2. İTAAT BORCU. Arş. Gör. Aslıha an KAYIK

(1)

2. İ

TAAT

B

ORCU

BK m. 399;

“İşveren, işin görülmesi ve işçilerin işyerindeki davranışları ile ilgili genel düzenlemeler yapabilir ve onlara özel talimat verebilir. İşçiler, bunlara dürüstlük kurallarının gerektirdiği ölçüde uymak

Arş. Gör. Aslıhan KAYIK

dürüstlük kurallarının gerektirdiği ölçüde uymak zorundadırlar.”

İşin görülmesine ilişkin talimata aykırılık; iş görme borcuna aykırılık

İşçilerin işyerindeki davranışlarına ilişkin talimatlara aykırılık;itaat borcunun ihlali

(2)

İ

TAAT

B

ORCU

A

ÇıSıNDAN

U

YGULAMADA

Ö

NE

Ç

ıKMıŞ

O

LAN

H

ALLER

 Sigara içme yasağı

 Kapı denetimi ve işçilerin üstünün aranması

(AY m. 20, MK 23,24’ e aykırı. İşçinin MK m. 23/2 kapsamında rıza göstermesi hukuka aykırılığı ortadan kaldıracaktır. Yani makul nedene dayanan, hukuka ve

kaldıracaktır. Yani makul nedene dayanan, hukuka ve ahlaka aykırı olmayan arama taleplerine işçinin gösterdiği rıza, MK m. 23’ e aykırılık oluşturmayacaktır.

Yine MK m. 24/2; kişilik hakları daha üstün nitelikte özel veya kamusal yararın bulunması halinde de sınırlanabilir.

Arama ile işverenin eşit davranma borcuna uygun olmalı ve onur kırıcı veya fazla zaman alıcı nitelikte olmamalıdır)

(3)

3. S

ADAKAT

B

ORCU

BK m. 396;

“İşçi, yüklendiği işi özenle yapmak ve işverenin haklı menfaatinin korunmasında sadakatle davranmak zorundadır.”

Özen borcuna aykırılık; iş görme borcunun içindedir

Özen borcuna aykırılık; iş görme borcunun içindedir ve onun ihlali sayılır.

Sadakat borcu; bağımsız bir yan yükümlülüktür.

(4)

 Sadakat borcuna aykırılık halleri teker teker sayılamaz, ancak kanun örnek olarak BK m. 396/3- 4;

“İşçi hizmet ilişkisi devam ettiği sürece, sadakat borcuna aykırı olarak bir ücret karşılığında 3. kişiye

borcuna aykırı olarak bir ücret karşılığında 3. kişiye hizmette bulunamaz ve özellikle kendi işvereni ile rekabete girişemez. İşçi, iş gördüğü sırada öğrendiği, özellikle üretim ve iş sırları gb bilgileri, hizmet ilişkisi devam ettiği sürece kendi yararına kullanamaz veya başkalarına açıklayamaz.”

(5)

H

IZMET ILIŞKISI SONA ERDIKTEN SONRA DA IŞÇININ SıR SAKLAMA YÜKÜMÜ DEVAM EDER MI

?

(6)

818 s. BK döneminde tartışmalı olan hüküm 6098 s.

TBK ile somut düzenlemeye kavuşturulmuştur.

TBK m. 396/3;

“İşverenin haklı menfaatinin korunması için gerekli olduğu ölçüde işçi, hizmet ilişkisinin sona ermesinden sonra da sır saklamakla yükümlüdür.”

(7)

İK m. 25/2’ de de işçinin sadakat borcuna aykırılık halleri;

“İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak,

“İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması..”

(8)

Y

APTıRıMLAR

 İşverenin zararının tazminine (TBK m. 112 vd.)

 Disiplin cezası uygulanmasına

 İş akdinin haklı nedenle derhal feshi ve tazminat yaptırımı

(9)

4. R

^EKABET

E

^TMEME

B

^ORCU

 İş akdi süresince işçinin işverenle rekabet etmemesi sadakat borcu içinde yer alan bir yükümlülüktür.

TBK m. 444;

“Fiil ehliyetine sahip olan işçi, işverene karşı,

“Fiil ehliyetine sahip olan işçi, işverene karşı, sözleşmenin sona ermesinden sonra herhangi bir biçimde onunla rekabet etmekten, özellikle kendi hesabına rakip bir işletme açmaktan, başka rakip bir işletmede çalışmaktan veya bunların dışında, rakip işletmeyle başka türlü bir menfaat ilişkisine girişmekten kaçınmayı yazılı olarak üstlenebilir.”

