13- İL ÖZEL İDARESİNİN DİĞER KURULUŞLARLA İLİŞKİLERİ :
13.01- 5302 sayılı Yasa’nın 64 üncü maddesi hükmüne göre, İl Özel İdaresinin diğer kuruluşlar ile ilişkisinde üç temel şartı vardır. Bu üç şart birlikte oluşmadan il özel idaresi diğer kuruluşlarla ilişkiye girmemesi gerekmektedir.
5302 Sayılı Kanunun “Madde 64.-İl özel idaresi, il genel meclisinin kararı üzerine yapacağı anlaşmaya uygun olarak görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda;
a) Diğer kamu kurum ve kuruluşlarına ait yapım, bakım, onarım ve taşıma işlerini bedelli veya bedelsiz üstlenebilir veya bu kuruluşlar ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir ve bu amaçla gerekli kaynak aktarımında bulunabilir. Bu takdirde iş, işin yapımını üstlenen kuruluşun tâbi olduğu mevzuat hükümlerine göre sonuçlandırılır.
b) Merkezî idareye ait asli görev ve hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla gerekli bina ve tesisler ile arsa ve aynî ihtiyaçları karşılayabilir, geçici olarak araç ve personel görevlendirebilir.
c) Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, dernekler, vakıflar ve 507 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkarlar Kanunu kapsamına giren meslek odaları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir.
d) Kendilerine ait taşınmaz malları, asli görev ve hizmetlerinde kullanılmak ve süresi yirmibeş yılı geçmemek üzere diğer kamu kurum ve kuruluşlarına tahsis edebilir. Bu taşınmazların, tahsis amacı dışında kullanılması durumunda, tahsis işlemi iptal edilir. Tahsis süresi sonunda, aynı esaslara göre yeniden tahsis mümkündür. Bu taşınmazlar aynı kuruluşlara kiraya da verilebilir.
(b) ve (d) bentleri uyarınca kamu kurum ve kuruluşlarına il özel idarelerince karşılanan veya tahsis edilen taşınmazlar, kamu konutu ve sosyal tesis olarak kullanılamaz.
Hükümlerine göre;
Diğer Kuruluşlarla İlişkilerin Şartları: Aşağıdaki bu üç şart oluşmadan il özel idaresi diğer kuruluşlarla ilişkiye giremez.
1) İl özel idaresinin görev ve sorumluluk alanlarına giren konular olması gerekir.
İl özel idaresi diğer kuruluşlar ile istediği konuda ilişkiye giremez. 64 üncü madde hükmü bu ilişkinin sınırını il özel idaresinin görev ve sorumluluk alanlarına giren konularla çizmiştir. İl özel idaresinin görev ve sorumlulukları Kanunun 6.ncı maddesinde sayılmıştır. İl özel idaresi, ancak 6 ncı maddede sayılan görev ve sorumluluk alanlarında diğer kuruluşlarla ilişkiye girilebilir. Örneğin; askeri ve yargı kuruluşları ile ilişkiye giremez.
2) Bu hususta İl genel meclisinin kararı olması gerekir. İl özel idaresinin başka kuruluşlarla ilişkiye girebilmesi için, il özel idaresinin görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda il genel meclisinin olumlu kararı gerekir. İl genel meclisinin kararı genel nitelikte değil, somut olmalıdır. Hangi kuruluşla, hangi iş için, hangi şartlarda ilişkiye girileceği il genel meclisi kararında açıkça vurgulanmalıdır.
3) Yazılı bir anlaşma yapılması gerekir. Diğer kuruluşlarla ilişkiye girilmesi için, il özel idaresinin görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda il genel meclisinin kararına istinaden il özel idaresi ile ilişkiye girilecek kuruluş arasında yazılı bir anlaşma yapılması gerekir. Bu anlaşmada şartlar bütün detayları ile belirtilmeli ve yetkili makam veya kişilerce karşılıklı olarak imzalanmalıdır. 64’üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi hükmüne göre, diğer kamu kurum ve kuruluşları ile ilişkileri: il özel idaresi diğer kamu kurum ve kuruluşlarına ait;
1- Yapım bakım onarım ve taşıma işlerini bedelsiz olarak üstlenebilir.
2-Bu kuruluşlar ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir.
3-Bu amaçla gerekli kaynak aktarımında bulunabilir.
Diğer kamu kurum ve kuruluşları kavramı içinde hangi kamu kuruluşları vardır? Bu kavram çok geniş ve kapsamlı bir ifadedir. Diğer kamu kurum ve kuruluşları ifadesinden yasayla kamu kurum ve kuruluşu olarak sayılan bütün kamu idarelerini anlamak gerekir.
