Anabilim Dalı: Mimarlık Programı: Restorasyon
MİMAR SİNAN GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
16. YÜZYIL İSTANBUL KÖŞKLERİ
KORUMA SORUNLARININ SİYAVUŞ PAŞA KÖŞKÜ ÖRNEĞİ ÜZERİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ Mimar Ebru HARMAN ASLAN
Tez Danışmanı: Yar. Doç. Dr. Mevlüde KAPTI
Mayıs 2010 İstanbul
ÖNSÖZ
İstanbul’un 16. yüzyıl sivil mimarisi ve yaşantısını yansıtan, günümüze ulaşabilmiş nadir eserler olan bu yapıların önemlerini vurgulamak ve Sivayuş Paşa Köşkü koruma önerisi örneğinde, korunmalarına bir katkı sağlamak amacıyla bu çalışma yapılmıştır.
Bu çalışmanın hazırlanması sürecinde, gösterdiği ilgi ve anlayış ile beni destekleyen ve yol gösteren tez danışmanım Yar. Doç. Dr. Mevlüde KAPTI’ya, projelerin hazırlanması aşamasında değerli görüşleri ile çalışmama katkı sağlayan hocam Prof.
Dr. Oğuz CEYLAN’a, tavsiyeleri ile çalışmamın daha nitelikli bir hale gelmesine yardımcı olan jüri üyelerim ve hocalarım Prof. Dr. Demet BİNAN ve Doç. Dr.
Nadide ŞEÇKİN’e en içten teşekkürlerimi sunarım.
Ayrıca, Siyavuş Paşa Köşkü’nde bu çalışmanın yapılabilmesi için gerekli izinlerin alınmasını sağlayan ve sunduğu imkânlar ile çalışmanın tamamlanmasında bana destek olan, İstanbul VII Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürü Yener ÇAVDAR’a, Osmanlıca çeviri konusunda bilgi ve birikimlerinden yararlandığım, Prof. Dr. Suphi SAATÇİ ve öğretim görevlisi uzman Aras NEFÇİ’ye, yapının belgelenmesi ve rölöve ölçümleri aşamasında yardımlarını esirgemeyen sevgili dostum Funda TUNALI ALTIN’a ve eşine, son olarak da hayatımın her döneminde desteklerini yanımda hissettiğim aileme ve bu çalışmanın tüm aşamalarında beni maddi, manevi her yönden destekleyen sevgili eşim Ahmet Suvar ASLAN’a teşekkürlerimi sunarım.
Mayıs, 2010 Ebru HARMAN ASLAN
İÇİNDEKİLER ii
TABLO LİSTESİ iv
HARİTA LİSTESİ v
ŞEKİL LİSTESİ vi
YAZILI BELGE LİSTESİ ix
FOTOĞRAF LİSTESİ x
ÇİZİM LİSTESİ xvi
KISALTMALAR LİSTESİ xviii
ÖZET xix
SUMMARY xxi
GİRİŞ 1
Çalışmanın Amacı 1
Çalışmanın Kapsamı ve Yöntemi 1
……… 1. BÖLÜM: KÖŞKÜN TANIMI VE MİMARİ ÖZELLİKLERİ 3
1.1. Köşkün Tanımı 3
1.2. Köşkün Kökeni 5
1.3. Köşk-Otağ İlişkisi 6
1.4. Köşkün Tarihçesi ve Genel Mimari Özellikleri 7
1.4.1. Osmanlı Öncesi Anadolu Köşkleri ve Genel Mimari Özellikleri 7
1.4.2. Osmanlı Dönemi Köşkleri ve Genel Mimari Özellikleri 10
………. 2. BÖLÜM: SİYAVUŞ PAŞA KÖŞKÜ 25
2.1. Siyavuş Paşa’nın Kimliği 25
2.2. Yapının Genel Tanımı ve Tarihçesi 26
2.3. Yapının İstanbul İçindeki Yeri ve Konum Özellikleri 36
2.4. Yapının Mimari Özellikleri 37
2.4.1. Plan Özellikleri 38
2.4.2. Cephe Özellikleri 47
2.4.3.Yapısal Özellikleri 55
2.4.3.1. Taşıyıcı Sistem 55
2.4.3.2. Örtü Sistemi 56
2.4.3.3. Yapım Tekniği ve Malzeme Özellikleri 57
2.4.4. Bezeme Özellikleri 58
2.5. Yapının Tarihteki Tahribat ve Onarımları 59
2.6. Yapıdaki Bozulmalar ve Günümüzdeki Durumu 65
2.6.1. Strüktürel Bozulmalar 65
2.6.2. Malzeme Bozulmaları 67
2.6.3. Kötü Onarım ve Kullanımdan Kaynaklanan Sorunlar, Müdahaleler 69
2.6.4. Mekânsal Bozulmalar 69
……….
3.BÖLÜM: SİYAVUŞ PAŞA KÖŞKÜ’NÜN 16. YÜZYIL İSTANBUL
KÖŞKLERİ İÇİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ 70
3.1. 16. Yüzyıl İstanbul Köşkleri 70
3.1.1. Günümüzde Mevcut Olmayan Köşkler 70
3.1.2. Günümüzde Mevcut Olan Köşkler 80
3.1.2.1. Topkapı Sarayı III. Murad Köşkü (1578-9) 80
3.1.2.2. Davud Paşa Sarayı Hünkâr Kasrı (1596-7) 88
3.2. Değerlendirme 95
3.2.1. Konum Özellikler Açısından Değerlendirilmesi 95
3.2.2. Plan Özellikleri Açısından Değerlendirilmesi 95
3.2.3. Cephe Özellikleri Açısından Değerlendirilmesi 98
3.2.4. Yapım Sistemi ve Malzeme Özellikleri Açısından Değerlendirilmesi 99
………. 4. BÖLÜM: SİYAVUŞ PAŞA KÖŞKÜ RESTİTÜSYONU 101
4.1. Restitüsyon İçin Yararlanılan Kaynaklar 102
4.1.1. Yapı Üzerindeki Mevcut İzler 102
4.1.2. Yapı İle İlgili Belgeler 103
4.2. Restitüsyon Önerileri 105
4.2.1. 16. Yüzyıl Restitüsyon Önerisi 105
4.2.2. 20. Yüzyıl Başı Restitüsyon Önerisi 113
………. 5. BÖLÜM: SİYAVUŞ PAŞA KÖŞKÜ RESTORASYONU - KORUMA KULLANIM ÖNERİLERİ 123
5.1. Restorasyon Müdahaleleri 123
5.1.1. Sağlamlaştırma 123
5.1.2. Temizleme 125
5.1.3. Bütünleme 128
5.1.4. Yeni İşlev Önerisi 130
5.1.5. Bakım 132
……… 6. BÖLÜM: SONUÇ 133
KAYNAKLAR 136
EKLER EK A TABLOLAR 141
EK B HARİTALAR 151
EK C ŞEKİLLER 158
EK D YAZILI BELGELER 211
EK E FOTOĞRAFLAR 226
EK F ÇİZİMLER 320
ÖZGEÇMİŞ 403
TABLO LİSTESİ
Sayfa No
Tablo A.2.1. Siyavuş Paşa Köşkü………...142
Tablo A.3.1. III. Murad Köşkü……….143
Tablo A.3.2. Davud Paşa Hünkar Kasrı………….………...144
Tablo A.3.3. 16. yüzyıl İstanbul köşkleri konum değerlendirmesi…...145
Tablo A.3.4. 16. yüzyıl İstanbul köşkleri plan değerlendirmesi………...……146
Tablo A.3.5. 16. yüzyıl İstanbul köşkleri (uzun) cephe değerlendirmesi….…..…..147
Tablo A.3.6. 16. yüzyıl İstanbul köşkleri (kısa) cephe değerlendirmesi…………..148
Tablo A.3.7. 16. yüzyıl İstanbul köşkleri divanhane pencere diziliş değerlendirilmesi………..………...149
Tablo A.3.8. 16. yüzyıl İstanbul köşkleri duvar örgüsü değerlendirmesi…..……...150
HARİTA LİSTESİ
Sayfa No Harita B.3.1. Moltke Haritası’nda 16. yüzyıl İstanbul Köşkleri, 1839………….…152 Harita B.3.2. Hünername’de Davut Paşa Sarayı (1579-84)…….………....….153 Harita B.3.3. 1819 tarihli Kauffer Haritası’nda Davut Paşa Sarayı ayrıntısı.……...153 Harita B.4.1. 1839 tarihli Moltke Haritası’nda Çavuşbaşı Çiftliği
(Siyavuş Paşa Çiftliği)………154 Harita B.4.2. 1914-15 tarihli 1/25.000 Ölçekli Makriköy-Küçükköyü gösteren Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Haritası’nda Siyavuş Paşa Çiftliği……155 Harita B.4.3. Tarihsiz 1/50.000 Ölçekli İstanbul Boğazı ve Çevresi Haritası’nda Siyavuş Paşa Çiftliği………..….156 Harita B.4.4. 1915-16 Tarihli 1/100.000 Ölçekli Erkan-ı Harbiye-i
Umumiye Haritası’nda Siyavuş Paşa Çiftliği……….………157 Harita B.4.5. Halkalı Sularının Çıktığı ve İsale Hatlarının bulunduğu
Bölgenin Haritası’nda Siyavuş Paşa Çiftliği………….……….157
ŞEKİL LİSTESİ
Sayfa No Şekil C.1.1. 16. Yüzyılda Schweigger’in tarafından resmedilen padişah
bahçesini betimleyen gravür………...….159
Şekil C.1.2. Hamse-i, Atâ’î minyatürlerinde cihannüma ve asma köşk betimlemesi…………...………..159
Şekil C.1.3. Köşklerde plan gelişimi………160
Şekil C.1.4. Tek elemanlı köşk tipolojisi……….…………..………...………161
Şekil C.1.5. Tek elemanlı eklemli köşk tipolojisi………….……….………….…..162
Şekil C.1.6. Etrafı revaklı köşk tipolojisi……….……….163
Şekil C.1.7. Hakim elemanlı köşk tipolojisi………164
Şekil C.1.8. Merkezi sofalı köşk tipolojisi…….…….………..165
Şekil C.1.9. Oval sofalı köşk tipolojisi……….166
Şekil C.1.10. A. Arel’e göre, Osmanlı Köşk mimarisinde yazlık divanhaneden orta sofalı, şahnişinli köşk tipine geçiş evreleri………..………...…167
Şekil C.1.11. Topkapı Sarayı’ndaki köşklere ait planlar………..………168
Şekil C.1.12. Topkapı Sarayı’ndaki köşklere ait cepheler…….…...………168
Şekil C.1.13. Köşklerde cephe gelişimi……..………..169
Şekil C.1.14. Köşk Mimarisinde cephe gelişimi tablosu………..………170
Şekil C.1.15. Köşk Mimarisinde pencerelerin gelişim tablosu………….……..…..170
Şekil C.2.1. Eyüp’te yer alan Siyavuş Paşa Türbesi çizimi………..……171
Şekil C.2.2. Siyavuş Paşa Medresesi, kuzey cephe çizimi………...…171
Şekil C.3.1. Günümüzde mevcut olmayan Mermer, Yalı ve İncili Köşk’ün de gösterildiği Topkapı Sarayı’nın 19. yy başlarındaki planı…………....172
Şekil C.3.2. Hünername’de Mermer Köşk betimlemeleri………173
Şekil C.3.3. Hünername’ye göre Toplar Önü, Kulesiz Topkapısı ve Mermer Köşk’ün 16. yy’daki durumları………..……….173
Şekil C.3.4. Piri Reis’in 17. yy İstanbul Haritasında Mermer Köşk………….……174
Şekil C.3.5. F. Scarella’nın 1686 tarihli Topkapı Sarayı çiziminden detay, Mermer Köşk………174
Şekil C.3.6. Choisuel Gouffier’in Sarayburnu’na ait resminde iki katlı oniki sütunlu Mermer Köşk’ün 18. yy’daki durumu………...………..175
Şekil C.3.7. S.H.Eldem’in Mermer Köşk’ün 17. yüzyıldaki durumunu gösteren restitüsyon çizimi…….……….175
Şekil C.3.8. Hünername’de 16. yy’ın ikinci yarısında Arz Odası’nın üzerinde görülen Havuzlu Köşk……….…….…….176
Şekil C.3.9. S.H.Eldem’in Havuzlu Köşk restitüsyon planı…………..….………..176
Şekil C.3.10. S.H.Eldem’e göre Havuzlu Köşk’ün tahmini görünüşü……….177
Şekil C.3.11. Piri Reis’in 17. yy İstanbul Haritasında İncili Köşk……..………….177
Şekil C.3.12. F. Scorella’nın 1685 tarihli Topkapı Sarayı’na ait gravüründe Sinan Paşa Köşkü………..……..178
Şekil C.3.13. Grelot’un 1680 yılı civarına tarihlenen Topkapı Sarayı’na ait bir gravür detayında Sinan Paşa Köşkü……….………178
Şekil C.3.14. Dr. Rifat Osman’ın, Dr. Reider’den kopyalayarak yayınladığı Sinan Paşa Köşkü’nü gösteren resim………..…179
Şekil C.3.15. C. Gouffier’in 18. yy’da Sinan Paşa Köşkü’nü gösteren gravürü…..179
Şekil C.3.16. Jouannin’in 19. yy’da Sinan Paşa Köşkü’nü gösteren gravürü……..180
Şekil C.3.17. J.N.Huyot’un 19. yy’da İncili Köşkü gösteren suluboya resmi…..…180
Şekil C.3.18. İncili Köşk’te 1964 yılındaki kazı sonrasında yapılan
belgeleme çalışması………181 Şekil C.3.19. İncili Köşk kaidesi üst ve alt katlarının rölövesi…….………...…….182 Şekil C.3.20. İncili Köşk kaidesinin rölövesi………...………182 Şekil C.3.21.İncili Köşk’ün restitüsyonu……….……….……183 Şekil C.3.22. M. Lorichs’in 1559 tarihli panoramasında II. Beyazid
tarafından yaptırılan Sahil Köşkü………...…184 Şekil C.3.23. Hünername’de Yalı Köşkünü gösteren ayrıntı……...184 Şekil C.3.24. C. Gouffier’in 18.yy’da Yalı Köşkü’nü bir merasim
sırasında gösteren resmi……….…….185 Şekil C.3.25. C. Gouffier’in resminin 19. yy’da Louannin
tarafından tekrar çizimi………….………...……….…………..185 Şekil C.3.26. M. D’Ohson’un 18. yy ortalarındaki onarım sonrasında
Yalı Köşkü’nü betimleyen gravürü……….186 Şekil C.3.27. A. De Beaumont’un 19. yy oryasında yayınladığı
Yalı Köşkü’nün revaklarının iç görünüşü resmi……….186 Şekil C.3.28. P. Lottier’in A. Mouilleron tarafından taşa geçirilen
1841 tarihli tablosunda Yalı Köşkü………187 Şekil C.3.29. A. De Beaumont’un hazırladığı,
Yalı Köşkü’ne ait bir içliğin rölövesi……….187 Şekil C.3.30. Yalı Köşkü’nün görsel verilere göre yapılan ilk restitüsyonu………188
Şekil C.3.31. Masraf defterinde ismi geçen mermer işlerini
fiyatlarıyla gösteren plan şeması……….……188 Şekil C.3.32. Yapı masraf defterlerine göre Köşkün taş tabakalarına ait planı…...188 Şekil C.3.33. Yalı Köşkü’nün masraf defterlerine göre tamamlanan
ikinci ve son restitüsyonu…...………...…189 Şekil C.3.34. III. Murad Köşkü’nün de resmedildiği
Şehinşehnâme minyatürü. (1581-82)………..190 Şekil C.3.35. III. Murad Köşkü’nü de betimleyen Hünernâme
minyatüründen ayrıntı. (1584-85 yak.) ……….….190 Şekil C.3.36. Günümüzde III. Murad Köşkü’nün Topkapı Sarayı
içindeki yerinin izometrik çizimi………191 Şekil C.3.37. Günümüzde III. Murad Köşkü’nün Topkapı Sarayı içindeki yeri…..191 Şekil C.3.38. Topkapı Sarayı Harem Dairesi’nin
1585-1660 arasındaki cephe düzeni………..………..192 Şekil C.3.39. Topkapı Sarayı Harem Dairesi’nin 18.yy’ın
ikinci yarsında yapılan ilavelerden sonraki cephe düzeni.………...192 Şekil C.3.40. Topkapı Sarayı Harem Dairesi’nde yer alan III. Murad
Köşkü’ne yüzyıllar içinde yapılan ilaveler; alt ve üst kat planları..…193 Şekil C.3.41. III. Murad Köşkü restitüsyon çizimleri…….……….…….194 Şekil C.3.42. III. Murad Köşkü restitüsyon çizimleri……….……….…….195 Şekil C.3.43. Davud Paşa Kışlasında ordunun sefere uğurlanışının
resmedildiği 1840 yılına ait bir gravür………...…196 Şekil C.3.44. Gurlitt’in 1910 yıllarında Davud Paşa Hünkar Kasrına ait resmi…...196 Şekil C.3.45. Gurlitt’in 1910 yıllarında Davud Paşa Hünkar Kasrına ait plan.……197 Şekil C.3.46. Davud Paşa Sarayı’nda Hünkar Kasrı’nın
Has-Oda Bahçesi içindeki durumu………...…..197 Şekil C.3.47. Davud Paşa Sarayı Hünkar Kasrı’nın zemin kat planı….……….…..198
Şekil C.3.48. Davud Paşa Sarayı Hünkar Kasrı’nın üst kat planı….………..……..198 Şekil C.3.49. Davud Paşa Sarayı Hünkar Kasrı’nın uzunluğuna kesiti………....…199
Şekil C.3.50. Davud Paşa Sarayı Hünkar Kasrı’nın güney batı cephesi……..….…199
Şekil C.3.51. Davud Paşa Hünkar Kasrı’nın üst kat divanhanesi restitüsyonu……200
Şekil C.3.52. Davud Paşa Hünkar Kasrı’nın alt kat divanhanesi restitüsyonu….…200 Şekil C.4.1. Siyavuş Paşa Köşkü üst seviye planı………..…..201
Şekil C.4.2. Siyavuş Paşa Köşkü alt seviye planı……….201
Şekil C.4.3. Siyavuş Paşa Köşkü enine kesit………202
Şekil C.4.4. Siyavuş Paşa Köşkü uzunluğuna kesit………..202
Şekil C.4.5. Siyavuş Paşa Köşkü doğu cephesi restitüsyonu…………..…..………203
Şekil C.4.6 .Siyavuş Paşa Köşkü kuzey cephesi restitüsyonu………..………203
Şekil C.4.7. Siyavuş Paşa Köşkü batı cephesi restitüsyonu……….……….204
Şekil C.4.8. Siyavuş Paşa Köşkü batı cephesi restitüsyonu………...……..…..…...204
Şekil C.4.9. Siyavuş Paşa Köşkü’nün16.08.1940 tarihli ve 262 sıra numaralı tescil fişine iliştirilmiş, eskiz kağıdına çizilmiş köşkün plan krokisi..205
Şekil C.4.10. Siyavuş Paşa Köşkü’nün A.Saim Ülgen tarafından yapılmış plan çizimi……….……..…205
Şekil C.4.11. Siyavuş Paşa Köşkü’nün 1965 yılında mimar Demirhan Akyüz tarafından hazırlanan vaziyet planı……….206
Şekil C.4.12. Siyavuş Paşa Köşkü’nün 1965 yılında mimar Demirhan Akyüz tarafından hazırlanan ilave kat planı….……….……….206
Şekil C.4.13. Siyavuş Paşa Köşkü’nün 1965 yılında mimar Demirhan Akyüz tarafından hazırlanan ve ilave katın korunmasını önerildiği restorasyon projesi, A-A kesiti……….………..207
Şekil C.4.14. Siyavuş Paşa Köşkü’nün 1965 yılında mimar Demirhan Akyüz tarafından hazırlanan ve ilave katın korunmasını önerildiği restorasyon projesi, B-B kesiti………207
Şekil C.4.15. Siyavuş Paşa Köşkü’nün 1965 yılında mimar Demirhan Akyüz tarafından hazırlanan ve ilave katın kaldırılmasının önerildiği restorasyon projesi, doğu cephesi……….………..208
Şekil C.4.16. Siyavuş Paşa Köşkü’nün 1965 yılında mimar Demirhan Akyüz tarafından hazırlanan ve ilave katın kaldırılmasının önerildiği restorasyon projesi, batı cephesi…….………208
Şekil C.4.17. Siyavuş Paşa Köşkü’nün 1965 yılında mimar Demirhan Akyüz tarafından hazırlanan ve ilave katın kaldırılmasının önerildiği restorasyon projesi, güney cephesi……….………209
Şekil C.4.18. Topkapı Sarayı, İftariye Köşkü’nün (1640) çizimi……….209
Şekil C.4.19. Hüsrev Kethüda Darükkurrası’nın güney cephesi çizimi.…………..210
YAZILI BELGE LİSTESİ
Sayfa No Belge D.2.1. Siyavuş Paşa Çiftliği’nin Kırım Hanı Selim Giray Han’a
avatıf-ı şahane olarak hediye edildiği” ni gösteren belge….……….212 Belge D.2.2. Hacı I. Selim Giray Han’ın Çiftliklerinin Vakfiyesi…..……….213 Belge D.2.3. “Halkalı, Yeşilköy, Florya, Küçükçekmece ve civarlarının
Ohannes Bey’e bağışlandığına dair Sultan Abdülaziz veya başka bir sultan tarafından verilmiş ferman kaydına
Hazine-i Evrak’ta rastlanmadığı” konulu belge………..………214 Belge D.2.4. Siyavuş Paşa Köşkü’nün 225 sicil numarası ile tescil edildiğine dair.215 Belge D.2.5. Siyavuş Paşa Köşkü’ne ilişkin 06.11.1935 tarihli karar……..………215 Belge D.2.6. Siyavuş Paşa Köşkü’nün 1940 tarihli tescil fişi………..216 Belge D.2.7. Siyavuş Paşa Köşkü’ne ilişkin 18.1.1941 tarihli
Akşam Gazetesi’nde yer alan haber kupürü………217 Belge D.2.8. Siyavuş Paşa Köşkü’ne ilişkin, Eski Eserleri Koruma Encümeni
kararının ikinci sayfası olduğu düşünülen belge………..218 Belge D.2.9. Siyavuş Paşa Köşkü’nün askeriye tarafından işgalini
konu alan belge………219 Belge D.2.10. Siyavuş Paşa Köşkü’nün rölövesinin hazırlandığına ilişkin belge…219 Belge D.2.11. Siyavuş Paşa Köşkü’ne ilişkin, Gayrimenkul Eski Eserler
ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 11.03.1966 tarih ve
3064 sayılı kararı örneği………....220 Belge D.2.12. Siyavuş Paşa Köşkü’ne ilişkin, Gayrimenkul Eski Eserler
ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 26.08.1967 tarih ve
3656 sayılı kararı örneği………..………..220 Belge D.2.13. Siyavuş Paşa Köşkü’ne ilişkin, y. mimar Mualla Anhegger
tarafından hazırlanan 1967 yılı onarım keşfi izah raporu…………..221 Belge D.2.14. Siyavuş Paşa Köşkü’ne ilişkin, y. mimar Mualla Anhegger
tarafından hazırlanan 16.07.1969 tarihli rapor….…….……….222 Belge D.2.15. Siyavuş Paşa Köşkü’nün I. grup korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillendiği, İstanbul I Numaralı KTVK Bölge
Kurulu’nun 14.07.2004 tarih ve 16291 sayılı kararı……….……….223 Belge D.2.16. Siyavuş Paşa Köşkü’nün kütüphane olarak kullanılmak üzere
Belediyesine tahsisinin uygun bulunduğu, İstanbul I Numaralı
KTVK Bölge Kurulu’nun 30.05.2005 tarih ve 746 sayılı kararı…...224 Belge D.2.17. Siyavuş Paşa Köşkü’nün üzerinde yer aldığı 4828 sayılı parselin 19.01.2000 tarihli tapu belgesi……….……….225
FOTOĞRAF LİSTESİ
Sayfa No
Fotoğraf E.2.1. Siyavuş Paşa Türbesi ve Çeşmesi……….…...………227
Fotoğraf E.2.2. Siyavuş Paşa Medresesi dershanesi……….…………...………..227
Fotoğraf E.2.3.Siyavuş Paşa Köşkü’nün Bahçelievler İlçesi içerisindeki konumu.228 Fotoğraf E.2.4. Milli Egemenlik Parkı içindeki Siyavuş Paşa Köşkü…………..…228
Fotoğraf E.2.5. Köşkün giriş aksındaki taş döşeme yol……….…...……229
Fotoğraf E.2.6. Köşkün genel görünümü………..…..…..…229
Fotoğraf E.2.7. Köşkün kuzeydoğusunda kalan hamam kalıntısı………..….…..…230
Fotoğraf E.2.8. Köşkün içinde bulunduğu park……….…...230
Fotoğraf E.2.9. Köşkün içinde bulunduğu park……….……..….230
Fotoğraf E.2.10. Köşkün içinde bulunduğu park……….………….230
Fotoğraf E.2.11. Siyavuş Paşa Çeşmesi………..………..…………230
Fotoğraf E.2.12. Kocasinan Lisesi bahçesindeki tonozlu kargir yapı………...……230
Fotoğraf E.2.13. Doğu cephesi görünüşü……….………231
Fotoğraf E.2.14. Doğu cephesi görünüşü………...…………..231
Fotoğraf E.2.15. Doğu cephesi görünüşü……….232
Fotoğraf E.2.16. Doğu cephesi görünüşü……….232
Fotoğraf E.2.17. Kuzey cephesinden görünüş………..233
Fotoğraf E.2.18. Kuzey cephesinden görünüş……….….233
Fotoğraf E.2.19. Kuzey cephesinden görünüş………..…………234
Fotoğraf E.2.20. Kuzey cephesi, pencere detayı………...………..….……….234
Fotoğraf E.2.21. Batı cephesinden görünüş……….………….235
Fotoğraf E.2.22. Batı cephesinden görünüş……….……….235
Fotoğraf E.2.23. Batı cephesinden görünüş………....………..236
Fotoğraf E.2.24. Batı cephesi; pencere detayı………...………...……236
Fotoğraf E.2.25. Güney cephesinden görünüş……….….………237
Fotoğraf E.2.26. Güney cephesinden görünüş………..……237
Fotoğraf E.2.27. Güney cephesinden görünüş……….…….238
Fotoğraf E.2.28. Güney cephesinde havalandırma penceresi detayı…..…….…….238
Fotoğraf E.2.29. Divanhane üzeri kubbe ve baca görünüşü………….………239
Fotoğraf E.2.30. Tekne tonoz ve kubbe görünüşü……….….…….…….239
Fotoğraf E.2.31. Divanhane kubbesinden detay……….…………..240
Fotoğraf E.2.32. Tekne tonoz detayı….………..….………….240
Fotoğraf E.2.33. Tekne tonoz ve alem detayı……….……….……….241
Fotoğraf E.2.34. Tekne tonoz üzeri alem detayı….………...…….…………..241
Fotoğraf E.2.35. Tekne tonoz ve kubbe birleşim detayı……….………..241
Fotoğraf E.2.36. Abdesthane çatısı görünüşü……….…………..241
Fotoğraf E.2.37. Abdesthane üzerindeki çatıdan üst örtüye çıkmak için kullanılan açıklık……..………..241
Fotoğraf E.2.38. Havuz ve köşke ulaşılan kademeli köprü……….………….242
Fotoğraf E.2.39. Havuza inen merdiven görünüşü……….…………..242
Fotoğraf E.2.40. Havuz zemini taş döşemesi………...….……242
Fotoğraf E.2.41. Divanhanenin alt bölümünden görünüş (İçeri girilemedi.)…....…243
Fotoğraf E.2.42. Divanhanenin alt seviyesinden görünüş (İçeri girilemedi.)…...…243
Fotoğraf E.2.43. Kemer birleşim detayı………...………244
Fotoğraf E.2.44. Alt seviye kemerleri……….……..244
Fotoğraf E.2.45. Köşkü taşıyan kemer detayı……….………..244
Fotoğraf E.2.46. Köşke giriş kapısı……….……….245
Fotoğraf E.2.47. Giriş kapısı iç görünüşü……….………245
Fotoğraf E.2.48. İç mekândan görünüş (Divanhane batı duvarı)……..…..………..246
Fotoğraf E.2.49. İç mekân görünüşü (Divanhanenin batı duvarındaki niş ve pencereleri)….………...…….246
Fotoğraf E.2.50. Ocak görünüşü………….………..………247
Fotoğraf E.2.51. Ocak görünüşü……….……….….247
Fotoğraf E.2.52. İç mekân görünüşü (Oda ve abdesthane kapıları)…….….………248
Fotoğraf E.2.53. İç mekân görünüşü (Divanhanenin batı duvarındaki niş ve pencereleri)………...…………..248
Fotoğraf E.2.54. İç mekân görünüşü (Mukarnaslı tromplar ve kubbeye geçiş)…...249
Fotoğraf E.2.55. İç mekân görünüşü (Mukarnaslı tromplar ve kubbeye geçiş)…...249
Fotoğraf E.2.56. Oda kapısına divanhaneden bakış……...……….……..250
Fotoğraf E.2.57. Divanhane-oda arası kapıya odadan bakış……….………250
Fotoğraf E.2.58. Oda penceresi ve nişler (Güney duvarı)...……….…………251
Fotoğraf E.2.59. İç mekân görünüşü (Oda)………..………251
Fotoğraf E.2.60. Oda pencere görünüşü (Batı duvarı)..……….….…………..251
Fotoğraf E.2.61. Oda üzerindeki aynalı tonoz………..………251
Fotoğraf E.2.62. Abdesthane kapısı……….…….………252
Fotoğraf E.2.63. Çatıya çıkan merdiven……….………..………252
Fotoğraf E.2.64. Mazgal görünüşü………..….252
Fotoğraf E.2.65. Helâya bakış...……….…..252
Fotoğraf E.2.66.Helâ holündeki lavabo ve niş……….………253
Fotoğraf E.2.67. Helâ holü zemini……….………...253
Fotoğraf E.2.68.Helânın güney duvarındaki pencere………..253
Fotoğraf E.2.69. Helâ doğu duvarındaki pencere…..………….………..253
Fotoğraf E.2.70. Helâ tavanındaki ahşap kiriş………...……253
Fotoğraf E.2.71. Hela kapısı……….………253
Fotoğraf E.2.72. Abdesthaneden çatıya çıkan taş merdiven…………....………….254
Fotoğraf E.2.73. Çatıya çıkmak için kullanılan açıklık………254
Fotoğraf E.2.74. Giriş kapısı dışarıdan görünüş………...………255
Fotoğraf E.2.75. Giriş kapısı kitabe detayı……….…..…………255
Fotoğraf E.2.76. Giriş kapısından detay………..……….256
Fotoğraf E.2.77. Giriş kapısından detay………...………256
Fotoğraf E.2.78. Giriş kapısından detay………...……….257
Fotoğraf E.2.79. Giriş kapısının divanhaneden görünüşü….………..257
Fotoğraf E.2.80. Mermer şebekeli tepe penceresi detayı………....………..258
Fotoğraf E.2.81. Tepe penceresi iç görünüşü………..……….258
Fotoğraf E.2.82. Pencere(P5) dış görünüşü………..259
Fotoğraf E.2.83. Pencere (P5) iç görünüşü………..….…………259
Fotoğraf E.2.84. Pencere (P5) iç görünüşü……….………..259
Fotoğraf E.2.85. Pencereden (P5) detay………...………259
Fotoğraf E.2.86. Pencere (P5) iç duvarında bulunan mermer niş detayı…………..260
Fotoğraf E.2.87. Pencere (P5) iç duvarında bulunan mermer niş detayı……..……260
Fotoğraf E.2.88. Mukarnaslı tromp detayı………...………..….……..261
Fotoğraf E.2.89. Mukarnaslı tromp detayı…………...……….…………261
Fotoğraf E.2.90. Bursa kemeri şeklindeki bezeme detayı………262
Fotoğraf E.2.91. Tonoz aynasında yer alan geometrik desenli bezeme detayı….…262 Fotoğraf E.2.92. Güney cephesi kemer taşı üzerinde yer alan geometrik desenli bezeme detayı………..263
Fotoğraf E.2.93. Batı cephesi kemer taşları üzerinde yer alan
kabartmalı gül ve lale motifli bezeme detayı………...….263
Fotoğraf E.2.94. Su oluğu detayı………..264
Fotoğraf E.2.95. Su oluğu detayı……….………….264
Fotoğraf E.2.96. Yürüme yolu etrafında bulunan korkuluk baba izlerinden detay..265
Fotoğraf E.2.97. Yürüme yolu etrafında bulunan korkuluk baba izlerinden detay..265
Fotoğraf E.2.98. Künklerle oluşturulmuş havuz suyu boşaltım sistemi-havuz içinden görünüş…..……….266
Fotoğraf E.2.99. Künklerle oluşturulmuş havuz suyu boşaltım sistemi-istinat duvarı dış görünüşü…..………….………266
Fotoğraf E.2.100. Doğu cephesindeki kemer üzerinde görülen strüktürel çatlak….267 Fotoğraf E.2.101. Batı cephesindeki kemer üzerinde görülen strüktürel çatlaklar...267
Fotoğraf E.2.102. Kuzey cephesindeki kemer üzerinde görülen strüktürel çatlak...268
Fotoğraf E.2.103. Güney cephesindeki kemer üzerinde görülen strüktürel çatlak...268
Fotoğraf E.2.104. İstinat duvarının batı cephesindeki strüktürel bozulmalar.….….269 Fotoğraf E.2.105. İstinat duvarının batı cephesindeki strüktürel bozulmalar…..….269
Fotoğraf E.2.106. İstinat duvarının güney cephesindeki strüktürel bozulmalar…...270
Fotoğraf E.2.107. İstinat duvarının kuzey cephesindeki strüktürel çatlak.…….…..270
Fotoğraf E.2.108. İstinat duvarının doğu cephesi, havuz tarafında gövdeli bitki oluşumu………...………..271
Fotoğraf E.2.109. Batı yönünde, havuz zemininde görülen strüktürel bozulmalar..271
Fotoğraf E.2.110. Batı yönünde, havuz zemininde görülen strüktürel bozulmalar..272
Fotoğraf E.2.111. Batı yönünde, havuz zemininde görülen strüktürel bozulmalar..272
Fotoğraf E.2.112. Köşkün taş ayaklarının yüzeylerinde görülen yüzey kirliliği…..273
Fotoğraf E.2.113. Üst örtüden sızan sular nedeniyle iç mekânda rutubet ve bozulmalar……….…273
Fotoğraf E.3.1. İncili Köşk’ün kaidesinin son tamir ve sahil yoluna gömülmesinden önceki durumu……...……….…………..………274
Fotoğraf E.3.2. İncili Köşk’ün kaidesinin 1994 yılına ait fotoğrafı…………..……274
Fotoğraf E.3.3. Kırım Harbi sırasında Robertson tarafından çekilmiş bir panoromada Yalı Köşkü’nün 19. yy ortasındaki durumu……...…275
Fotoğraf E.3.4. Topkapı Sarayı içinde III. Murad Köşkü; kuşbakışı görünüş…..…275
Fotoğraf E.3.5. Topkapı Sarayı üçüncü avlusunun kuşbakışı görünüş…...……..…276
Fotoğraf E.3.6. Topkapı Sarayı üçüncü avlusunun kuşbakışı görünüşü…….……..276
Fotoğraf E.3.7. Topkapı Sarayı’nın Haliç’ten genel görünümü…….…….….……276
Fotoğraf E.3.8. Kuzey duvarındaki ocak……….………..….…..277
Fotoğraf E.3.9. Güney duvarındaki çeşme……….………...……..…..277
Fotoğraf E.3.10. III. Murad köşkü giriş sofasındaki 16. yy İznik çinisi panolar…..277
Fotoğraf E.3.11. Kuzey cepheden bir bölüm………278
Fotoğraf E.3.12. Kuzey cephe……….……….278
Fotoğraf E.3.13. III. Murad Köşkü divanhanesi iç mekan görünüşleri………278
Fotoğraf E.3.14. Divanhane güney cephesi……….…….279
Fotoğraf E.3.15. Divanhanenin batı cephesi………...……….……….279
Fotoğraf E.3.16. Divanhane pandantif detayı………...………279
Fotoğraf E.3.17. Divanhane giriş kapısı………...279
Fotoğraf E.3.18. Kapak içleri süsleme detayı……….………..279
Fotoğraf E.3.19. Giriş Sofası kubbesi……….………..279
Fotoğraf E.3.20. III. Murad Köşkü bahçeden görünüm………..….…….280
Fotoğraf E.3.21. III. Murad Köşkü, iç mekan görünüşü…………..……….………280
Fotoğraf E.3.22. III. Murad Köşkü’nün havuz katından görünüş………..…….…..280
Fotoğraf E.3.23. III. Murad Köşkü genel görünüşü……….…….…………281 Fotoğraf E.3.24. III. Murad Köşkü’ne İkballer Taşlığı’ndan bakış……….…….…281 Fotoğraf E.3.25. III. Murad Köşkü’nün alt katındaki havuz ve
önündeki büyük havuz görünüşü……….……….281 Fotoğraf E.3.26. III.Murad Köşkü alt katında şebekeli tepe penceresi detayı....…..282 Fotoğraf E.3.27. III. Murad Köşkü üst örtüsü……….….282 Fotoğraf E.3.28. III. Murad Köşkü’nün divanhane üstündeki
kubbe ve bacanın görünüşü………...………282
Fotoğraf E.3.29. III. Murad Köşkü divanhanesi giriş kapısı………283 Fotoğraf E.3.30. III. Murad Köşkü divanhanesi giriş kapısı detayı……....………..283
Fotoğraf E.3.31. III. Murad Köşkü divanhanesinin Bursa kemerli giriş kapısı
ve mermer nişler………...………283 Fotoğraf E.3.32. III. Murad Köşkü divanhanesi divanhanesi
çeşmeli duvar görünüşü………284 Fotoğraf E.3.33. III. Murad Köşkü iç mekan görünüşü……….…….………..284
Fotoğraf E.3.34. III. Murad Köşkü divanhanesinin ocak detayı…….………….….284 Fotoğraf E.3.35. III. Murad Köşkü divanhanesinin sebsebilli çeşmesi
ve mermer nişleri……….……….285 Fotoğraf E.3.36. III. Murad Köşkü divanhanesinin sebsebilli çeşmesinden detay...285 Fotoğraf E.3.37. III. Murad Köşkü divanhanesi niş şeklindeki dolap detayı……...286 Fotoğraf E.3.38. III. Murad Köşkü divanhanesi kapıya çevrilen
pencere boşluğu….………286 Fotoğraf E.3.39. III. Murad Köşkü divanhanesi kündekari kapaklı
pencere detayı………286 Fotoğraf E.3.40. III. Murad Köşkü divanhanesi kündekari kapaklı
pencere detayı….………...286 Fotoğraf E.3.41. III. Murad Köşkü divanhanesi revzen detayı….……….………...287
Fotoğraf E.3.42. III. Murad Köşkü divanhanesi revzen detayı…….………287 Fotoğraf E.3.43. III. Murad Köşkü divanhanesi pencere iç
boşluğu duvarında çini bezeme detayı……….………….287 Fotoğraf E.3.44. III. Murad Köşkü divanhanesi pencere
iç boşluğu tavandaki malakari bezeme detayı…….………..287 Fotoğraf E.3.45. III. Murad Köşkü divanhanesi kalemişi bezemeli
kubbe görünüşü……….288
Fotoğraf E.3.46. III. Murad Köşkü divanhanesi bezemeli pandantif detayı….……288 Fotoğraf E.3.47. III. Murad Köşkü divanhanesi bezemeli pandantif detayı….…....288
Fotoğraf E.3.48. Davud Paşa Hünkâr Kasrı’nın 1950’lerin sonunda yapılan
onarımdan önceki durumu; güney batı görünüşü………….…....289 Fotoğraf E.3.49. Davud Paşa Hünkâr Kasrı’nın 1950’lerin sonunda yapılan
onarımdan önceki durumu; batıdan görünüşü…………..………289 Fotoğraf E.3.50. Davud Paşa Hünkâr Kasrı’nın 1950’lerin sonunda yapılan
onarımdan önceki durumu; güneyden görünüşü………...…290 Fotoğraf E.3.51-3.52. Davud Paşa Hünkâr Kasrı’nın 1950’lerin sonunda yapılan onarımdan önceki durumu; cepheden detaylar……….……290 Fotoğraf E.3.53. Davud Paşa Hünkâr Kasrı’nın 1950’lerin sonunda yapılan
onarımdan önceki durumu; üst kat divanhanesi eyvan cephesi….291 Fotoğraf E.3.54. Davud Paşa Hünkâr Kasrı’nın 1950’lerin sonunda yapılan
onarımdan önceki durumu; üst kat divanhanesi batı cephesi…....291 Fotoğraf E.3.55. Yıldız Teknik Üniversitesi Davudpaşa Yerleşkesi’nin konumu...292
Fotoğraf E.3.56. Hünkâr Kasrı’nın Yıldız Teknik Üniversitesi Davudpaşa Yerleşkesi
içindeki günümüzdeki durumunu gösteren hava fotoğrafı...292
Fotoğraf E.3.57. Davud Paşa Hünkar Kasrı’nın genel görünümü………293
Fotoğraf E.3.58. Hünkar Kasrı’nın güney batı cephesi………….……….….293
Fotoğraf E.3.59. Hünkar Kasrı kuzeydoğu cephesi ………...…..293
Fotoğraf E.3.60. Hünkar Kasrı güneydoğu cephesi……….……….293
Fotoğraf E.3.61. Hünkar Kasrı kuzeydoğu cephesi……….……..……..293
Fotoğraf E.3.62. Hünkar Kasrı kuzeydoğu cephesi detay………293
Fotoğraf E.3.63. Hünkar Kasrı’nın teras kapısı……….……….…..294
Fotoğraf E.3.64. Hünkar Kasrı kapı detayı……….……..294
Fotoğraf E.3.65. Davud Paşa Hünkar Kasrı I. kat teras kapısından detay…….…...294
Fotoğraf E.3.66. Alt kat divanhanesinin güneydoğu duvarı……….………295
Fotoğraf E.3.67. Alt kat divanhanesi iç mekân görünüşü……...………….……….295
Fotoğraf E.3.68. Alt kat divanhanesi kuzeybatı duvarı………295
Fotoğraf E.3.69. Alt kat divanhanesinin manastır tonozu………295
Fotoğraf E.3.70. Hünkâr Kasrı pencere detayı………...…..295
Fotoğraf E.3.71. Alt kar divanhanesinde yer alan çeşme detayı……….……..295
Fotoğraf E.3.72. Davud Paşa Hünkâr Kasrı alt kat divanhanesi kuzeydoğu duvarı………..296
Fotoğraf E.3.73. Davud Paşa Hünkâr Kasrı alt kat divanhanesi güneydoğu duvarı……….296
Fotoğraf E.3.74. Hünkâr Kasrı’nın üst kata çıkan merdiveni……….………..297
Fotoğraf E.3.75. Hünkâr Kasrı’nın üst kata çıkan merdiveni………….……….….297
Fotoğraf E.3.76. Hünkâr Kasrı üst kat odası ocak detayı………...………..297
Fotoğraf E.3.77. Hünkâr Kasrı üst kat odası ocak detayı……….…………297
Fotoğraf E.3.78. Hünkâr Kasrı üst kat divanhanesi kuzeybatı duvarı………..……298
Fotoğraf E.3.79. Hünkâr Kasrı üst kat divanhanesi iç mekân görünüşü…….…..…298
Fotoğraf E.3.80. Hünkâr Kasrı üst kat divanhanesi güneydoğu duvarı……..…..…298
Fotoğraf E.3.81. Hünkâr Kasrı üst kat divanhanesi iç mekân görünüşü…….….….298
Fotoğraf E.3.82. Hünkâr Kasrı üst kat divanhanesi pandantif detayı………….…..298
Fotoğraf E.3.83. Hünkâr Kasrı üst kat divanhanesi pandantif detayı……….….….298
Fotoğraf E.3.84. Hünkâr Kasrı üst kat divanhanesi kubbe detayı………….…..….299
Fotoğraf E.3.85. Hünkâr Kasrı üst kat divanhanesi kubbe detayı………299
Fotoğraf E.3.86. Hünkâr Kasrı üst kat divanhanesi pencere dizilişi……….…299
Fotoğraf E.3.87. Hünkâr Kasrı üst kat divanhanesi pencere dizilişi………..…..….299
Fotoğraf E.3.88. Hünkâr Kasrı üst kat divanhanesi sekili eyvanı..………….……..299
Fotoğraf E.3.89. Hünkâr Kasrı üst kat divanhanesi zemini………..……299
Fotoğraf E.3.90. Hünkâr Kasrı üst kat kapı detayı………..…...…..300
Fotoğraf E.3.91. Hünkâr Kasrı üst kat divanhanesi nişi içerisinde özgün çini bezeme detayı………...……….………..300
Fotoğraf E.3.92. Hünkâr Kasrı üst kat divanhanesi mermer niş detayı………..…..300
Fotoğraf E.3.93. Hünkâr Kasrı üst kat divanhanesi mermer kum saati……..……..300
Fotoğraf E.4.1. Siyavuş Paşa Köşkü kuzey cephesi……….………301
Fotoğraf E.4.2. Siyavuş Paşa Köşkü kuzey cephesi……….301
Fotoğraf E.4.3. Siyavuş Paşa Köşkü genel görünüşü..……….302
Fotoğraf E.4.4. Siyavuş Paşa Köşkü doğu cephesi……….………..302
Fotoğraf E.4.5. Siyavuş Paşa Çeşmesi……….…...…………..302
Fotoğraf E.4.6. Siyavuş Paşa Köşkü’ne güneybatıdan bakış……….…………...…303
Fotoğraf E.4.7. Siyavuş Paşa Köşkü batı cephesi, yürüme yolu ve taş konsol…...303
Fotoğraf E.4.8. Siyavuş Paşa Köşkü merdivenli köprü………304
Fotoğraf E.4.9. Siyavuş Paşa Köşkü’ne güneybatıdan bakış………….…………...304
Fotoğraf E.4.10. Siyavuş Paşa Köşkü’ne güneybatıdan bakış………...…………...304
Fotoğraf E.4.11. Siyavuş Paşa Köşkü genel görünüm………..…..…..305
Fotoğraf E.4.12. Siyavuş Paşa Köşkü genel görünüm………....………..306
Fotoğraf E.4.13. Siyavuş Paşa Köşkü giriş kapısı…...……….306
Fotoğraf E.4.14. Siyavuş Paşa Çeşmesi…...……..……….………..306
Fotoğraf E.4.15. Siyavuş Paşa Köşkü doğu cephesi……...……..………307
Fotoğraf E.4.16. Siyavuş Paşa Köşkü genel görünüm……….……….308
Fotoğraf E.4.17. Siyavuş Paşa Köşkü, batı cephesi………...….………..309
Fotoğraf E.4.18. Siyavuş Paşa Köşkü, doğu cephesi………....…..…………..309
Fotoğraf E.4.19. Siyavuş Paşa Köşkü divanhanesi….……….……….309
Fotoğraf E.4.20. Siyavuş Paşa Çeşmesi………...……….…………309
Fotoğraf E.4.21. Siyavuş Paşa Köşkü divanhanesi……….…....……..310
Fotoğraf E.4.22. Siyavuş Paşa Köşkü divanhane altı, havuz seviyesi…….……...310
Fotoğraf E.4.23. Siyavuş Paşa Köşkü ve çevresinin görünümü……….……..311
Fotoğraf E.4.24. Siyavuş Paşa Köşkü ve çevresinin görünümü………...…………311
Fotoğraf E.4.25. Siyavuş Paşa Köşkü doğu cephesi………...………..311
Fotoğraf E.4.26. Siyavuş Paşa Köşkü doğu (giriş) cephesi……...………….……..312
Fotoğraf E.4.27. Siyavuş Paşa Köşkü batı cephesi…………...………….………312
Fotoğraf E.4.28. Siyavuş Paşa Köşkü giriş kapısı………..………..313
Fotoğraf E.4.29. Siyavuş Paşa Köşkü merdivenli giriş köprüsü………..…………313
Fotoğraf E.4.30. Siyavuş Paşa Köşkü, abdesthane giriş kapısı ve merdiven…..…..314
Fotoğraf E.4.31. Siyavuş Paşa Köşkü divanhanesi kubbe ve mukarnaslı tromp detayı………..………...……….……..314
Fotoğraf E.4.32. Siyavuş Paşa Köşkü, konsol detayı…………...………315
Fotoğraf E.4.33. Siyavuş Paşa Köşkü, yılankavi su yolu……….………315
Fotoğraf E.4.34. Siyavuş Paşa Çeşmesi (özgün konumunda)….……….315
Fotoğraf E.4.35. Siyavuş Paşa Köşkü’ne ait Türk Evi II adlı çalışmada yer alan fotoğraflar……….………..…..316
Fotoğraf E.4.36. Siyavuş Paşa Köşkü’nün 60’lı yılların sonunda yapılan onarım sonrası durumu………...…………...317
Fotoğraf E.4.37. Siyavuş Paşa Köşkü’nün 60’lı yılların sonunda yapılan onarım sonrası durumu………...……...………...317
Fotoğraf E.4.38. Siyavuş Paşa Köşkü’nün 60’lı yılların sonunda yapılan onarım öncesi durumu……….………...318
Fotoğraf E.4.39. Siyavuş Paşa Köşkü’nün 14.01.1941 tarihli Akşam Gazetesi’nde yer alan fotoğrafı………..318
Fotoğraf E.4.40. Eyüp Sokullu Mehmed Paşa Darülkurrası………...………319
Fotoğraf E.4.41. Üsküdar Şemsi Ahmed Paşa Medresesi dershanesi…….…..……319
ÇİZİM LİSTESİ
Sayfa No
Çizim F.2.1. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi - Vaziyet planı……….……….321
Çizim F.2.2. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi – Zemin kat planı……..………322
Çizim F.2.3. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi – Alt seviye planı……….…….………323
Çizim F.2.4. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi –Tavan planı……….…………....324
Çizim F.2.5. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi – Kurşunluk planı……….……..……..325
Çizim F.2.6. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi – A-A Kesiti………...……..326
Çizim F.2.7. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi – B-B Kesiti……….………….327
Çizim F.2.8. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi – C-C Kesiti……….……….328
Çizim F.2.9. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi – D-D Kesiti……….329
Çizim F.2.10. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi – Doğu cephesi……….………..330
Çizim F.2.11. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi – Batı cephesi I……….………….….331
Çizim F.2.12. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi – Batı cephesi II……….……….332
Çizim F.2.13. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi – Kuzey cephesi……….……….……333
Çizim F.2.14. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi – Güney cephesi……….……334
Çizim F.2.15. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi – Sistem detayı……….……..335
Çizim F.2.16. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi – Giriş kapısı detayı………....………336
Çizim F.2.17. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi – Oda kapısı detayı…...….………….337
Çizim F.2.18. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi – Pencere detayı…………..…..……..338
Çizim F.2.19. Siyavuş Paşa Köşkü rölövesi – Ocak detayı……….………….339
Çizim F.2.20. Siyavuş Paşa Köşkü hasar tespiti – Zemin kat planı……….340
Çizim F.2.21. Siyavuş Paşa Köşkü hasar tespiti – Alt seviye planı………...……341
Çizim F.2.22. Siyavuş Paşa Köşkü hasar tespiti - Tavan planı………..….…….…342
Çizim F.2.23. Siyavuş Paşa Köşkü hasar tespiti – Kurşunluk planı..………...……343
Çizim F.2.24. Siyavuş Paşa Köşkü hasar tespiti – A-A Kesiti…………...………344
Çizim F.2.25. Siyavuş Paşa Köşkü hasar tespiti – B-B Kesiti………..………345
Çizim F.2.26. Siyavuş Paşa Köşkü hasar tespiti – C-C Kesiti…………....…..……346
Çizim F.2.27. Siyavuş Paşa Köşkü hasar tespiti – D-D Kesiti…………....…….…347
Çizim F.2.28. Siyavuş Paşa Köşkü hasar tespiti – Doğu cephesi……….…348
Çizim F.2.29. Siyavuş Paşa Köşkü hasar tespiti – Batı cephesi…………....……...349
Çizim F.2.30. Siyavuş Paşa Köşkü hasar tespiti – Batı cephesi II………..….……350
Çizim F.2.31. Siyavuş Paşa Köşkü hasar tespiti – Kuzey cephesi………...………351
Çizim F.2.32. Siyavuş Paşa Köşkü hasar tespiti – Güney cephesi………...………352
Çizim F.4.1. Siyavuş Paşa Köşkü 16. yy restitüsyonu - Vaziyet planı…….…...….353
Çizim F.4.2. Siyavuş Paşa Köşkü 16. yy restitüsyonu- Zemin kat planı…....…..…354
Çizim F.4.3. Siyavuş Paşa Köşkü 16. yy restitüsyonu - Alt seviye planı…...…..…355
Çizim F.4.4. Siyavuş Paşa Köşkü 16. yy restitüsyonu -Tavan planı………....356
Çizim F.4.5. Siyavuş Paşa Köşkü 16. yy restitüsyonu - Kurşunluk planı…...…….357
Çizim F.4.6. Siyavuş Paşa Köşkü 16. yy restitüsyonu - A-A Kesiti…..…………..358
Çizim F.4.7. Siyavuş Paşa Köşkü 16. yy restitüsyonu - B-B Kesiti………...……..359
Çizim F.4.8. Siyavuş Paşa Köşkü 16. yy restitüsyonu - C-C Kesiti………...……..360
Çizim F.4.9. Siyavuş Paşa Köşkü 16. yy restitüsyonu - D-D Kesiti………..…..…361
Çizim F.4.10. Siyavuş Paşa Köşkü 16. yy restitüsyonu - Doğu cephesi…...……362
Çizim F.4.11. Siyavuş Paşa Köşkü 16. yy restitüsyonu - Batı cephesi………363
Çizim F.4.12. Siyavuş Paşa Köşkü 16. yy restitüsyonu - Batı cephesi II…….……364
Çizim F.4.13. Siyavuş Paşa Köşkü 16. yy restitüsyonu - Kuzey cephesi….………365
Çizim F.4.14. Siyavuş Paşa Köşkü 16. yy restitüsyonu - Güney cephesi…………366 Çizim F.4.15. Siyavuş Paşa Köşkü 20. yy başı restitüsyonu - Vaziyet planı….….367
Çizim F.4.16. Siyavuş Paşa Köşkü 20. yy başı restitüsyonu - Zemin kat planı...…368 Çizim F.4.17. Siyavuş Paşa Köşkü 20. yy başı restitüsyonu - Alt seviye plan..…..369 Çizim F.4.18. Siyavuş Paşa Köşkü 20. yy başı restitüsyonu - + 10.00 kotu planı...370 Çizim F.4.19. