2 SİMÜLAKRLAR DÜZENİ
UÇ BASAMAKLI SİMÜLAKRLAR DÜZENİ
Rönesans'tan bu yan a, defter yasasındaki değinmelere p a ralel olarak art arda ortaya çıkan ü ç sinıülakr düzenine ItAre:
— Rönesans'tan sanayi devrim ine -klasik' dönem i bc- llrlcyen biçim kopyalam a,
— Sanayileşm e dönem ine egem en biçim üretim,
— Kodun belirlediği güncel evredeyse egem en biçim simûlasyondur.
Uirinci basam aktaki sinıülakr doğal defter yasası, 2.
basamaktaki sinıülakr ticari değer yasası, 3. Iıasam aktaki
«ım ülakr ise yapısal defter yasası tarafından belirlenm ek
ledir.
YALANCI MERMERDEN HEYKEL
Kopyalama (ve kopyalnm a m odası) R önesans’la, yan i feo
dal düzenin yıkılıp yerin i burjuva düzenine bırakm ası ve aynm layıcı (sınıfsal) göstergeler dü zeyinde açıkça görülen bir göstergeler yarışıyla birlikte ortaya çıkm ıştır. Kastlar ya da m evkilerden oluşan bir toplum da m odadan söz ed i
lemez; çünkü böyle bir ortam da atam a yöntem i geçerli olduğundan sın ıf hareketleri yoktur. Koyulan yasak tüm göstergeleri korum a altına alarak çok net bir anlam a sa
hip olm alarını sağlam aktadır. Çünkü her biri bir m evkiyi işaret etm ektedir, ö y le y s e törensel düzende |kara büyü ve
k u tsa la k arşı sa ygısızlığın d ış ım la d iyelim ; ç ü n k ü b u n la r y ü zü n d e n b irb irlerin e k a rıştırıla n g ö s te rg e le r c eza la n d ırıl*
m ış o lm a k la d ır. Z ira böyle b ir k a rış ık lığ a y a l u ym ak ş e y le rin d ü z e n in e k arşı y a p ılm ış b ir sa ld ırıd ır) k o p y a y a y e r y o k tu r ö z e llik le kesir, g ö s te rg e le re sahip, g ü ç lü b ir 's im g e s e l d ü z e n in " c fişlen d iği m o d ern d ü n y a d a h a y a le k a p ılm a n ın b ir a n la m ı y o k tu r. V ah şi b ir h iyera rşik y a p ı ü ze rin e o tu r tulun b ö y le b ir d ü zen d a h a ö n c e le ri v a r o lm u ş tu r; çü n k ü gö s te rg e le rin in sa yd a m lığı ve v a h şeti a r a s ım la b ir p a ra le l
lik v a rd ır. K astlard an o lu şa n feod al ya da a rk a ik toplu m - Inrdn, y a ıı. a cım a s ız lo p lu n ıla rd a , sın ırlı s a y ıd a g ö s te rg e b u lu n d u ğ u n d a n h erk es b u n ları k u lla n a m a z H er g ö s te rg e hem b ir y a s a k d eğ erin e s a h ip tir h em d e k a s tla r, k la n la r y a d ıı k iş ile r a ra s ın d a k a rşılık lı u y u lm a s ı g e re k e n b ir y ü k ü m lü lü k tü r. ö y le y s e b u n la r n ed e n s iz g ö s te rg e le r d eğ ild irler.
G ö s te re n , ki kişiyi b irb irin e a ş ılıp ge ç ilm e s i o la n a k s ız bir k a rş ılık lılık a n la y ış ıy la b a ğla m a k yerin e, k e n d is in e k arşı a rlık k im s e n in b ir y ü k ü m lü lü k d u ym a d ığı, g e r ç e k d ü n y a nın o rta k p a yd asın a d ö n ü şm ü ş, o b ü y ü sü b o z u lm u ş g ö s terilen e K ü m lerin e ya p tığı a n d a n itib a ren n e d e n s iz g ö s te rg e d ö n em i d e b aşlam ıştır.
Zorunu/ gö s te rg e le r d ö n e m i s o n a e rm iş v e y e rin i tü m s ın ılla r ııı a yrım y a p ılm a d a n y a ra rla n a b ile c e k le ri ö zg ü r R östergcleı d ö n e m i b a şla m ıştır. R ek a b ete d a y a lı d e m o k r a si d ö n e m i, m evk ilere dayalı d ü zen e ö zgü , h e rk e s in u ym a k zoru n d a o ld u ğ u gö s te rg e le r d ö n e m in in y e rin i a lm ıştır. Hu p restij g ö s te rg e le rin in / d e ğ e rle rin in b ir s ın ıfta n d iğ e rin e k a y d ırılm a s ıy la b irlik te m ecb u ren k o p y a la m a d ö n em in e d e g e ç ilm iş o lm a k ta d ır. Ç ü n k ü “ö z g ü rc e " ü re tilm e le rin in y a s a k la n d ığ ı sın ırlı sayıd a k i g ö s te rg e le r d ü z e n in d e n , tnle- İHr g ö re ü re tile n g ö s te rg e le n n y a y g ın la ş m a d ü z e n in e geçil- iniştir. Anc a k bu s o n u n cu n u n k ısıtlı bir y a y ılım ı a la n ın a s a h ip o la n zoru n lu g ö s te rg e y le h e rh a n g i bir iliş k is i yo k tu r.
Ö zg ü r g ö s te r g e zo ru n lu g ö s te rg e n in k o p y a s ıd ır; a n c a k bu k o p y a la m a “ö z g ü n ' g ö sterg en in d o ğ a s ın ın b o z u lm a s ıy la d e ğ il, k e s in liğ in in s ın ırla n m a sın a b orçlu o la n b ir m a lz e m en in y a y g ın la ş tırılm a e y le m iy le g e rç e k le ş tirilm iş tir. Ay-
ma özelliğini yitirm iş lartık rekabetçi olm aktan baş- şuıısı kalm am ış), her türlü zorunluluktan arındırılm ış,
»vıe n te l boyutlarda hizm ete hazır olan m odern gösterge, '•'inyayla ola n bağlantısını öne sürerek gerekli olduğunu
•ininle etm eyi sürdürm ektedir. Eski göstergeye benzem eyi
•Utşlcyen m odern gösterge, gerçekle olan bu ilişkisine d a mıtarak b ir yûkt'smlülüğe dönüşm e isteğim tek bir nedene.
»m ıi şu gön d eren ler sistem i olm a özelliğine, şu gerçek, şu kendisi sayesinde va r olacağı “d o ğ a l'a dayandırm aktadır An ak bu bir şeyleri işaret etm e ü zerine k u ru lu olan ıliş- i' artık b ir sim gesel yüküm lülük sim ülakrındnn başka
•ar şey değildir. Bu ilişki nesnel bir dü n yada d eğiş tokuş edilebilen nötr değerlerden başkasını üretem em ektedir.
I inrııda eır.egın başına gelenlerin aynısı göstergen in de ba
şımı gelm iştir, “ ö z g ü r* em ekçinin özgürlüğü eşdeğerlıkler ur etmekle sınırlıdır; “azat edilm iş vc özgür” göstergenin özgürlüğüyse eşdeğerli gösterilenler üretm ekle sınırlıdır.
ö y le y s e m od em gösterge “d o ğ a lın ' yerin i alabildiği Idoğalın sim ü lakn olabıldiğil ölçüde bir değere sah ip olabil
mektedir. Bu bir “doğallık* sorunsalı, yani Rönesans'tan bu vıına burjuvazinin tüm gücüyle Ürettiği gerçeklik ve görü
nüm m etafiziği, yan i burjuva göstergesinin, klasik dönem e
•ut göstergenin aynasıdır. Göstergenin doğal b ir gönderene
»ıılıip olm ası düşüncesi üzerine oturtulm uş nostaljik yakla
şım, göstergelerin bir doğaya gönderm e yapm ayı bırakarak, ticari değer yasasının denetimi altına girdikleri üretim ala
nındaki biçim sel bozulm anın başı çektiği devri inlere karşın ı atıldığını bugün bile korumakladır. Bunlar ikinci basamak
■tmûlakrlardandır. Bu konuya yeniden döneceğiz
ö y le y s e sahte, asilin birlikte Rönesans'ta doğm uştur.
Hu olgu yla önü yeleğe benzeyen giysiden ya p a y protez ç a lıda. (alçı kaplaınal yalancı m erm er döşeli iç m ekönlardan.
barok t iy a t rai m ekanizm alara kadar her ye rd e karşılaşıl
maktadır. Zira bütün bu klasik dönem ku su rsu z bir tiyatro görünüm ü sunm akladır. Tiyotro, Rönesans'tan sonra tüm toplum sal ve m im ari yaşam a eRemcn olan b ir biçimdir.
Kopyalam a m etafiziği vc yeniden doğm aya başlam ış inşa-
nın son u g elm ey en y e n i iste k le rin e k a rşılık ve re b ilm e n in y o lu , şatafatlı y a la n cı m erm er d ek o rla r v e barok s a n a lla n g e ç m e k le d ir B u n la r d ü n y e v i b ir y a ş a m b içim i /mimari/, her lö r lü d oğa tözü n ü n içi b o ş a ltıla ra k tek bir lö z c in d ir g en m esi ü zerin e o tu rtu lm u ş istek lerd ir T ıp k ı so y. m evki y a d a kasttan k a yn a k la n a n fa rk lılık la rın ötesin e g e ç ile re k b u rju va d e ğ e rle r sistem i altın d a b irleştirilerek , tiya tra l b ir biçim verilen top lu m sa l gibi. A lçı (m erm er tozu ); y a p a y gö s te rg e le r b ü tü n ü n ü n olu ştu rd u ğu u tk u lu b ir d e m o k ra s i an la yışı, tiy a tro v e m od an ın en üst d ü zeyd e y ü c e ltilm e s i ve g ö stergelerin a y rıca lığ ın a son v eren y e n i s ın ıf için h e r şeyi y a p a b ilm e ola sılığı dernektir. İşitilm ed ik k o m b in ezo n la rla nkla geleb ilecek h er tü rlü o yu n , h er tü rlü s a h te k â rlığ a a çılan y o l d em ek tir. B u rju vazin in in san ey le m le rin e b a k ış a çısı, tire lim a la n ın a d a lm a d a n ö n c e d o ğ a y a ö y k ü n m e d e nilen şeyin için d e k a yb o lu p gil in iştir. K ilise v e s a ra y la rd a ki y a la n c ı m e rm e r d e k o r k e n d is in e v erileb ilecek h er tü rlü biçim i a la ra k ; k a d ife p erd eler, a ğ a ç korn işler, b e d e n le re özgü ten sel y u v a r la k h a tlar d a h il o lm a k ü zere h e r tü rlü m a lzem eyi tak lit etm iştir. Y a lan cı m erm er, m a lzem e ç e ş it
lerin d ek i a k ıl a lm a z k arışıklığa son vererek tek b ir y e n i töz olu ştu rm u ş, tü m d iğ er m a lzem elerin bir tü r g e n e l k a rşılığı o lm u ş d o la yısıyla da tüm tıy a lra l p re s tijle rin b a şa rısın d a rol o yn a m ıştır; çü n k ü kendisi d e tü m d iğ e r m a lzem eleri ya n sıta n (o n la ra a yn a g örevi ya p a n ), y e n id e n ca n la n d ıra n b ir töz olm u ştu r.
