtilen özel ve genel amaçlar, kazanımlar esas alınır.
Öğrencilerin başarılarının değerlendirilmesinde bilişsel, duyuşsal, sosyal ve psikomotor özellikleri bir bütün olarak ele alınır ve değerlendirilmede 5’lik not sistemi kullanılır. (http://mevzuat.meb.gov.tr/html/225.html) 1996 müzik öğretim programında belirtildiği üzere sınama ölçme durumları ve değerlendirme işlemleri dersin genel akışı ve işlenişi çerçevesinde uzun zaman almayacak biçimde gerçekleştirilir. Her öğrencinin tek tek sınanmasından daha çok küçük ve büyük grupların gözlemlenmesi şeklindeki bir yaklaşıma ağırlık verilir.
Müzik öğretmenlerince okullarımızda her yıl ders içi ve ders dışında hazırlanan müziksel etkinlikler dönem ya da yıl sonlarında veya okuma bayramlarında sergilenir. Türkiye’de 2007-2008 yılından itibaren (1-8) uygulanmak üzere İlköğretim Müzik (1-8) Dersi Öğretim Programı 28.08.2006 tarih ve 348 sayılı Talim Terbiye Kurulu Kararı’yla kabul edilmiştir.
Yapılandırmacı anlayışla geliştirilen bu programa göre amaç öğrencinin bilgiye kendi yaşantısı yoluyla ulaşabilmesini sağlamak ve böylece kalıcı bir öğrenme gerçekleştirmektir. Bir önceki programda 1-8 ders kitapları varken yeni program, etkinliklerin gerçekleştirebilmesi için yardımcı materyalleri öngörmektedir.
Nijerya’da İlköğretim ve Müzik Eğitimi
Nijerya’da ilköğretim devlet kontrolündedir. Nijerya eğitim açısından 36 eyalet ve bir federal başkent ile 37 bölgeye ayrılmıştır. Nijerya Federal Eğitim Bakanlığı’na bağlı 36 Eyalet Eğitim Bakanlıkları ve Eyalet Eğitim Bakanlığı’nın okullarının yanında Federal Eğitim Bakanlığına bağlı okullar vardır. (Onyiuke, 2005)
Nijerya’da federal eğitim bakanlığının vizyonundan biri “aklı beslemek”, diğeri “iyi bir toplum yaratmak”, bir diğeri de “dünya ile yarışmaktır”.
(www.fme.gov.ng) Federal Eğitim Bakanlığı’nın amaçları ; “eğitim için güçlü bir bilince sahip ve kendini geliştiren vatandaşlar yetiştirmek”, “okul çağındaki her Nijerya’lı çocuğa evrensel temel eğitimi vermek”, “okulu terk edenlerin sayısını azaltmak”, “yaşam boyu öğrenme için istenilen düzeyde okuma-yazma, sayısal, iletişimsel ve yaşamsal beceriler ile etik, ahlaki ve medeni değerleri kazandırmaktır”.
Öte yandan, Evrensel Temel Eğitim Komisyonu’nun belirlediği Temel Eğitim Amaçları da; “Öğrencilere evrensel dünya ile bağlantılı gerekli bilgileri sağlamak için eğitimsel fırsatlar sunmak”, “okul sistemi dışında kalan kitlelere de eğitim fırsatları vererek eğitim düzeyini yükseltmek”,
“tüm dünyada iş bulabilecek donanımlı bireyleri yetiştirmek için programlar hazırlamak”, “öğrenme ve beceri kazanmada mevcut durumun
ötesine geçmek” “öğrenmeyi kolaylaştırıcı teknolojik ve yaratıcı ortamı sağlamak”, “daha fazla ekonomik gelir sağlayabilecek yüksek öğrenme becerilerini kazandırmak” ve “öğrendiklerini gerçek yaşama aktarmalarını sağlamak”tır. Bunun yanında ayrıca Evrensel Temel Eğitim Komisyonu’nun belirlediği Temel Eğitim Standartları ve Kalite Kontrol Amaçları da: “Erken evlenmeyi engellemek”, “onlu yaşlardaki hamileliği azaltmak”, “dini eğitim ile evrensel temel eğitimi entegre etmek”,”erken yaşta okulu bırakmayı azaltmak”, “kız öğrencileri okula gitmeye heveslendirmekdir”.
