See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/285828167
Akseki (Antalya) ilçesindeki bazı bitkilerin yerel adları ve etnobotanik özellikleri
Article · March 1998
CITATIONS
47
READS
885 1 author:
Some of the authors of this publication are also working on these related projects:
ApiaceaeView project
Smyrnium GladiolusView project Ahmet Duran
Selcuk University
339PUBLICATIONS 2,393CITATIONS SEE PROFILE
All content following this page was uploaded by Ahmet Duran on 13 December 2015.
The user has requested enhancement of the downloaded file.
OT Sistematik Botanik Dergisi 5, 1, 77-92, 1998 - ISSN 1300-2953
Akseki (Antalya) ilc;esindeki bazl bitkilerin yerel adlarl ve etnobotanik ozellikleri
Ahmet DURAN
Kmkkale Universitesi, Fen-Edebiyat Fakiiltesi, Biyoloji Bolumu 71450 y ah~ihan-KIRIKKALE
Ozet
Bu 9all~ma Antalya'nm Akseki ilgesinde yapllml~tlr. Akseki yoresinde yayill~
gosteren bazl bitkilerin ge~itli ama91ara yonelik kullanlmlan ve yerel isimleri ara~tl
r1lml~tlr.
Anahtar Kelimeler: Etnobotanik, yerel bitki isimleri, Antalya, TUrkiye
Local names and ethnobotanical features of some plants in the district of Akseki (province of Antalya)
Abstract
This study had been realised in Akseki a town of Antalya province. In the regi
on there had been a searching about some plants surrounded the area and in ad
dition there had been searched their names and their usage in many different ways.
- .
Key Words: Ethnobotanic, local plants' name, Antalya, Turkey
Girl!?
Bitkilerle tedavi yontemi msanlIk tarihi kadar eskidir (I) Tarih boyunca nesil
den nesile aktanlan deneyim ve tedavi yontemleri bu alandaki birikimleri ol~tlIT
maktadrr (2,3). Bugiin hasta1J.klann tedavisinde dogal olmayan maddelerin kullanmu onemli yer tutmaktadrr. Ancak yapI1.an ara~tIrrnalar Avrupa ve Amerika'da oldugu gi
bi yurdumuzda da biyolojik kokenli ila<;lara kar~l ilginin arthgrrugostermektedir (2).
Bu nedenle bitkisel droglara olan talep her ge<;en gUn artmaktadrr. Yine de t:J.bbi bit
kilerden yeterince faydalanciIgmuz s6ylenemez (4,5).
78 Ot Cilt 5, SaYI 1, 19D8
Bir <;ok Avrupa ve Uzakdogu iilkesillde hastalIklarm tedavisi modern tlbbm ya
runda bitkisel droglarla da yapl1maktadlr (6). I-lain drog ihtiyacnun kar~l1anmasli<;in nbbi bitkilerin yeti~tirilcligialanlar gun ge<;tik<;e artmaktadrr (6). Ulkemizde ise ham droglar genellikle dogal bitkilerden kar9l1anmaktadlr. Blmlann halka ula9tlnlmasl
<;ogunlukla aktarlar vasltaslYla olmaktadlr (7). Ancak bu yontem <;ok sagllkll bir yol clegildir. Son ylllarcla bir <;ok tlbbi bitkinin <;aylan sagllklI 9artlarda tiretilerek sunul
maktacllr. Bu dunml bitkisel droglarm saglanmasl bakmundan olumlu bir geli~meclir.
Bu callsma ile .. ~ ..,vorede aSlrlardlr devam eden. etnobotanik kUlti.lrti ortava konllla...
rak farkll bblgelerde ya~ayan insanIann hizmetine ve bilgisine sunulmu;; olacaktIr.
Materyal ve YOlltem
Bll ara~t.lrl1la 1994~1997 ylllan arasmda Akseki'cle yapllan flolistik ve ekolojik ara9tlrmalarla lJirlikte ger<;ekle9tirilmi;;tir, Yore halla tarafmdan kullamlan ve ozel
likle dogal ularak yeti$en bitkilerin etnoDotanik ozelliklel'i ve yerel isill1leri derlen
l11i~tir. Bu <;:alI:;llnada yeralan bitkilerin yerel isimleri ve etnobotanik ozellikleri Akse
ki'nin <;ukurkoy, C;altllJ.<;ukur, Pmarb~l, Giizelsu ve Ta;;l1ca koylerinde yaygm olarak kullamlmaktjadrr. Bitkilerin yerel isimleri ve etnobotanik ozellikleri yore halkma gos
terilerek belirlenmi9tir. Bulgular boltimtinde once bitkinin Latince adl verilmi.;;tir.
Bunu slraslYla yuzan, familyasl, yerel adl, toplaylcl adl ve toplaYICI numaraSl izlemi~
tir (S,9). Son olarak, varsa, bitkinin etnobotanik ozellilderi belirtilmi9tir (2,10). Bitki brnekleri GAZl herbaryumunda saklanmaktadlr.
Bulgular
Akseki il<;esi Orta Toroslar i..izerinde, daglann denize bakan giiney yama<;lannda yer allr. <;all~ma alam 550 m den ba91ayarak 2430 m ye kadar yi..ikselir. Ytikseltinin degi~imine bagll olarak vejetasyon katlarmda ve bitki forrnasyonlarmda da degi9ik-.
lik olmaktadlr. <;al~ma alanmdaki bu durum floristik zenginligi artrrrnaktadlr.
Yapilan bu ara~tlffila He bolgede yetigen bazl bitkilerin tlbbi, ekonomik, aroma
tik, grda ve endlistriyel ama<;lI kullanm1 alanlarmm oldugu belirlennli~tir.
Ara~tm11a alam ve civanndaki yerle9im yerlerinde ozellikle Junipenis o~cyced
rl.ls subsp. o;cycednls, Cupressus sempervinms, Cedrus libcmi, Pinus bruNa; Cle
matis Jlammula, Rosa canina, Vis cum album, Ta.m'LlS communis, Sideritis l'iba
notica, Artemis'ia absinthium, Myrtus communis, T7~ymbra spicata ve Tilia ·rub
ra gibi bitkiler tlbbi ama<;ll kllilarulmaktadrr. Galanthus elwesii, Rhus coria'1ia, La
U71lS nobilis, Pistacia terebinthus; Orchis anatolica, Satureja cuneifolia gibi bir
<;ok bitkinin yore halkI i<;in ekonomik degeri vardlr. Aynea baharat, besin kayna~,
sUs bitkisi, hayvan yenli, <;it bitkisi, odun ve kereste gibi ihtiya<;larm kar.'}I1anmasm
da kullarulan <;ok saYlda bitki vardlr. Bolge halk! tarafmdan deg~ik ama<;lar i<;in kul
A. Duran 79
Iarulan bitkilerin yerel isimleri ve kullarum aianian :,?oyledir:
1. Junipe1·7.lS drupacea Lab.(Cupressaceae): AVl archcl, A. Duran 1970.
Meyve1eri kI~m ayIlar tarafmdan besin olarak kllllarullr. Aynca me.y'/e1eri kay
natl1arak pekmez e1de edilir. Bu pekInez kuvvet verici olarak gilnde iki tatll ka~lg1 ,111
mr. Odununun kuru distilasyonu ile <;lkan1an katran antiseptik olarak haricen kulla
rullr. Koza1,1k1anndan tesbih yapl11r.