= Rekabet Yasağı Sözleşmesi

(10)

 AY m. 48; çalışma ve sözleşme özgürlüğü

İşverenin rekabet nedeniyle ortaya çıkabilecek haklı menfaati ile işçinin çalışma ve sözleşme özgürlüğünün dengelenmesi gerekmektedir.

Rekabet yasağı sözleşmesi;

 Yazılı yapılmalıdır.

 İşçi fiil ehliyetine sahip olmalıdır. Kanuni temsilcisi ya da onun onayıyla bu sözleşme yapılamaz.

 Bu yasak iş akdi ya da rekabet yasağı sözleşmesi ile yapılabilip, iç yönetmeliklere veya bu belgelere atıf yapılmak suretiyle düzenlemez.

(11)

R

EKABET

Y

ASAĞıNıN

K

OŞULLARı

 İşverenin korunmaya değer haklı bir menfaatinin varlığı

1. Üretim sırları veya işverenin işleri hakkında bilgi edinme olanağı (mahrem bilgi ve sırdır. Bu nedenle vasıfsız ve alt kademe ile yapılan bu

nedenle vasıfsız ve alt kademe ile yapılan bu sözleşme geçersizdir.)

2. Müşteri çevresi hakkında bilgi edinme olanağı (müşteri çevresinin, işçilerin ehliyeti, kişisel niteliği, yeteneği ve bilgisi dolayısıyla sağlanmış olduğu hallerde (ör;av,dr, muhasebeci) yapılan rekabet yasağı sözleşmesi geçerli değildir)

3. İşverenin önemli bir zarara uğrama ihtimali

(12)

 İşçinin ekonomik geleceğinin tehlikeye düşürülmemesi TBK m. 445/1;

“Rekabet yasağı, işçinin ekonomik geleceğini hakkaniyete aykırı olarak tehlikeye düşürecek biçimde yer, zaman ve işlerin türü bakımından uygun olmayan sınırlamalar içeremez ve süresi, özel durum ve koşullar dışında iki yılı aşamaz.”

1. Rekabet yasağının süre bakımından

sınırlandırılması(iş akdi sona ermeden itibaren 2 yıl) Yer bakımından sınırlandırılması (işverenin fiilen

2. Yer bakımından sınırlandırılması (işverenin fiilen yürüttüğü faaliyet alanının sınırlarını aşamaz.)

3. Rekabet yasağının konu bakımından sınırlandırılması (bu yasak işverenin tüm faaliyet alanıyla değil, işçinin işletmede yapmakta olduğu işle doğrudan ilgili, somut göreviyle sınırlı kalmalıdır.)

(13)

 Yukarıdaki şartlara aykırı yapılmış bir rekabet yasağı sözleşmesi geçersizdir.

 TBK m. 445/2;

“Hakim, aşırı nitelikteki rekabet yasağını, bütün durum ve koşulları serbestçe değerlendirmek ve

durum ve koşulları serbestçe değerlendirmek ve işverenin üstlenmiş olabileceği karşı edimi de hakkaniyete uygun bir biçimde göz önünde tutmak suretiyle, kapsamı ve süresi bakımından sınırlayabilir.”

(14)

R

^EKABET

Y

^ASAĞıNA

A

^{YKıRıLıĞıN}

S

^ONUÇLARı

 İşverenin zararının tazmini

 İşçinin cezai şart ödemesi

TBK m. 446/2’ ye göre, işçiye cezai şart olarak kararlaştırılan miktarı ödeyerek rekabet yasağına ilişkin borcundan kurtulabilme olanağı getirilmiştir. Zarar cezai şart miktarını aşıyorsa, işçi aşan kısmı tazminle yükümlüdür.

yükümlüdür.

TBK m. 180/son’a göre hakim aşırı gördüğü ceza koşulunu kendiliğinden indirir.

