OKUL ÖNCESİNDE DİL VE
OKURYAZARLIK EĞİTİMİ
OKURYAZARLIK
Okuma, yazma, dinleme ve konuşma
becerileri dil veya metin okuryazarlığı olarak da isimlendirilir.
Dil veya metin okuryazarlığına okul öncesi eğitimde üç farklı kavram ve üç ayrı bakış açısıyla yaklaşılmıştır:
Öncül veya durumsal okuryazarlık
Erken okuryazarlık
Ön okuryazarlık
ÖN OKURYAZARLIK
Çocuk henüz okumaya ve yazmaya başlamadan, onun bu iki eylemle ilgili bütün bilgi ve tecrübelerini anlatmak için kullanılır.
Çocuğun doğal öğrenme süreçlerinin bir parçasıdır.
Çocuğun kendi kendine dili öğrenme çabaları ile aile bireylerinin veya okul öncesi eğitim kurumlarında
öğretmenin çocuğa vereceği yetişkin desteğini ele alıp işleyen uzmanlık alanı.
Buradaki amaç okuma yazma becerilerini kazandırmak değildir. Amaç, çocuğu iyi bir okur ve iyi bir yazar olarak yetiştirmek için önceden yapılacak çalışmaların neler
olduğunu ortaya koymaktır.
Okul öncesi yıllarda, evde ve yakın çevrede çocuğun okuma ve yazma kavramları nasıl gelişir?
Çocuklar farkında olmadan yazı
diliyle ilgili hangi bilgileri edinir veya
ne tür becerilere sahip olur?
Çocuklar;
Kitap, gazete, dergi okunan ve değişik amaçlar için yazı dilinin kullanıldığı bir çevrede yetişmişse,
Okuma yazma materyallerinin nasıl kullanacağını bilmesi
Bazı harfleri, kelimeleri, kısa cümleleri taklit ederek seslendirebilmesi
Yazı diliyle ilgili birçok özelliğin farkına
varması
Çocukların bilgisi, duygu, düşünce ve becerileri dil öğrenmeye eşlik eder.
Çocukların kendilerini geliştirdikleri
sosyal ve kültürel çevre
iletişim ortamı
biyolojik ve psikolojik özellikleri, diğer
faktörler dil öğrenmelerini etkiler.
ÇOCUKLARIN OKURYAZARLIK
BECERİLERİNİ GELİŞTİRMEK İÇİN AİLELERİN EV ORTAMINDA
YAPABİLECEĞİ ETKİNLİKLER
Resimli kitaba bakma
Resim çizme ve boyama
Hikaye dinleme
Yazma veya yazıyormuş gibi yapma
Uykudan önce kitap okuma
Ev ortamı yazıları
Evde kitap okuma
Okul öncesi okuryazarlık çalışmaları için iki önemli nokta:
Okuryazarlık becerilerinin okuryazar bir çevrede başlaması ve gelişmesi
Yazı dili gelişiminin konuşma dilinin
gelişimine paralel olarak kendiliğinden
ortaya çıkması
OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUMLARINDA OKURYAZARLIĞI GELİŞTİRECEK ORTAM OLUŞTURMAK İÇİN ÖNERİLER
Çocukların kitapları, sevecekleri yerlerde ve
hoşlarına gidecek şekilde karıştırmalarını sağlama
Okunan kitaplar hakkında konuşma
Hikaye kitapları dışında farklı basılı yayınlarla çocukları tanıştırma. Bu yayınlardan yaşlarına, ilgilerine uygun bilgiyi okuyup üzerinde konuşma
Küçük dinleme grupları oluşturma ve bir konu ya da kitap hakkında konuşma
Aileleri kitap okuma etkinliklerine dahil etme
Velilerin kitap okumak için sınıfa davet edilmesi
Dil becerilerini sergileyecekleri proje çalışmaları
OKUMA BECERİSİNİN GELİŞİMİ
Okumaya hazırlık, çocuğun okumaya başlamak için gerekli tüm bilgi ve becerilere sahip
olması
Okumayı öğrenme;
Yazma ve imla
Duyular arası yolların iyi bir şekilde işlemesi
Motivasyonel olgunluk
Benlik kontrolü
Kas kontrolünü gerektirir.
Fonolojik farkındalık
Şiirler ve ritmik şarkıların söylenmesi
Kafiyeli kelimeleri kullanarak isimler, kelimeler üretilmesi
Kafiye ve tekrar eden sesleri birleştiren, ritmik, doğal ve ilgi çekici kelimeler içeren metinlerin okunması
Aynı sesle başlayan isimler ve kelimeler
üretilmesi
YAZMA BECERİSİNİN GELİŞİMİ
Eli kullanmada yetkinlik
Tam olarak gelişmiş görme yeterliği
Dikkati yoğunlaştırma
Dile ilişkin kavrayış
Erken dönemde çizilen işaretler
!! Kalemi kaldırıp önceden çizdiği yere yakın bir
noktadan başlayarak devam etmesini gerektiren çizgi çizmeye çalışma
!!! Düzgün kalem tutma, doğru şekilde yaptırılan çizgi çalışmaları
OKUMA YAZMA BECERİLERİNİN GELİŞİMİNİ DESTEKLEMEK İÇİN
Bireysel ve grup çalışmalarına etkin katılımı sağlamak
Resim ve yazı kavramlarıyla ilgili çalışmalara yer vermek
Kelimelerin seslerden oluştuğu anlayışını, seslerin kelimelerden nasıl ayrıldığı ve bir araya geldiği anlayışını geliştirmek
Yazarak model olmak
Hikaye ve anlatım özelliklerini anlamasını sağlamak
Kitaplar, hikaye ve deneyimleri paylaşmak
DİL ÇALIŞMALARI
Sözcük dağarcığını zenginleştirme
Türkçeyi düzgün kullanma
Kelimeleri doğru telaffuz etme
Sesinin tonunu ve hızını ayarlama
Aynı sesle başlayan kelimeler üretme
Kafiyeli kelimeler üretme
Anlatma ve ifade etme becerilerine yönelik çalışmalar
Dinleme
Doğadaki sesler
Tekrar eden sesler
Vücut sesleri
Alçak yüksek sesler
Uzun kısa sesler
Sesleri ayırt etme
Nefes
Ritim
Aynı sesle başlayan ve biten kelimeler
Kafiyeli kelimeler
Zıt anlamlı kelimeler
Eş anlamlı kelimeler
Yeni kelimeler öğrenme
ZİHİNSEL ÇALIŞMALAR
Dikkat ve hafıza becerileri
Matematik becerileri
Nesne sayma, rakam tanıma
Nesnelerle arttırma ve eksiltme yapma
Renk, şekil setleri
Bilimsel düşünme becerileri
Gözlem yapma
Tümevarım, tümdengelimsel düşünme
Neden-sonuç ilişkisi
Problem çözme
Kaynaklar:
Alisinanoğlu, F. (edt.) (2013). İlköğretime Hazırlık ve
İlköğretim Programları (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Oktay, Ayla (edt.) (2013). İlköğretime Hazırlık ve İlköğretim Programları (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
MEB (2017). Hayat Bilgisi dersi öğretim programı.
http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=326
MEB (2017). Matematik dersi öğretim programı.
http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=329
MEB (2017). Türkçe dersi öğretim programı.
http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=332
