SINCAN İLÇE MİLLİ
EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
Bu sunu Sincan İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü Hayatboyu Öğrenme Programı Grundtvig Öğrenme Ortaklığı Projesi kapsamında düzenlenen Eğitim Toplantıları için hazırlanmıştır.
T.C. Sağlık Bakanlığı yayınlarından yararlanılmıştır.
SINCAN İLÇE MİLLİ
EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
ÇEVRE
KİRLİLİĞİ
Çevre Nedir?
İnsanı ve diğer canlı varlıkları doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyen fiziksel, kimyasal, biyolojik ve toplumsal etkilerin tamamıdır.
Çevrenin doğal yapısının ve bileşiminin bozulması, değişmesi ve böylece insanların olumsuz yönde etkilenmesi çevre kirlenmesi olarak tanımlanabilir.
Başlıca Kirlilik Çeşitleri
* Hava kirliliği,
* Su kirliliği,
* Toprak kirliliği,
* Gürültü kirliliği.
Çevre Kirliliğinin Nedenleri?
* Hızlı nüfus artışı,
* Plansız Kentleşme,
* Plansız Endüstrileşme.
Hava Kirliliği Nedir?
Hava kirliliği; canlıların sağlığını olumsuz yönde etkileyen ve/veya maddi zararlar meydana getiren havadaki yabancı maddelerin, normalin üzerindeki miktar ve yoğunluğa ulaşması şeklinde tanımlanabilir.
Hava Kirliliğinin Sebepleri
Ülkemizde özellikle ısınma amaçlı, düşük kalorili ve kükürt oranı yüksek kömürlerin yaygın olarak kullanılması ve yanlış yakma tekniklerinin uygulanması hava kirliliğine yol açmaktadır.
Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliği
Hava Kirliliğinin Sebepleri
Nüfus artışı ve gelir düzeyinin yükselmesine paralel olarak, sayısı hızla artan motorlu taşıtlardan çıkan egzoz gazları, hava kirliliğinde önemli bir faktör oluşturmaktadır.
Motorlu Taşıtlardan Kaynaklanan Hava Kirliliği
Hava Kirliliğinin Sebepleri
Sanayi tesislerinin kuruluşunda yanlış yer seçimi, çevre korunması açısından gerekli tedbirlerin alınmaması (baca filtresi, arıtma tesisi olmaması vb.), uygun teknolojilerin kullanılmaması, enerji üreten yakma ünitelerinde vasıfsız ve yüksek kükürtlü yakıtların kullanılması, hava kirliliğine sebep olan etkenlerin başında gelmektedir.
Sanayiden Kaynaklanan Hava Kirliliği
Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
Akciğer Kanseri Bronşit
Raşitizm
Eklem Romatizması Kalp Hastalıkları
Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
Göz Yanmaları Nefes Darlığı
Romatizma Kan zehirlenmesi
Alınabilecek Önlemler
* Sanayi tesislerinin bacalarına filtre takılması sağlanmalı,
* Evleri ısıtmak için yüksek kalorili kömürler kullanılmalı, her yıl bacalar ve soba boruları temizlenmeli,
* Pencere, kapı ve çatıların izolasyonuna önem verilmeli,
* Kullanılan sobaların TSE belgeli olmasına dikkat edilmeli,
* Doğalgaz kullanımı yaygınlaştırılarak, özendirilmeli,
* Kalorisi düşük olan ve havayı daha çok kirleten kaçak kömür kullanımı engellenmeli,
Alınabilecek Önlemler
* Kalorifer ve doğalgaz kazanlarının periyodik olarak bakımı yapılmalı,
* Yeni yerleşim yerlerinde merkezi ısıtma sistemleri kullanılmalı,
* Yeşil alanlar arttırılmalı, imar planlarındaki hava kirliliğini azaltıcı tedbirler uygulamaya konulmalı,
* Toplu taşım araçları yaygınlaştırılmalı,
* Kurşunsuz benzin kullanımı arttırılmalı,
* Motorlu araçların egzoz gazı ölçümlerinin yapılması gereklidir.
Hava Kirliliğinin Uzun Vadede Etkileri
* Sera Etkisi ve Küresel Isınma
* Ozon Tabakasının Delinmesi
* Asit Yağmurları
SU
Yaşamın Temel Kaynağı
Bitki ve hayvanların vücutlarının büyük kısımlarını su oluşturmaktadır. Bir insanın vücut ağırlığının %60’dan fazlasını su meydana getirir.
SU
Yaşamın Temel Kaynağı
* Yeryüzünün %70’i su, bunun % 96,5‘i tuzlu su %3,5 ise tatlı sudur.
* Tatlı suyun ise, %1,74’ü buzullarda, %1,66’sı yer altında,
%0,10‘u yüzey suyudur.
* Kirli suların yol açtığı hastalıklardan her yıl 2,2 milyon insan ölmektedir.
SU
Yaşamın Temel Kaynağı
Su kaynaklarının ancak % 1.76’sı tatlı su olarak kullanılmaya elverişlidir.
İnsan ve Su
Bir insan günde
İçmek için 5 litre,
Kişisel temizliği için 25 litre suya gereksinim duyuyor.
İnsan ve Su
Bir aile günde
Kanada’da 350 litre Avrupa’da 165 litre
Afrika’da ise yalnızca 20 litre Su tüketiyor.
Türkiye’de Su Tüketim Durumu
Su zengini olduğu sanılan; ancak gerçekte su kaynakları sınırlı bir ülkede yaşıyoruz.
Türkiye’de Su Tüketim Durumu
1.430 m³ olan kişi başına yıllık su miktarının, 2020 yılında 1.000 m³‘ün altına düşmesi ve Türkiye’nin de “su fakiri” bir
ülke haline gelmesinden endişe ediliyor.
Ülkemizde 40 yılda “3 Van Gölü” kurudu!
Su Kirliliği
Su kirliliği, göl, nehir, okyanus, deniz ve yeraltı suları gibi su barındıran havzalarda görülen kirliliğe verilen genel addır.
Su Kirliliğinin Ana Sebepleri
Atmosferden oluşan kirleticiler Çözünmüş mineraller
Çürümüş bitkiler Yağış suları Toprak erozyonu
Çiftlik hayvanlarının artıkları Gübreler
Su Kirliliğinin Ana Sebepleri
Koruma ilaçları Evsel atık sular
Meskun bölgelerden gelen yağmur suları Sanayi atık suları
Gemilerde kullanılan sular Maden işletmeleri
Çöp depolama sahaları
Su Kirliliğinin Zararları
Atık sulardaki kimyasal maddeler ve organik bileşikler suda çözünmüş olan oksijenin miktarının azalmasına sebep olur.
Bu da suda yaşayan bitki ve hayvanların ölüm oranlarını artırmaktadır.
Ayrıca insanlar için de içme ve kullanma suyu sıkıntısına yol açmaktadır.
Su Kirliliğinin Zararları
Bu tür sular daha koyu renge ve pis kokuya sahiptirler.
Hatta bazı göller veya derelerde aşırı kirlenme sonucu canlı yaşamı sona ermiş ve içerisinde atıklardan meydana gelen adacıklar oluşmuştur.
Ne Yapmalıyız?
* Yer üstü ve yer altı su kaynaklarını çok iyi değerlendirmek ve korumak zorundayız.
* Tarımda suyun verimini artırmalıyız.
* Tatlı su kaynaklarını değerli bir maden olarak ele almalıyız.
* Kendimizden ve en yakınımızdakilerden başlayarak, suyun verimli kullanılmasını sağlamalıyız.
Ne Yapmalıyız?
* Musluğunuzu ihtiyacınız kadar açın !...
“Çok su, çok temizlik” demek değildir.
*1 damla su akıtan bir musluk;
Saatte 1 lt.
Ayda 720 lt.
Yılda 8600 lt.
suyu boşa akıtır.
Ne Yapmalıyız?
* Akıtan bir tuvalet rezervuarı günde 185 lt. su tüketir.
* Sebze meyveler elde yıkamak yerine su dolu bir kapta yıkanırsa çok daha az su tüketilir. 4 kişilik bir aile bu
yöntemle yılda ortalama 18 ton su tasarrufu yapılabilir.
Ne Yapmalıyız?
* Bulaşıklar elde değil makinede yıkanmalıdır. 4 kişilik bir aile günlük bulaşığını elde yıkarsa, ortalama 84-126 litre su harcanır. Oysa bulaşık makinesi ayni bulaşığı sadece 12 litre su ile yıkar. Bu da bir yılda ortalama 26-40 ton su tasarrufu demektir.
Ne Yapmalıyız?
* Diş fırçalarken, tıraş olurken su kapatılmalıdır.
* Kullanılmadığı halde açık bırakılan su harcaması, yılda kişi basına ortalama 12 tondur. 4 kişilik bir ailede bu rakam yaklaşık 48 tondur.
Ne Yapmalıyız?
* Daha kısa duş alınmalıdır. 5 dakikalık bir duş sırasında ortalama 60 litre su harcanır. 4 kişilik bir ailenin her bir ferdi duş süresini 1 dakika azaltırsa yaklaşık 18 ton suyu kurtarır.
* Duş başlıkları suyu daha iyi püskürten ekonomik duş
baslıklarıyla değiştirilmelidir. Böylece suyu daha az açarak daha tazyikli suyla duş alınabilir.
Ne Yapmalıyız?
* Çamaşır makinesi ekonomik kullanılmalıdır. Tek bir çalıştırmada yaklaşık 176 litre su harcayan çamaşır
makinesi haftada bir kez bile az kullanılsa, yılda 9 ton su tasarruf edilir.
Ne Yapmalıyız?
* Sifonu gereksiz yere çekilmemelidir. Dört kişilik bir ailenin fertleri günde bir kez sifonu amacı dışında çekerse, yılda 16 ton su harcamış olur.
* Rezervuara, su dolu 1,5 litrelik pet bir sise yerleştirilebilir.
Bu basit önlemle, yılda 2 ton su tasarrufu sağlanabilir.
Toprak Kirliliği
Toprağa bırakılan zararlı ve atık maddelerle toprağın özelliklerinin bozulmasına toprak kirliliği denir.
Toprak kirliliği, temizlenmesi en zor, bazense hiç mümkün olmayan tehlikeli bir kirlilik türüdür.
Toprak Kirliliğinin Sebepleri
* Tarım ilaçları kullanımı
* Aşırı ve yanlış gübreleme
* Ev, işyeri, hastane, ve sanayi atıkları
* Hava kirliliği ile oluşan asit yağmurları
* Radyoaktif atıklar
Toprak Kirliliği Nasıl Önlenebilir?
* Verimli topraklar üzerinde sanayi ve yerleşim alanları kurulmamalı ve yeşil alanlar çoğaltılmalıdır.
* Ev ve sanayi atıkları toprağa zarar vermeyecek şekilde depolanmalı ve toplanmalıdır.
* Tarım ilaçlarının ve yapay gübre kullanımlarında yanlış uygulamalar önlenmelidir.
* Nükleer enerji kullanımı bilinçli şekilde yapılmalıdır.
Erozyon
* Erozyonun başlıca nedeni, toprağı koruyan bitki örtüsünün yok olmasıdır.
*Arazi eğimi, toprak yapısı, yıllık yağış miktarı, iklim faktörleri, bitki örtüsü, toprak ve bitkiye yapılan çeşitli müdahaleler, erozyonun şiddetini belirleyen öğelerdir.
Kaybedilen toprak örtüsünün yeniden oluşması için binlerce yıl gerekir.
Erozyonun Zararları
* Bitki örtüsünün yok olması, erozyonun yanı sıra toprak kayması, taşkın ve çığ felaketlerini artırır.
* Erozyon sonucu taşınan verimli topraklar, baraj göllerini doldurarak, ekonomik ömürlerini kısaltır.
Erozyonun Zararları
* Yeşil örtü ve toprağın elden gitmesi ile ortaya çıkan iklim değişikliği ve bozulan ekolojik denge sonucunda, doğal varlıklar kaybedilerek ekonomik zarara uğratır.
* Bitki örtüsü ve toprağın olmadığı bir yüzey, kar ve yağmur sularını ememediğinden, doğal su kaynakları düzenli ve sürekli olarak beslenemez.
Gürültü Kirliliği
Gürültü insanların işitme sağlığını ve algılamasını olumsuz yönde etkileyen, fizyolojik ve psikolojik dengelerini bozabilen, iç performansını azaltan, çevrenin güzelliğini ve sakinliğini yok ederek niteliğini değiştiren bir tür kirliliktir.
Gürültü Hayatı Çekilmez Hale Getiren Çok Önemli Bir Çevre Kirliliğidir.
Gürültü Kirliliğinin Sebepleri
Sanayileşme Plansız kentleşme
Hızlı nüfus artışı Ekonomik yetersizlikler.
Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerinde Etkileri
Gürültü işitme sistemi üzerinde, geçici ve kalıcı etkiler olmak üzere iki çeşit etki yapar. Gürültünün geçici etkisi, duyma
yorulması olarak da bilinen işitme duyarlılığındaki geçici kayıplar şeklinde olur. Duyma yorulması düzelmeden tekrar gürültüden etkilenilmesi ve etkileşmenin çok fazla olması durumunda işitme kaybı kalıcı olur.
İşitme sistemine etkileri
Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerinde Etkileri
İnsanlarda görülen stresin önemli bir kaynağı gürültüdür. Ani olarak oluşan gürültü insanın kalp atışlarında (nabzında), kan
basıncında (tansiyonunda), solunum hızında, metabolizmasında, görme olayında bozulmalar yaratır. Bunların sonucunda
uykusuzluk, migren, ülser, kalp krizi gibi olumsuz durumlar ortaya çıkar. Ancak en önemli olumsuzluk kulakta yaptığı tahribattır.
Fizyolojik etkileri
Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerinde Etkileri
Belirli bir sınırı aşan gürültünün etkisinde kalan kişiler, sinirli, rahatsız ve tedirgin olmaktadır. Bu olumsuzluklar, gürültünün etkisi ortadan kalktıktan sonra da sürebilmektedir.
Psikolojik etkileri
Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerinde Etkileri
Özellikle beklenmeyen zamanlarda ortaya çıkan gürültü, iş veriminin düşmesi, kendini işine verememe ve hareketlerin engellenmesi şeklinde performansı düşürücü etkiler yapar.
Gürültünün öğrenmeyi ve sağlıklı düşünmeyi de engellediği deneylerle saptanmıştır.
İş yapabilme yeteneğine etkileri
Ne Yapabiliriz?
* Otomobil kullanımını azaltacak önlemler alınmalıdır.
* Ev ve iş yerlerinde ses geçirmeyen camlar kullanılmalıdır.
* Eğlence yerleri vb. ortamlarda yüksek sesle müzik çalınması engellenmelidir.
* Gürültü yapan kuruluşlar, şehirlerin dışında kurulmalıdır.
