4857 Say Kanunu Kanun No: 4857
Kabul Tarihi : 22.5.2003
Resmi Gazete Yay m Tarih ve Say : 10.6.2003 - 25134
NC BÖLÜM Genel Hükümler
Amaç ve kapsam
MADDE 1. - Bu Kanunun amac i verenler ile bir i sözle mesine dayanarak çal lan i çilerin çal ma artlar ve çal ma ortam na ili kin hak ve sorumluluklar düzenlemektir.
Bu Kanun, 4 üncü maddedeki istisnalar d nda kalan bütün i yerlerine, bu i yerlerinin i verenleri ile veren vekillerine ve i çilerine faaliyet konular na bak lmaks n uygulan r.
yerleri, i verenler, i veren vekilleri ve i çiler, 3 üncü maddedeki bildirim gününe bak lmaks n bu Kanun hükümleri ile ba olurlar.
Tan mlar
MADDE 2. - Bir i sözle mesine dayanarak çal an gerçek ki iye i çi, i çi çal ran gerçek veya tüzel ki iye yahut tüzel ki ili i olmayan kurum ve kurulu lara i veren, i çi ile i veren aras nda kurulan ili kiye
ili kisi denir. veren taraf ndan mal veya hizmet üretmek amac yla maddî olan ve olmayan unsurlar ile i çinin birlikte örgütlendi i birime i yeri denir.
verenin i yerinde üretti i mal veya hizmet ile nitelik yönünden ba bulunan ve ayn yönetim alt nda örgütlenen yerler (i yerine ba yerler) ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, y kanma, muayene ve bak m, beden ve meslekî e itim ve avlu gibi di er eklentiler ve araçlar da i yerinden say r.
yeri, i yerine ba yerler, eklentiler ve araçlar ile olu turulan i organizasyonu kapsam nda bir bütündür.
veren ad na hareket eden ve i in, i yerinin ve i letmenin yönetiminde görev alan kimselere i veren vekili denir. veren vekilinin bu s fatla i çilere kar i lem ve yükümlülüklerinden do rudan i veren sorumludur.
Bu Kanunda i veren için öngörülen her çe it sorumluluk ve zorunluluklar i veren vekilleri hakk nda da uygulan r. veren vekilli i s fat , i çilere tan nan hak ve yükümlülükleri ortadan kald rmaz.
Bir i verenden, i yerinde yürüttü ü mal veya hizmet üretimine ili kin yard mc i lerinde veya as l i in bir bölümünde i letmenin ve i in gere i ile teknolojik nedenlerle uzmanl k gerektiren i lerde i alan ve bu i için görevlendirdi i i çilerini sadece bu i yerinde ald i te çal ran di er i veren ile i ald i veren aras nda kurulan ili kiye as l i veren-alt i veren ili kisi denir. Bu ili kide as l i veren, alt i verenin
çilerine kar o i yeri ile ilgili olarak bu Kanundan, i sözle mesinden veya alt i verenin taraf oldu u toplu i sözle mesinden do an yükümlülüklerinden alt i veren ile birlikte sorumludur.
As l i verenin i çilerinin alt i veren taraf ndan i e al narak çal lmaya devam ettirilmesi suretiyle haklar k tlanamaz veya daha önce o i yerinde çal lan kimse ile alt i veren ili kisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak as l i veren alt i veren ili kisinin muvazaal i leme dayand kabul edilerek alt
verenin i çileri ba lang çtan itibaren as l i verenin i çisi say larak i lem görürler. letmenin ve i in gere i ile teknolojik nedenlerle uzmanl k gerektiren i ler d nda as l i bölünerek alt i verenlere
verilemez.
yerini bildirme
MADDE 3. - Bu Kanunun kapsam na giren nitelikte bir i yerini kuran, her ne suretle olursa olsun devralan, çal ma konusunu k smen veya tamamen de tiren veya herhangi bir sebeple faaliyetine son veren ve i yerini kapatan i veren, i yerinin unvan ve adresini, çal lan i çi say , çal ma
konusunu, i in ba lama veya bitme gününü, kendi ad ve soyad yahut unvan , adresini, varsa veren vekili veya vekillerinin ad , soyad ve adreslerini bir ay içinde bölge müdürlü üne bildirmek zorundad r.
Alt i veren, bu s fatla mal veya hizmet üretimi için meydana getirdi i kendi i yeri için birinci f kra hükmüne göre bildirim yapmakla yükümlüdür.
(Ek : 11/6/2003-4884/10 md.) Ancak, irketlerin tescil kay tlar ise ticaret sicili memurluklar n gönderdi i belgeler üzerinden yap r ve bu belgeler ilgili ticaret sicili memurlu unca bir ay içinde Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl ilgili bölge müdürlüklerine gönderilir.
stisnalar
MADDE 4.- da belirtilen i lerde ve i ili kilerinde bu Kanun hükümleri uygulanmaz;
a. Deniz ve hava ta ma i lerinde,
b. 50'den az i çi çal lan (50 dahil) tar m ve orman i lerinin yap ld i yerlerinde veya letmelerinde,
c. Aile ekonomisi s rlar içinde kalan tar mla ilgili her çe it yap i leri,
d. Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) h mlar aras nda d ardan ba ka biri kat lmayarak evlerde ve el sanatlar n yap ld i lerde,
e. Ev hizmetlerinde,
f. sa ve güvenli i hükümleri sakl kalmak üzere ç raklar hakk nda, g. Sporcular hakk nda,
h. Rehabilite edilenler hakk nda,
i. 507 say Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç ki inin çal yerlerinde.
u kadar ki;
a. larda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yap lan yükleme ve bo altma i leri,
b. Havac n bütün yer tesislerinde yürütülen i ler,
c. Tar m sanatlar ile tar m aletleri, makine ve parçalar n yap ld atölye ve fabrikalarda görülen ler,
d. Tar m i letmelerinde yap lan yap i leri,
e. Halk n faydalanmas na aç k veya i yerinin eklentisi durumunda olan park ve bahçe i leri, f. Deniz Kanunu kapsam na girmeyen ve tar m i lerinden say lmayan, denizlerde çal an su
ürünleri üreticileri ile ilgili i ler, Bu Kanun hükümlerine tabidir.
it davranma ilkesi
MADDE 5. - ili kisinde dil, rk, cinsiyet, siyasal dü ünce, felsefî inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayal ay m yap lamaz.
veren, esasl sebepler olmad kça tam süreli çal an i çi kar nda k smî süreli çal an i çiye, belirsiz süreli çal an i çi kar nda belirli süreli çal an i çiye farkl i lem yapamaz.
veren, biyolojik veya i in niteli ine ili kin sebepler zorunlu k lmad kça, bir i çiye, i sözle mesinin
yap lmas nda, artlar n olu turulmas nda, uygulanmas nda ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle do rudan veya dolayl farkl i lem yapamaz.
Ayn veya e it de erde bir i için cinsiyet nedeniyle daha dü ük ücret kararla lamaz.
çinin cinsiyeti nedeniyle özel koruyucu hükümlerin uygulanmas , daha dü ük bir ücretin uygulanmas hakl k lmaz.
ili kisinde veya sona ermesinde yukar daki f kra hükümlerine ayk davran ld nda i çi, dört aya kadar ücreti tutar ndaki uygun bir tazminattan ba ka yoksun b rak ld haklar da talep edebilir. 2821 say Sendikalar Kanununun 31 inci maddesi hükümleri sakl r.
20 nci madde hükümleri sakl kalmak üzere i verenin yukar daki f kra hükümlerine ayk davrand çi ispat etmekle yükümlüdür. Ancak, i çi bir ihlalin varl ihtimalini güçlü bir biçimde gösteren bir durumu ortaya koydu unda, i veren böyle bir ihlalin mevcut olmad ispat etmekle yükümlü olur.
yerinin veya bir bölümünün devri
MADDE 6. - yeri veya i yerinin bir bölümü hukukî bir i leme dayal olarak ba ka birine
devredildi inde, devir tarihinde i yerinde veya bir bölümünde mevcut olan i sözle meleri bütün hak ve borçlar ile birlikte devralana geçer.
Devralan i veren, i çinin hizmet süresinin esas al nd haklarda, i çinin devreden i veren yan nda i e ba lad tarihe göre i lem yapmakla yükümlüdür.
Yukar daki hükümlere göre devir halinde, devirden önce do mu olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan devreden ve devralan i veren birlikte sorumludurlar. Ancak bu yükümlülüklerden devreden i verenin sorumlulu u devir tarihinden itibaren iki y l ile s rl r.
Tüzel ki ili in birle me veya kat lma ya da türünün de mesiyle sona erme halinde birlikte sorumluluk hükümleri uygulanmaz.
Devreden veya devralan i veren i sözle mesini s rf i yerinin veya i yerinin bir bölümünün devrinden dolay feshedemez ve devir i çi yönünden fesih için hakl sebep olu turmaz. Devreden veya devralan verenin ekonomik ve teknolojik sebeplerin yahut i organizasyonu de ikli inin gerekli k ld fesih haklar veya i çi ve i verenlerin hakl sebeplerden derhal fesih haklar sakl r.
Yukar daki hükümler, iflas dolay yla malvarl n tasfiyesi sonucu i yerinin veya bir bölümünün ba kas na devri halinde uygulanmaz.
Geçici i ili kisi
MADDE 7.- veren, devir s ras nda yaz r zas almak suretiyle bir i çiyi; holding bünyesi içinde veya ayn irketler toplulu una ba ba ka bir i yerinde veya yapmakta oldu u i e benzer i lerde
çal lmas ko uluyla ba ka bir i verene i görme edimini yerine getirmek üzere geçici olarak
devretti inde geçici i ili kisi gerçekle mi olur. Bu halde i sözle mesi devam etmekle beraber, i çi bu sözle meye göre üstlendi i i in görülmesini, i sözle mesine geçici i ili kisi kurulan i verene kar yerine getirmekle yükümlü olur. Geçici i ili kisi kurulan i veren i çiye talimat verme hakk na sahip olup, i çiye sa k ve güvenlik risklerine kar gerekli e itimi vermekle yükümlüdür.