(http://www.ubec.gov.ng)
Nijerya’da temel eğitim + 6 yaş ile +11 yaş arasını kapsar ve 6 yıldır.
Nijerya’da belirgin bir müzik öğretim programı yoktur. Genellikle müzik öğretmenleri programı kendileri oluştururlar. Nijerya’da müzik eğitimi okul öncesinden beşinci sınıf sonuna kadar programlarda yer almaktadır. Onyiuke’ye göre; Afrika kültüründe müzik eğitimi evde başlar. Afrikalı annenin çocuğu daha beşikte iken müzikle tanışır. Çocuğun eğitiminde annesi yaşamsal rol oynar. Annenin sırtına bağladığı çocuk annesi süpürürken, günlük işleri yaparken ritmik hareketlerde toplumun kültürel ritimleriyle tanışır. Anne veya bakıcı festivallere ve seromonilere katılıp dans ettiği zaman çocuk geleneksel müziğin seslerini ve vuruşlarını hisseder. Her çocuk konuşmayı nasıl öğrenmeye başlıyorsa müzik öğrenmeye de öyle başlar. Nijerya toplumunun geleneklerinde müzik en eski ve en değerli sanatsal etkinliklerden biridir.
Türkiye’de öğrenim gören Nijeryalı bir üniversite öğrencisi olan Orji kendi anlatımıyla ülkelerindeki müzik potansiyelini ve müzik eğitimini şu cümlelerle açıklamaktadır. “Biz doğuştan müzik yaparız. Altı-yedi aylıkken yürürüz.
Elimize aldığımız birçok malzemeyi çalgı aleti olarak kullanır, dans ederiz.
Bana dansı kimse öğretmedi ama çok güzel dans ederim. İlkokullarda müzik derslerinde ne yaptığımızı ya da birşeyler yaptığımızı hiç anımsamıyorum.
Bizde müzik eğitimine pek önem verilmez. İlkokulda zaman zaman şarkı söyleyip ritim çalgıları kullandığımızı hatırlıyorum. Ama müziği çok seviyorum.” Ülkemizde yaşayan bir başka Nijeryalı Udoh da Nijeryalılar’ın
“doğuştan dansçı ve doğuştan müzisyen” olduğunu belirtmiştir.
Nijerya’da müzik öğretmeni dört yıllık lisans eğitimi ile yetişmektedir.
Ayrıca üç yılda NCE (Ulusal Eğitim Sertifikası) alan müzik eğitimcileri de vardır. Bunun yanında Öğretmen Kolejleri mezunları da bu derse girebilirler.
İlköğretimde müzik genel sınıf öğretmenlerinin sorumluluğundadır ve bu öğretmenler müzik için gerekli yeterliliğe sahip değillerdir. Öğretmenlerin bir yıllık stajyerlik süreleri vardır. Her dönemde dört sürekli değerlendirme bir de genel değerlendirme yapılır. Ara sınavlar %40, genel sınav %60 ağırlıklıdır.
Onyiuke’ye göre “aslında müzik eğitiminde çocuğun seviyesini hemen hemen her ders bir şekilde ölçmek gerekir”. (Onyiuke, 2005)
Türkiye’de İlköğretim’de Müzik Eğitimi Sorunları
Her eğitim alanında olduğu gibi Türkiye’de de müzik eğitimi alanında birçok sorunların olduğu bilinmektedir.
Türkiye’de ilköğretim müzik eğitiminin bugünkü durumu ve sorunlarını alanla ilgili yapılmış araştırmalara bakarak daha iyi saptayabiliriz. İlköğretim müzik eğitimi ile ilgili sorunları farklı boyutları ile ele alan bu araştırmalarda durum saptamaları yapılmış, sorunlar belirlenmiş ve sorunlara kalıcı ve etkin çözümler aranmıştır.