2. Juniperus o.xycedr?ls 1. (Cupressaceae): Mal ardlC'l, Akardlc, A. Duran 1788.
Dallannm kuru distiIasyonu ile elde edilen ard1<; katraru cilt hastallkbrmda h3
licen kullarullr. Kozalaklan ezilip ba1 lIe kan~tlnllr. Elde edilen kan.~;am soguk algm
lIgl ve kalp yetmezligi i<;in dahi1en kullamllr. Kerestesinden tel diregi ve \"ir kazlgl ya
purr.
3. Cupress?ls sem.,pervire11S 1. ( Cupressaceae): Al1(!Iz, A. Duran33GO.
Odununun kuru distilasyonu ile elde edilen katran SIV1S1, hayvanlarclave an ko
vanlarmcla parazitlere kar~l harken kullamlrr. Aynca hayvanlarda bagnsak gaz1an
nm gideri1mesincle clahilen kullarullr.
4. .]un·iperus foetidiss-i1na Willd. (Cupressaceae): Kar ardIcl, Yavla ardlcl. A.
Duran 1821.
Ozellikle kereste ve odlmundan faydaiaruirr.
S. Juniperus exeelsa (CupTessaceae): Kokar ardlC. KaraardlC, A. Duran 2118.
Yorede <;ok yaygm olmasl nedeniy1e kereste ve oclunu en faz1a kullamlan bitki
1er arasmdadlr.
G. AlJ'ies ciliciea. (Ant. & Kotschy) Carr. subsp. isaurica Coode & Cullen (Pi.na
eeae): Ladin, iledin, A. Duran 2325.
Odun ve kereste olarak kllllamlrr. DaHan kI.~m kesilerek hayvan1ara yem (yiye
eek) olarak verilir. Govdesinin dl-,?1l1da biriken rec;ineden sam yapllir.
i. Cedrus fi,bani A. Rich. (Pinaceae): Katran, A. Duran 3320.
Kerestesi <;ok degerlidir. Govdesinin kuru distilasyonu ile e1de edilen san katran cilt hastal1klarmda antiseptik olarak haricen kullanllir. Kene, bit, sinek gibi ha~arat
1ann oldiiriilmesinde etkilidir. An kovanlanndaki parazitlere kar;n cla (pilski.irtUle
rek) kullaruimaktadir.
8. Pinus bntlia 1. (Pinaceae): Sam, isam, Cam, A Duran 3045.
Ocllmu ve kerestesi yaygm olarak kullaruhr. V1rasillln distilasyonu ile "pese" e1
de edilir. Pese el ve ayaklarclaki c;atlak ve y:anklarma siiriUerek iyi1e~tirilmesinde,
kann boIgesine sfuiilerek karm agruannm giderilmesinde ve zeytin yagl veya mazot
Ia ka.T:U?tlnlarak hayvanlarm karuru emen sineklere ka~l kullarulrr. <;am rec;inesi, sa
klz ve agn kesici olarak, tomurcuklan da kaynatIbp i<;ilerek sakinle;;tirici yebalgam
80
.9t
Cilt 5, Sayl 1, 1998sbkti.'lrikii olarak kul1amlmaktadrr.
9. Clmnatis JZonnnula 1. (Ranunc'Lllaceae): Bahar, A. Duran 4112.
Yapraklan ezilerek agnll ve iltihaplI yerlere sanlarak tedavi edici olarak kul1a
mIlT.
10. Isat.is lillct.oria. 1. (Cmciferae): Egri bOV1.ln, A. Duran 3350.
Gel~mesinin ilk dbnemlerinde toplanan taze yapraklan salata olarak kullam
lIr.
11 . .:-\aslw·Umn o.l/iC'inale R. Br. (CruC'ileme): Gerdeme, A. Duran 3376.
Yapraklan ye;;il salata olarak kullamllr.
12. Rhus corirt.rl~a L. (Anacardiaceac): Sumak, A. Duran 3008.
Ek~i obn meyveleri b~harat olarakkullamllr. Yapraklan derilerin tab-aldanma
slnela ve kuma~lann boyanmasmda kullarullr. Yapraklan toplamp, kurutularak satl
11r. Yore halkl i~'in ekonomik degeri vardlr.
13. Rham.nus JJ:ljrellus O. Schwarz (Rhmnnaceae): Karadiken, A. Duran 3273.
Gbvdesinden kirman (teker) yaplllr. Bitkinin dikenli olmasmdan dolayl dallan kesilerek <;.it yapmunda kullarulIr. Meyveleri rnlishil yaplcl olarak dahilen kullarullr.
1'-:1:-. Berberis c}n{aeg?:-na DC. (Berbm"idaceae): Karamuk, A. Duran ;1139.
),Ieyveleri laze ve kurutlllmu~ halcle yenir. Yine meyveler ho~af, :;;erbet ve re\-el yapmuncla kullamllr. Aynca kbklerinin ale;; du.;rUriici.i etkisinden dolayl dahilen kul
lambr.
1-:5. Styra:'C o./Tichl.aUs 1. (Slymcaceae): Tesbih, A. Duran 2223.
),Jeyvelelinden tesbih yapllIr. Ya~!l aga<; gbvdelerinin top raga yakm yerlerinde
re~:ine benzeri (balsam) salgllan birikir. Yorede "kUnniik" adl verilen bu madde mev
litlel'de kbmUr iizerinde yakIlarak (buhur) camide dola~tmlrr. Glizel kokusu etrafa yayIbr. Aynca ~'ic:;eklerinin <;ok taili olmasl nedeniyle emilir. Hayvan yemi olarak da kul1amlrr.
16. Ruuus srmrlus Schreber (Rosaceae): Bogllrtlen, A. Duran 3090.
),Iey'lleleri taze halde yenir. $urubuyapwr. Taze yapraklan kaynatillp ic:;ilerek kablZ yaplcl ve idrar sbktlirtici.i olarak kul1arullr.
17. PaliuTUS spina-christi Miller (Rhamnaceae): Caltl, A. Duran 1689.
~ley-veleri kablz yaplcl ve idrar sbktiirUcli olarak gahilen kullamlrr. Aynca mey
veleri nazar ve siis ic:;in kullarubr. Dikenlerinin sert ve kancalI ozelligmden dolaYJ. <;it yapmunda kullamllr.
18. -Cornus mas L. (Cornaceae): Yabani kiraz. DeIke kiraz, A. Duran 211l.
Meyvelerinden y6resel bir yemek olan "ek;d tarhana" yapIlrr. Ayncameyveleri taze olarak yenir veya re<;el yapIlrr.
19. Rosa canina 1. (Rosaceae): .Itbumu, Kusburnu, A. Duran 2155. - .
A. Duran 81
lVIeyveleri kaynatillp c;ay olarak ic;ilir. Grip ve nezle gibi rahatslzllklara kar~;;} kul
1amhr. Nacliren meyvelerinden rec;el yapIlrr.