Geçici i ili kisi alt ay geçmemek üzere yaz olarak yap r, gerekti inde en fazla iki defa yenilenebilir.
verenin, ücreti ödeme yükümlülü ü devam eder. Geçici i ili kisi kurulan i veren, i çinin kendisinde çal sürede ödenmeyen ücretinden, i çiyi gözetme borcundan ve sosyal sigorta primlerinden i veren ile birlikte sorumludur.
çi, i yerine ve i e ili kin olup kusuru ile sebep oldu u zarardan geçici i ili kisi kurulan i verene kar
sorumludur. çinin geçici sözle mesinden aksi anla lm yorsa, i çinin di er hak ve yükümlülüklerine ili kin bu Kanundaki düzenlemeler geçici i ili kisi kurulan i verenle olan ili kisine de uygulan r.
çiyi geçici olarak devralan i veren grev ve lokavt a amas na gelen bir toplu i uyu mazl n taraf ise, i çi grev ve lokavt n uygulanmas s ras nda çal lamaz. Ancak, 2822 say Toplu Sözle mesi, Grev ve Lokavt Kanununun 39 uncu maddesi hükümleri sakl r. veren, i çisini grev ve lokavt süresince kendi i yerinde çal rmak zorundad r.
Toplu i çi ç karmaya gidilen i yerlerinde ç karma tarihinden itibaren alt ay içinde toplu i çi ç karman n konusu olan i lerde geçici i ili kisi gerçekle mez.
NC BÖLÜM
Sözle mesi, Türleri ve Feshi Tan m ve ekil
MADDE 8. - sözle mesi, bir taraf n (i çi) ba ml olarak i görmeyi, di er taraf n (i veren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden olu an sözle medir. sözle mesi, Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir ekle tâbi de ildir.
Süresi bir y l ve daha fazla olan i sözle melerinin yaz ekilde yap lmas zorunludur. Bu belgeler damga vergisi ve her çe it resim ve harçtan muaft r.
Yaz sözle me yap lmayan hallerde i veren i çiye en geç iki ay içinde genel ve özel çal ma ko ullar , günlük ya da haftal k çal ma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi belirli ise sözle menin süresini, fesih halinde taraflar n uymak zorunda olduklar hükümleri gösteren yaz bir belge vermekle yükümlüdür. Süresi bir ay geçmeyen belirli süreli i sözle melerinde bu f kra hükmü uygulanmaz. sözle mesi iki ayl k süre dolmadan sona ermi ise, bu bilgilerin en geç sona erme tarihinde i çiye yaz olarak verilmesi zorunludur.
Türü ve çal ma biçimlerini belirleme serbestisi
MADDE 9 - Taraflar i sözle mesini, Kanun hükümleriyle getirilen s rlamalar sakl kalmak ko uluyla, ihtiyaçlar na uygun türde düzenleyebilirler.
sözle meleri belirli veya belirsiz süreli yap r. Bu sözle meler çal ma biçimleri bak ndan tam süreli veya k smî süreli yahut deneme süreli ya da di er türde olu turulabilir.
Sürekli ve süreksiz i lerdeki i sözle meleri
MADDE 10.- Nitelikleri bak ndan en çok otuz i günü süren i lere süreksiz i , bundan fazla devam edenlere sürekli i denir.
Bu Kanunun 3, 8, 12, 13, 14, 15, 17, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 34, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 75, 80 ve geçici 6 nc maddeleri süreksiz i lerde yap lan i sözle melerinde uygulanmaz. Süreksiz
lerde, bu maddelerde düzenlenen konularda Borçlar Kanunu hükümleri uygulan r.
Belirli ve belirsiz süreli i sözle mesi
MADDE 11 – ili kisinin bir süreye ba olarak yap lmad halde sözle me belirsiz süreli say r. Belirli süreli i lerde veya belli bir i in tamamlanmas veya belirli bir olgunun ortaya ç kmas gibi objektif
ko ullara ba olarak i veren ile i çi aras nda yaz ekilde yap lan i sözle mesi belirli süreli i sözle mesidir.
Belirli süreli i sözle mesi, esasl bir neden olmad kça, birden fazla üst üste (zincirleme) yap lamaz. Aksi halde i sözle mesi ba lang çtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir.
Esasl nedene dayal zincirleme i sözle meleri, belirli süreli olma özelli ini korurlar.
Belirli ve belirsiz süreli i sözle mesi ay n s rlar
MADDE 12 - Belirli süreli i sözle mesi ile çal lan i çi, ay hakl k lan bir neden olmad kça, salt i sözle mesinin süreli olmas ndan dolay belirsiz süreli i sözle mesiyle çal lan emsal i çiye göre farkl
leme tâbi tutulamaz.
Belirli süreli i sözle mesi ile çal an i çiye, belirli bir zaman ölçüt al narak ödenecek ücret ve paraya ili kin bölünebilir menfaatler, i çinin çal süreye orant olarak verilir. Herhangi bir çal ma art ndan yararlanmak için ayn i yeri veya i letmede geçirilen k dem arand nda belirli süreli i sözle mesine göre çal an i çi için farkl k dem uygulanmas hakl gösteren bir neden olmad kça, belirsiz süreli i sözle mesi ile çal an emsal i çi hakk nda esas al nan k dem uygulan r.
Emsal i çi, i yerinde ayn veya benzeri i te belirsiz süreli i sözle mesiyle çal lan i çidir. yerinde böyle bir i çi bulunmad takdirde, o i kolunda artlara uygun bir i yerinde ayn veya benzer i i üstlenen belirsiz süreli i sözle mesiyle çal lan i çi dikkate al r.
smî süreli ve tam süreli i sözle mesi
MADDE 13 - çinin normal haftal k çal ma süresinin, tam süreli i sözle mesiyle çal an emsal i çiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözle me k smî süreli i sözle mesidir.
smî süreli i sözle mesi ile çal lan i çi, ay hakl k lan bir neden olmad kça, salt i sözle mesinin smî süreli olmas ndan dolay tam süreli emsal i çiye göre farkl i leme tâbi tutulamaz. K smî süreli çal an i çinin ücret ve paraya ili kin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal i çiye göre çal süreye orant olarak ödenir.
Emsal i çi, i yerinde ayn veya benzeri i te tam süreli çal lan i çidir. yerinde böyle bir i çi bulunmad takdirde, o i kolunda artlara uygun i yerinde ayn veya benzer i i üstlenen tam süreli i sözle mesiyle çal lan i çi esas al r.
yerinde çal an i çilerin, niteliklerine uygun aç k yer bulundu unda k smî süreliden tam süreliye veya tam süreliden k smî süreliye geçirilme istekleri i verence dikkate al r ve bo yerler zaman nda
duyurulur.
Ça üzerine çal ma
MADDE 14. - Yaz sözle me ile i çinin yapmay üstlendi i i le ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulmas halinde i görme ediminin yerine getirilece inin kararla ld i ili kisi, ça üzerine çal maya dayal
smi süreli bir i sözle mesidir.
Hafta, ay veya y l gibi bir zaman dilimi içinde i çinin ne kadar süreyle çal aca taraflar belirlemedikleri takdirde, haftal k çal ma süresi yirmi saat kararla lm say r. Ça üzerine çal lmak için belirlenen sürede i çi çal ls n veya çal lmas n ücrete hak kazan r.
çiden i görme borcunu yerine getirmesini ça yoluyla talep hakk na sahip olan i veren, bu ça , aksi kararla lmad kça, i çinin çal aca zamandan en az dört gün önce yapmak zorundad r. Süreye uygun ça üzerine i çi i görme edimini yerine getirmekle yükümlüdür. Sözle mede günlük çal ma süresi kararla lmam ise, i veren her ça da i çiyi günde en az dört saat üst üste çal rmak zorundad r.
Deneme süreli i sözle mesi
MADDE 15. - Taraflarca i sözle mesine bir deneme kayd konuldu unda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Ancak deneme süresi toplu i sözle meleriyle dört aya kadar uzat labilir.
Deneme süresi içinde taraflar i sözle mesini bildirim süresine gerek olmaks n ve tazminats z feshedebilir. çinin çal günler için ücret ve di er haklar sakl r.
Tak m sözle mesi ile olu turulan i sözle meleri
MADDE 16. - Birden çok i çinin meydana getirdi i bir tak temsilen bu i çilerden birinin, tak m lavuzu s fat yla i verenle yapt sözle meye tak m sözle mesi denir.
Tak m sözle mesinin, olu turulacak i sözle meleri için hangi süre kararla lm olursa olsun, yaz yap lmas gerekir. Sözle mede her i çinin kimli i ve alaca ücret ayr ayr gösterilir.
Tak m sözle mesinde isimleri yaz i çilerden her birinin i e ba lamas yla, o i çi ile i veren aras nda tak m sözle mesinde belirlenen artlarla bir i sözle mesi yap lm say r. Ancak, tak m sözle mesi hakk nda Borçlar Kanununun 110 uncu maddesi hükmü de uygulan r.
e ba lamas yla i sözle mesi kurulan i çilere ücretlerini i veren veya i veren vekili her birine ayr ayr ödemek zorundad r. Tak m k lavuzu için, tak ma dahil i çilerin ücretlerinden i e arac k veya benzeri bir nedenle kesinti yap lamaz.
Süreli fesih
MADDE 17. - Belirsiz süreli i sözle melerinin feshinden önce durumun di er tarafa bildirilmesi gerekir.
sözle meleri;
a. i alt aydan az sürmü olan i çi için, bildirimin di er tarafa yap lmas ndan ba layarak iki hafta sonra,
b. i alt aydan birbuçuk y la kadar sürmü olan i çi için, bildirimin di er tarafa yap lmas ndan ba layarak dört hafta sonra,
c. i birbuçuk y ldan üç y la kadar sürmü olan i çi için, bildirimin di er tarafa yap lmas ndan ba layarak alt hafta sonra,
d. i üç y ldan fazla sürmü i çi için, bildirim yap lmas ndan ba layarak sekiz hafta sonra, Feshedilmi say r.