İzgi’nin “İlköğretim Müzik Dersi Öğretim Programının Amaçlarına Ulaşma Düzeyi Üzerine Bir Araştırma”sında; öğretmenlerin, gerek çevre, gerekse öğrencilerin, müzik dersini diğer dersler kadar önemsemedikleri, ders süresinin ve birinci devrede sınıf öğretmenlerinin müzik eğitimi yönünden yetersiz olduğu, ikinci devrede ise öğrencilerin müzik dersinin içeriğini yerine getirecek düzeyde olmadığı için müzik dersi hedeflerine ulaşılamadığı saptanmıştır.
Araştırmanın önemli bulgulardan biri de öğrenci ve ailelerin müzik derslerine karşı ilgisiz olduklarıdır.
Korkmaz’ın “Müzik Öğretmenlerinin Motivasyon Kaynakları ve Mesleki Tükenmişlikleri” adlı araştırmasında; sınıf mevcutlarının fazla oluşundan, müzik ders saatlerinin, araç–gereç ve ders kitaplarının yetersizliğinden söz edilmiş, müzik ders saatlerinin tüm sınıflarda haftada en az iki saat olması önerilmiştir. Araştırmada devlet okullarında çalışan müzik öğretmenlerinin özel okullarda çalışan müzik öğretmenlerine göre daha çok duygusal tükenmişliğe sahip oldukları görülmüştür.
Yünlü’nün “ İlköğretim Okullarında Sınıf Öğretmenlerinin Müzik Dersine İlişkin Eğitim Gereksinmeleri” adlı araştırmasında; ilköğretim 1. ve 2.
devrelerinde etkili bir müzik eğitiminin gerçekleştirilemediği, bunun önemli nedenlerinden birinin sınıf öğretmenlerinin müzik öğretimi ile ilgili yeterli bilgi ve beceriye sahip olmadıklarıdır. Araştırmada sınıf öğretmenlerinin bilgi, beceri ve tutum eksikliklerinden kaynaklanan önemli sorunları olduğu, dersin amaçlarını yeterince gerçekleştiremedikleri ve bu nedenle müziksel davranışları ölçme değerlendirmede, öğrenme öğretme süreçlerini gerçekleştirmede sorunları olduğu saptanmıştır. Sorunun çözümü için sınıf öğretmenlerine müzik eğitimi ile ilgili uygun öğretim materyallerinin hazırlanması ve hizmet içi eğitimin düzenlenmesi gereği üzerinde durulmuştur.
Hamzaoğlu’nun “6-12 Yaş Grubu’ndaki Çocukların Gelişiminde Müzik Eğitiminin Rolü” adlı araştırmasında; çocukların küçük yaşlardan itibaren müzikle beslendiklerinde müziği seven, seçen, ondan yararlanmasını bilen, yetişkinler olacağı vurgulanmış, müzik eğitiminin bireyin çocukluğundan itibaren fiziksel, toplumsal, bilişsel ve sosyal yetişiminin yeterli derecede olması bakımından önemli olduğu vurgulanmıştır. Araştırmada müzik derslerini
işlemeye uygun derslik ve materyallerin olması gerektiği, müzik derslerinin müzik öğretmenleri tarafından verilmesi ve sınıf öğretmenlerinin müzik eğitimi ile ilgili hizmet içi eğitimlerden geçirilmesinin uygun olacağı önerileri geliştirilmiştir.