Örneğin, Bakanlıklar, Bakanlıklara Bağlı Genel Müdürlükler veya Bağlı Kurumlar, Üniversiteler, Belediyeler, İl Özel İdareleri, Mahalli İdare Birlikleri, Sosyal Güvenlik Kurumları, Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar gibi kurumlardır. Eğer il özel idaresi diğer kamu kurum ve kuruşlarına; yapım, bakım, onarım ve taşıma işleri veya ortak hizmet projeleri için kaynak aktarımında bulunuyor ise bu takdirde iş, işin yapımını üstlenen kuruluşun tâbi olduğu mevzuat hükümlerine göre sonuçlandırılır.
64’üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi Merkezi idareye ait kuruluşlar ile ilişkisi:
Merkezi yönetim, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 3’üncü maddesinde “genel bütçeli idareler”, “özel bütçeli idareler” ve “düzenleyici ve denetleyici kurumlardan” oluşmakta ve bu idareler sırasıyla 5018 sayılı Kanuna ekli I, II ve III sayılı Cetvellerde yer almaktadır.
Yasa’nın 64’üncü maddesinin (b) bendine göre, il özel idaresi merkezî idareye ait asli görev ve hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla gerekli;
1- Bina ve tesisler ile arsa ihtiyaçları karşılanabilir.
2-Ayni ihtiyaçları karşılayabilir.
3- Geçici olarak araç ve personel görevlendirebilir.
İl özel idaresi, merkezi idare kapsamında olsa bile, yargı hizmetleri il özel idaresinin görev alanı içinde olmadığından yargı kuruluşları ile böyle bir ilişkiye girilemez. Merkezi idareye ait bina ve tesis ile arsa ihtiyacının karşılanmasında kanaatimizce mülkiyet değil de kullanım hakkı devredilmelidir.
Maddenin ikinci fıkrası hükmüne göre, (b) bendi uyarınca kamu kurum ve kuruluşlarına il özel idarelerince karşılanan veya tahsis edilen taşınmazlar, kamu konutu ve sosyal tesis olarak kullanılamaz.
64’üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi Meslek kuruluşları, vakıf ve dernek, meslek kuruluşları gibi kuruluşlar ile ilişkileri: Yasa’nın 64’üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) fıkrası il özel idaresine kamu kurum ve kuruluşları dışında kalan, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, dernekler, vakıflar ve 507 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkârlar Kanunu kapsamına giren meslek odaları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilme imkânı da vermektedir.
Yasa’nın 64/c bent hükmünü, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 29’uncu maddesinde yer alan, “genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerinde öngörülmüş olmak kaydıyla; kamu yararı gözetilerek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapılabileceği” hükmüyle birlikte değerlendirmek gerekir.
5302 sayılı Yasa’nın 64’üncü maddesinin ( c) bu kuruluşlarla“ortak hizmet projesini”, 5018 sayılı Yasa’nın 29’uncu maddesi ise “yardım yapılmasını” düzenlemiştir.
Hizmet projesi kapsamında 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 4’üncü maddesindeki hizmet tanımı içinde yer alan işleri anlamak gerektiği düşünülmektedir. Yardım, ise bir hakkın, mal veya paranın karşılıksız başkasına devri anlaşılmalıdır. Yardımlar, belli bir amaca harcanması öngörülüyorsa şartlı yardımlar, harcanacağı yer konusunda bir şart öngörülmüyorsa şartsız yardım olarak adlandırılır.
İl özel idaresi ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, dernekler, vakıflar ve 507 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkarlar Kanunu kapsamına giren meslek odaları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirmek istiyorsa 5302 sayılı Yasa’nın 64’üncü maddesindeki usul ve esaslara göre yapacaktır. İl özel idaresi bütçesinden kamu yararı gözetilerek dernek, vakıf,
birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere ayni ve nakdi yardım yapılması ise 5018 sayılı Yasa’nın 29’uncu maddesi ve bu madde hükmüne istinaden çıkarılan “Dernek, Vakıf, Birlik, Kurum, Kuruluş, Sandık ve Benzeri Teşekküllere Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdarelerinin Bütçelerinden Yardım Yapılması Hakkında Yönetmeliğin”
Dernek, Vakıf, Birlik, Kurum, Kuruluş, Sandık ve Benzeri Teşekküllere Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdarelerinin Bütçelerinden Yardım Yapılması Hakkında Yönetmelik”
hükümlerine göre yapılacaktır.
5018 sayılı Yasa’nın 29’uncu maddesine istinaden çıkarılan 17.07.2006 gün ve 26231 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Dernek, Vakıf, Birlik, Kurum, Kuruluş, Sandık ve Benzeri Teşekküllere Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdarelerinin Bütçelerinden Yardım Yapılması Hakkında Yönetmeliğin” 5’inci maddesi hükmüne göre, idarelerce teşekküllere yardım yapılabilmesi için;
a) İdare bütçesinde bu amaçla ödenek tefrik edilmiş olması,
b) Yardımlarda kamu yararı gözetilmesi, yardımların öncelikle toplumun ihtiyaç ve sorunlarına çözüm sağlaması ile toplumsal gelişmeye katkıda bulunulmasına yönelik olması,
c) Teşekkülün, yardımı yapacak idarenin görev alanına giren konularda faaliyet göstermesi,
ç) Teşekkül ile yardım yapacak idare arasında protokol yapılması,
d) Teşekkülün, 5072 sayılı Dernek ve Vakıfların Kamu Kurum ve Kuruluşları ile İlişkilerine Dair Kanun kapsamındaki dernek ve vakıflardan olmaması,
e) Teşekkülün, Anayasa ve kanunlarla yasaklanmış faaliyetlerde bulunmamış olması, f) Teşekkülün, üyelerine veya ortaklarına kazanç paylaşımı veya kâr dağıtımı amacının bulunmaması, gerekir.
İl Özel İdaresine Ait Taşınmazların Tahsisi :
13.02- İl özel idaresine ait taşınmazları “kamu idarelerin” ve “özel kişilere” tahsis şeklinde iki başlık halinde incelemek gerekir. Taşınmazların tahsisi hangi şekilde yapılırsa yapılsın 5302 sayılı Yasa’nın 10’uncu maddenin (f) bendine göre, il genel meclisinin kararı gerekir.
1) Taşınmazların kamu kurum ve kuruşlarına tahsisi: Taşınmazların tahsisi ile ilgili genel düzenleme, 5018 sayılı Yasa’nın 47’nci maddesinde yer almaktadır. Bu hükme göre, kamu idareleri, kanunlarında belirtilen kamu hizmetlerini yerine getirebilmek için mülkiyetlerindeki taşınmazlarla Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerleri, birbirlerine ve köy tüzel kişiliklerine bedelsiz olarak tahsis edebilirler ve tahsis edilen taşınmaz, amaç dışı kullanılamaz.
İl özel idaresi için 5302 sayılı Yasa’nın 64’üncü maddenin birinci fıkrasının (d) bendi özel bir düzenleme olduğundan, taşınmazların tahsisi burada şartlarda yapılabilecektir.
İl özel idaresi taşınmazlarını tahsis edebilmesi için aşağıdaki şartların oluşması gereklidir;
1) Taşınmaz ancak kamu kurum ve kuruluşuna tahsisi edilebilir.
2) İl genel meclisinin kararı gerekir.
3) Taşınmazın tahsis amacı il özel idaresinin görev ve sorumlulukları ile de örtüşmelidir.
4) Tahsis bir yazılı protokole bağlanmalıdır.
5) Tahsis yapılan kamu kurum ve kuruluşu taşınmazı asli görev ve hizmetlerinde kullanmalıdır.
6) Taşınmazın tahsis süresi yirmi beş yılı geçmemelidir.
Bu taşınmazların, tahsis amacı dışında kullanılması durumunda, tahsis işlemi iptal edilir. Tahsis süresi sonunda, aynı esaslara göre yeniden tahsis mümkündür. Bu taşınmazlar aynı kuruluşlara kiraya da verilebilir.
Maddenin birinci fıkrasının (d) bendi uyarınca kamu kurum ve kuruluşlarına il özel idarelerince tahsis edilen taşınmazlar, kamu konutu ve sosyal tesis olarak kullanılamaz.
2) Taşınmazların gerçek ve tüzel kişilere tahsisi: 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 5’inci maddesine göre il özel idaresine ait taşınmazlar özel kişilere aşağıda belirtilen şartlarda tahsis edilebilir.
5084 sayılı Yasa’nın 2’nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen illerde en az on kişilik istihdam öngören yatırımlara girişen gerçek veya tüzel kişiler lehine; il özel idarelerine ait arazi veya arsaların üzerinde kırk dokuz (49) yıl süreli bağımsız ve sürekli nitelikli bedelsiz irtifak hakkı tesis edilebilir. Bu taşınmazlar üzerindeki kamuya ait ve ihtiyaç dışı bina ve müştemilat ile üzerinde henüz faaliyete geçmemiş yatırım bulunan arazi veya arsalar da bu kapsamda değerlendirilir. Ancak, talep edilen taşınmazın bulunduğu ilçenin mülkî sınırları içinde organize sanayi veya endüstri bölgesi bulunması halinde, bu bölgelerde yer alabilecek yatırımlar için tahsis edilecek boş parsel bulunmaması şartı aranır.
İrtifak hakkı tesis edilecek veya kullanma izni verilecek taşınmazlardan imar planı bulunmayanların planları ile uygulama projeleri, bedelsiz olarak verilen ön izin süresi içinde yapılır.
İstihdam edilecek işçi sayısına, yatırım konusu işletmenin faaliyete geçtiği tarihten itibaren beş yıl süreyle uyulması zorunludur.
Yatırımcı tarafından, mücbir sebepler hariç öngörülen sürede yatırımın en az yüzde ellisinin tamamlanmadığının veya taşınmazın üzerine yatırıma başlama tarihinden itibaren bir yıl içinde herhangi bir yatırım yapılmadığının ya da işletmeye geçtikten sonra faaliyetin sona erdirildiğinin tespiti, irtifak hakkı ve kullanma izni sözleşmesinin ağır şekilde ihlali sayılır ve bu durumda herhangi bir yargı kararı aranmaksızın irtifak hakkı veya kullanma izni iptal edilerek taşınmaz üzerindeki muhdesat, zemin maliki idareye intikal eder. Bu durumda ilgili idarenin talebi üzerine irtifak hakkı tapu idarelerince re'sen terkin edilir ve taşınmazın carî yıl proje maliyet bedelinin yüzde biri oranında tazminat alınır.
Yatırımcı tarafından, mücbir sebepler hariç öngörülen sürede yatırımın en az yüzde ellisinin gerçekleştirilmesine rağmen yatırımın tamamlanmaması veya öngörülen istihdam sayısına yüzde onu aşan oranda uyulmaması halinde ise bedelsiz olarak tesis edilmiş irtifak hakkı veya verilen kullanma izni, bedelliye dönüştürülür. Bu durumda yıllık irtifak hakkı veya kullanma izni bedeli, yatırımın carî yıl proje maliyet bedelinin binde beşidir. Bedelsiz irtifak hakkı veya kullanma iznine konu taşınmazların üzerinde gerçekleştirilecek yatırımın toplam tutarı, bu taşınmazların maliki idarelerce takdir edilecek rayiç değerinin üç katından az olamaz. 5084 sayılı Yasa kapsamında il özel idaresi taşınmazlarının gerçek ve tüzelkişilere tahsisi konusunda diğer açıklamalar 26.05.2007 gün ve 26533 sayılı Resmi Gazete yayımlanan “Yatırım ve İstihdamın Teşviki Amacıyla Bedelsiz İrtifak Hakkı Tesis Edilmesine ve Bedelsiz Kullanma İzni Verilmesine İlişkin Usul ve Esaslarda” belirtilmiştir.
Uygulamanın buna göre yapılıp yapılmadığı,
İl özel idaresinin köylere hizmet götürme birlikler ile ilişkisi:
13.03- İl özel idaresinin köylere hizmet götürme birliklerine kaynak aktarımı birkaç şekilde ortaya çıkmaktadır.
1) Yardım: Kamu idareleri bütçelerinden genel olarak birliklere yardım yapılacağı konusu 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 29’uncu maddesinde düzenlenmiş ve bu yardımın usul ve esasları ise, 17.07.2006 gün ve 26231 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Dernek, Vakıf, Birlik, Kurum, Kuruluş, Sandık ve Benzeri Teşekküllere Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdarelerinin Bütçelerinden Yardım Yapılması Hakkında Yönetmelik” hükümlerinde belirtilmiştir.
Ancak, kamu idareleri için genel bir düzenleme olan ve il özel idaresini de içine alan bu düzenlemeye rağmen, il özel idaresi bütçesinden 5018 sayılı Kanun’un 29’uncu maddesi ve bu maddeye istinaden çıkarılan Yönetmelik hükümlerine göre köylere hizmet götürme birliklerine yardım yapılması mümkün gözükmemektedir. Çünkü, Dernek, Vakıf, Birlik, Kurum, Kuruluş, Sandık ve Benzeri Teşekküllere Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdarelerinin Bütçelerinden Yardım Yapılması Hakkında Yönetmeliğin “kapsam” başlıklı 2’nci maddesi, genel yönetim kapsamındaki idarelerin bütçelerinden özel kanunları gereğince gerçek ya da tüzel kişilere yapılan yardımlar bu Yönetmelik kapsamı dışında olduğunu belirtmektedir.
5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun 43 ve 64’üncü maddeleri ile 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunun 18’inci maddesinde köylere hizmet götürme birliklerine yardımla ilgili olarak özel düzenleme yer almaktadır. Dolayısıyla, il özel idaresi bütçesinden köylere hizmet götürme birliklerine yardım yapılması, 5018 sayılı Kanunun 29’uncu maddesi ve bu madde hükmüne göre çıkarılan Yönetmelik hükmüne göre değil, özel düzenleme olması nedeniyle, 5302 sayılı Yasa’nın 43 ve 64’üncü maddesi ile 5355 sayılı Kanunun 18’inci maddesi hükmüne göre yapılacaktır. Çünkü bir konuda genel düzenleme yanında ayrıca özel bir düzenleme yer alıyorsa, özel düzenlemenin geçerli olacağı konusu hukukun temel ilkelerindedir.
5302 sayılı Yasa’nın 43, 64’üncü ve 5355 sayılı Yasa’nın 18’inci maddeleri hükmüne göre, il özel idaresi bütçesinden köylere hizmet götürme birliklerine yardım yapılabilmesinin bazı şartları bulunmaktadır.
1) Köylere hizmete götürme birliğince il özel idaresine sunulan bir yatırım planı, yıllık çalışma programı ve uygulama projesi olmalıdır. Köylere hizmet götürme birliği tarafından herhangi bir yatırım planı ve buna bağlı program-proje sunulmadan örneğin cari harcamalar için il özel idaresi bütçesinden yardım yapılması mümkün değildir.
2) İl özel idare bütçesinden, köylere hizmet götürme birliklerine yapılacak yardımların köylere hizmet götürme birliğinin görev alanı içerisinde olması gerekir. Çünkü, il özel idaresi bütçesinden yardım yapılması köylere hizmet götürme birliğinin sunacağı yatırım planına göre olacağından, köylere hizmet götürme birlikleri ancak görev alanına giren konularda yatırım programı hazırlayabilecekleridir.
3) Köylere hizmet götürme birliğince sunulan bu plan, program ve proje il özel idaresince yardım yapılacak nitelikte bulunması ve bu konuda il genel meclisin olumlu karar alması gerekir. 5302 sayılı Yasa’nın 43’üncü maddesinin (e ) bendine göre, köylere hizmet götürme birliklerine yapılacak yardımın ilkeleri il genel meclisince belirlenir.
4) İl özel idaresi bütçesine bu amaç için yeterli ödenek konulması gerekir. İl özel idare bütçesinin “sermaye transferleri” bölümüne bu amaçla ödenek konulmuş olması gerekir.
5355 sayılı Yasa’nın 15’inci maddesinin (g) bendine göre, il özel idaresi bütçesinden yapılacak yardımlarda köylere hizmet götürme birliklerinin bütçesinin gelir kalemleri arasında yer almaktadır.
Yukarıdaki belirtilen şartların oluşması halinde il özel idaresi bütçesinden köylere hizmet götürme birliklerine yardım yapılabilir.
5302 sayılı Yasa’nın 43, 64’üncü ve 5355 sayılı Yasa’nın 18’inci maddeleri hükmüne göre, il özel idaresi bütçesinden köylere hizmet götürme birliklerine yardım yapılabilmesinin doğal süreç:
Köylere hizmet götürme birliği gelecek dönemler için yatırım planı ve bu plana bağlı olarak program-proje hazırlamalı, bu plan ve projeler için yardım taleplerini, il özel idaresinin bütçe hazırlama sürecinde il özel idaresine sunmalıdır. İl özel idaresi, bütçe hazırlama sürecinde köylere hizmet götürme birliklerinin yardım talepleri yardım taleplerini değerlendirmeli ve yardım yapılması öngörülmüşse bütçeye de yeterli ödenek konularak bütçelenmelidir. Böyle bir süreçle il özel idaresi bütçesine köylere hizmet götürme birliklerine
yardım yapılması ödeneği konması halinde, bütçe bir meclis kararı olduğundan, il genel meclisi her bir köylere hizmet götürme birliğinin yatırım planına göre yapılacak yardımı kabul ederek bütçeye koyduğundan, ayrıca bu yardımların dağıtılması için bir meclis kararına gerek bulunmamaktadır. İl özel idaresi bütçesine konan ödenekler, bütçeyi uygulamakla görevli aktörlerce (vali, harcama yetkileri, mali hizmetler birimi ve muhasebe yetkilisi) birliklere aktarılması sağlanır. Ancak, bazen Köylere hizmet götürme birliklerinden cari yıl içinde de bir yatırım projesi için yardım gelebilmektedir. İl özel idaresi, bütçe hazırlığı sürecinde köylere hizmet götürme birliklerince yatırım planı ve programı sunulmamış ise, il özel idaresi bütçesine köylere hizmet götürme birliklerine yardım için genel bir ödenek konulabilir. Bu durumda, cari yılda köylere hizmet götürme birliklerinin sunacağı yatırım planları il genel meclisinde değerlendirilir ve yardımın miktarı il genel meclisince belirlenir.
Ya da genel olarak bütçeye konulmuş bu ödeneklerin köylere hizmet götürme birliklerinin hangi projelerine ve hangi oranda aktarılacağı konusunda il genel meclisi genel bir karar da alabilir. İl genel meclisinin almış olduğu bu kararlar çerçevesinde köylere hizmet götürme birliklerine bu yardımlar yönetimce aktarılır.