Bu süreler asgari olup sözle meler ile art labilir.
Bildirim art na uymayan taraf, bildirim süresine ili kin ücret tutar nda tazminat ödemek zorundad r.
veren bildirim süresine ait ücreti pe in vermek suretiyle i sözle mesini feshedebilir.
verenin bildirim art na uymamas veya bildirim süresine ait ücreti pe in ödeyerek sözle meyi feshetmesi, bu Kanunun 18, 19, 20 ve 21 inci maddesi hükümlerinin uygulanmas na engel olmaz. 18 inci maddenin birinci f kras uyar nca bu Kanunun 18, 19, 20 ve 21 inci maddelerinin uygulanma alan nda kalan i çilerin i sözle mesinin, fesih hakk n kötüye kullan larak sona erdirildi i durumlarda çiye bildirim süresinin üç kat tutar nda tazminat ödenir. Fesih için bildirim art na da uyulmamas ayr ca dördüncü f kra uyar nca tazminat ödenmesini gerektirir.
Bu maddeye göre ödenecek tazminatlar ile bildirim sürelerine ait pe in ödenecek ücretin hesab nda 32 nci maddenin birinci f kras nda yaz lan ücrete ek olarak i çiye sa lanm para veya para ile ölçülmesi mümkün sözle me ve Kanundan do an menfaatler de göz önünde tutulur.
Feshin geçerli sebebe dayand lmas
MADDE 18. - Otuz veya daha fazla i çi çal ran i yerlerinde en az alt ayl k k demi olan i çinin belirsiz süreli i sözle mesini fesheden i veren, i çinin yeterlili inden veya davran lar ndan ya da i letmenin,
yerinin veya i in gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundad r.
Alt ayl k k dem hesab nda bu Kanunun 66 nc maddesindeki süreler dikkate al r.
Özellikle a daki hususlar fesih için geçerli bir sebep olu turmaz:
a. Sendika üyeli i veya çal ma saatleri d nda veya i verenin r zas ile çal ma saatleri içinde sendikal faaliyetlere kat lmak.
b. yeri sendika temsilcili i yapmak.
c. Mevzuattan veya sözle meden do an haklar takip için i veren aleyhine idari veya adli makamlara ba vurmak veya bu hususta ba lat lm sürece kat lmak.
d. Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, do um, din, siyasi görü ve benzeri nedenler.
e. 74 üncü maddede öngörülen ve kad n i çilerin çal lmas n yasak oldu u sürelerde i e gelmemek.
f. Hastal k veya kaza nedeniyle 25 inci maddenin (I) numaral bendinin (b) alt bendinde öngörülen bekleme süresinde i e geçici devams zl k.
çinin alt ayl k k demi, ayn i verenin bir veya de ik i yerlerinde geçen süreler birle tirilerek hesap edilir. verenin ayn i kolunda birden fazla i yerinin bulunmas halinde, i yerinde çal an i çi say , bu
yerlerinde çal an toplam i çi say na göre belirlenir.
letmenin bütününü sevk ve idare eden i veren vekili ve yard mc lar ile i yerinin bütününü sevk ve idare eden ve i çiyi i e alma ve i ten ç karma yetkisi bulunan i veren vekilleri hakk nda bu madde, 19 ve 21 inci maddeler ile 25 inci maddenin son f kras uygulanmaz.
Sözle menin feshinde usul
MADDE 19. - veren fesih bildirimini yaz olarak yapmak ve fesih sebebini aç k ve kesin bir ekilde belirtmek zorundad r.
Hakk ndaki iddialara kar savunmas almadan bir i çinin belirsiz süreli i sözle mesi, o i çinin
davran veya verimi ile ilgili nedenlerle feshedilemez. Ancak, i verenin 25 inci maddenin (II) numaral bendi artlar na uygun fesih hakk sakl r.
Fesih bildirimine itiraz ve usulü
MADDE 20. - sözle mesi feshedilen i çi, fesih bildiriminde sebep gösterilmedi i veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmad iddias ile fesih bildiriminin tebli i tarihinden itibaren bir ay içinde i mahkemesinde dava açabilir. Toplu i sözle mesinde hüküm varsa veya taraflar anla rlarsa uyu mazl k ayn sürede özel hakeme götürülür.
Feshin geçerli bir sebebe dayand ispat yükümlülü ü i verene aittir. çi, feshin ba ka bir sebebe dayand iddia etti i takdirde, bu iddias ispatla yükümlüdür.
Dava seri muhakeme usulüne göre iki ay içinde sonuçland r. Mahkemece verilen karar n temyizi halinde, Yarg tay bir ay içinde kesin olarak karar verir.
Özel hakemin olu umu, çal ma esas ve usulleri ç kar lacak bir yönetmelikle belirlenir.
Geçersiz sebeple yap lan feshin sonuçlar
MADDE 21. - verence geçerli sebep gösterilmedi i veya gösterilen sebebin geçerli olmad
mahkemece veya özel hakem taraf ndan tespit edilerek feshin geçersizli ine karar verildi inde, i veren, çiyi bir ay içinde i e ba latmak zorundad r. çiyi ba vurusu üzerine i veren bir ay içinde i e ba latmaz ise, i çiye en az dört ayl k ve en çok sekiz ayl k ücreti tutar nda tazminat ödemekle yükümlü olur.
Mahkeme veya özel hakem feshin geçersizli ine karar verdi inde, i çinin i e ba lat lmamas halinde ödenecek tazminat miktar da belirler.
Karar n kesinle mesine kadar çal lmad süre için i çiye en çok dört aya kadar do mu bulunan ücret ve di er haklar ödenir.
çi i e ba lat rsa, pe in olarak ödenen bildirim süresine ait ücret ile k dem tazminat , yukar daki f kra
hükümlerine göre yap lacak ödemeden mahsup edilir. e ba lat lmayan i çiye bildirim süresi verilmemi veya bildirim süresine ait ücret pe in ödenmemi se, bu sürelere ait ücret tutar ayr ca ödenir.
çi kesinle en mahkeme veya özel hakem karar n tebli inden itibaren on i günü içinde i e ba lamak için i verene ba vuruda bulunmak zorundad r. çi bu süre içinde ba vuruda bulunmaz ise, i verence yap lm olan fesih geçerli bir fesih say r ve i veren sadece bunun hukuki sonuçlar ile sorumlu olur.
Bu maddenin birinci, ikinci ve üçüncü f kra hükümleri sözle meler ile hiçbir suretle de tirilemez; aksi yönde sözle me hükümleri geçersizdir.
Çal ma ko ullar nda de iklik ve i sözle mesinin feshi
MADDE 22. - veren, i sözle mesiyle veya i sözle mesinin eki niteli indeki personel yönetmeli i ve benzeri kaynaklar ya da i yeri uygulamas yla olu an çal ma ko ullar nda esasl bir de ikli i ancak durumu i çiye yaz olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu ekle uygun olarak yap lmayan ve i çi taraf ndan alt i günü içinde yaz olarak kabul edilmeyen de iklikler i çiyi ba lamaz. çi de iklik önerisini bu süre içinde kabul etmezse, i veren de ikli in geçerli bir nedene dayand veya fesih için ba ka bir geçerli nedenin bulundu unu yaz olarak aç klamak ve bildirim süresine uymak suretiyle i sözle mesini feshedebilir. çi bu durumda 17 ila 21 inci madde hükümlerine göre dava açabilir.
Taraflar aralar nda anla arak çal ma ko ullar her zaman de tirebilir. Çal ma ko ullar nda de iklik geçmi e etkili olarak yürürlü e konulamaz.
Yeni i verenin sorumlulu u
MADDE 23. - Süresi belirli olan veya olmayan sürekli i sözle mesi ile bir i verenin i ine girmi olan çi, sözle me süresinin bitmesinden önce yahut bildirim süresine uymaks n i ini b rak p ba ka bir verenin i ine girerse sözle menin bu suretle feshinden ötürü, i çinin sorumlulu u yan nda, ayr ca yeni veren de a daki hallerde birlikte sorumludur:
a. çinin bu davran na, yeni i e girdi i i veren sebep olmu sa.
b. Yeni i veren, i çinin bu davran bilerek onu i e alm sa.
c. Yeni i veren i çinin bu davran ö rendikten sonra dahi onu çal rmaya devam ederse.
çinin hakl nedenle derhal fesih hakk
MADDE 24. - Süresi belirli olsun veya olmas n i çi, a da yaz hallerde i sözle mesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
I. Sa k sebepleri:
a. sözle mesinin konusu olan i in yap lmas i in niteli inden do an bir sebeple i çinin sa veya ya ay için tehlikeli olursa.
b. çinin sürekli olarak yak ndan ve do rudan bulu up görü tü ü i veren yahut ba ka bir i çi bula veya i çinin i i ile ba da mayan bir hastal a tutulursa.