A n ca k sim ü la k rla r y a ln ızc a g ö s te rg e o yu n la rın d a n ibaret değild irler. O n la r a y n ı za m a n d a top lu m sa l iliş k ile ri ve top lu m sa l bir ik tid a rı da içerirler. A lç ıy la ü retim , g e lişm ek te olan b ilim ve tek n olojin in y ü c e ltilm e s i o la ra k d a a lgıla n a b ilir. A n c a k on u n ö ze llik le b arok stilin e gem en liği a ltın d a o ld u ğ u söylen eb ilir. B arok ise ilk k ez C ızvitlcrin d en ed ik leri, m od ern b ir ik tid a r a n la y ış ın a u ygu n b ir karşı- reform . politik v e zih in s e ) d ü n y a ü z e rin e o tu rtu lm u ş bir egem en lik girişim id ir.
C izvitlerin zih in se) d ü zeyd ek i ıtan tk â rlık la rıyia (perin - d e a c cu d a v e t) ş ey leri d oğal tö zle rin d e n a rın d ırıp y e rle rin e
•rnu tik bir töz koyarak yeni b ir dünya oluşturm a tutkusu
»•umnda yakın l)ir ilişki vardır. Bir örgütlenm e biçim ine Uymuk durum unda olan insan gibi, şeyler de ideal bir iş
levselliğe sahip kadavraya benzem ektedirler. Tüm teknolo
ji, tüm teknokrasi dah a o zam anlar ortaya çıkm ış gibidir, dünyanın ideal bir kopyasını, evrensel bir töz ve bir evren sel tözler kom binatu van keşfederek dışa vurm a cüreti. (Rc- loı nidan soııral parçalanm ış bir dünyayı (hom ojen) türdeş
■ " i doktnn aracılığıyla yeniden bir araya getirm ek. D ünya
yı (m isyonerler aracılığıyla Ycni-lspanya'dan Japonya'ya) tek bir evrensel görü ş altında birleştirm ek. Devleti m erkezi i» ı stratejiye uygun şekilde yönetecek yen i bir seçkinler Itntbu oluşturmak. Cizvitlcrin hedefi işte budur. Bunun Kinse etkili sim ülnkrlar yaratm ak gerekm ektedir. B u nlar
dan biri örgütlem e aygıtıdır. Bunun yan ı sıra gösteriş ve tiyatro (kardinaller ve işleri perde arkasından yönelcnlc- rlıı oluşturdukları büyük tiyatro oyunu), keza dünyada ilk kr-z, sistem li bir şekilde çocuğa ideal bir kişilik kazandır
mayı hedefleyen form asyon vc eğilim siır.ülakrturı vardır.
Yıılancı m erm er ve barok stilin m im ari anlam da her şeyi knplayabilrr.e yetisi, benzer türden bir aygıt olarak kabul
«dilebilir. Bütün bunlar kapitalin üretken akılcılığından önce ortaya çıkm ış olduklarından üretim yerin e kopyala
ma yöntem iyle benzer bir evrensel denetim vc egem enlik projesi üretilm iş oldu ğu nu , bu toplum sal şcm anınsa bir sistemin iç uyum u konusunda h ayali önem e sahip old u ğunu gösterm ektedir.
Eskiden Ardcnncs'de yaşayan yaşlı bir aşçı, pastacılık ve katlardan oluşan pasta üretiminin plastik açıdan bir b i
lime dönüşm esinden yola çıkarak, Tanrı'nın doğal bir aşa
mada bıraktığı dünyayı yeniden ele alm ak gibi kibirli bir g i
rişimde bulunmuştu. Amacı dünyanın organik doğallığına bir son verm ek, yen n e em salsiz vc çok biçimli betonarme adında bir malzeme geçirmekti. Bu am aca uygun bir şekil
de evin içine betondan mobilyalar, sandalyeler, çekmeceler, dikiş makineleri; dışına, yani bahçeye kem anlar da dahil olm ak üzere lo lo n d a n bir orkestra ve onlann yanm a gerçek
y a p r a k lın ola n betondan ağaçlar, kafa bölgesinde gerçek bir yaban dom u zu kafatasının yer aldığı betondan bir yaban dom uzu ve gerçek koyun yü n ü yle kap lı betondan k o yu n la r yapm ıştı. Son u ç ola ra k C a m illc R enault, o czgü ıl tözü, o şeylerin birbirlerinden yaln ızca “gerçek çi" a van slarla (ya ban dom uzunun kafatası, a ğ a ç ya p rak ları! ayrılm asın ı sa ğ layan hr.muru bu lm u ştu . A n cak bütün bunlar ziyaretçilere verilen tanrısal b ir ödü n dü . Zira bu 80 yaşın cakı hoş tanrı yarattığı şeyleri ziyaretçilerin e d u d a k la rın d a o dayan ılm az sevim lili <tcki gü lü m sem eyle gezd irm ek ted ir. A n a c ı tannsnl yaratım la tartışm aya girm ek değildir. O yalnızrn yaratılm ış şeyleri daha an lam lı kılm aya ça lışm ıştır o kadar. Bunun şeytanı bir isyan, p arodiyi andıran b ir irad e y a d a retro özellikler taşım aya çalışan " n a ı f b ir sanatla ilişkisi yoktu r.
Bu A rd cn n csli aşçı, yaln ızca, zih in sel ola ra k birleştirilen bir tözü (çünkü beton zih in se! bir töz olu p, oIa>ları, kavram konusunda old u ğu gibi istediğin iz gib i d ü z e n im le v e k u r
gu lam a olanağı sağlam aktadır! egem en liği a lm a alm ıştır.
O n u n projesi İm i uK son atın ya lan cı m erm er ustalunndan ço k değişik o lm ak la birlikte gü n ü m ü zd e karşılaştığım ız top lu konu t türü ken tsel yerleşim b irim lerin in görü n tü lerin d en çok da farklı değildir. B uralarda kopyalam anın yaln ızca töz v e biçim le ilişkisi vardır, h en ü z ilişk iler ve y a p ıla rd a n bihaberdir. B u n u n la birlikte d a h a o a şa m a d a bile, iktidarın son su za dek sü rü p gitm esin i sağlayacak , y o k edilm esi o la n ak sız bir kopyayı, p a sifleştirilm iş toplu m u n , ölü m sü z bir sentetik töze sa h ip kalıbım çık artarak denetlem eyi a m a ç lam aktadır. İn san ın yarattığı en b ü yü k m u cizelerden biri de y o k olıtıak b ilm eyen şu plastik d en ilen m adde d eğil m i
d ir? Plastik d en ilen şey. d ü n yadaki tü m tözlen n ç ü rü m e ve ölü m yolu yla birlnrlcrinc d ö n ü şm esin i durdu rm u ştu r. P las
tik ya k ıl d ğ ı zam an bile tam am en o rtad an kaldırılam ayan sım d ısı bi- tözd ü r Plastik, evrennel b ir ocım yutık (u tk u su nu n yoğunlaştığı in an ılm a z bir s ım ıılo k rd ır B u ıu ıı tek n o
lojik "gelişm e* y a d a rasyonel h ed efleri o la n b iim le h içb ir ilişkisi yoktur. Bu b ir zih in sel v e politik egem enlik projesi, geliştirilm esi olan a k sız zihinsel bir töz fantazm ıdır. T ıp k ı şu
yansımaları eğim li bir ayna üzerinde buluşan yalancı m er
merden yapılmış barok melek heykelleri gibi.
OTOMAT VE ROBOT
llu iki yapay varlığı birbirinden ayıran şey iki ayrı düşünce evrenidir Birisi insanın tiyatral görünüm lü, neknııik ve duvar saatinin içyapısını andıran bir dü zen e sahip kop yasıdır. Burada teknik bütünüyle bir simülaıer etkisi ve
a n a lojiytratm nyı hedeflem ektedir. D iğeriyse teknik ilkeler tuıaf:nd-:t:ı belirlenm iştir, bu düzeyde Önemli o an m akine
dir. Oysr m akineyle birlikte karşım ıza bir eşdeğerlik so tunu çıkm akladır. Otoııınl bir tiyatro oyuncu u m u (yapay bir varlık) an d ın r ve eğlendirirken, Devrim öncesinin to p lumsal v î tiyatral yaşam ına katılm aktadır. Re bot sn adın dnıı anlaşılacağı gibi çnlışınnktudır. B urada tiyatro sona erm iş, devreye insana özgü bir m ekanik an lay şı girm iştir Otom*»» insanın bir ben zeri ve onun m uhatabıdır (onunla satranç oynar!). M akine ınsnııa eşdeğer bir varlıktır ve te kıllcştinknış işlem sel bir süreçte on u kendisine eşdeğerli bir varlık haline getirm ektedir Birinci basattı ık sim ülakr ile ikinci basam ak sim ülakr arasındaki fark işle budur.