2) 5302 sayılı Yasa’nın 64’üncü maddesine göre kaynak aktarımı: Anayasa’nın 127’nci maddesine göre 5355 sayılı Yasa’nın 3 ve 18’maddesi hükümlerine göre kurulan köylere hizmet götürme birlikleri kamu tüzel kişiliğine haiz kamu kuruluşlarıdır. 5302 sayılı Yasa’nın birinci fıkrasının (a) bendi bütün kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilişkileri düzenlemektedir. Dolayısıyla bu kapsamda bir kamu kuruluşu olan köylere hizmet götürme birlikleri de vardır.
İl özel idaresi, 5302 sayılı Yasa’nın 64’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre, il genel meclisinin kararı üzerine yapacağı anlaşmaya uygun olarak il özel idaresinin görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda; köylere hizmet götürme birliklerine ait yapım, bakım, onarım ve taşıma işlerini bedelli veya bedelsiz üstlenebilir.
Örneğin, yol, su, kanalizasyon hizmetleri belediye sınırları dışında il özel idaresi ve köylere hizmet götürme birliklerinin ortak görevleri arasındadır. İl özel idaresi bu işlerin yapım, bakım ve onarımını üstlenebilir.
İl özel idaresi köylere hizmet götürme birlikleriyle ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir ve bu amaçla gerekli kaynak aktarımında bulunabilir. Hizmet projesi kapsamı içinde neler vardır? Hizmet, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 4’üncü maddesinde, “bakım ve onarım, taşıma, haberleşme, sigorta, araştırma ve geliştirme, muhasebe, piyasa araştırması ve anket, danışmanlık, mimarlık ve mühendislik, etüt ve proje, harita ve kadastro, imar uygulama, her ölçekte imar planı, tanıtım, basım ve yayım, temizlik, yemek hazırlama ve dağıtım, toplantı, organizasyon, sergileme, koruma ve güvenlik, meslekî eğitim, fotoğraf, film, fikrî ve güzel sanat, bilgisayar sistemlerine yönelik hizmetler ile yazılım hizmetlerini, taşınır ve taşınmaz mal ve hakların kiralanmasını ve benzeri diğer hizmetleri”
olarak tanımlanmıştır. Kanaatimizce “ortak hizmet projesi” bu kapsam içinde olacak işleri kapsamalıdır.
Örneğin; il özel idaresi bütçesinden “ortak hizmet projesi” gerçekleştirme kapsamında okul ve hastane yapımı için köylere hizmet götürme birliklerine ödenek aktarması mümkün gözükmemektedir. Çünkü, ortak hizmet projesi kapsamında yapım işleri yer almamaktadır.
Ancak, ortak hizmet projesi kapsamında okul ve hastane binalarının bakım ve onarımı, il özel idaresi bütçesinden köylere hizmet götürme birliklerine kaynak aktarılarak yapılabilir.
İl özel idaresi bütçesinden “ortak hizmet projesi” için köylere hizmet götürme birliklerine kaynak aktarılması durumunda, bu kaynakların harcanması köylere hizmet götürme birliklerinin tâbi olduğu mevzuat hükümlerine göre sonuçlandırılır.
3) Köye yönelik hizmetlere ilişkin yapım, bakım ve onarım işleri için birliklere kaynak aktarımı: 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu’nun 18’inci maddesinin üçüncü fıkrası diğer kamu kurum ve kuruluşlarıyla birliklerin ilişkisini düzenlemektedir. 5355 sayılı Yasa’nın 18’inci maddesinin üçüncü fıkrası hükmü “il özel idareleri ile diğer kamu kurum ve kuruluşları; köye yönelik hizmetlerine ilişkin yapım, bakım ve onarım işlerini aralarında yapacakları anlaşmaya göre köylere hizmet götürme birlikleri aracılığıyla gerçekleştirebilir.
Bu takdirde, gerekli kaynak bu birliklere aktarılır ve söz konusu iş, birliğin tâbi olduğu esas ve usullere göre sonuçlandırılır.”şeklindedir.
5355 sayılı Yasa’nın 18’inci maddesi, il özel idaresi ile diğer kamu kurum ve kuruluşları bütün işleri köylere hizmet götürme birlikleri arcılığı ile yaptıramayacak, sadece köye yönelik hizmetleri yaptırabilecektir.
1) Yapılacak işler köye yönelik hizmet olmalıdır. Köye yönelik hizmetlerin ne olduğu önemlidir. 3202 sayılı Köye Yönelik Hizmetler Hakkında Kanunu’nun 2’nci maddesi köye yönelik hizmetleri açıklamıştır. Örneğin, il özel idaresi ve diğer kamu idareleri 5355 sayılı Yasa’nın 18’inci maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında okul yapımı işini köylere hizmet götürme birlikleri aracılığı ile yapamayacaktır. Çünkü okul yapımı köye yönelik hizmetler kapsamında değildir.
