2/66
Bilgisayar ağı gelişiminin tarihçesini öğrenmek.
Farklı ağ çeşitlerini öğrenmek ve tanımlayabilmek.
Gerekli ortam sağlandığında, ağ kurmak için hangi ağ cihazlarının kullanılması gerektiği ve seçiminin nasıl yapılacağı hakkında bilgi ve beceriye sahip olabilmek.
1950’lerde bilgisayarlar aşağıdaki özellikleri içeren oda büyüklüğünde makinelerdi:
◦ Bir CPU
◦ Düşük miktarda RAM
◦ İkinci depolama cihazları (kasetler)
◦ Çıktı cihazları (delikli kartlar)
◦ Giriş cihazları (delikli kart okuyucuları)
3
4/66
Zamanla bilgisayarlar küçüldü ve daha komplike cihazlar oldular. Fakat endüstriye hala daha büyük ve çok daha güçlü makineler hükmediyordu.
Hesaplama gelişti, bilgisayarlar birden fazla uygulamayı işleyebilir hale geldiler ve geniş merkezi mainframe bilgisayarlar oldular.
Bu bilgisayarlar, pek çok terminal ve cihaz bağlı olan merkezi bilgisayarlardı.
Bağlı olan terminallere ‘dump’ (etkileşimsiz) terminaller deniyordu.
Diğer bir deyişle giriş ve çıkış cihazları (ekran ve klavye gibi) ve depolama yerine sahiptiler.
Ancak kendileri için işlem yapamazlardı.
Günümüzdeki modern ağ teknolojisinin yanında bu tip ortamlar halen
kullanılmaktadır.
5
6/66
Yerel terminaller sıradan düşük hız bir seri arabirim ile makineye bağlıydılar.
Uzaktaki terminaller, modemler ve sıradan dial-up telefon hatlarıyla makineye
bağlanıyorlardı.
Bu ortamda 1200, 2400 ve 9600 bps transfer hızları sunulabiliyordu.Bu dijital ağ standartları için düşük fakat pek çok uygulama için
uygundu.
7
8/66
Mainframe host/terminal ortamında işlemler küme ya da etkileşimli (interaktif) olabilir.
Küme işleme ile veriler daha sonrası için depolanır ve hep birlikte işleme tabi tutulur.
◦ Yüksek hızlarda işlemeye izin verir.
İnteraktif işlemlerde ise veriler girer girmez işlenir.
Merkezi mainframe bilgisayar sistemlerinin çeşitli dezavantajları vardı. İşlenmemiş bilgiye ve raporlarına sınırlı sayıda insanın kontrol erişimi vardı. Bakım ve destek harcamaları yüksekti.
Doğal evrim dağınık işleme yönündeydi ve minibilgisayarlar mainframelerden işlemin çoğunu almaya başladılar.
9
10/66
Dağınık hesaplama ile geleneksel
host/terminal ortamlarda kullanılandan daha komplike ağlara ihtiyaç duyulmaya başlandı.
Dağınık minibilgisayar tabanlı ortamlarda, dumb terminallere seri bağlantılar yine desteklenmektedir.
Fakat bağımsız çalışma istasyonlarının gelişimiyle Ethernet gibi gerçek ağ
Dağınık minibilgisayar tabanlı ortam
11
12/66
Dağınık işlemeyi yönetmek merkezi işlemeyi yönetmekten daha zordur fakat pek çok avantajı vardır.
Büyük bir işin iş yükünün çeşitli makineler arasında paylaştırılabilmesini sağlar.
◦ Örneğin bir bilgisayar çeşitli işlemciler üzerinde işin küçük parçalarını başlatabilir ve tüm işlemi bitirmek için çıktıları kullanabilir.
◦ Büyük işleri hızlandırır ve işlemcilerin işin kendileri
Minibilgisayarlar, bağımsız iş istasyonları ortamındaki dağınık işleme günümüzde bildiğimiz bilgi ağlarının oluşumuna yol açtı.
Bu evrimdeki diğer bir safha ise entegre devrelerin keşfi idi. Bu daha küçük ve daha güçlü makinelere fakat hepsinin farklı yazılım kullanabilmesine yol açtı.
13
14/66
Otomasyon adaları arasındaki haberleşmeyi mümkün kılabilmek için çeşitli üreticiler kendi ağ mimarilerini geliştirmeye başladılar.
Bunlardan ikisi DECnet (Digital Equipment
Corporation) ve SNA (System Network Architecture - IBM)’dir.
DECnet ve SNA kuruluş (enterprise) ağlarıdır. Kendi organizasyonlarına hizmet vermekte fakat diğer ağlarla aynı ortamda çalışamıyorlardı.
Çalışabilirlik (interoperability) konusunu çözmede ilk çalışan packet-switched ağ, Amerikan hükümetinin ARPANET’idir.
ARPANET, 1960’larda geliştirildi ve bilgisayar donanımı seçimlerine bağlı kalmaksızın pek çok organizasyonu birbirine bağladı.
Modern ‘küresel’ geniş alan ağ yapısına atılan ilk adımdı.
15
16/66
PC’ler bağımsız makineler olmasına karşın dumb terminal olarak da kullanılabilir ve bu yolla host/dumb terminal ortamının bir parçası gibi işleyebilir.
Benzer olarak bağımsız olduklarından, mini/iş-istasyonları ortamında bağımsız iş istasyonları olarak çalışabilirler.
Bir yerel alan ağı (LAN) ya da PC LAN’ı kurmak için çeşitli PC’ler birbirlerine bağlanabilir.
◦ Bir yerel ağ genelde küçük bir kampüs yada bina gibi sınırlı bir alan içerisindedir.
◦ Eğer bağlantıların daha uzak noktalara yapılması gerekirse, PC LAN herkese açık geniş alan ağlarına bağlanabilir.
17
18/66
LAN, dosya sunucusu, disk depolama ya da
yazıcılar gibi kaynakların paylaşılmasını mümkün kılar.
PC iş istasyonunda, yerel kaynaklara gelen çağrıları yakalayan ve paylaşılmış kaynaklara yönlendiren yazılımlar kullanılır.
Netware ya da Windows NT gibi yüksek performans sunucu çalıştığında, kullanıcıya kaynaklar yerelmiş gibi görünebilir.
Birden çok bilgisayarın birbirine bağlı olduğu, donanım ve yazılımların da paylaşılmasına izin veren bilgisayar ağları, veri haberleşmesini veri ağları üzerinden yapmaktadır.
19
20/66
Bilgi iletimine en güzel örnek evlerimizde kullandığımız telefonlardır.
◦ Telefonlarda ses bilgisi kablolar ile santrale
gönderilir, santrallerden diğer santrallere ve oradan da hedef telefona çağrı iletilir.
◦ Her telefonun kendisine ulaşmakta kullanılan bir numarası bulunmaktadır.
Bu sistem incelendiğinde bir ağın nasıl çalıştığı daha kolay anlaşılabilir.
Sistem bilgisayarlara uyarlandığında her bilgisayarın bir numarasının bulunduğu, çeşitli kablolama teknolojileri ve ağ elemanlarıyla bilginin hedefe ulaştırıldığı görülecektir.
Bilgisayar ağları da bir veri ağıdır. Ağ sistemi iki kişisel bilgisayardan oluşabileceği gibi binlerce iş istasyonundan da oluşabilir.
21
22/66
Seri iletişim bilginin tek bir iletim yolu üzerinden n-bit sıra ile aktarılmasıdır.
Bilgisayar ağları üzerindeki iletişim seri iletişimdir.
Seri iletişim zamanlama bakımından
asenkron, senkron ve isokron olmak üzere üçe ayrılır.
23
24/66
Senkron iletişimde saat sinyalinden faydalanılır.
Gönderici alıcıya saat işaretini veri ile birleştirerek gönderir.
Alıcı, gelen bu saat frekansını kullanarak kendi içerisinde bu frekansa eşit bir frekans oluşturur.
Veri transferi gönderici ve alıcı arasındaki senkronizasyon sonlanıncaya kadar sürer.
25
26/66
Senkron iletimde bilginin bir katarının başına ve sonuna özel kodlar konularak alıcının
bilginin başını ve sonunu anlamasını sağlar.
Ön ve son ekler bilgi içerisinde olmayacak şekilde kodlanmış olmalıdır.
Gönderici ve alıcının ayrı saatler kullandıkları seri iletim şeklidir.
Bu iletimde gönderilecek bilgi karakter denilen bloklara ayrılır.
Karakterin başına başlangıç ve sonuna da eğer istenirse hata sezme biti eklenir. Sonlandığını anlamak için de dur biti eklenmektedir.
27
28/66
Şekilde görüldüğü gibi her karakter başlangıç biti ile başlar. Böylece alıcı karakteri hemen alır.
Karakterin bitişini ise dur biti belirler.
Senkron iletimin bir türevi gibidir. Bu sistemde bilgisayarların haberleşmesi periyodik olarak yapılır.
Bu periyotlar ile iletimde kullanılan yol kapasitesi garanti altında tutulur.
Bu iletim genellikle gerçek zamanlı uygulamalar için kullanılır (ses, video aktarımı vb.).
29
30/66
Seri iletimde kullanılan sayısal bilginin iletildiği ortamlarda veri iletilirken bazı sorunlarla karşılaşılır.
Bunlardan birisi hattın band genişliğinin dar olması, diğeri de hattın kapasitesinin sınırlı olmasıdır.
Genelde iletim hattı üç tipte incelenir: Simpleks, Half-dubleks ve Full-dubleks.
Simpleks
◦ Bir gönderici ve bir alıcının olduğu sistemlerdir.
◦ İletişim sadece göndericinin yayın
yapmasına izin verir, alıcı göndericiden gelen bilgiyi dinleyebilir.
◦ Alıcı göndericiye mesaj gönderemez.
◦ Örneğin; TV yayınlarını alıcı izlerken aynı hat üzerinden yanıt gönderemez.
31
32/66
Half Dupleks
◦ Hattı ilk olarak gönderici kullanır.
◦ Cevap istendiği zaman, karşı taraf yani alıcı hattı kullanır.
◦ Örneğin; telsiz konuşmaları.
Full Dupleks
◦ Bir yandan hatta veriler gönderilirken bir yandan da hattan cevap niteliği taşıyan
◦ veriler alınabilir.
◦ Örneğin telefon görüşmelerinde, aynı hat hem alıcı hem de verici tarafından kullanılır.
33
34/66
Dijital olarak kodlanmış bilginin tüm bitleri aynı anda transfer ediliyorsa buna paralel veri iletimi denir.
Paralel veri iletiminde iletilecek bilginin her biti için ayrı bir kablo bağlantısı sağlanır.
Paralel veri iletiminde, bir karakterin tüm bitleri aynı anda iletildiği için başla-bitir (start-stop) bitlerine ihtiyaç yoktur.
◦ Doğruluğu daha yüksektir.
35
36/66
Bilgisayar ağı birden çok bilgisayar sisteminin herhangi bir yolla birbirlerine elektriksel olarak bağlanması ve bir protokol altında iletişimde bulunmasını sağlayan bir yapıdır.
Protokol, üzerinde önceden anlaşılan kurallar topluluğunu ifade etmektedir.
Bilgisayar ağı içerisinde, gerekli protokollerin bir kısmına veya tamamına sahip sisteme düğüm (node) denir.
◦ Örneğin, bilgisayarlar veya ağ cihazları birer düğümdür.
Bilgisayar ağındaki bir düğüm, ağın kurallarına uyarak veri alışverişinde
bulunabilir ve ağda bulunan kaynaklardan yararlanabilir.
37
38/66
Ağ çeşitleri genel olarak aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
◦ Yerel Alan Ağları (LAN)
◦ Metropol Alan Ağları (MAN)
◦ Geniş Alan Ağları (WAN)
◦ Özel Sanal Ağlar (VPN)
◦ Depolama Alan Ağları (SAN)
Yerel alan ağları (Local Area Network) adından da anlaşılabileceği gibi bir yerleşke veya bir kurum içerisinde oluşturulan, dışa kapalı ağlardır.
Bilgisayarlar arası uzaklık birkaç kilometreden fazla değildir. İstasyonlar küçük bir coğrafi alan içerisindedir.
Yerel ağlar diğerlerine göre daha hızlı çalışırlarken gigabit gibi hızlara erişirler.
39
40/66
Örnek olarak, evlerde veya işyerlerinde oluşturulan ağlar yerel alan ağlarına girer.
Genellikle internet paylaşımının
gerçekleştirilmesi, çok kullanıcılı basit
programların kullanılması veya çok kullanıcılı oyunların oynandığı ağlardır.
41
Yerel Alan Ağları (LAN)
42/66
Metropolitan ağlar (Metropolitan Area Network) yerel alan ağlarından biraz daha büyük ağlardır.
Üniversitelerde, büyük iş yerlerinde oluşturulan ağlar bu kategoriye girer.
Ülke çapına yayılmış organizasyonların belirli birimleri arasında sağlanan veri iletişimi ile oluşan ağlardır.
43
Metropol Alan Ağları (MAN)
44/66
Birbirine coğrafi olarak uzak yerel ağların bir araya gelerek oluşturduğu geniş ağlardır.
WAN (Wide Area Network) ağlar arası bağlantı fiber optik bir kablo ile olabileceği gibi
uydular üzerinden de sağlanabilir.
Dünyada birçok WAN kullanımdadır.
Bunlardan en çok bilinenlerden biri Internet, diğeri de EARN’dür.
EARN (Europe Academic Research Network) Avrupa ülkelerinde bulunan bilimsel ve
araştırma kurumlarının bağlanabileceği bir geniş alan ağıdır.
45
46/66
Özel sanal ağlar (Virtual Private Network), yerel internet servis sağlayıcı ve kurumsal yerel ağlar arasında güvenli bir tünel üzerinden veri iletimi gerçekleştirerek çalışır.
Birçok ağ donanımı üretici firma, paylaşılmış veri ağları üzerinden kapsülleme ve şifreleme
yapabilme yeteneğine sahip donanımları piyasaya sunmaktadır.
Kurumsal ağlarını daha önceden bir takım güvenlik problemleri nedeni ile internete bağlamayan
şirketler yeni VPN teknolojileri ile güvenli bağlantılar sağlayabilecekler.
47
48/66
Sunucular, saklama ortamı olarak üzerlerine düşen görevi yapmasına karşılık, kapasiteleri sınırlıdır ve aynı bilgiye birçok kişi erişmeye çalıştığında darboğaz oluşabilir.
Bu yüzden birçok kuruluşta teyp üniteleri, RAID diskler ve optik saklama sistemleri gibi çevrebirimi saklama aygıtları kullanılmaktadır.
Bu tür aygıtlar verinin çevrimiçi
yedeklenmesinde ve büyük miktarlarda bilginin saklanmasında etkin yol oynarlar.
49
50/66
Sunucu boyutları ve yoğun uygulamalar
arttıkça geleneksel saklama ortamı stratejileri iflas etmektedir.
Çünkü bu çevrebirimi aygıtlarına erişim yavaştır ve her kullanıcının bu saklama aygıtlarına bir şekilde erişimi mümkün olmayabilir.
Depolama alan ağları (Storage Area Network) verilere daha hızlı erişim ve daha fazla
seçenek sunmaktadır.
Veri depolama ağları, her bir sunucunun veri depolama sistemi ile bir teyp yedekleme kütüphanesi arasında yüksek hızlı ve
doğrudan fiber kanal bağlantısı sağlayabilir.
Bunun anlamı, yerel ağın bundan böyle
yedekleme ve geri yükleme sürecinde verileri taşımak için kullanılmayacağı, böylece yerel ağ üzerindeki hizmetler ve kullanıcılar için performansın artırılmasıdır.
51
52/66
Başlıca ağ cihazları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
◦ Ağ Kartı (Network Interface Card)
◦ Hub
◦ Anahtar Cihazı (Switch)
◦ Yönlendirici (Router)
◦ Access Point (Erişim Noktası)
◦ Modem
53
54/66
Bilgisayarları ve diğer cihazları ağa bağlamak için kullanılan kartlardır.
Veriler bilgisayarda ikilik sistemde işlenirler.
Ağ kartları bu verileri elektrik, ışık veya radyo sinyalleri ile diğer bilgisayarlara iletir.
Ağ kartları hız ve bağlantı yolları bakımından da farklılık gösterir.
ISA, PCI, USB, PCMCIA gibi bağlantı yuvalarını kullanan ağ kartları vardır.
Günümüzde en çok PCI ve USB bağlantı yuvaları kullanılmaktadır.
55
56/66
PCI ağ kartı Kablosuz USB ağ kartı
57
PCMCIA bağlantı yuvası PCMCIA ağ kartı
58/66
Her bir ağ kartının kendine özgü, dünyada başka bir kartta olmayan 48 bitlik fiziksel adresi
(Physical Address) vardır.
Fiziksel adres, MAC (Media Access Control) adresi olarak da adlandırılır.
MAC adresi 2 adet 24 bitlik adresten oluşur.
◦ İlk 24 bit IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers) isimli kurum tarafından üretici firmaya verilen kısımdır.
◦ İkinci 24 bit ise, üretici firmanın her ürettiği karta verdiği adres kısmıdır.
◦ Bu adres o ağ kartı üzerindeki ROM’a, üretildiği firma
MAC adresi
59
60/66
Ağ elemanlarını birbirine bağlayan çok portlu bir bağdaştırıcıdır. En basit ağ elemanıdır.
Hub kendisine gelen bilgiyi gitmesi gerektiği yere değil, portlarına bağlı bütün
bilgisayarlara yollar.
Bilgisayarlar gelen bilgiyi analiz ederek kendisine gelmişse kabul eder.
Hublar 4, 8, 12, 16, 24 portlu olarak üretilir.
Hub’a UTP kablo ile bağlanılır ve her bir bağlantı 100 metreden daha uzun olamaz.
Hub
61
Hubın işleyişi
62/66
Ağ kurulduktan sonra ortaya çıkan
problemlerden biri de ağın genişlemesidir.
Ağ genişledikçe mevcut hub’ın port sayısı yeterli olmayabilir.
Bu gibi durumlarda hublar birbirine bağlanarak ağın daha da genişlemesi sağlanabilir.
Hubların birbirine bağlanması için hubların çoğunluğunda bulunan uplink portu kullanılır.
Birbirine bağlanacak iki hub’dan birinin uplink portuna ağ kablosunun bir ucu, diğer hub’ın ise normal bir portuna kablonun diğer ucu takılmalıdır.
Ayrıca uplink portunun yanında bir düğme bulunuyorsa bu düğmeye basılmalıdır.
Eğer Hub’ların üzerinde uplink portu yoksa çapraz kablo yardımıyla iki hub birbirine
bağlanabilir. Bu işlem için iki hubda da herhangi bir port kullanılabilir.
63
64/66
Anahtar, akıllı bir hub cihazıdır. Hub’ın yaptığı görevin aynısını yapar, ancak ağı yormaz.
Aynı anda birden fazla iletim yapma imkanı sağlar.
◦ Örneğin, aynı anda bir bilgisayar yazıcıyı kullanırken diğer ikisi kendi aralarında dosya transferi
yapabilirler.
Anahtar (Switch)
65
66/66
Anahtar, portlarına bağlanan bilgisayarları MAC adreslerine bakarak tanır.
Anahtarlama işlemini gerçekleştirmek için MAC adreslerinin hangi porta bağlı olduğu bilgisini bulur.
Kendisine ulaşan veri paketlerinin MAC adresini inceler ve her bir porta dağıtmak yerine, sadece hedef MAC adresine sahip olan bilgisayarın bağlı olduğu porta bırakır.
Böylelikle veri paketi sadece hedef bilgisayara ait portu ve kabloyu meşgul eder. Ağ performansı artar.
LAN ve WAN arasında bağlantı kurmak
amacıyla kullanılır. Temel olarak yönlendirme görevi yapar.
Yönlendiricinin üzerinde LAN ve WAN bağlantıları için ayrı ayrı portlar bulunur.
Bu portlar arasında bağlantı sağlanır.
67
68/66
Yönlendirici (Router)
Yönlendirici görevini yaparken şu sırayı izler:
◦ Bir veri paketini okumak.
◦ Paketin protokollerini çıkarmak.
◦ Gideceği ağ adresini yerleştirmek.
◦ Dolaşım (routing) bilgisini eklemek.
◦ Paketi alıcısına en uygun yolla göndermek.
69
Yönlendiricinin işleyişi
70/66
Access point, kablolu bir ethernet ağına kablosuz erişim sağlar.
Hub’a, switch’e veya kablolu router’e takılır ve kablosuz iletişim sinyalleri gönderir.
Böylece, bilgisayarların ve aygıtların kablolu ağa kablosuz olarak bağlanmasını sağlar.
Kablosuz iletişim özelliği sağlayan bir router (yönlendirici) varsa, access point’e gerek yoktur.
Modemler bilgisayardaki dijital sinyali analog sinyale çevirerek kablo üzerinden iletilmesini sağlayan cihazlardır.
Bilgi transferinin bir zorunluluk haline gelmesi ile birlikte mevcut telefon hatları üzerinden birbirine çok uzak bilgisayarların modemler aracılığı ile bağlantı kurmaları da kaçınılmaz olmuştur.
71
72/66
Standart telefon hatları sadece ses transferi yapabilir. İşte bu noktada modem devreye girmektedir.
Modem bilgisayardaki dijital bilgiyi analog bilgiye çevirir ve buna modülasyon denir.
Karşı taraftaki modem ise hattan aldığı analog bilgiyi dijitale yani bilgisayarın anlayacağı dile çevirir ve buna da demodülasyon denir.
Modem, bu kelimelerinin birleştirilmesi ile oluşmuş bir kelimedir.
73
74/66
Modemler türlerine göre aşağıdaki gibi adlandırılırlar:
◦ Dial up modem
Dahili modem
Harici modem
◦ ADSL modem
◦ VDSL modem
Bu modemler internet servis sağlayıcılarının belirledikleri telefon numaralarını çevirerek bağlantılarını sağlarlar. Bu bağlantıya
çevirmeli ağ da denir.
Dial up modemlerin en büyük dezavantajı, bağlantı halindeyken telefon hattını meşgul etmeleridir.
75
76/66
Dial Up modemler 2400, 9600, 14400, 28800, 33600 ve 56000 bps hızlara ulaşabilirler.
Şu anda piyasada satılan Dial up modemler 56 Kbps hızındadır.
Modemler bağlantıyı gerçekleştirebilmek için çeşitli iletişim yöntemleri kullanırlar.
◦ Bağlantı sağlamaya çalışan karşılıklı iki modem önce kendilerini tanıtmakla işe başlarlar. Bu işleme el sıkışma (handshaking) denir.
◦ El sıkışma sırasında modemler farklı tiz sesler çıkartarak kullanıcıyı uyarırlar.
◦ Bu işlemden sonra modemler iletişim sağlayacakları ortak hızı belirlerler.
77
78/66
Dial up modemler dahili (internal) ve harici (external) olmak üzere iki çeşittir.
◦ Dahili modemler bilgisayar içine takıldığı için yer kaplamaz ve güçlerini ana karttan alır.
◦ Harici modemler bilgisayar kasasından ayrı bir cihaz olarak kullanılır. Gücünü harici bir adaptör ile elektrik şebekesinden alır.
Dahili Modem
79
Harici Modem
80/66
ADSL – Asymmetric Digital Subscriber Line (Asimetrik Sayısal Abone Hattı)
Günümüzde internet bağlantısı için en çok kullanılan bağlantı tekniğidir.
Asimetrik kelimesi, veri transfer hızının, gönderim ve alım için eşit olmadığını belirtir.
Bağlantı sağlandığında ayırıcı (splitter) adlı cihaz sayesinde telefon hattını meşgul etmez.
Ayırıcı (Splitter)
81
ADSL Modem
82/66
Bağlantı Şekillerine Göre ADSL Modemler:
◦ Ethernet modemler: Bilgisayarlarla olan bağlantılarını üzerinde bulunan Ethernet portları ile sağlar.
◦ USB modemler: Bilgisayarla olan bağlantısını USB portu üzerinden gerçekleştirir. Gücünü USB üzerinden aldığı için bilgisayarın kapanması durumunda modem de kapanır.
◦ PCI modemler: Kart halinde PCI yuvalarına takılan dahili modemlerdir.
◦ Kablosuz modemler: Aynı anda hem kablo ile hem de ortamdaki kablosuz ağ kartına sahip
VDSL–Very high data rate Digital Subscriber Line (Yüksek hızlı Sayısal Abone Hattı)
Telefon hatları üzerinden çok yüksek hızlarda veri alışverişi sunabilen bir DSL teknolojisidir.
VDSL teknolojisi ADSL teknolojilerinden daha yüksek veri hızlarında ancak daha kısa hatlar üzerinde asimetrik bir veri iletimi sağlar. En uzun mesafe 1200m olmalıdır.
83
