Hasta Bilgi Broşürü
Gebelik
Bu konunun kısımları:
Giriş
Semptomlar Teşhis
Komplikasyonlar Tanım
İlgili Bağlantılar Bilgi Ortakları Giriş
Gebelik, bir sperm bir yumurtaya girdiğinde oluşur. Başarılı sperm, erkeğin semeninin içerdiği milyonlarca spermden yumurtaya ilk girendir. Buna döllenme denir. Döllenme genellikle, olgun bir yumurtanın, kadının yumurtalıklarından birinden serbest
bırakılmasından (ovülasyon, yumurtlama) sonra fallop tüpünde gerçekleşir.
Spermler X kromozomu ya da Y kromozomu içerebilir. Eğer X kromozomu döllerse, sonuç kız olur; Y kromozomu girerse sonuç erkek olur. Spermler ve yumurtaların her biri 23’er kromozom içerir. Gerekli toplam kromozom sayısı olan 46 ise, sperm ve yumurta döllenme sırasında birleştiğinde gerçekleşir.
Döllenen yumurta derhal, büyüyen hücre kümelerine bölünmeye başlar. Döllenen yumurta, ovülasyondan sonra beş ila yedi gün içinde, rahim duvarına yapışarak villus adı verilen kök benzeri çıkıntılar üretir. Bu çıkıntılar yumurtanın rahim duvarına iyice bağlanmasına yardım eder ve ileride büyüyerek, bebeği doğuma kadar besleyen ve koruyan plasenta haline dönüşür.
Plasenta, annenin kanından oksijen, karbon dioksit, amino asit, yağ, vitamin ve minerallerin transferine olanak sağlayarak bebeği korur ve besler. Ayrıca, büyüyen bebekten çıkan atık maddelerin de transferini sağlar.
Rahim duvarına bağlanma anından yaklaşık olarak hayatın sekizinci haftasına kadar bebeğe embriyo denir. Hayat için gerekli organların, sinir sisteminin, kemiklerin ve kanın özel hücreler tarafından oluşturulduğu bu evredeki gelişme hızlıdır. Gebeliğin yaklaşık sekizinci haftasından sonra, gelişen bebeğe cenin (fetüs) denir. Yaklaşık 2.4 cm uzunlukta olup, iç organları oluşmuştur. Gözler, burun, ağız ve kulaklar gibi dış özellikler görülür. El ve ayak parmakları görünmeye başlar.
Rahimdeki bebek büyüdükçe rahim de büyür. Sıvı dolu çift katlı bir zar bebeğin etrafını çevreler. Gebelik sırasında bebek amniyon sıvısı adı verilen bu sıvının içinde serbestçe yüzer. Bebek, bu sıvıyı sürekli olarak yutar ve idrar yoluyla çıkarır. Sıvının amniyosentez adı verilen bir test ile kontrol edilmesiyle bebeğin sağlığı hakkında çok bilgi edinilebilir. Zar, bebek doğmadan önce normal olarak yırtılır ve sıvı serbest kalır.
Normal bir gebeliğin süresi 37 – 42 hafta arasında olmakla birlikte, doğumun gerçekleşeceği tarih, son âdetin birinci gününden itibaren 40 hafta olarak hesaplanır. Bebeklerin yaklaşık olarak sadece yüzde beşi bu hesaplanan günde doğar. 37 haftadan önce doğan bebekler prematür (erken doğum) sayılır.
Semptomlar
Gebe olabileceğinize inanıyorsanız, dikkat edilecek bazı işaret ve semptomlar arasında aşağıdakiler sayılabilir:
• âdet gecikmesi
• mide bulantısı (kusma var ya da yok),
• yorgunluk,
• göğüslerde değişiklik ve hassaslık ve
• sık idrara çıkma.
Mide bulantısı, özellikle ilk üç-dört ayda, gebe kadınların büyük bir kısmını etkiler.
Yorgunluk, birinci ve üçüncü 3 aylık dönemlerde daha belirgin olabilir.
Teşhis
Gebelik teşhisi, insan koryonik gonadotropin (HCG) adı verilen gebelik hormonu için test yapılarak konur. HCG, geciken âdetten önce dahi kadının kanında ve idrarında algılanabilir.
Eczanelerde satılan gebelik testlerinde ölçülen hormon budur. HCG düzeylerinin yüksek olması birden fazla gebeliğe (örn., ikiz ya da üçüz) işaret edebilmekle birlikte, en güvenilir test batın taraması ya da transvajinal taramadır.