“lköğretimde Müzik Eğitimi ile İlgili Yaklaşımlar Hakkında Genel Bir Değerlendirme” adlı Toksoy’un araştırmasında da; müzik eğitiminin paylaşımcı, eğitici, birleştirici özellikler taşıdığı, ilköğretimde müziğin amacının, müziği seven, iyi müziği ayırdedebilen, müziği hayatının bir parçası hâline getirmiş bireyler yaratmak olduğu, fakat okullarımızda hâlen bu anlamda çağdaş müzik eğitimi yapıldığını söylemenin mümkün olmadığı vurgulanmıştır. Dünya uluslarının birbirleriyle olan kültürel farklılıklarının tanınmasında ve bu yolla evrensel bir hoşgörü geliştirilmesinde sanatın bir araç, aynı zamanda hem öğrenme hem de gelişme sürecinin etkin bir yardımcısı olarak görülmesi gerektiği belirtilmiştir. Araştırmada “ilköğretim nasıl ortaöğretime temel oluyorsa bu durumda müzik eğitimi de orta öğretimdeki müzik eğitimine temel olur” denmektedir. Bu kapsamlı araştırmada ilköğretim müzik eğitimini etkileyen başlıca etmen olarak müzik öğretim programları üzerinde durulmuş, müzik eğitiminin öneminin hâlen ülkemizde anlaşılmadığı, hizmet içi eğitim ve denetimlerin önemli olduğu, kaliteli müzik öğretmenlerinin yetiştirilmesi, ilköğretim müzik derslerinin haftada en az iki saat olması ve okullarımıza müzik eğitimi için yeterli araç-gerecin sağlanması gerektiği ayrıca vurgulanmıştır.
Nijerya’da İlköğretim’de Müzik Eğitimi Sorunları
Nijerya’da Eğitim başlığında sözü edilen durumlardan ve açıklamalardan anlaşıldığı üzere her ülkede olduğu gibi bu ülkede de müzik eğitiminde bazı temel sorunların bulunduğu görülmektedir
Nijerya’da yapılmış İlköğretim müzik eğitimi ile ilgili kapsamlı araştırmalardan birisi Onyiuke’nin “Childhood Music Education in Nigeria: A Case Study” adlı araştırmasıdır. Onyiuke bu araştırmasında temel müzik eğitiminin çocuğun gelişimi üzerinde nasıl önemli bir rol oynadığını vurgulamaya çalışmıştır. Araştırmanın amacı: “Nijeryalı çocuğun sosyal, moral, dinsel, duygusal, psikolojik ve zihinsel gelişmesinde okul müzik programının etkisi nedir?” sorusuna yanıt bulmak, Nijerya ilkokullarında müzik öğretim ve öğrenimini ortaya koymak, materyal durumunu ve öğretim yöntemlerini belirlemek ve mevcut durumu değerlendirmektir. Nijerya’nın güney doğusunda yer alan Anambra eyaletinde altı devlet okulu ve beş özel ilkokuldaki müzik öğretmenleri ve müzik eğitmenleri, müzikologlar araştırmanın örneklemini oluşturmuştur..
Araştırmadan anlaşılacağı üzere Nijerya Ulusal Temel Eğitim Komisyonunca kabul edilen ilkokul programında İngilizce, matematik, fen, sosyal bilgiler, kültürel sanat, din bilgisi dersleri yer almaktadır. Müzik kültürel
sanatlar içerisindedir. Müziğin içeriğinde de dans, drama ve güzel sanatlara yer verilmektedir. Onyiuke’ye göre; İlkokul geriye kalan tüm eğitim sisteminin üzerine inşa edileceği için çok önemlidir. Eğitimle ilgili ulusal politika yönetmeliğinde hükümet estetik, yaratıcılık ve müziksel aktiviteleri teşvik etmek için ilkokullarda yaratıcı sanatlar ve el becerileriyle müzik öğretimi için gerekli kadroyu ve tesisleri sağlar ifadesi yer almaktadır. Politikada böyle belirlenmesine karşın okullardaki gerçek uygulamalarda bunun gözardı edildiği görülmektedir. Nijerya’da müzik eğitiminin planlanmasında ve öğretim programları açısından da müzik eğitimine yönelik bir ilgisizlik vardır.
Araştırmada söz edildiğine göre: Köy ve şehirlerdeki farklı öğretim uygulamalarından dolayı tam homojen bir müzik eğitiminden söz edilemez.
Müzik, eğitim-öğretim programlarında hak ettiği yeri alamamıştır. Bu nedenle müzik yeteneğine sahip çocuklar bu yetilerini geliştirme fırsatlarından mahrum kalırlar ve bunun için ulusal müziğin gelişmesine etkin olarak katkıda bulunamazlar.