II. Ahlak ve iyiniyet kurallar na uymayan haller ve benzerleri:
a. veren i sözle mesi yap ld s rada bu sözle menin esasl noktalar ndan biri hakk nda yanl vas flar veya artlar göstermek yahut gerçe e uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle i çiyi yan lt rsa.
b. veren i çinin veya ailesi üyelerinden birinin eref ve namusuna dokunacak ekilde sözler söyler, davran larda bulunursa veya i çiye cinsel tacizde bulunursa.
c. veren i çiye veya ailesi üyelerinden birine kar sata mada bulunur veya gözda verirse, yahut çiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna kar davran a özendirir, k rt r, sürükler, yahut çiye ve ailesi üyelerinden birine kar hapsi gerektiren bir suç i lerse yahut i çi hakk nda eref ve haysiyet k as ls z a r isnad veya ithamlarda bulunursa.
d. çinin di er bir i çi veya üçüncü ki iler taraf ndan i yerinde cinsel tacize u ramas ve bu durumu
verene bildirmesine ra men gerekli önlemler al nmazsa.
e. veren taraf ndan i çinin ücreti kanun hükümleri veya sözle me artlar na uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,
f. Ücretin parça ba na veya i tutar üzerinden ödenmesi kararla p da i veren taraf ndan i çiye yapabilece i say ve tutardan az i verildi i hallerde, aradaki ücret fark zaman esas na göre ödenerek i çinin eksik ald ücret kar lanmazsa, yahut çal ma artlar uygulanmazsa.
III. Zorlay sebepler:
çinin çal i yerinde bir haftadan fazla süre ile i in durmas gerektirecek zorlay sebepler ortaya karsa.
verenin hakl nedenle derhal fesih hakk
MADDE 25. - Süresi belirli olsun veya olmas n i veren, a da yaz hallerde i sözle mesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
I- Sa k sebepleri:
a. çinin kendi kast ndan veya derli toplu olmayan ya ay ndan yahut içkiye dü künlü ünden do acak bir hastal a veya sakatl a u ramas halinde, bu sebeple do acak devams zl n ard ard na üç i günü veya bir ayda be i gününden fazla sürmesi.
b. çinin tutuldu u hastal n tedavi edilemeyecek nitelikte oldu u ve i yerinde çal mas nda sak nca bulundu unun Sa k Kurulunca saptanmas durumunda.
(a) alt bendinde say lan sebepler d nda i çinin hastal k, kaza, do um ve gebelik gibi hallerde i veren için i sözle mesini bildirimsiz fesih hakk ; belirtilen hallerin i çinin i yerindeki çal ma süresine göre 17 nci maddedeki bildirim sürelerini alt hafta a mas ndan sonra do ar. Do um ve gebelik hallerinde bu süre 74 üncü maddedeki sürenin bitiminde ba lar. Ancak i çinin i sözle mesinin ask da kalmas nedeniyle i ine gidemedi i süreler için ücret i lemez.
II- Ahlak ve iyi niyet kurallar na uymayan haller ve benzerleri:
a. sözle mesi yap ld s rada bu sözle menin esasl noktalar ndan biri için gerekli vas flar veya artlar kendisinde bulunmad halde bunlar n kendisinde bulundu unu ileri sürerek, yahut gerçe e uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek i çinin i vereni yan ltmas .
b. çinin, i veren yahut bunlar n aile üyelerinden birinin eref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davran larda bulunmas , yahut i veren hakk nda eref ve haysiyet k as ls z ihbar ve isnadlarda bulunmas .
c. çinin i verenin ba ka bir i çisine cinsel tacizde bulunmas .
d. çinin i verene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut i verenin ba ka i çisine sata mas veya 84 üncü maddeye ayk hareket etmesi.
e. çinin, i verenin güvenini kötüye kullanmak, h rs zl k yapmak, i verenin meslek s rlar ortaya atmak gibi do ruluk ve ba a uymayan davran larda bulunmas .
f. çinin, i yerinde, yedi günden fazla hapisle cezaland lan ve cezas ertelenmeyen bir suç lemesi.
g. çinin i verenden izin almaks n veya hakl bir sebebe dayanmaks n ard ard na iki i günü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki i günü, yahut bir ayda üç i günü
ine devam etmemesi.
h. çinin yapmakla ödevli bulundu u görevleri kendisine hat rlat ld halde yapmamakta srar etmesi.
i. çinin kendi iste i veya savsamas yüzünden i in güvenli ini tehlikeye dü ürmesi, i yerinin mal olan veya mal olmay p da eli alt nda bulunan makineleri, tesisat veya ba ka e ya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutar yla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba u ratmas .
III- Zorlay sebepler:
çiyi i yerinde bir haftadan fazla süre ile çal maktan al koyan zorlay bir sebebin ortaya ç kmas . IV- çinin gözalt na al nmas veya tutuklanmas halinde devams zl n 17 nci maddedeki bildirim süresini a mas .
çi feshin yukar daki bentlerde öngörülen sebeplere uygun olmad iddias ile 18, 20 ve 21 inci madde hükümleri çerçevesinde yarg yoluna ba vurabilir.
Derhal fesih hakk kullanma süresi
MADDE 26. - 24 ve 25 inci maddelerde gösterilen ahlak ve iyiniyet kurallar na uymayan hallere dayanarak i çi veya i veren için tan nm olan sözle meyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çe it
davran larda bulundu unu di er taraf n ö rendi i günden ba layarak alt i günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekle mesinden itibaren bir y l sonra kullan lamaz. Ancak i çinin olayda maddi ç kar sa lamas halinde bir y ll k süre uygulanmaz.
Bu haller sebebiyle i çi yahut i verenden i sözle mesini yukar daki f krada öngörülen süre içinde feshedenlerin di er taraftan tazminat haklar sakl r.
Yeni i arama izni
MADDE 27. - Bildirim süreleri içinde i veren, i çiye yeni bir i bulmas için gerekli olan i arama iznini i saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur. arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve i çi isterse i arama izin saatlerini birle tirerek toplu kullanabilir. Ancak i arama iznini toplu kullanmak isteyen i çi, bunu i ten ayr laca günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu i verene bildirmek zorundad r.
veren yeni i arama iznini vermez veya eksik kulland rsa o süreye ili kin ücret i çiye ödenir.
veren, i arama izni esnas nda i çiyi çal r ise i çinin izin kullanarak bir çal ma kar olmaks n alaca ücrete ilaveten, çal rd sürenin ücretini yüzde yüz zaml öder.
Çal ma belgesi
MADDE 28. - ten ayr lan i çiye, i veren taraf ndan i inin çe idinin ne oldu unu ve süresini gösteren bir belge verilir.
Belgenin vaktinde verilmemesinden veya belgede do ru olmayan bilgiler bulunmas ndan zarar gören i çi veyahut i çiyi i ine alan yeni i veren eski i verenden tazminat isteyebilir.
Bu belgeler her türlü resim ve harçtan muaft r.
Toplu i çi ç karma
MADDE 29. - veren; ekonomik, teknolojik, yap sal ve benzeri i letme, i yeri veya i in gerekleri sonucu toplu i çi ç karmak istedi inde, bunu en az otuz gün önceden bir yaz ile, i yeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlü üne ve Türkiye Kurumuna bildirir.
yerinde çal an i çi say :
a. 20 ile 100 i çi aras nda ise, en az 10 i çinin,
b. 101 ile 300 i çi aras nda ise, en az yüzde on oran nda i çinin, c. 301 ve daha fazla ise, en az 30 i çinin,
ine 17 nci madde uyar nca ve bir ayl k süre içinde ayn tarihte veya farkl tarihlerde son verilmesi toplu i çi ç karma say r.
Birinci f kra uyar nca yap lacak bildirimde i çi ç karman n sebepleri, bundan etkilenecek i çi say ve gruplar ile i e son verme i lemlerinin hangi zaman diliminde gerçekle ece ine ili kin bilgilerin
bulunmas zorunludur.
Bildirimden sonra i yeri sendika temsilcileri ile i veren aras nda yap lacak görü melerde, toplu i çi karman n önlenmesi ya da ç kar lacak i çi say n azalt lmas yahut ç karman n i çiler aç ndan olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi konular ele al r. Görü melerin sonunda, toplant n yap ld gösteren bir belge düzenlenir.
Fesih bildirimleri, i verenin toplu i çi ç karma iste ini bölge müdürlü üne bildirmesinden otuz gün sonra hüküm do urur.
yerinin bütünüyle kapat larak kesin ve devaml suretle faaliyete son verilmesi halinde, i veren sadece durumu en az otuz gün önceden ilgili bölge müdürlü üne ve Türkiye Kurumuna bildirmek ve i yerinde ilan etmekle yükümlüdür. veren toplu i çi ç karman n kesinle mesinden itibaren alt ay içinde ayn nitelikteki i için yeniden i çi almak istedi i takdirde nitelikleri uygun olanlar tercihen i e ça r.
Mevsim ve kampanya i lerinde çal an i çilerin i ten ç kar lmalar hakk nda, i ten ç karma bu i lerin niteli ine ba olarak yap yorsa, toplu i çi ç karmaya ili kin hükümler uygulanmaz.
veren toplu i çi ç kar lmas na ili kin hükümleri 18, 19, 20 ve 21 inci madde hükümlerinin uygulanmas engellemek amac yla kullanamaz; aksi halde i çi bu maddelere göre dava açabilir.
Özürlü, eski hükümlü ve terör ma duru çal rma zorunlulu u
MADDE 30. - verenler elli veya daha fazla i çi çal rd klar i yerlerinde her y n Ocak ay ba ndan itibaren yürürlü e girecek ekilde Bakanlar Kurulunca belirlenecek oranlarda özürlü ve eski hükümlü ile 3713 say Terörle Mücadele Kanununun ek 1 inci maddesinin (B) f kras uyar nca istihdam zorunlu olan terör ma duru i çiyi meslek, beden ve ruhi durumlar na uygun i lerde çal rmakla yükümlüdürler. Bu kapsamda çal lacak i çilerin toplam oran yüzde alt r. Ancak özürlüler için belirlenecek oran, toplam oran n yar ndan az olamaz. Ayn il s rlar içinde birden fazla i yeri bulunan i verenin bu kapsamda çal rmakla yükümlü oldu u i çi say , toplam i çi say na göre hesaplan r.
Bu kapsamda çal lacak i çi say n tespitinde belirsiz süreli i sözle mesine ve belirli süreli i sözle mesine göre çal lan i çiler esas al r. K smi süreli i sözle mesine göre çal anlar, çal ma süreleri dikkate al narak tam süreli çal maya dönü türülür.