Batın taraması ya da transvajinal tarama, gebeliği, kaç adet embriyo bulunduğunu ve embriyonun rahim içinde bulunduğunu (dış gebelikteki gibi fallop tüpünde olmadığını) teyit etmek için kullanılabilir.
Gebeliğin ilk 12 haftasında (ve mümkünse gebe kalmadan önce) folik asit alınması önerilir.
Gebelikle ilgili anemi teşhisi konursa, ebe ya da doktor tarafından demir içeren destekleyici tablet önerilebilir.
Komplikasyonlar
Gebe kadınlar yaygın olarak aşağıdakilerden birkaçına maruz kalabilir:
• anemi,
• kabızlık,
• hemoroid,
• mide yanması,
• yüksek tansiyon,
• düşük tansiyon,
• diş eti hastalığı (gingivitis),
• cinsel bölgede kandida ve trikomonas gibi infeksiyonlar,
• duygu durumu değişiklikleri,
• mide bulantısı ve kusma ve
• idrar yolu enfeksiyonları.
Ebeniz, doktorunuz ya da danışmanınız ile olan tüm doğum öncesi randevularınıza gelmeniz çok önemlidir. Preeklampsi gibi hastalıklar sadece düzenli doğum öncesi kontrolleri ile tespit edilebilir. Semptomlar arasında ayakların ve ayak bileklerinin aniden şişmesi, hızlı kilo artışı, görme problemleri (bulanıklık ya da gözlerin önünde ışık yanıp sönmesi), karın (batın) ağrısı ve baş ağrısı sayılabilir.
Gebelikte mide bulantısı ve kusma, çoğu gebe kadınlar sabahları maruz kaldıklarından genellikle sabah bulantısı olarak bilinirse de, aslında günün ve gecenin her saatinde olur.
Bazı kadınlar gebelik sırasında hiç maruz kalmazken, çoğu gebe kadınlar en azından hafif sabah bulantısına maruz kalır. Bazı kadınlarda bu ağır olabilir. Hyperemesis gravidarium adı verilen bu hastalık hastanede tedavi olmayı gerektirebilir.
Bebeğin sağlığının denetleyebilmek için, kanama, olağan dışı vajina akıntısı ya da vajinadan sıvı kaybı, bel ağrısı ve/veya karın (batın) ağrısı ve (ikinci 3 aylık dönemden itibaren)
bebeğin hareketinde değişiklik üzerine derhal harekete geçilmelidir.
Yaklaşık olarak her dört gebelikten biri düşükle sonuçlanır. Bunların çoğu, gebeliğin ilk 12 haftası içinde gerçekleşir. Birçok kadında düşüğün ilk göstergesi vajinal kanama ya da akıntıdır. Buna bazen, âdet ağrılarında olduğu gibi batın (karın) ya da bel ağrısı eşlik eder.
Bazı kadınlar, mide bulantısı ya da göğüs acısı (hassaslığı) gibi gebelik semptomlarının kaybolduğunu fark edebilir. Gebeliğin erken dönemlerinde görülen vajinal kanamaya düşük tehdidi denirse de, her zaman bir düşükle sonuçlanmaz. Vajinal kanama geçiren birçok kadın, normal bir gebelik dönemi geçirmeye devam eder.
Döllenen yumurta rahim duvarı yerine vücut içinde başka bir yere bağlanırsa, buna dış gebelik denir. Ağır iç kanamaya yol açabileceğinden, potansiyel olarak tehlikeli bir durumdur. Erken teşhis edilmesi ve cerrahi tedavi uygulanması şarttır.
Preeklampsi, sadece gebelik sırasında veya doğumdan hemen sonra meydana gelen bir hastalıktır. Kadınlarda yüksek tansiyonla birlikte idrarda protein ve sıvı retansiyonu (şişme) görülür. Preeklampsi, yaklaşık her 10 gebelikten 1’inde ve genellikle gebeliğin altıncı ayından sonra görülür. Vakaların çoğu hafif olup, gebeliğin sonlarına doğru gelişir ve
kolayca tedavi edilir. Ancak, hastalığın ağır şekli hem anne hem de bebek için yaşamı tehdit
Eğer rahim boynunun (serviks) tümü ya da bir kısmı plasenta tarafından kaplanırsa,
plasenta prevya oluşur. Gebelikte kanamaya yol açabilir. Gebelik ilerledikçe plasenta yukarı doğru hareket etmezse sezaryenle doğum gerekecektir. Kadınların çoğunda doğumdan önce plasentanın yeri değişir. Ancak, durumu gözlemlemek için ek ultrason taramaları gerekebilir.
