İyi bir konuşmacıda bulunması gereken özellikler şunlardır:
Öncelikle konuşma kurallarına uyar: Konuşmaya uygun ifadelerle başlar (günaydın, iyi günler, merhaba...). Konuşma sırasında uygun hitap ifadeleri kullanır (Dinleyenlerin mevkilerine,
yaşlarına, cinsiyetlerine dikkat etmemiz gerekir.). Bulunduğu ortama uygun bir konuşma tutumu geliştirir. (Konuşmacı bulunduğu ortamın kültür, sosyal ilgiler, İhtiyaç vb. konular göz önünde bulundurularak konuşma yapılmalıdır.). Standart Türkçeyle konuşulmalıdır (Türkçenin toplumda saygınlık uyandıran, konuşma dilindeki farklılıkları ortadan kaldıran, yazımı TDK tarafından
belirlenmiş, yazılan ve konuşulan ideal biçimiyle konuşulmalıdır.). Türkçenin kurallarına uygun cümleler kurulmalıdır (Dilimiz hakkında öğrendiğimiz her kuralı yazma noktasında bırakmayıp günlük hayata geçirmeliyiz. Yani yalnızca yazı dilinde değil bu kuralları konuşma dilinde de uygulamalıyız.). Anlamım tam olarak bilemediğimiz, yabancı dillerden alınmış, dilimize henüz yerleşmemiş kelimelerin yerine Türkçeleri kullanılmalıdır (Ana dil insanın kendi öz kaynağıdır.
Duygu ve düşüncelerimizi yani kendimizi en iyi ifade etmenin yolu kendi sözcüklerimizle olur.).
Dinleyicilerin algılamakta zorluk çekmeyeceği bir hızda ve akıcılıkta konuşmak gerekir.
Dinleyicinin ilgi ve dikkatini dağıtmamak dinleyenleri sıkmamak amacıyla ne çok hızlı ne de çok yavaş olmamak koşuluyla duru ve akıcı konuşulmalıdır.). Konuşmacı, konuşması sırasında tüm nezaket kurallarına uymalıdır (Yapılacak tüm konuşmalarda dinleyici haklarına saygılı olunmalı görgü ve nezaket kurallarına uyulmalıdır.). Anlatılacak olaylar ya da verilecek bilgiler belli bir sıralama içinde yapılmalıdır (Sözdeki dağınıklık konuşmanın başarısız olmasına neden olur.
Onun içindir ki konuşma belli bir sıralama içinde yapılmalıdır.).
Konuşmacı, konuşmasında sebep-sonuç, amaç-sonuç ilişkisi kurmalıdır (sebep-sonuç İlişkisi kurulmamış bir konuşmada mantıksal düzensizlikler meydana gelir ve yapılacak konuşma başarılı bir konuşma olmaz.). Konuşmasmda tekrara düşmemelidir (Konuşmadaki tekrarlar karşımızdakini sıkar ve ilgisini dağıtır. Bu tür konuşmacıların konuşmaları sıkıcı ve zevksiz olur.). Konuşmacı, konuşmasını uygun ifadelerle bitirir (Dinleyenlere teşekkür eder, görüşmenin bir daha yinelenmesi için dileklerde bulunur vs.).
Günlük hayatımızda hangi konu olursa olsun başanlı olmak için üzerinde durduğumuz konuyu benimsemeli, o konuda çalışmalı ve kararlılık göstermeliyiz. Hiçbir başarı kendiliğinden gelmez.
Hangi dalda başarı istiyorsak ona ulaşacak yollan bulmak ve o yollardan yürümek gerekir.
Konuşmada başanya ulaşmak için bazı yollar vardır. Başanlı bir konuşma için önceden yapılması gereken hazırlıklar vardır. Bu hazırlık kısa sürede yapılmaz.
Konuşma bir topluluk önünde yapılır yani konuşmacı karşısında dikkatle onu izleyen insanlara hitap edecektir. Başan isteyen bir konuşmacı öncelikle kendine güvenmelidir. Kendi gücüne ve yeterliliğine inanan kişi çalışmalarının karşılığım alacaktır. Konuşma sanatındaki incelikler zamana ve çalışmaya bağlıdır.
Her konuşmanın bir konusu vardır. Yapacağınız konuşma için öncelikle konuşmanızın konusu hakkında araştııma yapmanız gerekir. Konu ile ilgili bilgi ve belgeleri biraraya getirdikten soma konuşma metnini oluşturmanız gerekir. Bunun için de konuşma planınızı hazırlamalısınız.
Hazırlayacağınız plan, bir ana fikir etrafında gelişmelidir. Ana fikir onu destekleyecek yardımcı fikirlerle tamamlanmalıdır. Ana fikri ve yardımcı fikirleri bir bütünlük içinde konuşma metnine yerleştirmek gerekir.
Konuşmada neyin, ne zaman, nasıl ve niçin söyleneceği yapacağınız planda yer almalıdır.
Planınız ulaşmak istediğiniz sonuca sizi götürebilecek nitelikte olmalıdır.
Günlük hayatta dış görünüş önemlidir. Bize dair ilk görüşler dış görünüş üzerinden doğar.
Giyinişimize dikkat etmeliyiz. İnsanların karşısına düzgün bir kıyafetle çıkmalıyız. Sade ve temiz giysiler dinleyicilerde saygınlık ve güven duygusu oluşturur.
Konuşurken dinleyici karşısında güvenli bir duruş sergilemeliyiz. Gevşek bir duruş, parmaklarla, düğmelerle, kalem vb. oynamak konuşmanızın etkisini azaltacaktır.
Kendinizi, konuşma yapacağınız dinleyicilerin ve yerin bir parçası olarak görürseniz konuşma başarınızı artırırsınız.
Konuşmanızda atasözü, deyim ve söz sanatlarından faydalanınız. Bu sizin anlatımınızı zenginleştirecektir.
Konuşma öncesinde konuyla ilgili açıklamalar yapın. Konuşma sonunda ya da konuşma sırasında size yöneltilen sorulara elinizden geldiğince açık, yeterli ve doğru yanıtlar vermeye çalışın. Dinleyicilerin dikkatini dağıtacak ayrıntılara girmeyin.
Konuşmanızda jest ve mimiklerinize dikkat edin (Baş, vücut, kol ve bacak hareketlerine jest;
yüzdeki kasların hareketlerine ise mimik denir.). Bazen bir jest ya da mimik, konuşmanızın etkisini artırabilirken, bazen de konuşmanızın verimini azaltır. Tıpkı ses, duruş gibi jest ve mimikler de dinleyicinin ilgisini konuşmaya yoğunlaştırır.
Tüm bu sıralananların yanında dinleyicilerin sabrım taşırmamaya da özen gösterilmelidir.
Konuşmacının en çok dikkat etmesi gereken noktalardan biri de konuşmanın zamanım
sınırlamaktır. Zamanlamanızı iyi yapmalısınız. Süresiz konuşmalar dipsiz kuyular gibidir. Bu tip konuşmaların ucu bucağı yoktur. Böyle konuşmaya başlamadan önce, konuşma sürenizi ayarlamalı, söyleyeceklerinizi bu süre içinde söylemelisiniz.
Konuşmanın bütünlüğünün yanı sıra bitişi de önemlidir. Sonuç bu bölümde verileceği için bütün etki de bu bölümdedir. Konuşma bölümünde tüm anlattıklarınız, verdiğiniz örnekler bu bölümde dinleyicilere kısaca yeniden aktarılacaktır. Bu noktadan sonra artık dinleyiciye söyleyeceğimiz bir şey kalmamıştır. Konuşmacı, dinleyicilere gösterdikleri sabır ve ilgiden dolayı teşekkür etmelidir.
Dinleyiciler konuşma sonunda bizlere soru yöneltirse; sorulan sorulara açık, kesin ve kısa cevaplar vermeliyiz. Konuşma sırasında söylemediklerimiz için bu sorulan bir fırsat olarak değerlendiımemeliyiz.
Topluluk öncesinde yapacağımız konuşmalarda başarılı olmak için mutlaka önceden hazırlıklı olmamız gerektiğim daha önce belirtmiştik. Sesimizi kullanma, bedensel hareketlerimizi düzenleme, yapacağımız konuşmayı belli bir çerçevede sınırlı tutma, amacımızdan uzaklaşmadan hedefimize ulaşmak için gereklidir.
Konuşma öncesinde yapacağımız ön çalışmalar (araştırma, plan yapma, sunum vb.) konuşma başarımızı etkileyecektir. Karşımızdaki dinleyicilerin güvenini kazanmak için bunlara önem vermeliyiz. Davranışlarımız ve konuşmalarımız denetimimiz altında olursa başarısızlık diye bir şey söz konusu olmayacaktır.
Eğer bir topluluk karşısında konuşma yapmamız gerekiyorsa bu konuşmayı yapmadan önce bir arkadaşımızdan yardım istemeliyiz. Topluluk karşısına çıkmadan arkadaşımızın yanında prova niteliğinde konuşmamızı yapmamız bizi rahatlatır. Arkadaşımızın yaptığı eleştiriler
doğrultusunda, konuşmamızı değerlendirebiliriz.
Konuşma öncesinde bir arkadaşımızdan yardım alamadıysak bir boy aynasının karşısında konuşma provası yapabiliriz. Bu prova sırasında yüzümüzün ifadesine, el ve yüz işaretlerimize dikkat etmeliyiz.
Ses tonumuzu, konuşma yanlışlarımızı tespit etmek için bir kayıt cihazından faydalanabiliriz.
Yapacağımız kayıtlar sayesinde öz eleştirimizi yapabiliriz.
Tüm bunları uyguladığınızı düşündünüz ve konuşmanızı topluluk önünde gerçekleştirdiniz.
Konuşmanızı değerlendirmek için aşağıdaki sorulan kendinize yöneltiniz:
* Konuşma tempom nasıl? Hızlı mı, yavaş mı konuşuyorum?
* Sesim, vurgulamak istediğim düşünce ve duyguyu tam olarak yansıtıyor mu?
* Cümleleri, söz gruplarım sesimle ortaya koyabildim mi?
* Kelimeleri yuvarlamadan doğal akışı içinde söyleyebildim mi?
* Vurgulamayı eksiksiz yapabildim mi?
* Sesimi dinleyicilerin hepsi duyabildi mi?
* Konuşmam içerik yönünden anlatacaklarımın hepsini kapsadı mı?
* Kullandığım dil ve anlatımla dinleyicileri etkileyebildim mi?
* Yaptığım sunum etkili miydi?
Aşağıdaki atasözlerinden birini seçiniz. Seçtiğiniz atasözüyle ilgili bir konuşma metni hazırlayınız. “Konu seçimi, araştırma, bilgi toplama, konuşma planı” gibi başarılı konuşma kurallarım uygulayınız.
* Az söyle, çok dinle.
* Sözünü söyle alana, kulağında durana.
Konuşma planım aşağıdaki gibi yapmaya çalışınız.
Planın bölümleri
1. Seslenme cümlesi 2. Konu nedir?
3. Konuyu hangi düşünce ve görüşlerle açıklayacağım?
4. Hangi kaynaklardan yararlanacağım?
Yardımcı sorular Düşünceler, görüşler
Dinleyiciler kimler? Sayın...
Giriş bölümü Konunun özü verilecek
Gelişme bölümü _________ ^ Konu hakkında düşünce ve görüşler
1...
2...
3...
Örnekler:...
Sonuç bölümü Ana düşüncenin vurgulandığı bölüm