 Rekabet yasağına aykırı davranışın sona erdirilmesi

1. Sözleşmede açıkça ve yazılı olarak öngörülmüş olmalı

2. İşverenin ihlal nedeniyle önemli bir zararının olması ve işçinin de ihlale yönelik davranışının ağır bir nitelik taşıması

(15)

R

EKABET

Y

ASAĞıNıN

S

ONA

E

RMESI

 Yasağın devam etmesinde işverenin gerçek bir yararının kalmaması

 İşverenin haklı bir neden olmaksızın iş akdini feshi

 İşçinin işverene yüklenebilen bir nedenle iş akdini feshi

 İşyeri devrinin rekabet yasağına etkisi

İşyeri iş akdi devam ederken devredilmişse; devralan işverenin rekabet yasağı ile korunan iş sırlarını ve

işverenin rekabet yasağı ile korunan iş sırlarını ve müşteri çevresini kullanan bir faaliyeti sürdürmesi koşuluyla, rekabet yasağı sözleşmesi varlığını sürdürür.

İş akdi sona erdikten sonra devredilmişse de aynı kural uygulanmalıdır. Ancak işveren faaliyet alanını değiştirir ve başka bir amaca yönelirse rekabet yasağı sona erer.

(16)

İŞVERENİN BORÇLARI

Arş. Gör. Aslıhan KAYIK Arş. Gör. Aslıhan KAYIK

(17)

1. İŞVERENİN ÜCRET ÖDEME BORCU

İK m. 32;

“Genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve

işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır.”

Sosyal ücret?

 Temel ücret sadece para ile ödenen tutardır. Geniş ücret?

 Bazı durumlarda geniş (giydirilmiş ücret) dikkate alınır.

(18)

Ü

CRET

T

ÜRLERI

 Zamana göre ücret

(saat ücreti veya gündelik, haftalık, aylık ödeme. Aylık olarak ödeme=maktu aylık ücret?)

 Parça başına (akort) veya götürü ücret

İşçi tarafından üretilen mal veya çıkarılan işin

İşçi tarafından üretilen mal veya çıkarılan işin miktarına göre yapılan ödemedir.

 Yüzde usulüne göre ücret ve bahşişler

Otel, lokanta gb işyerlerinde hesap pusulalarına belirli bir yüzde olarak eklenerek müşterilerden alınan paraların işveren tarafından işyerinde çalışan tüm işçilere belirli oranlarda ödenmesi şeklinde uygulanan sistemdir.

(19)

 Primler

İşçinin başarısı nedeniyle ödül olarak verilen ek bir ücrettir.

 İkramiyeler

İkramiye işverenin işçilerinden duyduğu memnuniyeti ifade etmek ya da özel vesileler nedeniyle verdiği ek ücrettir.

1. Sözleşmeden doğan ikramiyeler (TİS, iş akdi, iş yönetmelik, işyeri uygulaması. Hizmet sözleşmesi ikramiyenin verildiği dönemden önce sona

ikramiyenin verildiği dönemden önce sona ermişse?) TİS ile en çok 4, yeraltında çalışanlar 5 verilebilir.

2. Kanundan doğan ikramiyeler

6772 s. Devlet ve Ona Bağlı Müesseselerde Çlışan İşçilere İlave Tediye Yapılması Hakkında Kanun.

Her yıl 1 er aylık istihkakları tutarında (TİS ile en fazla 2 kere daha) bir ikramiye ödenir.

(20)

 Aracılık ücreti

Temel ücrete ek olarak kararlaştırılabileceği gibi asıl ücretin tamamının aracılık ücreti biçiminde kararlaştırılması da mümkündür.

 İşin sonucundan pay alma TBK m. 403;

“Sözleşmeyle işçiye ücretle birlikte üretilenden,

cirodan veya kardan belli bir pay verilmesi kararlaştırılmışsa, hesap dönemi sonunda bu pay, yasal hükümler veya genellikle kabul edilmiş ticari esaslar göz önünde tutularak belirlenir.”

Ek ücret niteliği taşır. Asgari ücretin altında kalmamak şartıyla asıl ücret olarak da kararlaştırılabilir.

(21)

Ü

CRETIN

B

ELIRLENMESI

TBK m. 401;

“İşveren, işçiye sözleşmede veya TİS’ nde belirlenen, sözleşmede hüküm bulunmayan hallerde ise,

asgari ücretten az olmamak üzere emsal ücreti ödemekle yükümlüdür.”

ödemekle yükümlüdür.”