Gebelik sırasında yapılan diğer testlerle Down Sendromu gibi kromozomal anomaliler tespit edilebilir. Anne ve babadan gelen 23 çift kromozomun bir çiftine fazladan bir kromozom bağlanması ile oluşan bu sendrom, çocukta öğrenme güçlüğüne ve bazen sağlık sorunlarına yol açar. Bu tür hastalıklı bir bebeği taşıma riski yüksek olan kadınlar, amniyosentez ya da koryonik villus örneklemesi (CVS) gibi testleri yaptırmak isteyebilirler.
Tanım
0. ila 13. haftalar, gebeliğin birinci 3 aylık dönemi (trimesteri) olarak bilinir. Bebeğin en fazla geliştiği dönem bu olup, 13. haftanın sonuna kadar tamamen oluşur. Mide bulantısı,
yorgunluk ve göğüs hassaslığı gibi gebeliğin yaygın rahatsızlıklarından bazılarının en belirgin olduğu dönem bu ilk haftalardır.
14. ila 26. haftalar ikinci 3 aylık dönemi oluşturur. Bu dönemde bebek gelişmeye ve
büyümeye devam eder. Enerji rezervi olarak fazladan yağ depolandığından, annenin önemli miktarda kilo almaya başladığı görülebilir. Bu dönemde ayrıca bebeğin rahim içindeki hareketleri hissedilebilir ve bebek, hareketlerinde bir düzen geliştirmeye başlayabilir.
Üçüncü 3 aylık dönem, 27. haftadan bebeğin doğumuna kadar olan süredir. Bebek kendi yağlarını depolamaya başlar ve doğuma hazırlanmak üzere hızlı gelişim süreçlerine girer.
Akciğerler olgunlaşmakta, işitme, tatma ve görme duyuları gelişmektedir. Anne geceleri rahatsız olabilir. Bel ağrısı, sık sık idrara çıkma ve Braxton Hicks adı verilen doğum provası niteliğindeki kasılmalar daha sık meydana gelir.
İlgili Bağlantılar
• Ectopic pregnancy (Dış gebelik) (Miscarriage Association)
• Ectopic pregnancy (Foresight gebeliğe hazırlık programı) (Foresight)
• Planning a pregnancy (Gebelik planlaması) (Family Planning Association)
• Pregnancy (Gebelik) (National Childbirth Trust)
• Screening for cystic fibrosis (Kistik fibroz taraması) (Leeds Antenatal Screening Service )
• Screening Down’s syndrome (Down sendromu taraması) (Leeds Antenatal Screening Service)
• Signs and symptoms of pre-eclampsia (Preeklampsinin işaretleri ve semptomları) (Action on Pre-eclampsia)
• Through the information maze (Bilgi labirenti içinden) (National Childbirth Trust)
• Unplanned pregnancy and abortion care (İstenmeyen gebelik ve kürtaj bakımı) (Women's Health)
• Why blood pressure is checked in pregnancy (Gebelikte tansiyon niçin kontrol edilir?) (Action on Pre-eclampsia)
• Morning sickness (Sabah bulantısı) (BMJ BestTreatments)
• Becoming pregnant (Gebe kalmak) (Pregnancy Care)
• Maternal screening test (Annelik tarama testi) (Lab Tests UK Online)
• Pregnancy test (Gebelik testi) (Lab Tests UK Online)
• Oestrogen (Östrogen) (Lab Tests UK Online)
• HCG (Lab Tests Online UK)
• Iron (Demir) (Lab Tests Online UK)
• Newborn hearing screening programme (Yenidoğanlarda işitme taraması programı) (NHS)
• What is a health visitor? (Sağlık görevlisi kimdir?) (NHS Health Visiting)
Bilgi Ortakları
Dr Foster Ltd (Tam Partner)
Dr Foster bağımsız bir kuruluş olup, Birleşik Krallık’taki sağlık hizmetlerinin varlığı ve kalitesi hakkında bilgi toplar ve bu bilgileri analiz eder. Doğru sağlık bakımına nasıl erişileceği konusunda bilgi sahibi olarak karar verebilmek için Dr Foster’ı kullanın. Gerek halktan biri gerekse sağlık sektöründe çalışan bir profesyonel olarak, hastaneler, doktorlar ve
bulunduğunuz yerdeki NHS ve özel sağlık hizmetlerinin yanı sıra, destekleyici terapistler ve diğer uzmanlar hakkında sayısız bilgi bulabilirsiniz.
3rd Floor
17 St Helen's Place London
Tel: 020 7256 4900 Faks: 020 7256 4940
Web: www.drfoster.co.uk