2) İl özel idaresi ve diğer kamu idareleri köye yönelik hizmetlerden sadece “yapım”,
“bakım” ve “onarım” işlerini yapabileceklerdir. Örneğin, taşıma işi bu kapsamda yapılamayacaktır.
3) 5355 sayılı Yasa’nın 18’inci maddesi, il özel idaresi ile diğer kamu kurum ve kuruluşları köye yönelik hizmetleri köylere hizmet götürme birlikleri aracılığı ile yaptırmaları için yapılacak işin detaylarını gösteren aralarında bir anlaşma yapmalarını öngörmektedir. Bu anlaşma her iki idare yetkililerce imzalanması gerekir.
4) 5355 sayılı Yasa’nın 18’inci maddesi, il özel idaresi ile diğer kamu kurum ve kuruluşları köye yönelik hizmetleri köylere hizmet götürme birlikleri aracılığı ile yaptırmaları karar verip anlaşma yaptıktan sonra gerekli kaynak bu birliklere aktarılır. Aktarılan kaynaklar birliğin tabi olduğu, ihale, harcama ve muhasebe mevzuatına göre harcanır.
5) 5355 sayılı Yasa’nın 18’inci maddesine göre, il özel idaresi köye yönelik hizmetleri kaynak aktarmak suretiyle köylere hizmet götürme birlikleri aracılığı ile yapması halinde il genel meclisi kararı gerekmez. 5355 sayılı Yasa’nın 18’inci maddesinde böyle bir zorunluluk bulunmadığından vali onayı ile bu işler köylere hizmet götürme birlikleri aracılığı ile yapılabilecektir.
İl özel idaresinin köylerle ilişkisi:
13.04- İl özel idaresi 5302 sayılı Yasa’nın 43’üncü maddesinin (e) bendine göre, köylere yardım yapabilir veya Yasa’nın 64’üncü maddesinin birinci fıkrasına göre köye ait yapım, bakım, onarım ve taşıma işlerini bedelli veya bedelsiz üstlenebilir veya bu kuruluşlar ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir ve bu amaçla gerekli kaynak aktarımında bulunabilir. Bu takdirde iş, köyün tâbi olduğu mevzuat hükümlerine göre sonuçlandırılır.
Uygulamanın buna göre yapılıp yapılmadığı,
13.05- İl Özel İdaresinin diğer kuruluşlarla ilişkilerde; 5302 sayılı kanunun 64.
Maddesine göre, İl özel idaresinin, görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda, diğer kuruluşlarla ilişkilerinde; Kanunun 64. maddesine uygun hareket edilip edilmediği, Kanunun 64 maddesindeki İlişkilerin Şartları, “1) İl özel idaresinin görev ve sorumluluk alanlarına giren konular olması gerekir. 2)Bu hususta İl genel meclisinin kararı olması gerekir. 3)Yazılı bir anlaşma yapılması gerekir.” hususlarını taşıyıp taşımadığı,
13.06- İl Özel İdare Taşınmazlarının tahsisi hangi şekilde yapılırsa yapılsın 5302 sayılı Yasa’nın 10’uncu maddenin (f) bendine göre, il genel meclisinin kararı gerektiğinden meclis kararının bulunup bulunmadığı,
13.07- Yasa’nın 64/c bent hükmünü, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 29’uncu maddesinde yer alan, “genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerinde öngörülmüş olmak kaydıyla; kamu yararı gözetilerek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapılabileceği” hükmüyle birlikte değerlendirip değerlendirilmediği,
a-) İl özel idaresi ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, dernekler, vakıflar ve 507 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkarlar Kanunu kapsamına giren meslek odaları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirildiğinde 5302 sayılı Yasa’nın 64’üncü maddesindeki usul ve esaslara göre yapılıp yapılmadığı,
b-) İl özel idaresi bütçesinden kamu yararı gözetilerek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere ayni ve nakdi yardım yapılmasının ise 5018 sayılı Yasa’nın 29’uncu maddesi ve bu madde hükmüne istinaden çıkarılan “Dernek, Vakıf, Birlik, Kurum, Kuruluş, Sandık ve Benzeri Teşekküllere Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdarelerinin Bütçelerinden Yardım Yapılması Hakkında Yönetmeliğin” Dernek, Vakıf, Birlik, Kurum, Kuruluş, Sandık ve Benzeri Teşekküllere Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdarelerinin Bütçelerinden Yardım Yapılması Hakkında Yönetmelik” hükümlerine göre yapılıp yapılmadığı,
5018 sayılı Yasa’nın 29’uncu maddesine istinaden çıkarılan 17.07.2006 gün ve 26231 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Dernek, Vakıf, Birlik, Kurum, Kuruluş, Sandık ve Benzeri Teşekküllere Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdarelerinin Bütçelerinden Yardım Yapılması Hakkında Yönetmeliğin” 5’inci maddesi hükmüne göre, idarelerce teşekküllere yardım yapılabilmesi için;
“a) İdare bütçesinde bu amaçla ödenek tefrik edilmiş olması,
b) Yardımlarda kamu yararı gözetilmesi, yardımların öncelikle toplumun ihtiyaç ve sorunlarına çözüm sağlaması ile toplumsal gelişmeye katkıda bulunulmasına yönelik olması,
c) Teşekkülün, yardımı yapacak idarenin görev alanına giren konularda faaliyet göstermesi,
ç) Teşekkül ile yardım yapacak idare arasında protokol yapılması,
d) Teşekkülün, 5072 sayılı Dernek ve Vakıfların Kamu Kurum ve Kuruluşları ile İlişkilerine Dair Kanun kapsamındaki dernek ve vakıflardan olmaması,
e) Teşekkülün, Anayasa ve kanunlarla yasaklanmış faaliyetlerde bulunmamış olması, f) Teşekkülün, üyelerine veya ortaklarına kazanç paylaşımı veya kâr dağıtımı amacının bulunmaması, gerekir. Hükümlerine uyulup uyulmadığı,
13.08- İl özel idaresi için 5302 sayılı Yasa’nın 64’üncü maddenin birinci fıkrasının (d) bendi özel bir düzenleme olduğundan, taşınmazların tahsis edebilmesi için aşağıdaki şartların oluşup oluşmadığı,
“1) Taşınmaz ancak kamu kurum ve kuruluşuna tahsisi edilebilir.
2) İl genel meclisinin kararı gerekir.
3) Taşınmazın tahsis amacı il özel idaresinin görev ve sorumlulukları ile de örtüşmelidir.
4) Tahsis bir yazılı protokole bağlanmalıdır.
5) Tahsis yapılan kamu kurum ve kuruluşu taşınmazı asli görev ve hizmetlerinde kullanmalıdır.
6) Taşınmazın tahsis süresi yirmi beş yılı geçmemelidir.” Hususlarına dikkat edilip edilmediği, Bu taşınmazların, tahsis amacı dışında kullanılması durumunda tahsis işleminin
iptal edilip edilmediği, 64.Maddenin birinci fıkrasının (d) bendi uyarınca kamu kurum ve kuruluşlarına il özel idarelerince tahsis edilen taşınmazların, kamu konutu ve sosyal tesis olarak kullanılıp kullanılmadığı,
13.09- 5302 sayılı Yasa’nın 43, 64’üncü ve 5355 sayılı Yasa’nın 18’inci maddeleri hükmüne göre, il özel idaresi bütçesinden köylere hizmet götürme birliklerine yardım yapılabilmesinin aşağıdaki şartlara;
“1) Köylere hizmete götürme birliğince il özel idaresine sunulan bir yatırım planı, yıllık çalışma programı ve uygulama projesi olmalıdır. Köylere hizmet götürme birliği tarafından herhangi bir yatırım planı ve buna bağlı program-proje sunulmadan örneğin cari harcamalar için il özel idaresi bütçesinden yardım yapılması mümkün değildir.
2) İl özel idare bütçesinden, köylere hizmet götürme birliklerine yapılacak yardımların köylere hizmet götürme birliğinin görev alanı içerisinde olması gerekir. Çünkü, il özel idaresi bütçesinden yardım yapılması köylere hizmet götürme birliğinin sunacağı yatırım planına göre olacağından, köylere hizmet götürme birlikleri ancak görev alanına giren konularda yatırım programı hazırlayabilecekleridir.
3) Köylere hizmet götürme birliğince sunulan bu plan, program ve proje il özel idaresince yardım yapılacak nitelikte bulunması ve bu konuda il genel meclisin olumlu karar alması gerekir. 5302 sayılı Yasa’nın 43’üncü maddesinin (e ) bendine göre, köylere hizmet götürme birliklerine yapılacak yardımın ilkeleri il genel meclisince belirlenir.
4) İl özel idaresi bütçesine bu amaç için yeterli ödenek konulması gerekir. İl özel idare bütçesinin “sermaye transferleri” bölümüne bu amaçla ödenek konulmuş olması gerekir.
5355 sayılı Yasa’nın 15’inci maddesinin (g) bendine göre, il özel idaresi bütçesinden yapılacak yardımlar da köylere hizmet götürme birliklerinin bütçesinin gelir kalemleri arasında yer almaktadır.” Hükümlerine göre bu Şartlara uyulup uyulmadığı, ancak bu halde il özel idaresi bütçesinden köylere hizmet götürme birliklerine yardım yapılıp yapılmadığı,
İncelenerek yapılan bu çeşitli işlemlerde ilgili mevzuat hükümlerine uyulup uyulmadığı,