20. Viscu1n alb1lm L. (LoTanthaceae): Glivelek, A. Duran 2110.
Dal ve yapraklan tansiyon di.i.~llrUci.i olarak kullarullr. Aynca hayvanlara yem olarak verilir. lVIeyveleri insanlar ic;in zehirlidir.
'21. Launls nobilis 1. (LauTaceae): Tehnil, A. Duran 3337.
:'yleyvelerinden e1cle edilen yag, romatizmal agnlarda agrill yerlere sliriHerek ku1
lamllr. Yapraklan ise yemeklere koku verici ve i~tah aC;lCl olarak katlhr. Yore hallG yapraklanm toplaylp, kumtarak satmaktadlr. Ekonomik degeri vardlr.
22. Sm'(ms umbellata (Desf.) Fritsch (Rosaceae): Gevik elmasl, A. Duran 1827.
Kaynacllan yapra1d;:m c;ay olarak iC;ilir. Damar sertligine kar~l ve nefes a<;'lCl ola
rak kullaml.tr.
:23. Urlicn dio'ica 1. (Urticaceae): ISlrgan, A. Duran 1814.
Taze slirglinler pi~irilip sebze obrak ti.i.ketilir. Son ylllarda tohumlanIllll kmser hastahgma kar~l tedavi edici oldugu c1ii~iincesl yaygmdlr.
:24. Tam us communis 1. (Dioscoreaceae): Ollim k6Iii, A. Duran 3658.
Yumnl .;;eklindeki rizomlan ezilerek romatizmal agnlarda haricen kullamllr.
23. Sidcrit"is libanoticn Labill. (Labiatae): Yavla caVI, A. Duran 3163.
Y6rede en <;ok sevilen ve tercih edilen c;aydlr. Yay1a c;ay1 ;l<lZml ko1ayla~tlnc1, i9
tah aC;lCl, gaz giderici, yatl~tlrlCl, ishali onleyici olarak ve soguk algmll~na kar~l kul
larul.J.r.
26. Sideritis mguta Boiss. & Heldr. (Labiatae): Kov C3VI; A Duran 2066.
Bu bitki Sideritis libanotica gibi kullamlmakta ve tiiketilmektedir. Ancak claha az tercihedilir.
27. Anlhemis chia 1. (Composi.tae): Papatva, Garga cicegi, A. Duran 2063.
<::ic;ekleri kurutulup kaynatllarak ic;ilir. Solunum yolu rahatslzllklanmn tedmi-:
. sinde kullarulrr.
28. Artem'isia absinthium 1. (Compositae): ACI vavsan, A. Duran :3366-B.
Kllnml1mu~c;ic;ekleri dogmdan ya da kaynatllarak mide agruannm giderilmesin
de dahilen kullanllir.
_ 29. Myrtus communis 1. (jv1.7jTlaceae): Murt, A. Duran 3357.
:.\Ieyveleri taze ya da kurutularak yemi~ olarak tiiketilir. Yapraklanndan elde edi
len Gay iGilerek y"liksek ko1esteroltin dii.?fuiilmesinde kullanIlrr. Dallan bayramlarda mezarlara dikilir. Yine dallan sepet'oliilmesinde kullarulrr.
30. HeUchrysum pamphylicllm Davis & Kupicha (Compositae): Bev<:lz kuma, A. Duran 3076.
Kuru c;ic;eklerinin kaynatilmasmdan elde edilen c;ay bobrek ~lanrun dii~ijriil-
82 Ot Cilt 5, SaYl 1, 1998
mesinde kuilaruhr.
31. 17lYln()'m spicata 1. (Lab'iatac): Karakekik, A. DuraJ.l3G84.
Yap1'aklan kaynab.hp <;ay ola1'ak i<;ilir. i~tah a<;lcl ve gogsll yumu~aL1cl olarak bi
linir. Bu bitkinin uc;ucu yagl ast1l11, oks1.1rUk, bademcik iltihabl ve agnlara ka1':;)1 kul
lamhr.
:32. Cydotrirhium origanijolhnn (Boiss.) Manden. & Scheng. (Labiatae): Su na
nesi, A. Duran 293:).
Yaprak ve <;'i<;ekleri Ada <;aYl (Sideril.is fi.lJanotica) ile kan~tmhr. (:ok az kayna
tllarak i<;·ilir. Knnn J.gnlarma knr~il etkiliclir.
3;3. Portulacr( oleracea L. (Portulacaccae): Tokmagan, A. Durnn 30;3:3.
Taze yapr;]klan pi.;;ililerek ya cia salaLa olar;]k kullamllr. Baglrsak soluC:~1l1lannll1 clU~Uriilmesincle\Ce kablzhgm onlenmesinde dahilen kullaml1r.
:34. FerLlhlgu frachycarpa Boiss. (LhnlJell~Ieme): Caslr, A. Duran 310/,
Toprak a!tI organlanmn ve yapraklarmm ezilmesiy1e elcle eclilen SlVl micle rahat
slzllklannda ve i~wh a<;:lcl obrak dahilen kullam.lIr.
;3:5. Oriqallzwz sacr:at-u?'n P.I-!. Davis (Laln:a..{ae): Bavlr caVI, A. Duran 3106.
(ic;ek ve yapraklan <;:ok az kaynatllchktan 50nra <;:ay olarak i<;:ilir,
36. C,lJclmJ/f!'1 cilirimn Boiss. & IIelclr. (Prhnulaceae): Sevtan kabalagl, ~-\. Du
ran 3281.
Yumrulan kadm hasta.lIklarmcla iltihap giderici olarak kullamlmaktadlr. Aynca saksilara sUs bitkisi olarak da ekilmektedir.
37. ll[enlha :r pipeTila 1. (Labiatae): :~ane, A. Duran 3243.
Baharat ve i~tah a<;1cl olarak kullarullr. Nane <;ayl, nezle ve grip gibi rahatslzJJk
lara ka~l ferahhk verir.
38. Planlago lanceolata 1. (Plantaginaceae): Damar otl.l, A Duran 3038.
Yapraklaruun kaynatllmasl ile e1de edilen Sl\llIUn ;;eker hastahgma kar~l etkili oldugu soylenmesine ragmen kullamml yay~m degildir.
39. Pistacia lerebin.thus 1. (AnaccL1"diacea.e): Cltmk, A. Duran 3228.
Taze slirgllllieri besin olarak, meyvesi de taze veya kurutulduktan sonra yemi;;
ola1'ak tUketilir. "C;ore" olarak bilinen meyvesinden e1cle edilen yag hem yemeklerde hem de eklem ve kaslarm yumu.;;atllmasmda haricen hillmubr. AyncJ. bu bitkiye "A.Il
tep flStl~!;I" (Pistaria ve'J'a 1.) a~Ilanarak ekonomik degeri artmll1aktadrr.
40. Slarhys {avandu/.ifo/i.a Vahl (LalJiatae): Ti.1vhi cav, A Duran 2520.
Yapraklan \Ce <;i<;ekleri kaynatillp <;ay olarak i<;ilir.
41. TilLa niora DC, (Tiliaceae): Thlamur, A. Duran 3220.
<;ic;ekleri ve taze yapraklan kaynatilarak <;ay olarak i<;ilir. Soguk alglll.1Ig;. ve nez
leye kar.;n kullarularak ferahhk sag1arur.