Oranlar n hesaplanmas nda yar ma kadar kesirler dikkate al nmaz, yar m ve daha fazla olanlar tama dönü türülür.
yerinin i çisi iken sakatlanan, eski hükümlü ya da terör ma duru olanlara öncelik tan r.
verenler çal rmakla yükümlü olduklar i çileri Türkiye Kurumu arac ile sa larlar.
Bu kapsamda çal lacak i çilerin nitelikleri, hangi i lerde çal labilecekleri, bunlar n i yerlerinde genel hükümler d nda ba olacaklar özel çal ma ile mesle e yöneltilmeleri, mesleki yönden
verence nas l i e al nacaklar , Adalet Bakanl ile Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl nca birlikte kar lacak yönetmelikle düzenlenir.
Yer alt ve su alt i lerinde özürlü i çi çal lamaz ve yukar daki hükümler uyar nca i yerlerindeki i çi say n tespitinde yer alt ve su alt i lerinde çal anlar hesaba kat lmaz.
Bir i yerinden malulen ayr lmak zorunda kal p da sonradan maluliyeti ortadan kalkan i çiler eski
yerlerinde tekrar i e al nmalar istedikleri takdirde, i veren bunlar eski i leri veya benzeri i lerde bo yer varsa derhal, yoksa bo alacak ilk i e ba ka isteklilere tercih ederek, o andaki artlarla i e almak zorundad r. Aranan artlar bulundu u halde i veren i sözle mesi yapma yükümlülü ünü yerine getirmezse, i e al nma iste inde bulunan eski i çiye alt ayl k ücret tutar nda tazminat öder.
Eski hükümlü çal lmas nda kanunlardaki kamu güvenli i ile ilgili hizmetlere ili kin özel hükümler sakl r.
Bakanlar Kurulunca belirlenecek oranlar n üstünde özürlü ve eski hükümlü ve terör ma duru çal ran verenlerin kontenjan fazlas i çiler için özürlü ve eski hükümlü çal rmakla yükümlü olmad klar halde özürlü çal ran veya çal ma gücünü yüzde seksenden fazla kaybetmi özürlüyü çal ran i verenlerin bu ekilde çal rd klar her bir özürlü için 506 say Sosyal Sigortalar Kanununa göre ödemeleri
gereken i veren sigorta prim hisselerinin yüzde ellisini kendisi, yüzde ellisini Hazine öder.
Bu maddeye ayk k hallerinde 101 inci madde uyar nca tahsil edilecek para cezalar Türkiye Kurumu bütçesinin Maliye Bakanl nca aç lacak özel tertibine gelir kaydedilir. Bu hesapta toplanan paralar özürlü ve eski hükümlülerin mesleki e itim ve mesleki rehabilitasyonu, kendi i ini kurma ve bu gibi projelerde kullan lmak üzere Türkiye Kurumuna aktar r. Toplanan paralar n nerelere ve ne kadar verilece i Türkiye Kurumu Genel Müdürlü ünün koordinatörlü ünde, Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl Çal ma Genel Müdürlü ü, Sa ve Güvenli i Genel Müdürlü ü, Özürlüler daresi
Ba kanl , Adalet Bakanl Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlü ü, Türkiye Sakatlar Konfederasyonu ve en çok i çi ve i vereni temsil eden üst kurulu lar n birer temsilcilerinden olu an komisyon taraf ndan karara ba lan r. Komisyonun çal ma usul ve esaslar Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl nca
kar lacak yönetmelikle düzenlenir.
Askerlik ve kanundan do an çal ma
MADDE 31. - Muvazzaf askerlik ödevi d nda manevra veya herhangi bir sebeple silah alt na al nan veyahut herhangi bir kanundan do an çal ma ödevi yüzünden i inden ayr lan i çinin i sözle mesi
inden ayr ld günden ba layarak iki ay sonra i verence feshedilmi say r.
çinin bu haktan faydalanabilmesi için o i te en az bir y l çal olmas artt r. Bir y ldan çok
çal maya kar k her fazla y l için, ayr ca iki gün eklenir. u kadar ki bu sürenin tamam doksan günü geçemez.
sözle mesinin feshedilmi say labilmesi için beklenilmesi gereken süre içinde i çinin ücreti i lemez.
Ancak özel kanunlar n bu husustaki hükümleri sakl r. Bu süre içinde i sözle mesinin Kanundan do an ba ka bir sebebe dayan larak i veren veya i çi taraf ndan feshedildi i öteki tarafa bildirilmi olsa bile, fesih için Kanunun gösterdi i süre bu sürenin bitiminden sonra i lemeye ba lar. Ancak i sözle mesi belirli süreli olarak yap lm ve sözle me yukar da yaz süre içinde kendili inden sona eriyorsa bu madde hükümleri uygulanmaz.
Herhangi bir askeri ve kanuni ödev dolay yla i inden ayr lan i çiler bu ödevin sona ermesinden
ba layarak iki ay içinde i e girmek istedikleri takdirde i veren bunlar eski i leri veya benzeri i lerde bo yer varsa derhal, yoksa bo alacak ilk i e ba ka isteklilere tercih ederek, o andaki artlarla i e almak zorundad r. Aranan artlar bulundu u halde i veren i sözle mesi yapma yükümlülü ünü yerine getirmezse, i e al nma iste inde bulunan eski i çiye üç ayl k ücret tutar nda tazminat öder.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Ücret Ücret ve ücretin ödenmesi
MADDE 32. - Genel anlamda ücret bir kimseye bir i kar nda i veren veya üçüncü ki iler taraf ndan sa lanan ve para ile ödenen tutard r.
Ücret, kural olarak, Türk paras ile i yerinde veya özel olarak aç lan bir banka hesab na ödenir. Ücret yabanc para olarak kararla lm ise ödeme günündeki rayice göre Türk paras ile ödenebilir.
Emre muharrer senetle (bono ile), kuponla veya yurtta geçerli paray temsil etti i iddia olunan bir senetle veya di er herhangi bir ekilde ücret ödemesi yap lamaz.
Ücret en geç ayda bir ödenir. sözle meleri veya toplu i sözle meleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir.
sözle melerinin sona ermesinde, i çinin ücreti ile sözle me ve Kanundan do an para ile ölçülmesi mümkün menfaatlerinin tam olarak ödenmesi zorunludur.
Meyhane ve benzeri e lence yerleri ve perakende mal satan dükkan ve ma azalarda, buralarda çal anlar hariç, ücret ödemesi yap lamaz.
Ücret alacaklar nda zamana süresi be y ld r.
verenin ödeme aczine dü mesi
MADDE 33. - verenin konkordato ilan etmesi, i veren için aciz vesikas al nmas veya iflas nedenleri ile i verenin ödeme güçlü üne dü tü ü hallerde geçerli olmak üzere, i çilerin i ili kisinden kaynaklanan son üç ayl k ücret alacaklar kar lamak amac ile sizlik Sigortas Fonu kapsam nda ayr bir Ücret Garanti Fonu olu turulur.
Ücret Garanti Fonu, i verenlerce i sizlik sigortas primi olarak yap lan ödemelerin y ll k toplam n yüzde biridir. Ücret Garanti Fonunun olu umu ve uygulanmas ile ilgili usul ve esaslar Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl nca ç kar lacak yönetmelikle düzenlenir.
Ücretin gününde ödenmemesi
MADDE 34. - Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden d nda ödenmeyen çi, i görme borcunu yerine getirmekten kaç nabilir. Bu nedenle ki isel kararlar na dayanarak i görme borcunu yerine getirmemeleri say sal olarak toplu bir nitelik kazansa dahi grev olarak nitelendirilemez.
Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz oran uygulan r.
Bu i çilerin bu nedenle i akitleri çal mad klar için feshedilemez ve yerine yeni i çi al namaz, bu i ler ba kalar na yapt lamaz.
Ücretin sakl k sm
MADDE 35. - çilerin ayl k ücretlerinin dörtte birinden fazlas haczedilemez veya ba kas na devir ve temlik olunamaz. Ancak, i çinin bakmak zorunda oldu u aile üyeleri için hakim taraf ndan takdir edilecek miktar bu paraya dahil de ildir. Nafaka borcu alacakl lar n haklar sakl r.
Kamu makamlar n ve as l i verenlerin hakedi lerinden ücreti kesme yükümlülü ü
MADDE 36. - Genel ve katma bütçeli dairelerle mahalli idareler veya kamu iktisadi te ebbüsleri yahut özel kanuna veya özel kanunla verilmi yetkiye dayan larak kurulan banka ve kurulu lar; as l i verenler müteahhide verdikleri her türlü bina, köprü, hat ve yol in as gibi yap m ve onar m i lerinde çal an
çilerden müteahhit veya ta eronlarca ücretleri ödenmeyenlerin bulunup bulunmad n kontrolü, ya da ücreti ödenmeyen i çinin ba vurusu üzerine, ücretleri ödenmeyen varsa müteahhitten veya
ta eronlardan istenecek bordrolara göre bu ücretleri bunlar n hakedi lerinden öderler.
Bunun için hakedi ödenece i ilgili idare taraf ndan i yerinde antiye efli i i yeri ilân tahtas veya çilerin toplu bulundu u yerler gibi i çilerin görebilece i yerlere yaz ilân as lmak suretiyle duyurulur.
Ücret alaca olan i çilerin her hakedi dönemi için olan ücret alacaklar n üç ayl k tutar ndan fazlas hakk nda ad geçen idarelere herhangi bir sorumluluk dü mez.
An lan müteahhitlerin bu i verenlerdeki her çe it teminat ve hakedi leri üzerinde yap lacak her türlü devir ve el de tirme i lemleri veya haciz ve icra takibi bu i te çal an i çilerin ücret alacaklar kar layacak k m ayr ld ktan sonra, kalan k m üzerinde hüküm ifade eder.