öyleyse ■'görsel* benzerlik bizi yanıltmamak. Otomat doğayı, insan ruhunun bir gizem i olup olmadığını, varlık ve görünümler m uam m asını bir tür sorgulamadır. Altında ııe var. içinde ne var, gerisinde ne var türüı.den sorular soran Ttnrı gibi. Eğer kopya varsa bu türden sorular so rııbilirsiniz. Doğal tiyatronun kahram anı olarak yaratılm ış insan üzerine kurulan m etafizik D evrim le birlikte ortadan kaybolmadan önce, otom at sayesinde somutlaştırılabil- iniştir Otomatın yaşayan insandan başka ulaşmak iste- eliği (insandan daha da doğal bir insan görünümüne s a hip olmayı am açlam anın dışıııdul bir hedet yoktur, insan hareketlerindeki yum uşaklıktan, organlarının ve zekâsının işlevlerine kadar (h atla bu kusursuzluğun, y a n ideni ölçü İrre uygun bir doğallık kazandırılm ış, ruhtan yoksun bir vücudun neden olduğu bir huzursuzluğu yaşı inak) kusur
s u z b:r in s a n ik izi olm a yı am a çla r, ü u k u tsa l o la n a k a rşı d ü z e n le n m iş b ir »a id in d ir . B u fark tıp k ı şu s a h n ed ek i Jllüz- y o n is tin , ro lle ri te rsin e ç e v irm iş o la n , o k u s u rs u z o to m a tın tu tu k o lm a s ı g erek en h a re k e tle rim ta k lit e d e re k g e r ç e k le k op ya n ın b ir b ir in e k a rış lın lm a s ın ı e n g e lle m e y e ç a lış m a s ı g ib i h er zn ın n n k o ru n m u ştu r. K o p ya h er za m a n için ş e y ta n i1 b ir y a n a n la rım sa h ip o lm u ş k e n , o to m a tın o lu m lu b ir m e k a n iz m a o la ra k a lg ıla n m a s ın ın n e d e n i h a k k ın d a s o r u la n s o ru la rın g ü n ü m ü z e
k a d a r
s ü rü p g e lm işo lm a m d ır.
O y s a ro b o t k o n u ş u n d u b u tü rd e n so ru lu rla k a r ş ıla ş ılm a m a k ta d ır. R o b o tu n g ö r ü n ü m le r d e n ç o k m e k a n ik e t k in lik le iliş k is i v a r d ır . O n u n h e d e fi in s a n a b e n z e m e k ve
1 Kopya y.ı d a yeniden-üretimde (rcp>u</u<Yjon| inşam her zam an için huzursuz ve rahatsız edici bir tuhaflık vardır ö rn e ğ in bir fotoğraf karşısında duyulan huzursuzluk ve onu bir sih irb a z
lığa indirgem ek gibi. Uu tür bir huzursuzluk, genelde hem en her zaman yeniden-üretim aygıtlarından uluşan teknik aygıtlar karşısında duyulmaktadır Benjamin bu tür bir h u zu rsu zlu ğu, aynadan yansıyan imRe karşısında duyulan huzursuzluğa benzetmektedir. Ayna olayında bile sihirbazlıktan söz e d ile b i
lir. Oysa aynadan yansıyan bu görüntüyü bulunduğu yerd en söküp alarak istenildiği gibi taşınabilir, sioklaııab-.lır, yeniden üretilebilir lıa le getirdiğinizde sihirbazlığın boyutlarının da o ö l - çüde arttığa görülm ektedir |bkz. /Vug)ı ö ğ re n o . Bu film de ş e y tan öğrencinin görüntüsünü ayna üzerinden söküp alınakin ve bu görüntüyle Ölünceye kadar onun peşini bırakm am aktadır).
Narsıstin su da yansıyan im gesi tarafından baştan çık a rtılm a sından. insun Üzerinde kendi ikizinin oluşturduğu saplantıya, batin günüm üzde insanın kendi imgesi gibi (McLuhtuı'a «ö r e tekniğin ü retiıgi ııarsis oerapl salgıladığı vc l»u im geyi yine k e n disine bozuk, kayık bir şekilde bile olsa gönderdiği şu m u a z zam teknik donanım ın, ölüm cül denilebilecek tersine ç e v rili
şine kadar K»dcn her türlü yeniden-üretim b ir tür uğursuzluk içerm ektedir Yeniden-üretim özünde şeytanı b ir şeydir, çü n k ü tem el şeyleri yerinden oynatm aktadır. Bu dü şü nce bizim içm de gcçerlidir. Bizim burada bir kod işlem i gibi betim lediğim iz sim ûlasyon. bugüne kadar olduğu gibi bundan sonra d o. tıp k ı sim ûLıkr nesnenin (ilkel heykelcik, im ge ya da fotoğraf! b irin cil am acının b ir kara büyü işlem i olm ası gibi, devasa b ir gü dü m le- me girişim i, bir denetim ve öiû m evreni haline gelm iştir.
•nunln karşılaştırılm ak değildir. Otom atı gizemli ve çekici kılan o belli belirsiz m etafizik fark ortadan kaybolmuştur, ı ıiııktl robot onu kendi çıkarm a yutup yok etm iştir Varlık w görüntü. üretim ve emeği kapsayan tek bir töz içinde
• rtyip birbirlerine karışm ışlardır. Binnci basam ak simü- lukr farkı aa'.a ortadan kaldırm am akta, sim ûlakr ve gerçek m.ısında her zaman belirgin bir sürtüşm e olm asını öngör inektedir (bu kurnazca oyunla özellikle yanılsam a üzerine kurulmuş resimde karşılaşılm aktadır, ancak daha gen el
de sanatın bu temel fark üstüne oturtulduğu söylenebilir).
İkinci basamak sim û lakr ise ya görünüm leri em erek ya da Ktrçeği yok ederek -h an gisi işinize geliyorsn- sorunu b a site indirgemektedir. A ncak her durum da ortaya imgeden, yankıdan, aynadan, görünüm den yoksun b ir gerçeklik ç ı
tı artmaktadır. Emek, m akine ve sınai üretim sistem i toplu I «İd e tiyatral illüzyon ilkesine radikal bir şekilde karşı ç ı
kan bu türden şeylerdir. Al tık T a n rıy la ınsnıı arasında bir l*rnzcrlik y a da benzem ezlikten değil, işlem sel ilkeye özgü l>lr mantıktan söz edilebilir.
Bu noktadan itibaren robotlar vc m akineler yaygın laşabilirler. hatla bu yaygınlaşm a on lar için yasal bir a n lama sahiptir. Yüce ve istisnai m ekanizm alara sahip olan otomatlar asla böyle b ir şey yapm am ışlardır. İnsanlar bile çoğalmaya ancak, sanayi dcvrim iylc birlikte, bir makine statüsüne sahip oldu ktan sonra başlam ışlardır. Her türlü l*n zcrlik ve ikizlik sürecinden kurtulan insanlar, minya tûrlcştinlm iş eşdeğerlisine dönüştükleri, üretim sistem i
nin kendisi gibi çoğalm aya başlam ışlardır Otom atla b ir
likte büyücü yam ağı m itini besleyen sim ülakrm intikam alma olayı da sona erm iştir. Buna karşın intikam alm a bir İkinci basamak sim ülnkr yasasına dönüşm üştür; çünkü artık robotun, m akinenin vc ölü cır.cgin canlı em ek üzerin
deki egemenlik dönem ine girilmiştir. Bu egem enlik üretim ve yeniden-ürelim dü zeni için zorunludur. Çünkü bu ter
sine döndürm e sayesinde kopyalam a sürecinden çıkılarak (yeniden) üretim sürecine girilmektedir. Bu sayede doğal yasalar ve biçim oyu n ları düzeninden çıkılarak, ticari d e ğer yasası ve güç hesapları düzenine geçilmektedir.
SINAİ SİMÜLAKR
Sanayi d cvrim iyle birlikte o rtalığı y e m bir gösterge v e n e s n eler k u şa ğ ı sa rıp sarm alam ıştır. B u n la r kast g e len eğ in i tanım ayan, statü k ısıtlam aların dan asla haberleri o la m a yacak göstergelerd ir. Bu yü zd en de taklit e d ilm eleri s ö z ko
n u su d eğ ild ir; çü n k ü d oğru dan d oğru ya v e an ın d a d e v a s a boyutlarda üretilm işlerdir. A rtık göstergelerin istisnai Özellik ve de ö zgü n lü k leri d iye bir şey olm ayacak tır; çü n k ü k e n d i
lerini ü reten tek n ik sayesin de, sın a i b ir sim ûlnkr olm a yı b aşard ık ları ö lçü d e b ir an lam a sah ip olabileceklerdir.
Bir b a şk a d eyişle seri özelliği taşım aları gere k m e k te , yan i b irb irlerin in ayn ısı olabilen son su z kez ç o ğ a ltılm ış iki n esn eye b en zem elid irler. O nların arasın d ak i ilişki a s ılla kopyası n rasın d ak in c benzeyen, a n a lo ji, y a n sım a tü r ü n den b ir iliş k i değil, eşd eğerlik , a yn ılık ü zerine o tu rtu lm u ş bir ilişki b içim id ir. Seri olayın d a n esn eler b irb irlerin in s o n su z sa y ıd a k i sim ü lakrln rm a b en zem ek ted irler N e s n e le rle b irlik te d o ğ a l o la ra k on ları üreten inşfttllur d a b irb irlerin in sim ü la k n n a d ön ü şm ek ted irler. G en el b ir eşd e ğ e rlik le r y a sası a n cak ö zg ü n referan sın sön ü p gitm esi, y a n i ü re tile b il
m e ola s ılığ ıy la m ü m kü n olabilm ektedir.
Bu d u ru m d a ü retim çözü m lem esi, doğal olarak, ö zg ü n b ir süreç, h a tta tüm d iğer sü reçlerin k ök en in d e y e r a la n bir sû rece d ö n ü şm ek ted ir. Ne va r ki bu sü reç h er türlü ö zg ü n varlığı y u ta n , birbirlerinin tıpatıp b en zeri seri varlık lar ü r e ten b ir sü recin başlangıcına benzem ektedir. B uraya k a d a r ü retim v e e m e k birer potansiyel, hir gü ç, tarihsel b ir sü reç, üretici etk in lik ler, yan i m odern liğe özgü cr.crji-ckon om i ağırlıklı b ir mit şek lin d e algılanm ıştır. O ysa soru lm ası g e reken soru: g ö s te rg e le r dü zen i g ö z ön ü n d e b u lu n d u ru ld u ğunda ü retim in devreye özel bir evre şeklin de girip g ir m e diğidir. D oğa! olarak üretim , sim ü lak rlar silsilesi içinde y e r ulan b ir a ra bölü m den , ya n i teknik sayesin d e potan siyel olarak so n s u z sayıda birbirinin ayn ısı saydım varlık s e r ile rin den olu şan In esne/göstcrgeîer) b ir evre değilse?
Teknik, sınai ve ek on om ik sü rece özgü o m ü th iş enerjiler, h iç ku şku su z 'd o ğ a l* d ü zen e karşı bir m e y d a n
»kum a anlamı taşım akla birlikte, sonuçta asıl sorunun 'ikinci basam ak" bir sim ü lak r (ve dünyaya egemen olma konusundaysa düşsel açıd an oldukça yoksul bir çözüm
«■-ivilebilecek, şu sonu gelm eyecek yeniden-üretim süreci
ni yaşama geçirebilm ek) olduğu gerçeğini göstermeleridir, kopya, ikiz, ayna, tiyatro, maske ve görünüm oyunları
•I Anemine oranla seriler halinde gerçekleştirilen ve tekni- ğe dayalı yeniden-üretim dönem i gerçekte bir öncekinden
■lalla büyük bir alanı kapsam am aktadır (oysa bir sonraki
•mıülasyon modelleri, yan i üçüncü basam ak sim ülakıiar dönemi çok daha b ü yü k boyutlara sahiptir).
Walter Benjamin TfeJcnifc Yeniden Ûretilebilirlik Çağın- ı/n Sanat Yapıtı başlıklı çalışmasında bu yeniden-üretim ilkesinin temel içerm elerini ortaya koyan ilk kışı olmuştur.
Veııidcn-üretimin üretim sürecini emip yuttuğunu, ercklc- ı ini değiştirdiğini, liretim ve ürünün statüsünde değişikliğe yol açtığını gösterm iştir. Bu olguyu sanat, sinema ve fo toğraf alanlarında ortaya koymuştur; çünkü bunlar “kla
sik* üretkenlik geleneğiyle ilişkisi olm ayan ve XX yüzyılda yeniden ûretilebilirlik ad ı altında aniden ortaya çıkan yeni alanlardır. Ancak bugün tüm maddi üretimin bu evrene ait olduğunu biliyoruz. Bugün kapitale özgü bütüncül sürecin gelip düğümlendiği nokta -m oda, m edya, reklam, haber ve iletişim ağları- yeniden-üretim ya da M an tin pek de önem semeden yan ödem eler |bu sayede tarihin ironi düzeyini ölçebilmek mümkün olm aktadır) dediği düzey, yanı sımû- lakrlar ve koda ait evrendir, ö n c e Benjamin (daha sonra da MeLuhan) tekniği (Mnrksizmin içinde sıkışıp kalmış
■ •Iduğu) “ üretken bir g ü ç " olarak değil, bir araç, bir biçim ve yeni bir anlam kuşağının ilkesi olarak görmüşlerdir.
Hır şeyin yalnızca yen iden üretilebilir olması, yanı bir şe
vin tıpkısının yapılabilm esi bile b ir devrimdir. Bu konuda ııvnı kitaptan iki adet gören Siyahların şaşkınlıktan küçük dillerini yutm alarını düşünm ek ycterlidir. Tekniğe borçlu olunan bu iki ürünün, zorunlu toplumsal em ek adı altın
da. eşdeğedi ürünler olarak algılanması, uzun vadede aynı nesnenin seriler halinde tekrarlanarak üretilmesi (bu aynı /amanda bireylerin de bir em ek gücü nesnesi olarak yeni-
den üretilm esi dem ektir) k a d a r önem i: bir şey değildir. Bir araç olarak teknik, yaln ızca üretilen “ m esaj“m (kullanım değeri) değil, aynı zamandın M «rx'ın üretim e özgü devrim ci bir mesaj niteliği kazandırm ak istediği em ek gücünün de Önüne geçm iştir. B enjam in ve McLuhnn M arx‘ın görem e
diğini. yan i gerçek m esajın, gı-rçck ültim atom un yem den- üretim in içinden g e ld iğ in igörm ûşlcrdir. Crelım in bir anlam ı olm adığını ve toplum sal crekliğinın seri liretim in içinde yi
tip gittiğini anlam ışlardır. T arih sim ülakrlara yenilm iştir.
Zaten bu serisel yen id en -ü retim aşam ası fsınai m e
kanizm a, zincirlem e im alat, gen işletilm iş yenidcn-ü rctım vs. aşam ası) kısa sü rm ü ştü r, ö lü em ek canlı em eğe üstün gelm eğe başladığı, yan i ilkel birikim süreci sona erdiği a n dan itibaren seri üretim d ü zen i yerini m odeller aracılığıyla üretim e bırakm ıştır. Bu n ok tad a köken ve ereklik süre
ci tersine dönm üştür, zira m ekanik b ir şekilde üretilm ek yerine, daha tasarlam a a şam asınd an başlayarak yeniden ü retilebilirlikleri ön plana çık arılan , yan i m odel olarak ad
landırılan doğurgan bir çekirdekten yayılöü tüm biçim ler değişm ektedir. Hu noktada artık üçüncü basııııııık sim ü- lakrlar evrenine geçm iş old u ğu m u z söylenebilir. B urada ne birinci basam ak sim ü lak rlar dü zenindeki asılın kopya edilm esinden ne dc ikinci b asam ak sim ülakrlar düzeninde oldu ğu gibi salt serilerden süz edilem ez. B urada m odellere dayalı, farklı ton lam alar ü stü n e oturtulan lıer türlü biçim - i le karşılaşabilirsiniz. A n la m lı olabilm enin yolu bir m odele aidiyetten geçm ektedir. A rtık hiçbir şey ereğine uygun bir şekilde değil, modele, yan i b ir Ivır geçm işte kalm ış ereğine ve yalnızca “referans olarak kullandığı g ö s le re n 'lc benzer
liğine uygun b ir şekilde iş görm ektedir. Terim in m odern anlam ında artık sim ülasyon evrenindeyiz. Saıuıyilcşm cyse bunun ilk halidir. Sonuçta nsnl olan, seri halinde yeniden üretilebilirlik değil, nyarlanabilirliktir. Niceliksel eşdeger- likler değil, a yn m layıcı karşıtlıklardır. E şdeğeriiklcr ilkesi değil terim lere y er değiştirtm edir. Asal olan ticari değer yasası değil yap ısal değer yasasıd ır. Kodun sırlarını teknik ya da ekonom ide aram ak yerin e, tam tersi yapılarak sınai üretim in varolu ş koşu llan k o d ve sim ülakrların ortaya çı-
kış süreci içinde aranm alıdır. Her düzen ya da basam ak im sonraki düzen ya da basam ağa boyun eğm ektedir Bire im kopya düzeni, nasıl seri üretim düzenine boyun cgdiy-
»<• (sanatın nasıl bütünüyle ‘ m akineleştiğim e bakm akta ynıar var), üretim düzeni de a y n ı şekilde işlem sel sim ülas- yoıı düzenine boyun eğm e sürecine girm iştir.
W. Bcnjom in ve M cLuhan’m çözüm lem eleri bu uçsuz im .nksız ycnlden-ûretim ve simülasyon düzenini kapsa
maktadır. Bu evrende gönderen ler üzerine kurulu nıan- nk ortadan kaybolm akta ve üretim korkutucu boyutlara oluşan bir hıza ulaşm aktadır. Zaten bu yüzden Vcblen ve ı .- 'blot'nun çözüm lem elerinde bu olgu hayati bir önem e
«ııhıp olmaktadır. Bu kişiler örneğin moda göstergelerini liri imlemekte, klasik yapıyı referans olarak alm aktadırlar.
< kılar İçin göstergeler ayrım layıcı Özellikler taşıyan bir m al
zeme olmanın yanı sıra prestij, statü, toplum sal farklılığa .Iııvnlı erekleri olan vc bu doğru ltu da kullanılan şeylerdir.
M.ırx'ın kâr ve mal olarak nitelendirdiği şeylere dayanarak çağdaş bir strateji geliştirm işlerdir. Çünkü ö günlerde llftla gösterge y a da em ek gücünün kullanım değerinden, kısııea ekonomiden söz edebilm ek m üm kündü; çünkü o zam anlar lınn göstergenin, hem de üretim in bir Mantığı vardı.
M>0 METAFİZİĞİ
Matematiksel bir düşünce yapısına sahip olan Lcibniz, sıfır vc birden oluşan ikili »istemin n gizemli zarafetinde yaratım imgesinin bizzat kendisini görüyordu. Yüce Varlı
ğın birliğinin boşluk içinde ikili bir işleve sahip olmasının tüm varlıkların ortaya çıkması için yeterli olacağını düşü
nüyordu.
McLulıan
İnsan tarafından oluşturulan büyük sim ülakrlar bir doğa yasaları evreninden, b ir g ü ç vc güç çekişm eleri evrenine, ' nidan da günüm üzdeki ya p ıla r ve ikili karşıtlıklar evreni
ne geçm işlerdir. Varlık vc görü n ü m ler üzerine kurulu bir metafizikten, önce enerji vc determ in asyon a dayalı b ir me-
tafıziğc, gü n ü m ü zd eyse b elirlen em ezlik (ınd^lerm inism ef ve kod Çizerine otu rtu lm u ş bir m etafiziğe geçilm iştir. Si
bernetik denetim , m odeller a racılısıyla üretim , ayrım lam a ü zerine oturtulm uş ayarlam alar, fecd-back, soru/yanıt vs.; Yeni işlem sel görüntü budur; sınai sim ü lakrlar ise yaln ızca işlem cidirler. D ıjitallık. bu evren e özgü m etafizik ilkenin (L eib n iz’in T an n 'a ı) ad ıd ır. D N A ise peygam berinin adıdır. G erçekten de 's im ü la k rlo ra ı ortaya çık ış ve oluşum sü recin in " en kusursuz g ö rü n ü m ü yle gen etik kodlanm a- dn karşılaşıyoruz. G eliştirildikçe yok edilen gön d eren ler ve ereklerin yan ı sıra b en zerlik ler ve belirlem elerden sonra karşım ıza tam am en ta k tik b ir “değere* sahip dijital v e program lanabilen bir g ö sterg e çıkm akladır. Biz bu k o m u ta ve denetim am açlı m ik rom olck û lcr koda ait yapısal özellikler taşıyan göstergeyle, d iğer işaretlerle (haber/test zerrecikleri! kesiştiği n oktada karşılaşm aktayız.