Araştırmada saptanan ilköğretim müzik eğitimi ile ilgili belli başlı temel sorunlar araştırmacının ifadesiyle şöylece özetlenebilir. Nijerya’da önemli sorunlardan biri hükümetin müziği sadece eğlence aracı olarak görmesidir.
Hükümet müzik çalışmalarına ve uygulamalarına gerçekten gerekli özeni göstermemektedir. Okullarda müzik eğitimi ile ilgili yeterli ve gerekli araç, gereç yoktur. Program içeriği ve uygulanan yöntemler kültürümüzle uyumlu sayılmaz. Alanı müzik olmayan öğretmenlerce verilen müzik eğitimi amacına ulaşamamaktadır. Bu öğretmenler derse yeterli ilgiyi göstermemekte ve genelde yaptıkları, iş gününün son dersinde yorulmuş bitkin çocuklara sadece sınıf şarkıları söyletmektir. Birçok aile öğrenci ve öğretmen müzik dersini eğlence aracı olarak görmektedir.
Nijerya’da ilköğretim müzik eğitiminde temel sorunlardan biri müzik öğretmenlerinin nitelik, nicelik ve iş yükü durumudur. Bir diğer sorun da müzik öğretme yöntemleridir. Eğitimciler genelde derslerde psikomotor etkinliklerden daha çok kavramsal etkinliklere yer vermektedirler. Genelde öğretmen merkezli dersler niteliği azaltmaktadır. Nijerya’da bir çok okulda örneğin Anambra Eyaleti’nde müzik dersleri sadece sınıf şarkılarına endekslenmiştir. Öğrenciler müzikli oyunlar, çalgı çalma, şarkı söyleme ve dans etme gibi temel müzik becerilerinden yoksundur. Sabah ve akşam ibadetlerinden günlük aktivitelerine kadar uzanan hayatın günlük akışında müzikle karşılaşmalarına karşın Nijerya vatandaşı müzik eğitimine küçümseyerek bakar. Oysa ki müzik; çocuğun genel gelişiminde büyük rol oynar. Mükemmel ve dengeli bireyler oluşmasına yardımcı olur. Müzik esas olarak yaşamın bir parçasıdır. Yerel veya yabancı müzik aletleri, kitaplar, yardımcı öğretim materyalleri ve donanımsız sınıflar etkin müzik öğrenimini ve öğretimini ciddi ölçüde engellemekte ve bu nedenle çoğunlukla sadece kuramsal bilgiler verilmektedir.
Derslerde piyano. keman, gitar, flüt gibi çalgılar ile davul çıngırak gibi çalgılar kullanılır. Müzik odaları olan okullarda öğretmenler müzik odasında olmaktan çok mutludurlar. Genelde okul orkestraları yoktur. Bazen sabah törenlerinde yetenekli öğrencilere şarkı söylettirip çalgı çaldırılır.
İlkokullarda müzik dersi içeriği genellikle batı müziğini kapsamakta ve çok az Nijerya kültürünü içermektedir. Bu da Onyiuke’ye göre müzik eğitimi için uygun bir anlayış değildir. Aynı zamanda hükümet de müzik eğitimindeki bu durumun farkında değildir. Bu anlayışa göre çocuklar yaşamlarının ilk yıllarında müzik eğitiminden yoksun oluyorlar bu da genel olarak toplumsal gelişmeyi engelliyor. Ailelerde müziğin eğitimini kavramıyorlar ve çocuklarının müziği meslek olarak seçmelerine ya da birtakım müziksel etkinliklere katılmalarına engel oluyorlar. Bu düşünceye sahip aileler çocuklarının müzik sınavlarına girmemeleri için ellerinden gelen her şeyi yapıyorlar. Müzik eğitiminin anlamını bilmeyen halk, müziği bir yaşam tarzı olarak ve eğitimi olarak sunanlara yoldan çıkmış, kötü yola düşmüş olarak bakıyor.