A. Duran 83
42. Fontanesia philliraeoides Labill. (Oleaceae): San cubuk, A. Duran 1954.
Kl.'?ll1 ynprakslZ olan ince dallan kesilerekhayvanlann altma serilir. I-Iayvan1an ls1ak zeminden ve soguktan komI'.
4:3. Astragalus cTeticus Lam. (Leg'l~minosae): Geven, A. Duran 3134.
Toprak seviyesinden kesilen bitkl govde1eri y:lkllarak ezilir ve hayvan yemi 01a
rak kLlllamlIr.
44. Lunicera etruscrr Santi (GaprUoliaceae): Dokuz donln, A. Duran 1727.
ince da1 ve govde1erinden tesbih yapllrr.
4;:5, Cm.l.rwg'llS m077ogynfJ, Jacq. (Rosaceae): KiZllclk, A. Duran 2201.
}Ieyveleri besin olarak kullamlJ.r.
4G. ACf:T llyrcQ1?:l.lm Fisch. & Mey. (Aceraceae): Simsir, A. Duran 4100.
Bu bitkinin keresre ve odunlan <;ok serttir. Bu ozelliginden dolayl govdelerinden ka.'?lk ve Larak yap1hr. Yaprakh dallan kesilerek hayvanlarm bes1enmesinde kLl11am
hr.
47. (.)uerrus cor,czlem 1. (Fagaceae): Pinal', A. Duran 1856.
. Yaprak ve me:vveleri hayvan yerni 01arak kullamhr. DayamklI cliizgiin ince gov
cle1erinclen kazma, klirek, ve balta sapl yapillr.
48. JaglrHl.s l"Pgio. 1. (Juglandaceae): Ceviz, A. Duran 1862.
Ye.'?il meyva kabuklan yiin boyamada, kerestesi mobilyaclhkta kullamlrr. Yap
raklan ciltteki sivilcelerin giderilmesinde haricen etkilidir. Tohumlan da kuruyemi.'?
olarak tiiketilir.
49. Pnc:n7.1s :r rii:u(lricala. Ledeb. (Rosaceae): Dag erigi, San erik, A. Duran 2298.
Dogal olarak yet.i.;;en bu bitkinin meyveleri kaynatllarak yoreye ozgti. "tarhana"
yapllluncla kullarub.r.
00. Valerin'JIa di.oscorid'is Sm. (Valeri-anaceae): Coban zumaSl, A. Durall 2366.' Bitki govdesinin taze si.irgi.inleri besin olarak ti.iketilir.
;:51. A.rbutus andrachne 1. (Erieari?ae): Kocaagac, A. Duran 2089,
:vleyve1eri nacliren besin olarak titketilir. Yaprak1an da hayvanlann beslenme
sinde kLIUamlJ.r.
52. Genis siliquastnlm 1. (Leg1.l.minosae): Gelin vemisi,A Duran 3574.
TaUl olan <;i<;ekleri besin olarak kLillarulJ.r.
;)3. Orch-i-s analoliea Boiss. (Orchidaceae): Salep, A Duran 2109.
Yummlan toplanarak satillr. Nadiren besin olarak kullamhr. Yore halla. i<;in eko
nomik degeri biiyiiktUr.
34. Tmgopogon 1011.g-irostris Bisch. ex Schultz Bip. (Gompos'itae) Teke sakah, A Duran 2224.
84 Ot
cm
5, SaYl 1, 1998Bitkinin taze govdesi besin olarak kullamlrr.
53. LalhVFllS setifolhls L. (Legurn'i,i/.Osae): BitllU baklasl, A. Duran 2184.
Taze meyveleri ve olglll1 tohllmlan besin olarak Wketilir.
56, ScoTzonera moWs Bieb. (Corn]Josi.tae): Katlr tlrnaih, A. Duran 2413.
ToprLlk <lltl organlan besin olarak kullaru.lIr.
;37. Pol:ygmwrn cognatwn Meissn. (Polygonaceae): GtblSgan, A. Duran 2589.
Yapraklannclan salata ve yemek yapilarak besin olarak tliketilir.
,:58. So{ewmlhus stmni.1"LeUS (Desf.) Wettst. (Bomginaceae): Yavla ti.itiinli, A. Du
ran 27'27.
Y~lpwklan kllruLitlarak <;ok inee kesilir ve tiitiin olarak kuilamhr.
·3[). Cir'er isrrur?cu'!n P.H.Davis (Lcg1lm'inosae): Yabani no hut, Gevik tuzu, A.
Duran 297;).
Tohum1an nadiren besin b1arak kullarullI.
60. SOJ'.r;hum or dnl?nmondi·i (Nees ex Steudel) lVWlspaugh & Chase (Grmnine
oe): SiiJ)lirge c1ansl, A. Duran 3025.
;\-Ieyveleri hayvan yemi olarak govdesi de siipiirge yapmlll1cla kullamill'.
61. lIe!.i(l/1f!l'lls anmms 1. (Co?npositae): Glinebakan, Giln aSli?J, A. Duran 2999.
Yapraldar. kapitu1um -ve ki..i<;iik meyve1er hayvan yemi olarak, bliyiik meyveler de kumyemi~ ola1'ak kllllarullr.
62. Vigna ungll'iculala (L.) Walp. (Legurninasae): Dene boIce, A. Duran ;3038.
~Vleyveleri seIne olarak kullamllr. 01gun1£1:;;an meyvelerin tohumlan da besin ola
rak liiketilir.
63. Cirshlm (n.ppaceum. (Bieb.) FisC'her.(Composjroe): E~ek (jjkeni, A. Duran 3183.
,
Bitkiler <;-i<;ek ac;mad£1n kesilerek kurutulllr. Dah£1 soma doviilerek elde edilen saman hayvan yemi ol£1r£1k kullaru11I. Taze siirgiinleri nadiren besin olarak tiiketilir.
64. }ficlwu;r7a campam.tloides L' Herit. ex Aiton (Ca'l'npam.t.laceae): Keel biciih,
~\.. Duran 4141.
Bitki govdesi taze doneminde besin olarak kull£1mllr.
6;'). l"[unIS ni,q'r~ 1. (jv[omcea.e): Ekin dnch.l, A Duran 3230.
'yleyveleri taze olarak ttiketilir. Aynea l:;;llIUp "olarak bilinen meyve suyu Y£1pilir.
~urup, a~hz i<;i yaralann tedavisinde kullamlrr.
66. Oci'll1.'w·n hasilic?lm 1. (Labiatae): Festiken, Feslegen, A. Duran 3256.
Taze Y£1 da kurutular£1k yemeklerde Iezzet veriei 01ar£1k kullamlIr. Aynea tiziim pelanezinin yapI.1masmdan hemen sonra i<;ine konularak giizel kolnl.1u olmaSl s£1gIa
mr.
A. Duran 85
u7. CJwndrillaj'll7U~ea 1. (Compos'itae): Saklz otu, Esek otu, A. Duran 3234.
Topraga yalan bolgesinden kesilen bitkilerin bu bolgesinde sUt salgl1an birike
rek katJla~lr. KalJ.la~an bu salgl1ar sakJ.z olarak kullanillr.
G8. S'a{:u.rejn C1.l.ne·ijolia Ten. (LaIYialae): Yavla kekigi, A. Duran 3290.