Bir i verenin üçüncü ki iye kar olan borçlar ndan dolay i yerinde bulunan tesisat, malzeme, ham, yar lenmi ve tam i lenmi mallar ve ba ka k ymetler üzerinde yap lacak haciz ve icra takibi, bu i yerinde çal an i çilerin icra karar n al nd tarihten önceki üç ayl k dönem içindeki ücret alacaklar
kar layacak k m ayr ld ktan sonra, kalan k m üzerinde hüküm ifade eder.
Bu maddede kamu tüzel ki ilerine ve baz te ekküllere verilen yetkileri 2 nci maddenin alt nc f kras gere ince sorumluluk ta yan bütün i verenler de kullanmaya yetkilidir.
Ücret hesap pusulas
MADDE 37. - veren i yerinde veya bankaya yapt ödemelerde i çiye ücret hesab gösterir imzal veya i yerinin özel i aretini ta yan bir pusula vermek zorundad r.
Bu pusulada ödemenin günü ve ili kin oldu u dönem ile fazla çal ma, hafta tatili, bayram ve genel tatil ücretleri gibi as l ücrete yap lan her çe it eklemeler tutar n ve vergi, sigorta primi, avans mahsubu, nafaka ve icra gibi her çe it kesintilerin ayr ayr gösterilmesi gerekir.
Bu i lemler damga vergisi ve her çe it resim ve harçtan muaft r.
Ücret kesme cezas
MADDE 38. - veren toplu sözle me veya i sözle melerinde gösterilmi olan sebepler d nda i çiye ücret kesme cezas veremez.
çi ücretlerinden ceza olarak yap lacak kesintilerin i çiye derhal sebepleriyle beraber bildirilmesi
gerekir. çi ücretlerinden bu yolda yap lacak kesintiler bir ayda iki gündelikten veya parça ba na yahut yap lan i miktar na göre verilen ücretlerde i çinin iki günlük kazanc ndan fazla olamaz.
Bu paralar i çilerin e itimi ve sosyal hizmetleri için kullan p harcanmak üzere Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl hesab na Bakanl kça belirtilecek Türkiye'de kurulu bulunan ve mevduat kabul etme yetkisini haiz bankalardan birine, kesildi i tarihten itibaren bir ay içinde yat r. Her i veren i yerinde bu paralar n ayr bir hesab tutmaya mecburdur. Birikmi bulunan ceza paralar n nerelere ve ne kadar verilece i Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakan n ba kanl k edece i ve i çi temsilcilerinin de kat laca bir kurul taraf ndan karara ba lan r. Bu kurulun kimlerden te ekkül edece i, nas l ve hangi esaslara göre çal aca ç kar lacak bir yönetmelikte gösterilir.
Asgari ücret
MADDE 39. - sözle mesi ile çal an ve bu Kanunun kapsam nda olan veya olmayan her türlü i çinin ekonomik ve sosyal durumlar n düzenlenmesi için Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl nca Asgari Ücret Tespit Komisyonu arac ile ücretlerin asgari s rlar en geç iki y lda bir belirlenir.
Asgari Ücret Tespit Komisyonu, Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl n tespit edece i üyelerden birinin ba kanl nda Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl Çal ma Genel Müdürü veya yard mc , Sa
ve Güvenli i Genel Müdürü veya yard mc , Devlet statistik Enstitüsü Ekonomik statistikler Dairesi Ba kan veya yard mc , Hazine Müste arl temsilcisi, Devlet Planlama Te kilat Müste arl ndan konu ile ilgili dairenin ba kan veya yetki verece i bir görevli ile bünyesinde en çok i çiyi bulunduran en üst
çi kurulu undan de ik i kollar için seçecekleri be , bünyesinde en çok i vereni bulunduran i veren kurulu undan de ik i kollar için seçece i be temsilciden kurulur. Asgari Ücret Tespit Komisyonu en az on üyesinin kat lmas yla toplan r. Kurul, üye oylar n ço unlu u ile karar verir. Oylar n e itli i halinde, Ba kan n bulundu u taraf ço unlu u sa lam say r.
Komisyon kararlar kesindir. Kararlar Resmi Gazetede yay mlanarak yürürlü e girer.
Komisyonun toplanma ve çal ma ekli, asgari ücretlerin tespiti s ras nda uygulanacak esaslar ile ba kan, üye ve raportörlere verilecek huzur haklar Maliye Bakanl ve Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl n birlikte haz rlayacaklar yönetmelikte belirtilir.
Asgari Ücret Tespit Komisyonunun sekretarya hizmetleri, Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl taraf ndan yerine getirilir.
Yar m ücret
MADDE 40. - 24 ve 25 inci maddelerin (III) numaral bentlerinde gösterilen zorlay sebepler
dolay yla çal amayan veya çal lmayan i çiye bu bekleme süresi içinde bir haftaya kadar her gün için yar m ücret ödenir.
Fazla çal ma ücreti
MADDE 41. - Ülkenin genel yararlar yahut i in niteli i veya üretimin art lmas gibi nedenlerle fazla çal ma yap labilir. Fazla çal ma, Kanunda yaz ko ullar çerçevesinde, haftal k k rkbe saati a an çal malard r. 63 üncü madde hükmüne göre denkle tirme esas n uyguland hallerde, i çinin haftal k ortalama çal ma süresi, normal haftal k i süresini a mamak ko ulu ile, baz haftalarda toplam k rkbe saati a sa dahi bu çal malar fazla çal ma say lmaz.
Her bir saat fazla çal ma için verilecek ücret normal çal ma ücretinin saat ba na dü en miktar n yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.
Haftal k çal ma süresinin sözle melerle k rkbe saatin alt nda belirlendi i durumlarda yukar da belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftal k çal ma süresini a an ve k rkbe saate kadar yap lan çal malar fazla sürelerle çal malard r. Fazla sürelerle çal malarda, her bir saat fazla çal ma için verilecek ücret normal çal ma ücretinin saat ba na dü en miktar n yüzde yirmibe yükseltilmesiyle ödenir.
Fazla çal ma veya fazla sürelerle çal ma yapan i çi isterse, bu çal malar kar zaml ücret yerine, fazla çal her saat kar nda bir saat otuz dakikay , fazla sürelerle çal her saat kar nda bir saat onbe dakikay serbest zaman olarak kullanabilir.
çi hak etti i serbest zaman alt ay zarf nda, çal ma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullan r.
63 üncü maddenin son f kras nda yaz sa k nedenlerine dayanan k sa veya s rl süreli i lerde ve 69 uncu maddede belirtilen gece çal mas nda fazla çal ma yap lamaz.
Fazla saatlerle çal mak için i çinin onay n al nmas gerekir.
Fazla çal ma süresinin toplam bir y lda ikiyüzyetmi saatten fazla olamaz.
Fazla çal ma ve fazla sürelerle çal malar n ne ekilde uygulanaca ç kar lacak yönetmelikte gösterilir.
Zorunlu nedenlerle fazla çal ma
MADDE 42. - Gerek bir ar za s ras nda, gerek bir ar zan n mümkün görülmesi halinde yahut makineler veya araç ve gereç için hemen yap lmas gerekli acele i lerde, yahut zorlay sebeplerin ortaya
kmas nda, i yerinin normal çal mas sa layacak dereceyi a mamak ko ulu ile i çilerin hepsi veya bir sm na fazla çal ma yapt labilir. Bu durumda fazla çal ma yapan i çilere uygun bir dinlenme süresi verilmesi zorunludur.
u kadar ki, zorunlu sebeplerle yap lan fazla çal malar için 41 inci maddenin birinci, ikinci ve üçüncü kralar hükümleri uygulan r.
Ola anüstü hallerde fazla çal ma
MADDE 43. - Seferberlik s ras nda ve bu süreyi a mamak art yla yurt savunmas n gereklerini kar layan i yerlerinde fazla çal maya lüzum görülürse i lerin çe idine ve ihtiyac n derecesine göre Bakanlar Kurulu günlük çal ma süresini, i çinin en çok çal ma gücüne ç karabilir.
Bu suretle fazla çal lan i çiler için verilecek ücret hakk nda 41 inci maddenin birinci, ikinci ve üçüncü kralar hükümleri uygulan r.
Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çal ma
MADDE 44. - Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde i yerlerinde çal p çal lmayaca toplu i sözle mesi veya i sözle meleri ile kararla r. Sözle melerde hüküm bulunmamas halinde söz konusu günlerde çal lmas için i çinin onay gereklidir.
Bu günlere ait ücretler 47 nci maddeye göre ödenir.
Sakl haklar
MADDE 45. - Toplu i sözle mesi veya i sözle melerine hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatillerde çilere tan nan haklara, ücretli izinlere ve yüzde usulü ile çal an i çilerin bu Kanunla tan nan haklar na ayk hükümler konulamaz.
Bu hususlarda i çilere daha elveri li hak ve menfaatler sa layan kanun, toplu i sözle mesi, i sözle mesi veya gelenekten do an kazan lm haklar sakl r.
Hafta tatili ücreti
MADDE 46. - Bu Kanun kapsam na giren i yerlerinde, i çilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen i günlerinde çal olmalar ko ulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir.
Çal lmayan hafta tatili günü için i veren taraf ndan bir i kar olmaks n o günün ücreti tam olarak ödenir.
u kadar ki;
a. Çal mad halde kanunen çal ma süresinden say lan zamanlar ile günlük ücret ödenen veya ödenmeyen kanundan veya sözle meden do an tatil günleri,
b. Evlenmelerde üç güne kadar, ana veya baban n, e in, karde veya çocuklar n ölümünde üç güne kadar verilmesi gereken izin süreleri,
c. Bir haftal k süre içinde kalmak üzere i veren taraf ndan verilen di er izinlerle hekim raporuyla verilen hastal k ve dinlenme izinleri,
Çal lm günler gibi hesaba kat r.