Bu düzeyde gftsleıgelcr. göstergelerin rasyonel hedefi, göstergelere özgü gerçek ve d ü şsellik, baskı a lım a alın m a
ları, saptırılm aları, su n dukları illüzyon, aktaram adıkları an lam lar ya da paralel anlam ları gibi sorular ortadan k alk m aktadır. Birinci basam ak sim ü lakrlar düzeninde k arm a
şık ve sayısız yanılsam aya y o l açan göstergelerin m akineler tarafından brüt. m at. sınai, yin elenebilen, yan kılan m a
ya n , işlem sel ve etkili göstergelere dönüştürüldüklerini görm ü şlü k. O kunam ayan, yoru m d an yoksun bırakılmış, program lanm ış ana kalıplar g ib i “biyolojik" beden içinde -tü m kom utlarla tüm yan ıtların tahrik edildikleri kara ku tu la r- ışık yıllarıyla ölçülebilecek uzaklığa göm ülm üş kod işaretleri çok dalın radikal bir m utasyoıın y o l açmışlardır.
Yem den canlandırm a Çizerine ku ru lm u ş tiyatro, göstergele
re ait alanlar, göstergeler çatışm ası, göstergelerin sessizliği dönem i sona ermiştir. Bugün artık yalnızca kodun kara kutusuyla bizi ışın bom bardım anına tutan işaret yayıcı molekül, sinyal bom bardım anına tutan soru-yanıilar ve hücrelerim ize kaydedilm iş kişisel program ım ız tarafından aralıksız bir şekilde testlere tab ı tutulm aktayız Bunlar h a
pishane hücreleridir. Bunlar elektronik hücrelerdir. Bunlar parti hücreleridir. Bunlar m ikrobiyolojik hücrelerdir Hiç-
«am an peşi bırakılm ayan şey, organik sentezi kod veri- I r ı ı n e göre yapılacak olan, bölünem ez en küçük elem andır Anı ak bizzat kodun kendisi, on binlerce kesişme nokta
lın ın ürettikleri tüm sorular ve tüm yanıtlar arasından
•eçıın yapm akla ikim için?) yüküm lü, üretici bir genetik t ,Çeteden başka bir şey değildir. Bu (enform atik ve sinyale- tik ıçtepiler şeklindeki! "so ru la rım bir ereği yoktur; çünkü bu soruların yanıtı genetik olarak asla değişm eyecek ya dn Iirili belirsiz ve rastlantısal şekilde oluşacak farklılıkların y İ uçacağı değişiklikler şeklinde olacaktır. Bu uzam daha çizgisel yo dn tek boyutludur; çünkü yalnızlıktan çıldırm ış ı>ır mahkumun tiklerine benzer bir şekilde aynı sinyalleri hiç durmadan üreten h ücresel bir uzam dır. Genetik kod ıy e böyle bir şeydir, bir başka deyişle bizim okum a hüc
relerine lıenzediğm ıiz durdurulm uş, hareket edem eyen bir I uk gibidir. G östergenin sah i|> olduğu tüm çekicilik, hatta imlam bile önceden belirlenm iştir, yani h er şey yazılım ve kod çözüm ü sayesinde gcrçekleştirilm ektedir.
Bize özgü üçüncü basam ak sim ülftkr düzeni işle b u dar. Tüm varlıkların va r o lu ş süreci içinde y er alan "sıfır ve birden oluşan ikili Ibinoirc?) sistem e özgü gizem li zarafet İşte budur". Anlam ın o rtad an kaybolm asına yol açan gös
terge işte bu DNA ve işlem sel sım ûlasyon aşam asındadır.
Bütün bunlar Scbcok tarafından *G enetiquc et S4mioÜquc* (Ucrsus) isimli m etinde kusursuz bir şekilde Özetlenmiştir:
Bugüne kadar yapılan p «k çok gözlem insanın ıç organik yapısının dünyada ortaya çıkan ilk yaşam biçimlerinin doğrudan dcvumı olduğu varsayımım doğrulamaktadır.
F.n şaşırtıcı olgu UNA molekülünün kesintisiz bir şekilde sürüp gelmesidir. Yeryüzünde bilinen tüm orgnnizmala- nn genetik malzemesi büyük ölçütle DNA ve RNA denilen nüklclk asitlerden oluşmaktadır. Bu asitlerin yapısında bir kuşaktan diğerine yenlden-ûretim aracılığıyla geçen ve yanı sıra kendi kendini yemden üretebilme ve taklit edebil
me yeteneğine sahip bilgi bulunmaktadır. Kısaca genetik kod evrenseldir. Bu kodun çözülmesi muazzam bir keşif olmuştur, çünkü "büyük polımcrlere özgü iki büyük dilye-
tisinin. ya n i nûkleik asit ve proteine özgü dilvetllerin n çok sıkı U r karşılıklı bağıntı ilişkisi içinde oldu ğu n u ’ (~ n ck , 1966 C lark/N ereker, 1968) gösterm iştir Sovyet m a te m * Ukçı Liyapunov 1963 yılm d a tüm canlı »istem lerin daha önceden kesin bir şekilde belirlenm iş kanallar aracılğıyla . bûyûl m iktarda bilgi içeren ve d ah a sonra devreye g ire cek büyük m iktardaki enerji ve m alzem eyi d en cller.rk lc yû kü n lü , küçük bir m iktar enerji ya da m alzem e naklet
tikleri ı i gösterm iştir. Bu bakış açısı doğrultusunda ister biyolo.ık isterse kültürel olsun Istoklam a. Icrd-back. me- sajlarm yönlendirilm esi ve diğerleri) pek çok olayı luber/
bilginin işlenm esi şeklinde algılayabiliriz. Son çözüm lem e
de haber/btlgı genellikle ya bir haber/bilginin tekrıslan- ması ya da bir başka türlü hobcr/bılgı, yanı yeryüzûndcki yaşam ı özgü ancak bir biçim y a da töze bağımlı olmay an evrensel bir Özellik olarak belirm ektedir.
Beş yıl önce dikkatleri genetik w dilbilgisi m a stıd a k i yakınlığa çekm iştim ; zira her ikisi d e birer özerk disiplin olmakla birlikte çok daha geniş bir ulam izoosem iytfiğin de dalıi! olduğu) kapsayan iletişim bilimi içinde birbirleri- ne partici bir şekilde ilerlemektedir. Genetik term inoojisi dilbilim ve iletişim kuramından ödünç alınm ış te m r in le doludur. Jakobson 1968 yılında gerek temel bcnzerluler, gerekse genetik ve sözel kodların yapısal ve işleyiş farklı
lıkların n altını çizmiştir... Günüm üzde genetik kod tüm scmıyolik ağların, öyleyse hayvanlar ve insanların k u laıl- dıklaı-ı lüm işaret sistemlerinin bir prototip: gibi düşünüle
bilir. Bu bakış açısı doğrultusunda qua>ı(a sislenilen alan ve Tunktel lıaber/bılgınin şaşmaz araçları olan moleküllerle zooscmıyotik ve dil de dahil olm ak üzere tüm kültürel sis
temleriz, tekil bir evrensel gelişim çerçevesi içinde giderek karmaşıklaşan enerji düzeylerine sahip, kesintisiz b:r i ş a malar zn clrl oluşturduklnn söylenebilir, öyleyse tekil bir sibernetik bakış açısından yola çıkarak gerek dil gerekse yaşayan canlı sistemler betimlenebilir. Şimdilik bu yararlı bir ar.alejı ya da bir öngörüden başka bir şey değildir... g e netik. hayvanlar arası iletişim ve dilbilim arasında gerçek leştırllecrk bir karşılıklı yakınlaştırm a girişimi, srmiyozfcin dinamiğini derinlemesine kavramamıza yol açabilir. B ty l»
bir bilgi »onuç itibarıyla bir tür yaşam tanımı olabilir.
SlmCIaJc/Ia'Düzeni* 103
(ııın ccl strateji m odeli işte böyle ortaya çıkm ıştır. Bu m o del lıem cn her yerd e bir zam anlar bü yü k bir ideolojik mo-
• trl olan ekonom i politiğ.n yerini alınıştır.
•Jacqucs M o n o d ü n R astlanıl ve Zorunluluk başlıklı
!• mıhında buna kesin t i r tavırla “ bilim " denilecektir Ar
lık diyalektik gelişm e sona erm iştir. Bundan böyle ya şa mı yönlendiren şey genetik kotla özgü kesintiye uğrayan
>- lırsızlik. yani (teleonem ik) ereklilik ilkesidir. Bir başka
•trvişle a n ık ereklilik ya da belirleyicilikten söz edilem ez.
(,'Onkû ereklilik d ah a o r a y a çıkm adan ön ce genetik kodun iı}lne yerleştirilm ektedir, ö y le y s e değişen bir şey yoktur.
Amaçlar düzeni yerin i, m olekül oyunlarının rastlantısal
> m nütasyonuna indirgenm iş biçim ine bırakırken, gösteri- I'•nlrr düzeni d e yerini, akla gelebilecek en küçük (kılcal
•tenilebilecek) gösterilen oyunlarının rastlantısal koınütas- v m m a indirgenm iş biçimine bırakm aktadır. Tüm aşkın ereklilik biçim leri bir kum anda m erkezine benzetilm iştir, ı > w ı hâla bir doğaya, doğal bir “biyolojik* yazılım a, yani nalında ta başından bcr. olduğu gibi d ü şsel (tu tık köken vc ı ö d eri değili, koda özgü m etafizik bir m abet olarak doğaya başvurulm aktadır. Kod ın "nesnel* b ir tem ele ihtiyacı var
illi Bu konuda m olckCl vc genetikten daha gü zel örnek- Irı olam az. Jacqu es Monod bu m olekû ler nşkınlığın aşırı
« iddi teologuyken, Edgar Morin d c (D NA w A D oN ay’in l)J lı< ndinden geçm iş bir taraftandır. A n cak her ikisindeki ortak payda iktidar denilen gerçekliğin eşdeğerlisi olarak gördükleri kod fantazm ını m oleküle dayalı idealizm le b ir
birine karıştırm alarıdır.
Dünyayı tek b ir ilkenin (K arşı-R eform cu Cizvitlcrdc lürdcş bir töz, LeibnizVn tan n sal güç atfedilm iş ikili sis
teminin öncülük yaptığı biyoloji bilim inin (aynı zam anda dilbilimini teknokratlanndaysa genetik kodun} egem enliği
•ılıma alm ak gibi çılgınca bir illüzyon yen id en karşım ıza çıkm aktadır. Zira burada am açlanan program ın genetik-
A. D vc S harflerinin bü/ûk yazılması, Kransızcada DNA kısalt
masının ADN şeklinde yur.lmasındandır |— cüitt'û n <ıoru.]
Ic defti! toplum sal ve tarihsel bir program la ilişkisi vardır.
B iyokim yaya ait verilere yer d egıştırtcıek gerçekleştirilm e
y e çalışılan şey bir tü r genetik kod. P .P .B .S ln (Plan n in g P rogram m ın g B u d getin g System ) m akrom olekü ler h esap
lam ası ü zerin e otu rtu larak yön len dirilecek ve tam am en iş
lem sel devrelerden oluşacak b ir toplum sal düzen fikridir.
M on od’un dedifti gibi tekno-sil>ernctik bu sayede “d oğal bir Ic ls c fe 'y e sahip olm aktadır. Bilim in ortaya çıktıftı ilk gü n lerden bu yan a biyoloji ve biyokim ya, insanları her zurnan büyülem iştir. Bu büyülenmeyin örn eğin S pcn ccr’oi (biyo- sosyolojızm ) organizm acılıftın 2. ve 3. basam aklarında kar
şılaşılırken, (Jneob'un, L e Hasard et la M c c s s itâ 'de (C an lı
nın M a n tığı) sın ıflan d ırd ığı) ya p ıla r dü zeyinde 4. basam ağa ait gü n ü m ü z biyokim yasında karşılaşılm aktadır.
K odlanm ış benzerlikler ve benzem ezlikler sibernetik hale getirilm iş toplum sal drftış tokuş yan sım alarıdır Buna bir de. M orin'in dah a sonın gelip m oleküler Eros'a d ön ü ş
türeceği, hücreler arası iletişimi yen iden kurm aya yarayan '‘ «trAASpesifik kom plekoi* eklediğinizde ış tuıııuıııdır.
Prıılik ve tarihsel açıdan, bu. bir am aç olarak toplu m sal denetim yerin e (a z çok diyalektik sayılabilecek Taun ’ntn inayetiyle gerçekleşeceği di'şü ııü lcn ) öngörü, sim ülnsyon, program lanm ış özgürleşm e, belirsiz ancak genetik koda baftlı m u tasyonlara dayalı toplum sal bir denetim in am aç
la n abileceği an lam ına gelm ektedir, ideal bir gelişm e ç iz g i
sini am açlam nk yerine, model üstüne kurulm uş bir üretim süreciyle karşı karşıya olduğum uz söylenebilir. Bir k eh a
net yerin e bize bir ‘ yazılım program ı* sunulm aktadır. İkisi arasında radikal bir fark yektur D eğişenler yalnızca akıl alm az bir şekilde gelişen denetlem e şem alarıdır. Oretimc dayalı kapitalist bir toplumdan, bu kez her şeyi (yaşam ın tüm alanlarını! denetlem ek isteyen, sibernetik Özellikler taşıyan nco-kapitalist bir d ü zen e geçilm iştir. Biyolojik kuram sallaştırm a girişim i b.ı ınutaayon konusunda koda gerekli desteği sağlam aktadır Bu m utasyon sürecinde her şey ‘ belirgindir*. Bu sırasıyla Tanrı, İnsan. G elişm e ve Tarihin kod yararın a ölerek sona erdikleri, aşkınlıftırı iç-
k i n l i k yararına kendini öldürdüğü bir m utasyon sürecidir kı sonuç olarak toplum sal iişk in in korkutucu boyutlara
»ıi,ı«|jin güdüm lenm esinin cn gelişm iş evresine tekabül et
mekledir.
X
donsuz bir kendi kendini yenidcn-ürctiır. süreci içine gir
miş olan sistem, kökenleriyle ilgili efsan eyle birlikte, bu sü- ı«\ içinde oluşm uş ve kendisi tarafından salgılanm ış tüm gftııderge niteliği taşıyan değerlerlere de bir son verm ekte-
■ lıı Köken efsanesine son vererek kendi iç çelişkilerine de (artık ne gerçek vardır, ne de bu gerçekle karşılaştırılnbilc-
«ck gönderen sistcm lcril son verm ektedir. Böylelikle ken
di tonu olarak nitelendirilebilecek efsaneye (kapitalizm in
y o k olm ası), yan i bizzat devrime de b ir son verm ektedir.
Devrimle birlikte ortaya ç ık u ı şey başlangıçtan itibaren m *ana özgü o insani v e üretkenlik potansiyeli referansının
»«feriyd i. Anenlc kapital (geratik insan yararına) ürerken insanı haritadan silm eye kalkışırsa ne olacak? Devrim in altın çağı, kapitalin altın çağı, yan i şu köken ve son e fs a nelerinin dolanım da oldukları dönem lerdi. Efsanelere bir km olgusal bir işlem sellik, sfylevdcn yoksun bir işlevsellik aracılığıyla kısa devre yaptırdığınızda (zaten kapitali tarih
sel anlam da tehdit edebilen tek şey başlangıçtan itibaren birlikte olduğu şu efsanevi rasyonellik zorunluluğudur), İm kez efsane kendi kendisi için bir efsane niteliği taşı
maya başlam akta ya da dah.ı çok belirsiz, rastlantısal, bir tür top'um sal genetik kod gibi bir m akineye benzem ekte dolayısıyla dn kapital herhangi bir belirgin devirm e (yok
••tme) sürecine hiçbir şans U m m am aktadır. G erçek k ap i
talist vahşet işte budur. Geriye bizzat bu işlcm selliğin ken
tlisinin ve DNA'nın birer efsane olup olm adıkları sorusu kalmaktadır.
Bir söylev olarak bilirnır sahip olduğu statü sorunsalı burada yin e karşım ıza çıkm aktadır. Bu kadar büyük bir saflıkla salt bilim selliğini ilan eden bu söylevin sorgulan
masının şim di tam yert ve zamanıdır. M onod şöyle der:
1 0 6
• S i m g + t c i t « 7 * 3 *u $ i v C M ı ! * ıKarşımıza û pnon olarak konulan Plaion. Merakim a, Hegel. M ant *\b: ideolojik arutiar. gerçekle önceden t a b
lanmış enko politik bir kuramı teyit etmece yândık birer aposteriori düzenİrmedirler... Ettim Kin olası tık a pnori,
tma bu tartışmada yer alma hakkı tanımayan, nesnellik postulatıdır.
A n ca k b izza t bu postu latın ken disi n esn elleştirilm iş bir d ü n y a ve -gerçek*1 a n la yışın d a n nstn ku rtu labilm iş d eğil
d ir A slın d a hu n esn ellik belli bir ait u yu m lu lu k
tan b aşk a btr şey d eğild ir ve 2aten bu anlam da h er türlü b ilim sellik , bir söyleve ben zem e n iyetin de olm ayan, çektiği söylevin kap sad ığı olan la sınırlıdır kı sonuçta ortaya çıkan
“ n esn el" «ım ü la k r (yani b ilim sel' söylev) politik ve siraiejik I er im leri de kapsnm nkıadır. Zaten M onod bu sözlerin u»r- tışm aya ne kndar açık olduğunu bizzat ifade ederek şöyle d em ek ted ir:
Dilimse] söylevin temci dokusunu oluşturan t dm değişmez
likler, korunanlar ve simetrilerin işlemsel bir imge izleni
mi kazandırabilmek umacıyla gerçekliğin yetine geçirilmiş hayali öyküler olup almadığını sormak gerekmekledir ...
Bil tamnmen soyut belki de sözleşmene! bir özdeşlik ilkesi ti zenne oturtulmuş bir mantıktır. İnsan .ıklırıtıı bıı sözleş
meden vazgeçebilmesi şimdilik olanaksız görünmektedir Bilim in üretici bir Formül. Örnek bir söylev olarak kendi
liğinden aözleşm esel bir düzene olan inanç <bu herhangi b ir sözleşm ese! düzen değil, tolai bir indirgem e üzerine ku rulm uş düzendir) üzerine oturuşu daha iyi ifade edile
m ezdi. Ancak Monod bu ‘ sözleşmese!* özdeşlik ilkesi gibi tehlikeli bir varsayım ı hızla sollayarak bilimin “nesnel" bir gerçeklik üzerine oturtulm asının daha doğru olacağını ifa
de etm ektedir. Fizik, özdeşleşm enin, postulattan Öte bir
şey olduğunu kanıtlayabilm ek am acıyla vardır, yani fizik
şeylerin içitidedir, çünkü "aynı kuanlık durunula bulunan
iki atom arasında salt bir özdeşlik vardır." O halde? Hu bir
sözleşm e mi yoksa nesne! gerçekliğin kendisi midir? İşin
aslı, bilim sel söylevin de herhangi bir söylev gibi sbzleşıne-
scl bir mantık <l2erinc oturtularak örgütlendiğidir. Ancak.
Üçleşme süreci içinde, kendini teyit ettirebilm ek ama- herhangi bir ideolojik söylev gibi gerçek ve “ nesnel* bir mutsa gereksinim duym aktadır. Eğer bir yerlerde, bu ftkhı gelebilecek en küçük boyutlara sahip olacak atom lar 4 * dahil olmak üzere, •‘gerçekten" özdeşlik ilkesi diye bir
varsa
bu olaydan esinlenen tüm sözleşm ese! bilim anıtı•gerçek"
olm alıdır. O zam an genetik koda ait bir varsa olan DNA da gerçek ve aşılıp geçilm esi olanaksız bir lir. Zaten m etafizik de bundan başka bir şey değildir. bilim, kendisine boyun eğm ek am acıyla daha ön-
•»den çerçevesi çizilm iş ve bir biçim kazandırılm ış şeyleri
«ilUlam aktadır. “ Nesnellik" işte budur. Nesnel bilgiyi y a sallaştıran etik ise bu kısırdöngüyü* korum aya yönelik bir
•«yunm a ve bilgisizlik sistem inden başka bir şey değildir.
Nietzsclıe, “Cicrçck bir dü nyaya inanm am ızı sağlam ış
Iflnı
varsayım lar kahrolsunl* demişti.OOHUNULABILEh VE DİJİTAL OLAN
Hrııetik kodun m odellik yaptığı bu düzenlem e, laboratu ar sonuçlarıyla ya da abartılı kuram sal görüşlerle sınırlı
■l«-ğildır. Bu m odeller en sıradan yaşam dilim ini bile k a p samaktadırlar. D ijitallik denilen şey günlük yaşnntıtm- Miı bir parçasına dönüşm üştür. K arşım ıza sahip olduğu
• <> somut biçim le, yanı test, soru/yanıt. slim ülûs/yanıt şekillerinde çıkan dijitalık, toplum um uza özgü tüm m e sul ve göstergelerin korkulu rüyası haline gelm iştir. Tüm Kerıklcr çözülm ek üzere kodlanm ış, du rm ak bilm eyen bir yönlendirilm iş sorgulam alar, hüküm ler ve ültim atom lar ıön lem iyle etkisiz kılınm akladırlar. Ancak taktik açıdnıı
' / « t e n M o n ö d ü n k i t a b ı n d a g ü n c e l b i l i m s e ! d ü ş ü n c e n i n k a r m a ş ı k l ı ğ ı n ı y a n s ı t a n ç a r p ı c ı b i r ç e l i ş k i v a r d ı r . B i l ı ı r . s r l s ö y l e v i n h e
defi kod. y a n i 3. b a s a m a k bir s ı m ü l n k r d ü z e n i d i r « ı ı c a k bu i ş i 2 b a s a m a ğ a ö z g ü “ b i l i m s e l ” ş e m a l a r l a , y a n i n e s n e l l i k , b i l g i n i n ' l l U i m s e l * e t i ğ i , b i l i m e ö z g ü h a k i k a t v e n ş k ı n l ı k i l k e s i v e s a i r e y l e v ı i p m a k t a d ı r . B i r b a ş k a d e y i ş l e J . b a s a m a k s i m û l a k r l a r d ü z e ı . ı n e a i t b e l i r s i z l i k m o d e l l e r i y l e u y u ş m a s ı o l a n a k s ı z ş e y l e r l e
bü tü n b u n la r zaten belirsiz içeriklerdir. A n lam sü soru /yan ıt, bit y a d a aklın alabileceği cn dü şü k rnikt en erji/ bilgi a racılığıyla in a n ılm a z bir şekilde kısaltılm ış Bu sü reç h er seferinde başladığı noktaya dön m ekte, b a şka deyişle, sü rekli olarak ayn ı m odelleri yen id en gı cellem ckten başka bir şey ya p m a m ak tad ır. Yan i kod tam am en etk isiz kıldığı gösterilen lerin eşdeğerlisi gibi Bu m oda, reklam y a da m edyan ın ürettiği m esajlara yö lık an lık hü kü m lerdir. Bu h er yerd e talebin arzı, soru n y a n ıtı yu tu p y o k ettiği y a d a ö n c e em ip çiğn edikten son kotlu, çözü lebilecek şek ild e ku stu ğu y a d a ön görü lc eek b ir şek ilde onu yen id en y a ra ttığı ve sezin lettiği şey A y n ı sen aryo, yan i “ den em eler ve yanılm alar*' (laborat testlerin deki kob ay sen aryosu ) ü zerin e ku ru lu s e n a ry o h y e rd e geçerhdir. Her yerd e karşım ıza seçim ye lp a ze s i adlı sen aryo çıkm aktadır (“ kişiliğin izi test edin"|. U ygu lam a ve y a n ıtla r açısın d an son su z sayıd a bölü n m e özelliğin e sa
h ip, tem el b ir toplu m sal den etlem e biçim i olarak tesi her y e rd e ka rşım ıza çıkm aktadır.
Y a şa n tım ız
refera n d u m la rtarafın dan belirlenm ekti dır; çü n kü artık
gönderensistem leri d iy e bir şey y o k lu r H er gösterge, h er m esaj (bu ister 'iş le v s e l' ku llan ım a açık n esn eler olsu n , isterse bir tnodn çizgisi ya d a h erh an gi bir televizyon haberi, seçim lere y ö n elik sondaj y a da d a n ış m an lık şek lin de olsu n ) karşım ıza birer soru /yanıt form a tın da çıkm aktadır. İletişim sistem in in tam am ı karm aşık sözd izim in c sah ip bir dilsel y a p ıd a n soru /yon ıt -s o n s u za d ek sü rü p gid ecek test
u y g u la m a k ta -şek lin deki ikili ve sınyulctik bir sistem e geçm iştir. O ysa bilin diği ğib ı test
ler ve referan du m ku su rsu z birer sım ü lasyon biçim idirler;
çü n k ü y a n ıt soru n u n içindedir, yan i önceden tasarım lan m ıştır.
ö y le y s e referandum b ir ü ltim a to m d a n başka birş e y
olamaz.
Ç ü n kü tek yö n lü olan soru n u n a m acı bir soru d e ğil dayatılan b ir “a n lık " anlım ı olab ilm ektir, böylelik le kı- sırdöngü leştniş sü reç başladığı y ere geri dön cbilm ektcdir.
S on dajlarla eld e edilen istatistiklerin den d ök ü lü p sa çıla n
lar gibi, b u radaki her m esaj bir h ü kü m niteliği ta şım a k ta
dır. İki k u tu p arasın daki m esafe (h atta çelişki) sim ü ln kn ,
K r n ln taşıdığı gerçek lik etk isi, ta k tik ûrunO b ir hal- syondur.
X
H r iu ıık dü zeyde, B cn jn m in , bu test işlem in i so m u t bir şc- ktl'i- çözü m lem ektedir:
Siaenw oyuncusunun performansı seyirciye belli bir trk- nik donanım aracılığıyla aktarılmaktadır, dunun iki so
nucu varılır. Mirim isi. bu teknik donanım oyuncunun performansının tamamını göstermek zorunda değildir.
Kameramanın yönetimi alitndnki araçlar, filin boyunca, oyuncunun performansını ortaya çıkaracak bir şekilde ko- numUndırılmnktadırlar. Bu art aıdn gelrıı konumlandır- malar kurgucunun kesin bir kurgu yapmasını sağlayacak malzemeyi oluşturmaktadırlar... Böylelikle oyuncunun performansı bir dizi optik tesic tabi tutulmaktadır.... İkin
cisi, [oyuncuyla doğrudan kişisel iletişim kurabilmesi ola nakşız dan ) seyirci bir uzman konumuna sahip olmakta ve oyuncuyla ancak araç gereçle özdeşleşebildiği ölçüde özdeşleşebilır.rktediı öyleyse 9eyirri luı aracın davranış biçimin: benimsemekte, yani oyuncuyu lc9tc tabi tutmak tadır.
Not: Teknik uraç gerecin sinema oyuncusu üzerinde ger
çekleştirdiği test etme alanının boyutları, ekonomik bağ
lamın birey üzerinde gerçekleştirdiği tesi cime alanının olağanüstü boyutlarıyla doğru orantılıdır, örneğin mesleki yönlendirme sınavlarının giderek daha önrmli hale geldiği görülmrktcdır Bu smavlunn amacı bireyin performansını belli bir şekilde kurgulamaktan ibarettir. Sinematografik çekimle mesleki yönlendirme sınavları bir uzmanlar or
dusu önünde gcrçekleştlnlmrktedlr Görüntüleri çeken kişiyle sınavları yapan kişi tamamen aynı konumdadır.
| Teknik yeniden dneiılebihrfik Çağtnda .Sana! Yaptnj
’ d a d aistlerde san at yapıtı bir m erm iye dön ü şm ü ştü r.
Seyircinin üatür.e sa ld ırır ve d o k u n sa) bir n itelik kaza
mı Film deki oyalayıcı u n su r dn ilk bakışta, g erçek len de
m ekânlar ve çekim a çıla rın ın devin gen liği ü zerin e otu ran .
so n m d a gelip seyircinin yü zü n e çarpan dokun ulabil türden bir unsurdur.*
G örü n tü ler karşısında derin d ü şü n celere dalab il m c * olan aksızdır. İm geler insana Özgü algılam a sü recin i art arda gelen sekan sların algılan m asın a dön ü ştü rm ektedir
ler Bu görü n tü lere ancak u ya n la ra (sfimu/i) ben zeyen evet y a d " hayır şeklindeki an lık yan ıtlar ven lcbilır. y a n i göı tü lere tepk. m aksim u m ö lçü d e kısaltılm ıştır. Film k en ow sin e artık soru soru lm asın a izin verm em ektedir; çü n k ü
os.*, doğru dan sorguya çek m ekted ir. I5te bu a n la m d a tno- d e m ile u , m araçlar, M c L u h a n a göre çok d ah a güçlü bir an lık katdım , * d u r du rak bilm eyen bir y a n ıtla m a süre
.
totol bir plastısıteyi zoru n lu kılm ak tadırlar (B cm am in kam eram anın çalışm asıyla cerrah ın ça lışm a sın , karşı laştırm aktadır. H er ikisin de d e dok u n m a ve gû d û m lem a vardır. M esajlarm görevi a rtık bilgi taşım ak d eğil test vc sondaj, ya n ı d en etlem ektir (ynn, tü m karşı-roller y a da ya- m a n n d a h a ön ced en korla ö zgü kayıt düzeni tarafın dan M .r le n m ış olduftu süreç). K u rgu
v ekod lam a d en ilen şey- .or gerçekten alıcın ın da ayn , sü rece u ygu n bir şek ilde k < *
t r r r ™ ' »
k,Im ak,n dl'-lar. H er m esaj o k u m a n ın böylelikle kodun kesin tisiz in celen m esin den başka bir şev olm ad ığı an laşılm aktadır.
H er im ge, her m edyatik m esa jla birlik te çevrem izd e bu lu n an har „ l c v M İ n a m e d e b lr gSrcvi
K y i n ' l ı î r k â ^ ı o M a s m i ' Ul Uİ an
sunulan ««rçckligm yaratılmasına katılm aktadır™ ™
= = s r . n r = ~ S ^
S H S = r = £ = £ r
başka deyişle terim in kesin anlam ında yanıt ıneka- Mannı strcotiplcr ya da analitik m odellere uygun bir İde Özgürleştirm ekledirler. G ünüm üzde nesne arlık tc- geîenekscl anlam ında “işlevsel" değildir. Sizin işinize aktan çok sizi “ test etm eye" yaram aktadır. Nesnenin Şaşıl daha önceki nesneyle b ir ilişkisi kalm adıysa iletişim
^Taçlarının ürettiği h abenn de olguların “gerçekliğiyle’ bir İlişkisi kalmamıştır. Hem nesne hem de haber bir seçim.
İNr luırgu, bir çekim in ürünüdürler. O n lar “gerçekliği" biz- ftnce test etm işler ve yalnızca kendilenne "yan ıt veri- M>den* sorulnrı sorm uşlardır. G erçekliği yalın unsurlara Itflûp çözüm leyerek düzenlenm iş karşıtlıklar senaryosuna UVguıı bir şekilde yeniden oluşturm uşlardır. Tıpkı fotograf-
>. ••«m çektiği nesneye dayattığı karşıt ışıklar, aydınlatm a ve
• kim açılan (önünüze çıkacak herhangi bir fotoğrafçı bu işin böyle yapıldığını söyleyecektir. Bir fotoğrafla aklınıza g rin i her şeyi yapabilirsiniz yeter ki onu fotoğraf m akinesi v* ona özgü kortun sunduğu teste k esin yanıt oluşturacak
•ı» ya da ışık sapm asını doğru açıdan yakalayın) gibi. T ıp kı l»ır test ya da referandum un herhangi bir sürtüşm e ya ılı» orunu bir soru/yanıta dönüştürdükleri zam an olduğu M'1" Böyle bir teste tabi tutulan gerçeklik ise bu kez sizi,
••vııı çizelgeye uyarak teste tabi tutm akta ve siz de bu kod- lamuyı onun kurallarına uygun bir şekilde çözm eklesiniz.
Çünkü bu testin sunm uş olduğu her mesaj, her nesnede ınııiyatürleştinlm iş gen çlik bir kod örneğine benzeyen bir kodlama vardır.
G ünüm üzde hem en her şeyin karşım ıza bir yelpaze vn da çoktan seçm eli şekilde çıkm ası bile teste tabi tu
tulmakta olduğum uzu gösterm ekledir. Çünkü bu olgu
|Uı seçim yapm aya zorlam aktadır. Bu olay bizi çevreleyen dünyayı okumaı/a ve seçici olunan bir şifre çözm e olayı
mı götürmektedir, üızler bu dünyada kullanıcı olmaktan Çok okuyucu ve seçici durum dayız, yan i bir okum a h ü c
resine dönüşm üş gibiyiz. O ysa dikkat edilm esi gereken bir
•msus varsa o da bizim de sürekli olarak araç (medium) (•■lafından seçilerek teste tabi tutulm akta olduğum uz ger
ileğidir. Anket yapm ak am acıyla seçilen bir eşantiyon gibi
lû m iletişim araçları yaydıkları m esaj ışınları nracılıgıy bizi çerçeve içine alarak kurgulam aya çalışm aktadır Çünkü bu m esajlar aslında seçilm iş sorulardan olu ışın ve alıcı örneklerine benzem ektedir. Tıpkı bir nesn kısa aralıklı algısal sekanslarla inceleyerek onun yerini be
lirleyip dene im altına alan (yerini bu şekilde belirleyerek bir yapı kazı ndırdıkları şey gerçek ve özerk gruplar değil eşantiyonlar, bir başka deyişle m esajlardan oluşan bir top ateşiyle toplumsal ve zihinsel olarak bir m odel kazan rılm ış eşantiyonlardır) sinirsel, dokunsal ve geri çekil terden {retraKtil) oluşan tepkiler gibi, bu iş de. deney du rm ak bilm eyen karşılıklı iç içe Reçinelerden oluşan kı- sırdön gû lcşıriş bir düzeltm e işlem iyle yapılm aktadır. Bu eşantiyonların cıı güzeli hiç ku şku su z 'knm uoyudur*. K a
m uoyu gerçekdışı değil, hipergerçek bir politik tözdür. Bu fantastik lupcrgcrçeklık teste dayalı kurgu ve güdûmlcmfli sayesinde yalam aktadır.
Soru/yanıt şeklindeki ikili (bina (re) şem anın ortaya çıkışı inanılm az sonuçlara y o l açabilecek katlar ön em li bir şeydir. Bu şema her türlü eklem li söylem bozup, bir za m anlar altın çağını yaşam ış olu p artık çağdışı lınlc gelm iş bulunan gösteren ve gösterilen, bir tem sil eden ve bir temsil edilen diyalektiğine kısa devre yaptırm aktadır. G österileni b ir işlev özelliği taşıyan nesneler düzeniyle verilen oyların 'te m s il etm e özelliği taşıyan kişilere* tem silcilere gideceği görüşü sona crm işlir. G erçek yanıtlara sahip (özellikle y a nıtı olm ayan sum lar sona erm iştir) gerçek sorgulam a sona ermiştir.
Bütün bu süreç, yanı doğru ve yanlış, gerçek ve d ü ş
sel arasındaki çelişkili süreç, anlam ını yitirm iş şu kurgu
sal hipergerçek m antığın içinde, y o k olu p gitm iştir. Michel Tort. L e çnotient intelleetual {E ntelektüel Katsayı) başlıklı kitabında bunu çok iyi bir şekilde çözüm lem ektedir.
Sorunun y a n ı t ı n ı b e l i r l e y e c e k olan ş e y bizzat bu s o r u n u n k e n d i s i y » d a s o r u l u ş j c k . ’ ı d e ğ i l , k e n d i s i n e b u s o r u n u n y ö n e l t i l m i ş o l d u ğ u i n s a n ı n o n a y ü k l e y e c e ğ i a n l a m d ı r . Bu
y a n ı t a y n ı z a m a n d a zontulanan k i ş i n i n . « « r B u l a y a n ı n İ t e n
d i ş i n d e n b e k l e d i ^ y a n ı t l a i l g i l i o l a r a k , g ü d e c e ğ i e n u y g u n t a k t i ğ i n d c s o n u c u o l a c a k t ı r .
İm d a iy is i
Y a p a y b i l g i . I n l g ı û r c t r r . c k a m a c ı y l a d e n e t i m a l t ı n a a l ı n a r a k d ö n ü ş t ü r ü l e n n e s n e d e n y o k f a r k l ı b i r ş e y d i r . Y a p a y b i l g i s o n u ç t a g e r ç e k l i ğ e « i t . n e s n e l b i r b i l < i b i r i k i m i y l e t e k n i k ( m e d ı u a ı ı a r a c ı l ı ğ ı y l a ü r e t i l e n a r a s ı n d a k i f a r k ı a n l a m a n ı n o l a n a k s ı z bale g e l d i ğ i v a h ş i b i r m ü d t h a l e d i r . I Q ( z e k â k a t s a y ı s ı ) y a p a y b i r ş e y d i r .
Anık doğru ve yanlış yoktu r; çünkü soru ve yanıt arnsın-
■ ı•• algılanabilen bir m esafe yoktur Testlerin ışığı altında gAıûf. zekâ ve dahn genelinde her türlü anlam süreci so
nuçta 'sayıları giderek artan uyguıı M im ü ılcre tezat tep- l-1 er verm ekten başka bir şey yapam ayacak bir kapasite düzeyine' indirgenm ektedir.
Bütün bu çözüm lem eler bizi doğrudan M cLu hanln:
'Mevtinin is m essaoe* form ülüne gönderm ektedir. G er
çekten de anlam sü recini oluşturan şey araç ya da ara
m ı başvurduğu kurgulam a, parçalam a, sorguya çekme, yanıt beklem e ve kafa Ütüleme yöntem idir Böylelikle Mt Luhan'm büyük elektronik iletişim araçları çağım n e
den dokunsaf lıir iletişim çağı olarak gördüğü anlaşılm ak
ladır. Çünkü bu çağda görsele oranla dokunsa! evreıı sü- ırcine gerçekten dc daha yakınız ve bu evrende m esafeler
■ İnha büyük olduğundan düşünebilm e olasılığı vardır D o kunma bizim için duyusal, duygusal (“dokunm ak ten ve nesne arasındaki yalın bir ilişkiden çok duyular arası bir karşılıklı etkileşim dem ektir") değerini yitirdiği an yeniden bu' iletişim evreni şem asına dönüşebilir. Ancak bu kez bir ılokunsal ve laktık sim ülasyon alanından aöz edebilm ek mümkündür. Bu alanda mesaj "m asaj’ a, yani çok çeşitli yallardan sizden yanıt beklem eye, kısaca bir teste dön ü ş
mektedir. Her yerde teste tabi tutulup, yoklanm aktayız.
Ihı yöntem bir taktiktir. İletişim evreniyss “dokunabiltr.c"
üzerine oturm aktadır. Burada, girdiği bin bir kılık ara cılı
ğıyla toplumun! ilişki düşüncesinin yerini alm aya çalışan,