(22)

Y9HD;

“İ

MZALı BORDROLARDA YER ALAN

ÜCRETIN GERÇEĞI YANSıTMADıĞı ŞÜPHESI ORTAYA ÇıKTıĞıNDA

,

BU KONUDA TANıK BEYANLARı GÖZETILMELI VE IŞÇININ

BEYANLARı GÖZETILMELI VE IŞÇININ

MESLEKTE GEÇIRDIĞI SÜRE

,

^IŞYERINDE

ÇALıŞTıĞı TARIHLER

,

MESLEK ÜNVANı VE FIILEN YAPTıĞı IŞ BILDIRILEREK

SENDIKALARLA

,

ILGILI IŞÇI VE IŞVEREN KURULUŞLARıNDAN EMSAL ÜCRETIN NE OLABILECEĞI ARAŞTıRıLMALı VE TÜM

DELILLER BIRLIKTE DEĞERLENDIRILEREK BIR SONUCA GIDILMELIDIR

.”

(23)

A

SGARI

Ü

CRET

AY m. 55 ve İK m. 39’ da düzenleme alanına kavuşmuştur.

kavuşmuştur.

İK kapsamına dahil olup olmadığına bakılmaksızın iş akdine dayanarak çalışan tüm işçiler bu

uygulamadan faydalanacaktır.

(24)

Asgari Ücret Yönetmeliği m. 4;

“İşçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari

zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücrettir.”

 Bölge ya da işkolu ayrımı yapılmaksızın ülke düzeyinde asgari ücretin saptanması yoluna gidilmektedir.

 İşçilerin 16 yaşını doldurup doldurmamalarına

bakılmaksızın tek bir asgari ücret ödemesi söz konusu olacaktır.

(25)

 İş akitler,ine ve TİS’ ne belirlenmiş asgari ücretten düşük hükümler konulamaz.

 Yönetmeliğe göre belirlenmiş olan asgari ücretten daha az ödeme yapılması halinde işveren veya işveren vekiline idari para cezası öngörülmüştür.

işveren vekiline idari para cezası öngörülmüştür.

Düşük olarak belirlenen miktarlar asgari ücrete yükseltilir.

 İşverenler tarafından işçilere sağlanan sosyal yardımlar nedeniyle asgari ücretten herhangi bir indirim yapılamaz.

(26)

A

YNı IŞYERINDE BIRISI TAM SÜRELI BIRI

A

YNı IŞYERINDE BIRISI TAM SÜRELI BIRI KıSMI SÜRELI ÇALıŞAN IŞÇILERDEN

,

^KıSMI

SÜRELI ÇALıŞAN IŞÇIYE ASGARI

ÜCRETTEN AZ ÖDEME YAPıLABILIR MI

?

(27)

 TİS ile de bir asgari ücretin kararlaştırılması mümkün olup bu akdi asgari ücret yasal asgari ücretten farklıdır.

 İmzalanmış olan TİS’ de işçilere yapılması

öngörülen % 5 lik zam uygulanmış ancak daha sonra yasal asgari ücret yükselmişse nasıl bir yol izlenmesi gerekmektedir?

(28)

Ü

CRETIN

Ö

DENME

Ş

EKLI

Ücretin ayni olarak ödenmesi mümkün müdür?

(29)

 Aynen ödeme işverenin temel ücret dışında

sağlamış olduğu yan menfaatlerin, ücret eklerinin ödenmesi açsısından geçerli olacaktır.

 İşveren tarafından her 6 ayda bir yapılan ayakkabı

 İşveren tarafından her 6 ayda bir yapılan ayakkabı ve kıyafet yardımının yapılmaması halinde, bu ayni ödeme yerine nakdi ödeme yapması mümkün

müdür?

(30)

 İK m. 32/2;

“Ücret prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit

istihkak kural olarak, Türk parası ile ödenir. Ücret..

yabancı para olarak kararlaştırılmışsa ödeme günündeki rayice göre Türk parası ile ödeme

günündeki rayice göre Türk parası ile ödeme yapılabilir.”

 TBK m. 407;

“Ücretin işveren lehine kullanılabileceğine ilişkin anlaşmalar geçersizdir.”

(31)

Ü

CRETIN

Ö

DEME

Y

ERI

 İK m. 32/2;

“Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak

kural olarak…işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir.”

 2008 tarihli Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelik’ e göre;

Yönetmelik’ e göre;

“1.1.2009 tarihinden itibaren, anılan yasalara tabi olarak Türkiye genelinde en az 10 işçi, gazeteci veya gemi

adamı çalıştıran işverenler, çalıştırdıkları bu kişilere o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin kanuni kesintiler düşüldükten sonra net tutarını, bankalar aracılığıyla ödemekle yükümlüdürler.”

 10’ dan az işçi çalıştıran işyerlerinde ücretler kural olarak işyerinde ödenir.

(32)

 İK m. 32/7;

“..bahsedilecek yerlerde çalışan işçiler hariç,

meyhane ve benzeri eğlence yerleri ve perakende mal satan dükkan ve mağazalarda..ücret ödemesi

mal satan dükkan ve mağazalarda..ücret ödemesi yapılamaz.” İşçi buralarda yapılan ödemeyi kabul zorunda değildir.

(33)

Ü

CRETIN

Ö

DENME

Z

AMANı

 Kural olarak işçi ücretleri , memurlardan farklı olarak , peşin değil işin ifasından sonra ödenir.

 İzne çıkan işçilerin bu süreye ilişkin ücretleri izne başlamadan peşin ödenir veya avans olarak verilir.

(34)

A:

^MEMUR

,

^AYLıK

2.000 TL

B

:

^IŞÇI

,

^AYLıK

2.000 TL

H

ER IKISI DE AYNı IŞYERINDE ÇALıŞMAYA

18.07.2014

TARIHINDE BAŞLAMıŞLARDıR

.

18.07.2014

TARIHINDE BAŞLAMıŞLARDıR

. 15.08.2014

TARIHINDE A VE B

’

^NIN

HESABıNA NE KADAR PARA YATACAKTıR

?

(35)

 İşçi ücretleri düzenli aralıklarla ödenmesi gerekli olup, işçi açısından uzun işveren açısından ise bu aralığın çok kısa olamaması gerekir.

 İK m. 32/5;

“ ücret en geç ayda bir ödenip, bu sürenin iş akitleri veya toplu iş sözleşmeleriyle bir haftaya kadar indirilmesi mümkündür.”

(36)

İ

ŞÇININ IŞ AKDININ

,

ÜCRETIN ÖDENME

İ

ŞÇININ IŞ AKDININ

,

ÜCRETIN ÖDENME ZAMANı OLAN AYıN

10’

^{UNDAN ÖNCE}

SONA ERMESI HALINDE NASıL BIR YOL IZLENECEKTIR

?

(37)

İ

^K ^M

.32/6;

“

SÖZ KONUSU ÖDEME GÜNÜNDEN ÖNCE IŞ AKDI SONA ERMIŞSE

,

IŞÇININ ÜCRETI ILE YASA VE SÖZLEŞMEDEN DOĞAN PARA

ILE YASA VE SÖZLEŞMEDEN DOĞAN PARA VE PARAYLA ÖLÇÜLMESI MÜMKÜN MENFAATLERIN IŞVERENCE TAM OLARAK VE DERHAL ÖDENMESI ZORUNLUDUR

.”

(38)

S

ÖZ KONUSU IŞYERINDE ÜCRET ÖDEMELERI AYıN

10’

^{U OLARAK}

KARARLAŞTıRıLMıŞTıR

. K

ASıM AYıNDA

KARARLAŞTıRıLMıŞTıR

. K

ASıM AYıNDA AYıN

10’

^U

P

AZAR GÜNÜNE

GELMEKTEDIR

. Ü

CRET ÖDEMESI NE ZAMAN YAPıLMALıDıR

?

(39)

TBK

^M

. 93;

IŞÇI ÜCRETLERI IŞGÜNÜNDE ÖDENIR

. B

^U

NEDENLE

,

ÖDEME GÜNÜ HAFTA TATILI

NEDENLE

,

ÖDEME GÜNÜ HAFTA TATILI VEYA ÇALıŞıLMAYAN BIR TATIL GÜNÜNE RASTLARSA

,

ÖDEME TATILI IZLEYEN

IŞGÜNÜNDE YAPıLıR

.”

(40)

 İK’ nda avans ödenmesine ilişkin hüküm yer almamakta, ancak TBK m. 406;

“İşveren, işçiye zorunlu ihtiyacının ortaya çıkması halinde ve hakkaniyet gereği ödeyebilecek

durumda ise, hizmetiyle orantılı olarak avans vermekle yükümlüdür.”

Zorunlu bir ihtiyacının ortaya

çıkması

İşverenin avansı

hakkaniyet gereği

ödeyebilecek durumda

olmalıdır

İşçi o güne kadar

çalışması ile hak ettiği

diğer deyişle yaptığı iş

nispetinde avans tutarını talep edebilir.

(41)

 Avans da ücretin bir kısmı olduğu için, en az 10 işçi çalıştırılan işyerlerinde banka aracılığıyla ödenmesi gerekir.

gerekir.

(42)

Ü

CRETIN

Ö

DENMESININ

İ

SPATı

 Ücretin ödendiğinin ispat yükü işverene aittir. Ücret alacağının varlığını ispat yükü işçiye aittir.

 İK m. 37;

“İşveren işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin

işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin özel işaretini taşıyan bir pusula vermek zorundadır.

Bu pusulada ödemenin günü ve ilişkin olduğu dönem ile fazla çalışma, hafta tatili, bayram ve genel tatil ücretleri gibi asıl ücrete yapılan her çeşit eklemeler tutarının ve vergi, sigorta primi….gibi her çeşit kesintilerin ayrı ayrı gösterilmesi gerekir.”

(43)

 İşverence işçinin ücretinin ödenmiş olduğunu

gösteren bu belgelerin işçi tarafından imzalanmış olması ücretin ödenmiş olduğu anlamına gelir.

 Para borcu olan ücretin ödendiğinin tanıkla ispat edilmesi mümkün değildir.

edilmesi mümkün değildir.

 Ücret bordroları önemli bir deli olmakla birlikte, imzalı bordrolar her zaman kesin ve nihai bir delil niteliği taşımamaktadırlar.

 İşçinin bordroda imzasının bulunmaması da her zaman ücretin ödenmediği anlamına gelmez.

(44)

Ü

CRET

A

LACAKLARıNDA

Z

AMANAŞıMı

 İK m. 32/ son;

“Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi beş yıldır.”

 Buradaki ücret deyimi, nakdi ve ayni ücret niteliğindeki tüm ödemeleri kapsar.

niteliğindeki tüm ödemeleri kapsar.

 İş akdinin devamı zamanaşımının işlemesini durdurmaz.

(45)

Ü

CRETIN

Ö

DENMEMESI

D

URUMUNDA

İ

ŞÇILERIN

H

AKLARı

Ücretin ve İşçilerin

Ücretin ve faizin talep

edilmesi

İşçilerin çalışmaktan kaçınma hakkı

(46)

1. Ü

CRETIN VE

F

AIZIN

T

ALEP

E

DILMESI

İK m. 34/1;

“Ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz uygulanır.”

 Yasal faiz burada uygulama alanı bulmayacaktır.

 YİBK’ na göre;

“faize karar verilebilmesi için ücretin muaccel olması yeterli olmayıp ayrıca işverenin temerrüde

düşürülmüş olması zorunludur.”

 Ücretin ödenme tarihi taraflarca sözleşmeyle kesin olarak belirlenmişse, işverenin ayrıca temerrüde düşürülmesi gerekmeyip, hak kazanma tarihinden itibaren faize hak kazanması söz konusu olacaktır.

(47)

2. İ

ŞÇILERIN

Ç

ALıŞMAKTAN

K

AÇıNMA

H

AKKı

İşçilerin ücretlerinin veya ücret eklerinin ödenmemesi

Ücretlerin 20 gün içinde ödenmemesi

Ücretlerin ödenmemesinin mücbir sebebe dayanmaması

(48)

Ç

ALıŞMAKTAN

K

AÇıNMANıN

H

UKUKI

S

ONUÇLARı

 İşçilerin sayısı sayısal olarak toplu bir nitelik

kazansa dahi grev olarak nitelendirilemez. Kaçınma hakkı sadece ücretleri ödenmeyen işçiler için

öngörülmüş olan bir haktır.

 Çalışmaktan kaçınan işçiler yerine yeni işçi

 Çalışmaktan kaçınan işçiler yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz.

 Çalışmaktan kaçınan işçilerin sözleşmeleri feshedilemez.

İşçilere bu haklarını kullandıkları dönem içinde ücretleri ödenir mi?

(49)

Ü

CRETIN

G

ÜVENCESI

1. Haczedilememesi

2. Devredilememesi ve rehnedilememesi

3. Takas edilememesi

4. Ayrıcalıklı alacak olması

5. İşçinin ücret garanti fonundan yararlanması

6. Asıl işveren ve alt işverenin hakedişlerinden ödenmesi

7. Ücret kesme cezasının sınırlandırılması

8. Ücretten indirim yapılamaması

9. İşverenin temerrüdü halinde ücret ödenmesi

(50)

1. Ü

^CRETIN

H

ACZEDILEMEMESI

İK m. 35;

“İşçinin aylık ücretinin ancak dörtte biri haczedilebilir, bundan fazlası haczedilemez.

bundan fazlası haczedilemez.

İşçinin bakmak zorunda olduğu aile üyeleri için yargıç tarafından takdir edilecek miktar haczedilemeyecek miktara ayrıca eklenir.

Nafaka borcu alacaklılarının hakkı saklıdır.”

(51)

2. Ü

CRETIN

D

EVREDILEMEMESI VE

R

EHNEDILEMEMESI İK m. 35;

“İşçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası devir ve temlik edilemez.”

TBK m. 410;

“İşçilerin ücretinin dörtte birinden fazlası rehnedilemeyecektir.”

(52)

3. Ü

CRETIN

T

AKAS

E

DILEMEMESI

TBK m. 407;

“İşveren işçiden olan alacağı ile ücret borcunu işçinin rızası olmadıkça takas edemez. Ancak, işçinin

kasten sebebiyet verdiği yargı kararıyla sabit bir zarardan doğan alacaklar, ücretin haczedilebilir

zarardan doğan alacaklar, ücretin haczedilebilir kısmı kadar takas edilebilir.”

 İstisnalar;

1. İşçinin rızası söz konusu ise,

2. Kasten sebebiyet verilen ve yargı kararıyla sabit bir zarardan doğan alacaklar

(53)

4. Ü

CRETIN

A

YRıCALıKLı

A

LACAK

O

LMASı

 İcra ve İflas Kanunu’ nda, iflas durumunda işçi

alacakları devlet alacakları ve rehinle temin olunan alacaklardan sonra 1. sırada yer alır.

İİK m. 206-207;

“İşçilerin, iş ilişkisine dayanan ve iflasın açılmasından

“İşçilerin, iş ilişkisine dayanan ve iflasın açılmasından önce ki bir yıl içinde tahakkuk etmiş ihbar ve kıdem tazminatları dahil alacakları ile iflas nedeniyle iş

ilişkisinin sona ermesi üzerine hak etmiş oldukları ihbar ve kıdem tazminatları” nın tam ödenmesinden sonra arta kalanlar diğer alacaklılara ödenir.

İİK m. 140/2’ ye göre iflas halinde uygulanacak

alacaklar sırası haciz halinde de uygulanacaktır.

(54)

 TBK m. 437’ e göre;

“işverenin ödeme güçsüzlüğü içine düşmesi halinde işçi, sözleşmeden doğan hakları uygun bir süre

içinde işveren tarafından güvenceye bağlanmazsa, sözleşmeyi derhal feshedebilir.”

sözleşmeyi derhal feshedebilir.”

 İİK m. 317’ e göre;

“BK sürekli ekonomik kriz gibi olağanüstü hallerde borçlulara, borçlarını ödeme sürelerini erteleyerek, uzun süreler tanıyabilir. Ancak söz konusu erteleme işçi ücretlerini etkilemez, işçiler ücret alacaklarını bu süre içinde de aynı şekilde talep ve takip

edebilirler.”

(55)

5. İ

ŞÇININ

Ü

CRET

G

ARANTI

F

ONUNDAN

Y

ARARLANMASı

 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’ na göre;

“Bu Kanuna göre sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işverenin konkordato ilan etmesi, işveren için aciz vesikası alınması, iflası veya iflasın ertelenmesi nedenleri ile işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü hallerde geçerli olmak üzere, işçilerin iş

düştüğü hallerde geçerli olmak üzere, işçilerin iş ilişkisinden kaynaklanan 3 aylık ödenmeyen ücret

alacaklarını karşılamak amacı ile İşsizlik Sigortası Fonu kapsamında ayrı bir Ücret Garanti Fonu oluşturulur. Bu madde kapsamında yapılacak ödemelerde işçinin,

işverenin ödeme güçlüğüne düşmesinden önceki son bir yıl içinde aynı işyerinde çalışmış olması koşulu esas

alınarak temel ücret üzerinden ödeme yapılır.

(56)

Bu ödemeler 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’

nun 78. maddesince belirlenen kazanç üst sınırını aşamaz. Ücret garanti fonu, işverenlerce işsizlik sigortası primi olarak yapılan ödemelerin yıllık toplamının yüzde biridir. Ücret garanti fonunun

toplamının yüzde biridir. Ücret garanti fonunun oluşumu ve uygulanması ile ilgili usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.”

(57)

6. M

ÜTEAHHIT VE

A

^LT

İ

ŞVERENLERIN

H

AKEDIŞLERINDEN

Ü

^CRETLERIN

Ö

^DENMESI

 Kamu kuruluşları söz konusu olmalıdır

 Kamu kuruluşlarının müteahhide verdikleri bina ve yol inşası gibi yapım ve onarım işi söz konusu olmalıdır.

 İşçilerin ücretlerinin ödenmediğini kendi yaptıkları kontroller ya da işçilerin başvurusu üzerine saptarlar

 Bu ücretleri asıl işverenlerden ya da alt işverenlerden

 Bu ücretleri asıl işverenlerden ya da alt işverenlerden isteyecekleri bordolara göre bunların hakedişlerinden öderler.

 Hakediş ödeneceği ilgili idare tarafından işyerinde

şantiye şefliği ilan tahrası veya işçilerin toplu bulunduğu yerler gibi işçilerin görebileceği yerlere yazılı ilan

asılmak suretiyle duyurulur.

 İlgili idare tarafından işçilerin her hakediş dönemi için olan ücret alacaklarının sadece 3 aylık tutarı ödenir.

(58)

 İK m. 36’ ya göre kamu tüzel kişilerine verilen bu yetkiler İK m.2/6 uyarınca sorumluluk taşıyan bütün işverenler de kullanmaya yetkilidir.

(59)

7. Ü

CRET

K

ESME

C

EZASıNıN

S

ıNıRLANDıRıLMASı

İK m. 38 uyarınca bu disiplin cezasının verilebilmesi için;

 Bu cezanın hangi nedenlerle uygulanabileceği iş akdinde veya toplu iş sözleşmesinde gösterilmiş olması gerekir

olması gerekir

 Bu kesintiler bir ayda iki gündelikten ya da parça başına ya da yapılan iş miktarına göre verilen ücretlerde işçinin iki günlük kazancından fazla olamaz.

 Ücret kesme cezasının işçiye derhal nedenleriyle birlikte bildirilmesi gerekir.

(60)

8. Ü

CRETTE

İ

NDIRIM

Y

APıLAMAMASı

İK m. 62 uyarınca;

 Yasayla çalışma sürelerinin azaltılması,

 Yasa gereğince işverene düşen bir yükümlülüğün yerine getirlmesi ,

İşverence İK hükümlerinin herhangi birinin

 İşverence İK hükümlerinin herhangi birinin uygulanması,

Nedeniyle işçinin ücretinde bir indirime gidilemeyecektir.

! Bu belirtilen haller dışında işverenin tek taraflı iradesiyle de ücrette indirime gidilemez.

(61)

9. İ

ŞVERENIN

T

EMERRÜDÜ

H

ALINDE

Ü

CRET

Ö

DENMESI

 İşçi iş görme edimini yerine getirmeye hazır

olmasına rağmen işverenin işi kabulde temerrüt

ettiği hallerde işçi çalışmaksızın ücrete hak kazanır.

 TBK m. 408;

“İşveren, iş görme ediminin yerine getirilmesini

“İşveren, iş görme ediminin yerine getirilmesini kusuruyla engellerse ya da edimi kabulde temerrüde düşerse, işçiye ücretini ödemekle

yükümlü olup, işçiden bu edimini daha sonra yerine getirmesini isteyemez. Ancak, işçinin bu engelleme sebebiyle yapmaktan kurtulduğu giderler ile başka bir iş yaparak kazandığı veya kazanmaktan bilerek kaçındığı yararlar ücretinden indirilir.”

(62)

 İşverenin bu davranışı, iş akdinin feshi olarak

değerlendirildiği hallerde işveren temerrüdüne değil sözleşmenin geçersiz veya haksız feshine ilişkin hükümler uygulanır.