Zorlay ve ekonomik bir sebep olmadan i yerindeki çal man n haftan n bir veya birkaç gününde
veren taraf ndan tatil edilmesi halinde haftan n çal lmayan günleri ücretli hafta tatiline hak kazanmak için çal lm say r.
Bir i yerinde i in bir haftadan fazla bir süre ile tatil edilmesini gerektiren zorlay sebepler ortaya ç kt zaman, 24 ve 25 inci maddelerin (III) numaral bentlerinde gösterilen zorlay sebeplerden ötürü çal lmayan günler için i çilere ödenen yar m ücret hafta tatili günü için de ödenir.
Yüzde usulünün uyguland i yerlerinde hafta tatili ücreti i verence i çiye ödenir.
Genel tatil ücreti
MADDE 47. - Bu Kanun kapsam na giren i yerlerinde çal an i çilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çal mazlarsa, bir i kar olmaks n o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çal rlarsa ayr ca çal lan her gün için bir günlük ücreti ödenir.
Yüzde usulünün uyguland i yerlerinde i çilerin ulusal bayram ve genel tatil ücretleri i verence i çiye ödenir.
Geçici i göremezlik
MADDE 48. - çilere geçici i göremezlik ödene i verilmesi gerekti i zamanlarda geçici i göremezlik süresine rastlayan ulusal bayram, genel tatil ve hafta tatilleri, ödeme yap lan kurum veya sand klar
taraf ndan geçici i göremezlik ölçüsü üzerinden ödenir.
Hastal k nedeni ile çal lmayan günlerde Sosyal Sigortalar Kurumu taraf ndan ödenen geçici i göremezlik ödene i ayl k ücretli i çilerin ücretlerinden mahsup edilir.
Ücret ekillerine göre tatil ücreti
MADDE 49. - çinin tatil günü ücreti çal günlere göre bir güne dü en ücretidir.
Parça ba na, akort, götürü veya yüzde usulü ile çal an i çilerin tatil günü ücreti, ödeme döneminde kazand ücretin ayn süre içinde çal günlere bölünmesi suretiyle hesaplan r.
Saat ücreti ile çal an i çilerin tatil günü ücreti saat ücretinin yedibuçuk kat r.
Hasta, izinli veya sair sebeplerle mazeretli oldu u hallerde dahi ayl tam olarak ödenen ayl k ücretli çilere 46, 47 ve 48 inci maddenin birinci f kras hükümleri uygulanmaz. Ancak bunlardan ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çal anlara ayr ca çal her gün için bir günlük ücreti ödenir.
Tatil ücretine girmeyen k mlar
MADDE 50. - Fazla çal ma kar olarak al nan ücretler, primler, i yerinin temelli i çisi olarak normal çal ma saatleri d nda haz rlama, tamamlama, temizleme i lerinde çal an i çilerin bu i ler için ald klar ücretler ve sosyal yard mlar, ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri için verilen ücretlerin tespitinde hesaba kat lmaz.
Yüzdelerin ödenmesi
MADDE 51. - Otel, lokanta, e lence yerleri ve benzeri yerler ile içki verilen ve hemen orada yenilip içilmesi için çe itli yiyecek satan yerlerden "yüzde" usulünün uyguland müesseselerde i veren taraf ndan servis kar veya ba ka isimlerle mü terilerin hesap pusulalar na "yüzde" eklenerek veya ayr ekillerde al nan paralarla kendi iste i ile mü teri taraf ndan i verene b rak lan yahut da onun kontrolü alt nda bir araya toplanan paralar i veren i yerinde çal an tüm i çilere eksiksiz olarak ödemek zorundad r.
veren veya i veren vekili yukar daki f krada sözü edilen paralar n kendisi taraf ndan al nd nda eksiksiz olarak i çilere da ld belgelemekle yükümlüdür.
Yüzdelerden toplanan paralar n o i yerinde çal an i çiler aras nda yap lan i lerin niteli ine göre, hangi esaslar ve oranlar çerçevesinde da laca Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl nca haz rlanacak bir yönetmelikle gösterilir.
Yüzdelerin belgelenmesi
MADDE 52. - Yüzde usulünün uyguland i yerlerinde i veren, her hesap pusulas n genel toplam gösteren bir belgeyi i çilerin kendi aralar ndan seçecekleri bir temsilciye vermekle yükümlüdür. Bu belgelerin ekli ve uygulama usulleri i sözle melerinde veya toplu i sözle melerinde gösterilir.
ll k ücretli izin hakk ve izin süreleri
MADDE 53. - yerinde i e ba lad günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir l çal olan i çilere y ll k ücretli izin verilir.
ll k ücretli izin hakk ndan vazgeçilemez.
Niteliklerinden ötürü bir y ldan az süren mevsimlik veya kampanya i lerinde çal anlara bu Kanunun ll k ücretli izinlere ili kin hükümleri uygulanmaz.
çilere verilecek y ll k ücretli izin süresi, hizmet süresi;
a. Bir y ldan be y la kadar (be y l dahil) olanlara ondört günden,
b. Be y ldan fazla onbe y ldan az olanlara yirmi günden, c. Onbe y l (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialt günden, Az olamaz.
Ancak onsekiz ve daha küçük ya taki i çilerle elli ve daha yukar ya taki i çilere verilecek y ll k ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.
ll k izin süreleri i sözle meleri ve toplu i sözle meleri ile art labilir.
ll k ücretli izne hak kazanma ve izni kullanma dönemi
MADDE 54. - Y ll k ücretli izine hak kazanmak için gerekli sürenin hesab nda i çilerin, ayn i verenin bir veya çe itli i yerlerinde çal klar süreler birle tirilerek göz önüne al r. u kadar ki, bir i verenin bu Kanun kapsam na giren i yerinde çal makta olan i çilerin ayn i verenin i yerlerinde bu Kanun
kapsam na girmeksizin geçirmi bulunduklar süreler de hesaba kat r.
Bir y ll k süre içinde 55 inci maddede say lan haller d ndaki sebeplerle i çinin devam n kesilmesi halinde bu bo luklar kar layacak kadar hizmet süresi eklenir ve bu suretle i çinin izin hakk elde etmesi için gereken bir y ll k hizmet süresinin biti tarihi gelecek hizmet y na aktar r.
çinin gelecek izin haklar için geçmesi gereken bir y ll k hizmet süresi, bir önceki izin hakk n do du u günden ba layarak gelecek hizmet y na do ru ve yukar daki f kra ve 55 inci madde hükümleri
gere ince hesaplan r.
çi yukar daki f kralar ve 55 inci madde hükümlerine göre hesaplanacak her hizmet y na kar k, y ll k iznini gelecek hizmet y içinde kullan r.
Ayn bakanl a ba i yerleri ile ayn bakanl a ba tüzel ki ilerin i yerlerinde geçen süreler ve kamu iktisadi te ebbüsleri yahut özel kanuna veya özel kanunla verilmi yetkiye dayan larak kurulan banka ve kurulu lar veya bunlara ba i yerlerinde geçen süreler, i çinin y ll k ücretli izin hakk n
hesaplanmas nda göz önünde bulundurulur.
ll k izin bak ndan çal lm gibi say lan haller
MADDE 55. - A daki süreler y ll k ücretli izin hakk n hesab nda çal lm gibi say r:
a. çinin u rad kaza veya tutuldu u hastal ktan ötürü i ine gidemedi i günler (Ancak, 25 inci maddenin (I) numaral bendinin (b) alt bendinde öngörülen süreden fazlas say lmaz.).
b. Kad n i çilerin 74 üncü madde gere ince do umdan önce ve sonra çal lmad klar günler.
c. çinin muvazzaf askerlik hizmeti d nda manevra veya herhangi bir kanundan dolay
ödevlendirilmesi s ras nda i ine gidemedi i günler (Bu sürenin y lda 90 günden fazlas say lmaz.).
d. Çal makta oldu u i yerinde zorlay sebepler yüzünden i in aral ks z bir haftadan çok tatil edilmesi sonucu olarak i çinin çal madan geçirdi i zaman n onbe günü (i çinin yeniden i e ba lamas art yla).
e. 66 nc maddede sözü geçen zamanlar.
f. Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri.
g. 3153 say Kanuna dayan larak ç kar lan tüzü e göre röntgen muayenehanelerinde çal anlara pazardan ba ka verilmesi gereken yar m günlük izinler.
h. çilerin arabuluculuk toplant lar na kat lmalar , hakem kurullar nda bulunmalar , bu kurullarda çi temsilcili i görevlerini yapmalar , çal ma hayat ile ilgili mevzuata göre kurulan meclis, kurul, komisyon ve toplant lara yahut i çilik konular ile ilgili uluslararas kurulu lar n konferans, kongre veya kurullar na i çi veya sendika temsilcisi olarak kat lmas sebebiyle i lerine devam edemedikleri günler.
i. çilerin evlenmelerinde üç güne kadar, ana veya babalar n, e lerinin, karde veya çocuklar n ölümünde üç güne kadar verilecek izinler.
j. veren taraf ndan verilen di er izinler ile 65 inci maddedeki k sa çal ma süreleri.
k. Bu Kanunun uygulanmas sonucu olarak i çiye verilmi bulunan y ll k ücretli izin süresi.
ll k ücretli iznin uygulanmas
MADDE 56. - ll k ücretli izin i veren taraf ndan bölünemez.
Bu iznin 53 üncü maddede gösterilen süreler içinde i veren taraf ndan sürekli bir ekilde verilmesi zorunludur.
Ancak, 53 üncü maddede öngörülen izin süreleri, taraflar n anla mas ile bir bölümü on günden a olmamak üzere en çok üçe bölünebilir.
veren taraf ndan y l içinde verilmi bulunan di er ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastal k izinleri y ll k izne mahsup edilemez.
ll k ücretli izin günlerinin hesab nda izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden say lmaz.
ll k ücretli izinleri i yerinin kurulu bulundu u yerden ba ka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmalar ve bu hususu belgelemeleri ko ulu ile gidi ve dönü lerinde yolda geçecek süreleri kar lamak üzere i veren toplam dört güne kadar ücretsiz izin vermek zorundad r. veren, i yerinde çal an i çilerin y ll k ücretli izinlerini gösterir izin kay t belgesi tutmak zorundad r.
ll k izin ücreti
MADDE 57. - veren, y ll k ücretli iznini kullanan her i çiye, y ll k izin dönemine ili kin ücretini ilgili çinin izine ba lamas ndan önce pe in olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundad r.
Bu ücretin hesab nda 50 nci madde hükmü uygulan r.
Günlük, haftal k veya ayl k olarak belirli bir ücrete dayanmay p da akort, komisyon ücreti, kâra kat lma ve yüzde usulü ücret gibi belirli olmayan süre ve tutar üzerinden ücret alan i çinin izin süresi için
verilecek ücret, son bir y ll k süre içinde kazand ücretin fiili olarak çal günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama üzerinden hesaplan r.
Ancak, son bir y l içinde i çi ücretine zam yap ld takdirde, izin ücreti i çinin izine ç kt ay n ba ile zamm n yap ld tarih aras nda al nan ücretin ayn süre içinde çal lan günlere bölünmesi suretiyle hesaplan r.
Yüzde usulünün uyguland yerlerde bu ücret, yüzdelerden toplanan para d nda i veren taraf ndan ödenir.
ll k ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayr ca ödenir.
zinde çal ma yasa
MADDE 58. - Y ll k ücretli iznini kullanmakta olan i çinin izin süresi içinde ücret kar bir i te çal anla rsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret i veren taraf ndan geri al nabilir.
Sözle menin sona ermesinde izin ücreti
MADDE 59. - sözle mesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde i çinin hak kazan p da
kullanmad y ll k izin sürelerine ait ücreti, sözle menin sona erdi i tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ili kin zamana i sözle mesinin sona erdi i tarihten itibaren ba lar.
veren taraf ndan i sözle mesinin feshedilmesi halinde 17 nci maddede belirtilen bildirim süresiyle, 27 nci madde gere ince i çiye verilmesi zorunlu yeni i arama izinleri y ll k ücretli izin süreleri ile iç içe
giremez.
zinlere ili kin düzenlemeler
MADDE 60. - ll k ücretli izinlerin, yürütülen i lerin niteli ine göre y l boyunca hangi dönemlerde kullan lac , izinlerin ne suretle ve kimler taraf ndan verilece i veya s raya ba tutulaca , y ll k izninin faydal olmas için i veren taraf ndan al nmas gereken tedbirler ve izinlerin kullan lmas konusuna ili kin usuller ve i verence tutulmas zorunlu kay tlar n ekli Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl taraf ndan haz rlanacak bir yönetmelikle gösterilir.
Sigorta primleri
MADDE 61. - Sigortal lara y ll k ücretli izin süresi için ödenecek ücretler üzerinden i kazalar ile meslek hastal klar primleri hariç, di er sigorta primlerinin, 506 say Sosyal Sigortalar Kanunundaki esaslar çerçevesinde i çi ve i verenler yönünden ödenmesine devam olunur.
Ücretten indirim yap lamayacak haller
MADDE 62. - Her türlü i te uygulanmakta olan çal ma sürelerinin yasal olarak daha a s rlara indirilmesi veya i verene dü en yasal bir yükümlülü ün yerine getirilmesi nedeniyle ya da bu Kanun hükümlerinden herhangi birinin uygulanmas sonucuna dayan larak i çi ücretlerinden her ne ekilde olursa olsun eksiltme yap lamaz.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM in Düzenlenmesi Çal ma süresi
MADDE 63. - Genel bak mdan çal ma süresi haftada en çok k rkbe saattir. Aksi kararla lmam sa bu süre, i yerlerinde haftan n çal lan günlerine e it ölçüde bölünerek uygulan r.
Taraflar n anla mas ile haftal k normal çal ma süresi, i yerlerinde haftan n çal lan günlerine, günde onbir saati a mamak ko ulu ile farkl ekilde da labilir. Bu halde, iki ayl k süre içinde i çinin haftal k ortalama çal ma süresi, normal haftal k çal ma süresini a amaz. Denkle tirme süresi toplu i
sözle meleri ile dört aya kadar art labilir.
Çal ma sürelerinin yukar daki esaslar çerçevesinde uygulama ekilleri, Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl taraf ndan haz rlanacak bir yönetmelikle düzenlenir.
Sa k kurallar bak ndan günde ancak yedibuçuk saat ve daha az çal lmas gereken i ler, Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl ile Sa k Bakanl taraf ndan mü tereken haz rlanacak bir yönetmelikle düzenlenir.
Telafi çal mas
MADDE 64. - Zorunlu nedenlerle i in durmas , ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra yerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle i yerinde normal çal ma sürelerinin önemli ölçüde alt nda çal lmas veya tamamen tatil edilmesi ya da i çinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde, i veren iki ay içinde çal lmayan süreler için telafi çal mas yapt rabilir. Bu çal malar fazla çal ma veya fazla sürelerle çal ma say lmaz.
Telafi çal malar , günlük en çok çal ma süresini a mamak ko ulu ile günde üç saatten fazla olamaz.
Tatil günlerinde telafi çal mas yapt lamaz.
sa çal ma ve k sa çal ma ödene i
MADDE 65. - Genel ekonomik kriz veya zorlay sebeplerle i yerindeki haftal k çal ma sürelerini geçici olarak önemli ölçüde azaltan veya i yerinde faaliyeti tamamen veya k smen geçici olarak durduran
veren, durumu derhal gerekçeleri ile birlikte Türkiye Kurumuna, varsa toplu i sözle mesi taraf sendikaya bir yaz ile bildirir. Talebin uygunlu unun tespiti Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl nca
yap r. Bunun usul ve esaslar bir yönetmelikle belirlenir.
Yukar da belirtilen nedenlerle i yerinde geçici olarak en az dört hafta i in durmas veya k sa çal ma hallerinde i çilere çal lmad klar süre için i sizlik sigortas ndan k sa çal ma ödene i ödenir. K sa çal ma süresi, zorlay sebebin devam süresini ve herhalde üç ay a amaz. çinin k sa çal ma ödene ine hak kazanabilmesi için, çal ma süreleri ve i sizlik sigortas primi ödeme gün say bak ndan i sizlik ödene ine hak kazanma artlar yerine getirmesi gerekir.
Günlük k sa çal ma ödene inin miktar , i sizlik ödene inin miktar kadard r.
Zorlay sebeplerle i yerinde faaliyetin tamamen veya k smen geçici olarak durmas halinde, i sizlik ödene i ödemeleri 24 üncü maddenin (III) numaral bendinde ve 40 nc maddede öngörülen bir haftal k süreden sonra ba lar.
sa çal ma ödene i ald süre içinde i çinin hastal k ve anal k sigortas na ait primler sizlik Sigortas Fonu taraf ndan 2/3 oran nda Sosyal Sigortalar Kurumuna aktar r. Bu primler, sigorta primlerinin hesab nda esas al nan en alt kazanç s üzerinden hesaplan r. çi, i sizlik ödene inden yararlanma süresini doldurmadan tekrar i e ba lar ve i sizlik sigortas ndan yararlanmak için 4447 say Kanunun öngördü ü ko ullar gerçekle meden i siz kal rsa, k sa çal ma ödene i ald süre ç kar ld ktan sonra, daha önce hak etti i i sizlik ödene i süresini dolduruncaya kadar i sizlik ödene inden yararlan r.
sa çal ma ödene inin ödeme süresi içinde ödenmesi gereken geçici i göremezlik ödene inin miktar sa çal ma ödene inin miktar ndan fazla olamaz. Geçici i göremezlik ödene inin ödendi i dönemde, bu maddede öngörülen hastal k ve anal k sigortas primi ödenmez.
Çal ma süresinden say lan haller
MADDE 66. - A daki süreler i çinin günlük çal ma sürelerinden say r:
a. Madenlerde, ta ocaklar nda yahut her ne ekilde olursa olsun yeralt nda veya su alt nda
çal lacak i lerde i çilerin kuyulara, dehlizlere veya as l çal ma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden ç kmalar için gereken süreler.
b. çilerin i veren taraf ndan i yerlerinden ba ka bir yerde çal lmak üzere gönderilmeleri halinde yolda geçen süreler.
c. çinin i inde ve her an i görmeye haz r bir halde bulunmakla beraber çal lmaks n ve kacak i i bekleyerek bo geçirdi i süreler.
d. çinin i veren taraf ndan ba ka bir yere gönderilmesi veya i veren evinde veya bürosunda yahut verenle ilgili herhangi bir yerde me gul edilmesi suretiyle as l i ini yapmaks n geçirdi i
süreler.
e. Çocuk emziren kad n i çilerin çocuklar na süt vermeleri için belirtilecek süreler.
f. Demiryollar , karayollar ve köprülerin yap lmas , korunmas ya da onar m ve tadili gibi, i çilerin yerle im yerlerinden uzak bir mesafede bulunan i yerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken her türlü i lerde bunlar n toplu ve düzenli bir ekilde götürülüp getirilmeleri esnas nda geçen süreler.
in niteli inden do may p da i veren taraf ndan s rf sosyal yard m amac yla i yerine götürülüp getirilme esnas nda araçlarda geçen süre çal ma süresinden say lmaz.
Günlük çal man n ba lama ve biti saatleri
MADDE 67. - Günlük çal man n ba lama ve biti saatleri ile dinlenme saatleri i yerlerinde i çilere duyurulur.
in niteli ine göre i in ba lama ve biti saatleri i çiler için farkl ekilde düzenlenebilir.
Ara dinlenmesi
MADDE 68. - Günlük çal ma süresinin ortalama bir zaman nda o yerin gelenekleri ve i in gere ine