Yapraklannm kaynatl1masl He eIde eclilen <;ay list solunum yolu rahatslzlIldan
nm tedavisincle kullarullr. Aynca lzgara ve et yemeklerine tat verici olarak katlhr.
GD. Ephedrrr 1/1.(1..jo1' Host. (Ephedroceae): SUpiirge otl.l, A. Duran 3291.
SClplirge yapmunda kullaruhr.
iO. MU1TUIJiwnu?t1gClYe L. (LalJiatae): Yay otu, A. Dman 3928.
Yiin ve pmnuklann parc;a1ara aynlmasmda kullamlan "yay" aracmm ipine sltrli
h.irse. ylin n' pamuk parc;alanrun ipe yapl9masml ouler.
71. .'lnlluio riona.x 1. (Gmmhleae): Gargl, Kargl, _-\. Duran 3:327.
Bitki govdeleri sepet briUmesinde ve tezgah dOhLImacillg,rnda gerekli olan "ma
sIr" yapllnmcla kullamllr.
-'J ,:... . •·lSPWU.C \ I -J ( .liS rr.est1.V?lS . B ' rot ( /, 'L'f' ;/.Gceae : . ) C· . Ins 01:1.1, _"1.. .\ D uran o' ')3r:00.
Ylllnru ~eklindeki bitki koklerinin ezilmesinclen sa~;lanan SlVl ''<;"iri9'' ayakkabl yap19urlClSI olaro.k kllllanJllr.
73. LofiuTI'I. jlcrsicU?n Boiss. & lIohen. ex Boiss. (G)'mnineor.): Eres, A. Duran 3626.
Bugdaym i~'inde fazla buhmmasl dunm1Unda, yapl1an ekrnek inS3m uyutmakta ya da zehirlemektedir. Hayvanlarda da zaman zaman ayru etki goriUi.lr.
74. S'candi:r: pecten-veneris L. (UmlJellijerae): ignelik otu, A. Duran 24;1l.
T<:lze y:lpraklarmdan salata yaplhr.
i.J. Ner/ln/? oleander 1. (ApocYllnceae): Avu, Agu, A.. Duran 396l.
SLis bitkisi olarak dikilir. Meyveli d~Uannm nazara ka~l eLkili olcluguna inanl1rr.
OzeJlikle ev1erin (119ma ve avlu kapl1anna aSlllr.
('(j. Bun'i'Lun TnicrocQr]Ju?n (Boiss.}Freyn (Umbell~lerae): YalIk, A Duran 39;39.
Tuprak altI yumrulan besin olarak kullanl1lr.
77. PClssijlom caerl.l{ea 1. (Passijloraceae): CarkIfelek, A Duran 4128.
SUs bitkisi olarak kullanillr.
7S. Pcripfoca graeca 1. (Asclepiadaceae): Garipler urgaru, A Duran 4139.
Sepet Y:lpmunda kullamllr.
70. c.'cJ'(llonia siliqua 1. (Leguminosae): Keci bovnuZll,A Duran 415,3.
},Ieyveleri besin olarak ttiketllir.
SO. S'rnyrnimn connatmn Boiss. &; Kotschy (Umbelliferae): Baldlran, A. Duran 4154.
86
.at
Cilt 6, SaYl 1, 1998Kokleri besin olarak kullamllr.
81. Rwrne:.c crispus 1. (Ploygonaceae): Alabada, A. Duran 2532.
Yapraklanndan sarma yapllarak besienmede kullamlrr.
82. o.A..slTrigalus l'Usi.tanic'Lls Lam. (Leg'llminosae): BagIa, A. Duran 2300.
Bitki <;,i<;eldenme doneminde zehirlidir. Bu donemde yenilen bitkiler haYvanlan zehirlemekte hatta bazuanm oldum1ektedir.
8:3. Jledicago ()7"biC'lllari..s (1.) Bart. (Leguminosae): Bitcik, P:1rahk, A. Duran
;3331.
:\'Ieyveler t.aze ddnemde besin olarak kullarulu. Aynca meyveleri sUs olarak cla kullarulmaktaellr.
84. Trigonella glori/ala Stevo. (Legu1/o./."inoseae): Mercan bitkisi, A. Duran 3G;36.
Tohumlan iplige dizilerek suse,;;yasl olarak kullanllrr. Meyvelelin gUzel koku
sundan do lay1 e~yal(:l.Tl~ arasma konularak kokmasl saglarur.
oSG. Celtis glalrmla Steven ex Planchon (Ubnaceae): Div~n, A. Duran 3096.
:YIey'Veleri yemi,;; olarak ti.1ketilir.
Sf.). .J..llhrm scororioprasum L. (LiUoceae): Yavla sanmsagl, A Duran 2727.
Toprak alLl govcleleri pan;alanarak viicuda si.iriillir. Kokusundan sineklerin
LLzakla~n1(.lSlsa.i!jamr.
37. .]W/CIIS (jemrdi. Loisel (Juncac(!((c): :'vJaZl otu, A. Duran :2363.
Bu biLkinin yapraklan erkek incir meyvelerinin (maZl) dizilmesinde ip olarak kullmullr.
88. Vile:c agnus-caslusL. (VeTbenaceae): Havlt, A. Duran 1072.
tnee govdeleri sepet offi1ede kullarullr.
89. GolantIms c/?ur:s7·i Hooker
m.
o.(A.mmyllidaceae): Dag nergizi, K:1rclelen A.Duran 2090.
Soganlan ihra<; eclilir. SUs bitldsi olarak ekilir. Yore halkI. i<;in ekonomik degeri 'o.
bi.1yi.tktiir. ~
ao.
Philly')'m lali/olia 1. (Oleacene): Kesme, A. Duran 2143.Hayvan yemi olarak kullamlrr. Nacliren zeytin a!'}lSl yaplllr.
91. Fm~r;i'll'lls or-nus 1. (Oleaceae): Gavur oklavasl, A... Duran 3575.
Gen<; ve in_ee fidanlann dallan 3600 klvnlarak baglamr. Bu dallar kalmla..;;l1lca ke
silerek sabanlarda kullanillr.
D2. Jillscari. muscrrTimio. Medikl1s (Lil'iaceae): Si.lmbi.U, A. Duran 2073.
Gi.izel kokulu <;i<;:ekleri toplarup vazola.ra konnr. Nadiren c:;i<;ekleli yenir.
93. Spnrtiu1njunce-um L. (Legum:inosae):Borcak, A Duran 2437..
Si.ipi.irge olarak kullarulrr. Aynca dallan kesilerek c:;ardak yapllir, ineir ve UZll.Il1
A. Duran 87
gibi taze meyvelerin kurutulmasmda kullarulrr.
94. Calicotome villosa (Poiret) Link (Leguminosae): Deve dikeni, A. Duran 2116.
DaHan kesilerek tarla kenarlannclaki <;itlerin yapmunda kullamhr.
90. Lroni:um garganiC7.1m L. (Lauiatae): Ba111k, A. Duran 3995.
(-i\,eklerinin tath olmaSl nedeniyle nektarlan emiliI'.
96. Glru.ti.olus 'iUyn:c1tS W.Koch (lriaceae): ACI cigclem, A. Duran 2404.
Ymnrulan besin olarak kullamllr.
9,. Cmcus U'UlOTUS Miller (ITidaccne): Cigdem, A. Duran 3489.
YUl1lnllan taze olarak veya kozde pi~irildiktensoma besin olarak tliketiiir.
·98. 01'chLs coriophora 1. (Orchiriaceae): Su salebi, A. Duran 3642.
Yumru1an top1anarak satillr. Yore halk! i<;in ekonomik degeri varchr.
09. Gljnrl17driris sisyrinchiwn fL.) Parl (Iridaceae): Keklik cigdemi, A. Duran :];386.
Ymnrulan besin olarak kullamllr.
100. Pyras elaeagnifolia Pallas (Rosaceae): Boz armut, A. Duran 1923.
.:\leyveleri besin olarak tilketilir.
101. Ophrys mgolica Fleisch. apud Vierh. (Orchidaceae): Bevaz salep, A. Duran 3483.
Ymnnuan toplanarak satlhr. Yore halkJ. i<;in ekonomik degeri varchr.
102. Zea mays 1. (Gmmi.neae): =Vhslr, SUmek dan, A. Duran 3272.
Tohtilll1an besin olarak tiiketilir. Taze govde ve yapraklan hayvan yemi olarak kullamllr. Ekonomik degeri 'ilardII'.
10:3. PrLnic'U'm miUaceum 1. (Grmnineae): Dan, Tavuk clansl, A. Duran 3040.
Tohumlanndan un yapllarakbeslenmede kttllanillr. Aynca hayvan yemi obrak cia kullamllr. Ekonomik degeri va:rd1r.
~a1l~ma alam ve civannda sadece Slls bitkisi olarak kttllalllian bitkiler :;;lmlardIr:
104. Tulipa anne7l([ Boiss. (Liliaceae): Lale, A. Duran:2749.
1U·:). Iris p'wpureobractea B.Mathew & T.Baytop (Iridaceae): Yavla zambagl, A.
Duran :275·).
lOG. Iris ,qcnnan-iaca 1. (Iridaceae): .:\'101' zambak, A. Duran 2154.
10,. his albicans Lange (Iridaceae): BeVen zmnbak, A. Duran 2304.
108. Ipomoea p1tT]JllTea (L) Roth (Con-volvlllaceae): Sarmaslk, A. Duran 3255.
109. Slernberqia lutea (L.) Ker-Gawl. ex Sprengel (Amaryll'i,daceae): San ner
m,
A. Duran 3328.88
1l0. Robinia pseudoacacia 1. (Leguminosae): Akasva, A. Duran 3274.
111. Viola odornla 1. (Violaeeae): lVIenekse, A. Duran 3367.
C::alI~ma a1:1111 ve eivannda <;e~itli organlan hayvan yemi olarak kullarulan bitb
ler ;;unlardlr:
112: Clernat.Ls ci?'Tlwsa 1. (Ranunculaceae): Bahar, A. Duran 4112.
113. CICTtUl!iS 'uUalba 1.(Ranu.nculaceae): An tevek, A. Duran 3270.
114. Sm.iI(/;·~: aspera L. (LUiaceac): SHean, A. Duran 1690.
110. CO'll {}o{U'lIJus arvel/sf.s 1. (Co IIL.'olvulaceae): YavIIgan, A. Duran 1718.
116. Vida '')"(lcca 1. (Leguminosae): Yonea, A. Duran 2783.
117. Ci,:horiu'Jn hl.lylms 1. (Co?npos{lae): Esek otu; A. Duran 1802.
118. Scseli gU?n'Jn'ifent?n Pallas ex Smith (Umbell~feTae):Caslr gobegi, A. Duran 3209.
119 . .:legifops biuJlc"ia/'i.5 Vis. (Grmn:ineae): T,wsan bIVIgI, A. Duran 1807.
120. Ostriyn (xl?]Jin'i:!oUa Seop. (CO")'Jjlaceae): Firek, A. Duran 1894.
121. .11useari nr"lnenJac'llm Leiehtlin ex Baker (LiIia.ceac): Domllz sogam, A.
Duran :274().
122. Psoralen bituminosa L. (Legmninosrw): Zilfir, A. Duran 240a.
12;"3. COHmilla grmuiUlom Boiss. (Le,q'lLm:inosae): Bovnuzlu dliclik, A. Duran 3219.
124. Dorycnht?n pcnt.aphyllurn Scop. (Leguminosae): Gernevi.ik, A. Duran 1941.
123. Erlj'n.criu.1n vO'LU:gati:i Gouan (Lhnbell-Uem.e): Calli diken, A. Duran 3012.
126. Ephedru cn.mpylopoda C. A. lVleyer (Ephe(haceae): Uluma, A. Duran 3260.
127. LUjJinus vorl'lls 1. (Leg1l.rninosae): ACI bakla, A. DUTan3545.
128. Qu('"}"cusinj"r>ctoria Olivier (Fn(jaceae): Gemelit, A..Duran 3603.
129. Colnf.ca Iuelmwcaly::c Boiss. & HeIdI': (Leguminosae): PaLlanglc, A. Duran 4001.
130. PILle-urn s'uvulalmn. (Savil Aschers& Graebn) (Gmm'ineae): SUmbi.il otu, A.
Duran 3614.
131. S'(orp'iurus rnurf.catus 1. (Legurnhwsae): Kovun cWellgli, A. Duran :3568.
1;12. Vicia bithynica 1. (Legum'inosae): Oki.iz baklasl, A. Duran 3621.
133. TI "i/oli unl. cherter-i.. L. (Leguminosa.e): Tokall dlielik, A. Duran 3632.
134. Bmn1,1lS japonic'lls Thumb. (Grmnineae): ive otu, A. Duran 1747.
1.33. OuolJryr:his rxl]Jllt-.r;alli (1.) Lam. (Legum"inosae): BltIrak, Pltrak, A. Duran 3642.
A. Duran 89
136. Med'icago rigidula (1.) All. (Leguminosae): Topuzlu O1trak, A. Durml 3645.
137. HedeTG helix L. (Araliaceae): Kara vaprak, A. Duran 3810.
138. Onobrych:is a?,nena Boiss. & Huet. (Legumirwsae): Km1llZ1 kavton, A. Du
ran 3870.
139. Phlemn mon.Lanum C.Koeh (Gramineae): Tilki kuvmgu, A. Duran 4018.
140. CrepLsJoetida L. (ComposUae): Keklik otu, A. Duran 3748.
141. Polygon.urn arenastrl.l1n Bar. (Polygonaceae): Ba~hrsak otu, A. Duran 1704.
142. 01lu"I//s sp'inosa Boiss. (Le,gumi.,nosae): Olemez, A. Duran 1798.
143; GUlIo('ylisus ang'ulatus (1.) Spaeh (LegU?m>nosae): Yaglt borcak, A. Duran :3193.
144. PiS-UUL satim.l:rn
1.
(Legumi..1'lusae): Dag baklasl, A. Duran 3558.143. Tri(a{ izul1. res'U]Jinatwn 1. (Leg'uminosae): 1-I1var ChlCi.lk, A. Duran 2562.
14G. Con·L'()f.l.ml1.~s beton-i.cifoli1.~s Miller (ConvolV1.daceae): Bi.lvi.lk vavllgan, A.
Duran 3879.
147. Osyris allJa L. (Santalaceae): Inee boreak, A. Duran 3323.
148. Brachypodium sylvaticum (Hudson) P.Beauv. (Gramineac): Bavlr caVIn, A. Duran 2£fiO.
149. fJunicmn. hulbosum 1. (Grmn:ineae): Cavdar otu, A. Duran 2587.
1;)0. Diyilari.a sanguinalis Heister ex Haller (Grami.:neae): Kav goci.lren, A. Du
ran 3264.
151. Cynodon dactylon (1.) Pel's. (Gramineae): Avnk otn, A. Duran 3232.
1G2. J(oderia crislaia Pers. (GI'"(..17n?:neae): Yavla caVIn, A. Duran 4032.
153. Crmlaureaiberica Trev. ex 8prengel (Compositae): Caklr diken, A. Duran 2598.
Yol'esel adlan oldugu halde ozel bir kullamm alam olmayan bitki1er ~unlardlf:
134. l·lSjJrcmqus acntiJolius 1. (L-ilJaceae): Kllskonmaz, A. Duran i692.
1G3. i.v!rn1"llbiumglobosum Montbret & Aueher ex Bentham (Lab'ialae): Cavla, A. Duran 1823.
136. Case'll/a plan"UZora Ten (Cllseutaeeae): Gokten vagan, A. Duran 1714.
157. Dian./lws zonatus Fenzl (Caryophyllaceae): Karamll, A. Duran 2925.
138. Phl.mnLs /}1"andiJlora H.8. TI1ompson (La.biatae): Karagan, A Duran 3667.
139. Euphorbia Icotschyana Fenzl (E1.lphorbiaceae): SUtli.ik, A. Duran 18:37.
160. Dig'italisfC1i1lginea L. (Scrop/wlariaceae): Zibirtme, A. Duran 2901.
1G 1. Salix alba 1. (Salicaceae): Sbgi.it, A. Duran 2342.
162. Arum. dioscoridis 8m; (Aracea.e): Yllan burcaih, A. Duran 4012.
90 Ot Cilt J, SaYl 1, 19D~
163. Papaver rhoeas 1. (Papave:raceae): Gelincik, A. Duran 2436.
164. Cotinlls coggyria Scop.. (Anarar-diaceae): Catlagan, A. Duran 2243.
165. A..g1'Oste:rnma g'Uhago 1. (Caryophyllaceae): Ekin ebesi, A. Duran 2444.
IG6. Cisl'us rT-eticus L. (Cistaceae): Pamuklu; A. Duran 2474.
167. .!1.w:huso flZ'L~'re(f. Miller (Bonl(}inaceae): Slihr diIi, A. Duran 2477.
168. Rhrnnnus hbanotic'us Boiss. (RhaTnnaceae): Yavia cevizi, A. Duran li02.
IGO. Aslrrrt]alas ang'ustijo{ius Lam. (Leg'Lnnhwsac): KOt" gcven, KarIll geveni, A.
Duran :2~(j 1.
1/0. DajJhlu' a/eoifies Schreber (Thyme{aeacene): Y,wla !w.vazasJ. A. Durall :2900.
. liT Daphne qnidioides Jallb. & Spach (TIzynl.elneoceae): Ibvaza, A. Dur~m :3042.
172.Cllcno]J(xlimn fo/.ioswn. (Moench) Aschers. (Cheno]/odinr.eue): Kijpek llZii
mil, Yav1:l OZilmO, A. Duran 287l.
17:1. Qzw]"C1lS 'mdcan:ica {Boiss.& Heldr.exl Kotschy (Pag((cenc): Kasnak mese
si, A. Duran 2918.
174. ]Jtilos{CI/WJI chrunacpcuce (1.) Less. (Com.[Jositac): AVI ;1V~gl, A. D1.lrall :3236.
170. Siderif.i.s ]Jm:fol-iata 1. (Labiatae): Esek caVI, A. Duran 319l.
17G. I1Iula IJjscosa (L.) A.iton (Co1l1pos"i.tae): Slimenit, A. Duran 322G.
177. BIlpleurllTn subuniJlon~rn Boiss. & I-Ieldr. (Umue{{:i;jente): Sevtan vaih, A.
Duran 3049.
178. HilJisC1lS lTionum L. (Malvaceae) : Yabani bamva, A. Duran 3258.
1i9. Iris p(l1nphy{i.ca I-ledge (lridaceae): Yogurt otu, A. Duran 340:3.
IS0. Am.1J.rJdrr/us g1neca Lindley (Rosa-ceae): Taspivanu, Tas baderni, A: Durcm
181. A.lnus orienLahs Decne. (Bctulaccae)~Karaagac, A. Duran 34lJO.
182. Twgenia (aUfoUa (1.) Hoffm. (LhnlJe/.Nfeme): Demir mtrak, A. Duran J(j:J l.
183. Furca rift fJ:lJrmnidaLa Medik (Caryophyl/.acf'ac): Ekin ebesi, A. Duran 3616.
184. Loli.7.l1n su.bulnt1.lm Vis. (Grmnin.eae): S1.1 eresi, A. .Duran 3627.
180. B77J01Lia cretica L. (CIlc7.lrbitnceae): Dag karouzu, A Duran 3i39.
186. Ve-rhrrsc'wn g{o'meru{osum Hub.-Mor. (ScTop!l:u{ariar:cne): Slihr kuvrngu, A Duran 1942.
187. DaUsea Clll/ualJi.na 1. (Datiscaceae): insan sevdigi, A. Duran 41:37.
188. A.lnpelopsis orientale (Lam.) Planchon (v-itaceae): Arap iizilmil, A. Duran
A. Duran 91
1816.
189. Trifrulus lcrr"estri,s L. (Zygophyl1.aceac): Domuz prtragJ, A. Duran 3029.
190. SeTophulrrria myriophylfa Boiss. & Heldr. (Scrophulariaceae): Kokar 0!BlI, A. Duran ;390l.
191. Men.!l/(( lonq"U"olia (L.) Hudson (Labiatae): Yamlz, A. Duran 3020.
192. Arce'LllholJi-u7n o:x:ycedri (DC.) Bieb. CLo-ranlha.ceae): Ardic gtivelegi, A.
Duran 2110.
1~J:3. Plrr!({:lI'us urient(Tlis L. CPlnfanacenc): Bibcbn, A. Duran 3047.
194. Populus l/·i.qHl L. (Salicrtcene): Selvi, A. Duran 3843.
19:). Allium, urien/ale Boiss. (Lilia.ceae): Kar<:l sog<:ln, A. Duran 2782.
TartH~ma ve Sonu<;
Ara.;;tu111<.1 alanmclan toplam 19S bitkinin yoresel isimleri belirlenmi;;tir. Bu bit
kilerden 29'n glcb, 27'si tibbi, 7'si bnharat, lS'i de endustriyel ve ekonomik a111a<;:11 olarak kulbmlmaktad1r. Diger bitkiler ise hayvansal besin kaynag1 ve yore hallanm gi.inhik ihtiya<;:lanrun kar.;;llanmasmc!a yararlanllmaktadIr (11).
Akseki ve civanndan bitkilerin ycrel isimleri ve etnobotD.nik 6zellikleri He ilgili Oz<;:elik (1:2) ve Ye.;;ilad<'l Yd. (13) tarD.fmdan yapllml';; iki <;:all.~ma vard1r. Blmlardan Oz<;:elik, Akseki y6resinde yeti.;;en 41 bitkinin yerel ad1D.n ve kullamll.;;lanm verrni.;;
Lir(12). OZGelik'in makalesinde yer alan bitkilerden 23'ti bu ara;;tlrmadaki bitkilerle.
aymdir. Diger IS bitkinin 16'Sl fa rkl1, 2'si de eins di.1zeyinde verildigi i<;in degerlen
dirilmemi.;;tir. Yine Oz<;elik'in makal~!sinde yer alan 18 yerel ad ortaktlr. Bn yerel isimler Go!cnr("r, J(almn, Ard1.9, c;d7.rlk, Keqi boynuz1l, Bogiirtlen, jt burn'll, j'vl'llrt, KaTa yapra/c, Yav$Q7l" Koca aga9, A.yu, Hay'Ll, Karagan, Havaza, G'uvelek, Siitlegen ve Is,t:rg(ln'cI1r(l~). Ancak bu yerel bitki adlanrun c;o~hmhlgu i.Ukemiziri bir Gok fark4
bol~esinde de aym adlarla bilinmektedir.
Bitkilerin etnobotanik ozellikleri kar~;illa';;llf1..lJ.IlCa, Oz~elik'in ara.;;tIffilaSmclaki 18 bitkinin ara.;;llrmanuzdaki bitkilerle kIsmen ya da tamamen aJTll ama<;lara yonelik olarak kullaml<.hi2;I belirleIlffi.i<?tir(12).
Ye.;;ilada vel.'nin GOney Anadohi'nun geleneksel halk ila<;lan ile ilgili global bir
<;all~maslAkseki'yi de kapsamaktadrr. Bu <;ah;;mada 66 bitkinin yerel isimleri ve kul
laml1.;;lan incelenmi.;;tir(13). Bu bitkilerden sadece d6rt tD.l1esi A\kseki ve civanndan toplannu.;;tlf. Bu bitkiler Juniperlls o:x:ycedrus, Sideritis liba:notica, Slachys lcivan
dulifolia ve Pinus bnlli-a'drr. Bn bitkilerden Siderilis libanotica, Stachys lavan
dUlifol'ia ve Pinus [n1ltia'run tedavi ama<;l1 yerel kullaru.lJ..;;lan ile ara;;tmnanuzda tespit ettigimiz yerel kulla.ru1J1;;lan lasmen ya da tamamen birbirine benzemektedir.
Bu lic;: bitkinin yerel isimleri de <;a1.I.?manuzdaki. yerel isimlerle ayrudrr(13).
92 ,Ot Cilt 3, Sayl 1,.1998
Ga~bmlZda sentetik iIa<;lann pahall olmaSl ve yan etkilerinin bulunmasl nedeniy
Ie insarunuzm tlbbi bitkilere olan talebi her ge<;en gun artmaktadrr. Ancak yur
dumuzda bitkisel droglarm veya ekstrelerinin ila<; 01arak kullanmu yeterli di.lzeyde clegildir.
Ulkemizde kullamlan ila<;lann sadece % 6'Sl yi.tksek bitkilerden elde edilen c1roglarcllr. Bu oran Almanya'da % 16, Rusya'da ise %33 dtizeyindedir (4). Yurdumuz da bitkisel drog veya ekstrelerinin tedavi ama<;h kullanllnlan dahada geli~tiril
melidir.
TlblJi lJitkilerden elde edilen ham droglar, i<;erdikleri biyolojik maddeler nedeniyle sentetik ila<;lara gore daha kolay oziimlenmektedir (6). tyi hazlrlanrru~ bit
lcise1 droglann teclavi ama<;ll kullaruml sentetik ila<;larda oldugu gibi yaygmla~tlnl
mallcllr.
Bu ara-?tmnanuzda dagal zenginlik kaynaklanmlZdan birisi alan bitkilerimizin bilinmeyen baZl bitkisel degerleri ortaya konulmu~tur. Bitkiler aleminde yapI1acak yeni ara~t]rmalar bitkilerin ya~antm1lZdakiyerini ve onemini daha da artlracaktlr.
Kaynaklar
1. SAYTOI', .\.. Farlllasotik Botanik Ders Notlan. 1st. aniv. YaY1l11an No: :36:37. Ec:z. Fak. Yaym No: .J;).
1st.-190G.
~.SEZIK, E., Avrupa Clkelerinde Bitkilerle Tedavi Yaygll1la~lyor, Bilirn ve Teknik. :2-!: ~78, 4G, W01.
3. \lLDInIMLL $., ;\IlIllZur daglanrun (Erzincan-TlIllceli) aga~ 'Ie <;aiJ tlirleri ile bllnlann kullanull deger
Jeri, OT Sistematik Botanik Dergisi. 1: L :23-40, 1094.
-L BAYTOI', T., Tiirkiye'de Bitkiler ile Tedavi,1st. trniv. Yaymlan No: 32G5, Ecz. Fak. Yaym No: 40, Ist.
1984.
.j. bZTIG. F.. Faydah Bitkiler, 1st. tniv. Yaymlan No: 1673, Fen Fak. Yaym No: 107, 1st.-1971.
G. BAYAK A., GGVENSEN. A., OZDEi>UR. F. 'Ie bZTURK, M., Mugla ilindeki bUZI ti.iderin ctnobotanik ozellikleIi, OT Sistematik Botanik Dergisi, 2: 1, 151- 160, 100G.
-;. BINGOL, F .. SOllW dmg samples sold in the herbal markets of Ankara, OT Sistematik Botanik Der
gisi. 2: ~. :):3-110. 190G.
~. BAYTOP, T., Tiirk<;c Bitki Adlan Sozlii~u. TUrk Dil Kurunm Yaymlan: :j78. Ank.-W94.
a. DA\l1S, P.lL Flora of Tnrkey and the East Aegean Islands. Vol. 1-10, Edinburgh 1965-1988.
10. !Ll;IM, A. vc V.--\ROL. b., I-bray ve K. }Iara~ illerindeki bazI bitkiletin etnobotanik ozellikleri, OT Sis
ternatik Botanik Dergisi, 3:1, 69-74, 1996.
11. DURAl'\[, A., Tiirk<;cde buzi bitki adIanrun. verili~ sebepleri, Tiirk Dill, Dil ve Edebiyat Dergisi, W9SIl. SaYl: ;););). ;'Iart 1998.
12. bZl;EL1K, II.. Akseki yoresinde dogal olarak yeti~en bUZI faydalt bitkilerin yerel atlan 'Ie kuUamll-?lan, Doii;a TU Botunik D., 11: J, Jl6-:321. 1987.
13. YE$lLillA, E., HONDA. G., SEZIK, E., TABATA, .M., KOTO, K, IKESHIRO, Y., Traditional medicine in TlIr1<ey IV. Folk medicine in the 'Mediterranean subdivision, Journal of Ethnopharmacology, 39:31-38, 1993.
View publication stats View publication stats