Araştırmada Onyiuke, Nijerya ilköğretim okullarında etkin müzik öğretim ve öğreniminin genel sorunlarını; müzik aletleri ve uygun müziksel ortamın olmayışı, eğitimli müzik öğretmenlerinin azlığı, hükümetin ve halkın müzik eğitimine karşı olumsuz tutumları, ders saatlaerinin yetersizliği, müzik eğitimine, çalışmalarına, üretimine ve pratiğine yönelik genel olumsuz tutumlar’dır diye belirtmiştir.
Sorunların çözümü için Onyiuke araştırmasında; hükümet tarafından müzik eğitimine olan olumsuz tutumunun değişmesi, müziğin başlı başına bir alan olarak öğretim programında ve zorunlu dersler arasında yer alması, bu dersleri müzik alan öğretmenlerinin vermesi, okulların müzik araç ve gereçleri ile donatılması, müzik eğitimine hem hükümet hem de sivil toplum kuruluşlarınca yeterli ekonomik destek sağlanması, modern müzik eğitiminin Nijeryalılar’ın ihtiyaçlarına ve isteklerine dayalı olmasını sağlamak için öğretim programının gözden geçirilerek Nijerya’da Afrikalılaştırılmış bir müzik programının hazırlanması, içeriğinde Nijerya Geleneksel Müziği, Afrika Halk Müziği, dünya kültürüne ilişkin müzikler ve Batı Müziğinin sıra önceliğine göre yer alması, yerel çalgıları geliştirecek Nijerya müzik teknolojisinin kurulması, öğretmenlere gelişmeleri ve bilgilerini güçlendirmek için uygulamalı çalışmalar, seminer ve konferanslar düzenlenmesi ve bu eğitim çalışmalarının özellikle üniversitelerin ilgili bölümlerince desteklenmesi, okullardaki müzik çalışmalarının veliler ve ilgililere sergilenmesi, öğrencilerin müzik etkinliklerine katılımlarının yarışma ve benzeri düzenlemelerle özendirilmesi gibi öneriler geliştirmiştir.
Bu kapsamlı araştırması ile Onyiuke, Nijerya okullarında müzik eğitiminin ne denli vazgeçilmez olduğunu ortaya koymaktadır.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Türkiye’de ilköğretim müzik eğitimi ve sorunları ile Nijerya’da ilköğretim ve müzik eğitimi sorunları karşılaştırıldığında pek çok sorunun ortak olduğu gözden kaçmamaktadır. Bu ortak sorunların başında; ilgili kurum ve/veya bireylerin olumsuz tutumları, öğretim programlarının hem anlayış hemde içerik olarak çağın ve ülkelerinin gereksinmelerine yanıt vermediği, müzik öğretmenlerinin nicelik ve nitelik olarak yetersizlikleri, müzik eğitimini gerçekleştirecek düzeyde yeterli müzik ortamı ve araç gereçlerin olmayışı, müzik ders saatlerinin azlığı gibi temel sorunlar gelmektedir.
Sonuç olarak; her iki toplumda da ritim, oyun ve dans toplumsal ve bireysel yaşamın bir parçası, adeta vazgeçilmezidir. Bizler nerede bir ezgi duysak kıpırdamaya, ritim tutmaya, oyunumsu, dansımsı hareketler yapmaya başlarız.
Müziğin bu güçlü ve etkili en temel ögesinden yararlanıp diğer uluslarla birlikte dans, oyunlar yaratarak kıtalar arası ve kültürler arası etkileşimi, paylaşımı, işbirliğini geliştirebilir, ortak çalışma alanları ve uğraşları gerçekleştirebiliriz.
Ortak ve yerinde araştırmalar ve birlikte çözümlerle müzik ve müzik eğitimini daha çağdaş, daha ileri götürüp birlikte iş ve çalışma alanları yaratabiliriz.
Bu bağlamda küreselleşme kavramı içinde sanatı her kültürün kendi kimliğini kaybetmeden ortak paylaşım alanı olarak görmek olasıdır. Önemli olan ortak ögeleri değerlendirmek, yeni ve farklı olandan yararlanarak insanların ölümlülüğünde kültürleri benlikleriyle yaşatarak onları ölümsüzleştirmektir.
Unutmayalım ki ilköğretim toplumların geleceğini belirlemede göz ardı edilemeyecek bir eğitim-öğretim basamağıdır. Ulu Önder Atatürk’ümüzün deyimiyle “İlköğretim davası insan olma, millet olma davasıdır”.
(http://iogm.meb.gov.tr) KAYNAKÇA
YAZILI KAYNAKLAR
HAMZAOĞLU, Aysun Rabia. “6-12 Yaş Gurubundaki Çocukların Gelişiminde Müzik Eğitiminin Rolü”, Y.L., T.C. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Müzik Öğretmenliği Programı ABD, Y.L., Ankara, 2002.
HOFFER, R. Charles. Introduction to Music Education, Wadswort Publishing Company. Belmont, California, 1983.
KORKMAZ, Özlem. “Müzik Öğretmenlerinin Motivasyon Kaynakları ve Mesleki Tükenmişlikleri”, Y.L.,T.C. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi ABD, Müzik Öğretmenliği Bilim Dalı, İstanbul, 2004.
ONYİUKE, Young Sook. “Childhood Music Education in Nigeria: a Case Study”, Doctor of Music, University of Pretoria, Department of Music, Faculty of Humanities February, 2005.
PAMİR, Leyla. Müzikte Geniş Soluklar, Ada Yayınları, Özal Matbaası, İSTANBUL.1989.
T.C. MEB. İlköğretim Kurumları Müzik Dersi Öğretim Programı. Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1994.
TOKSOY, Atilla Coşkun. “İlköğretimde Müzik Eğitimi İle İlgili Yaklaşımlar Hakkında Genel Bir Değerlendirme” Y.L., İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Haziran 2000, Müzikoloji ABD.
TOPARLAK, Şefika İzgi. “İlköğretim Müzik Dersi Öğretim Programının Amaçlarına Ulaşma Düzeyi”,Y.L.,Trabzon Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi ABD, Müzik Öğretmenliği Programı,Temmuz 2005.
YÜNLÜ, Figen. “İlköğretim Okullarında Sınıf Öğretmenlerinin Müzik Dersine İlişkin Eğitim Gereksinmeleri. Y.L., TC Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Progtamları ve Öğretim ABD, Eskişehir, 2002.
İNTERNET KAYNAKLARI
Millî Eğitim Bakanlığı [2007] İlköğretim Kurumları Yönetmeliği [Çevrimiçi]
MillÎ Eğitim Bakanlığı Web Sitesi URL:
http://mevzuat.meb.gov.tr/html/225.html [20.8.2007]
Nigeria Federal Ministry of Education [2007] Objectives of FME [Çevrimiçi]
Nigeria Federal Ministry of Education Web Sitesi URL:
http://www.fme.gov.ng/pages/pages.asp?parent=13&id=51 [20.8.2007]
Universal Basic Education Commission [2007] Universal Basic Education Commission Objectives [Çevrimiçi] Universal Basic Education Commission Web Sitesi URL: http://www.ubec.gov.ng/standards/index.html [20.8.2007]
Universal Basic Education Commission [2007] Universal Basic Education Commission Objectives [Çevrimiçi] Universal Basic Education Commission Web Sitesi URL: http://www.ubec.gov.ng/standards/index.html [20.8.2007]
T.C. MEB İlköğretim Genel Müdürlüğü [2007] Anasayfa-ataturk.gif [Çevrimiçi] T.C. MEB İlköğretim Genel Müdürlüğü Web Sitesi URL:
http://iogm.meb.gov.tr CANLI KAYNAKLAR
ORJI, Rita. Computer Science Master Student, Orta Doğu Teknik Üniversitesi
UDOH, Abel. U. Hydrobiologiy-Limnologist, Co-Researcher, Gazi Üniversitesi, Ankara
WAZIRI, Adamu. Nigerian Ambassador to Türkiye.
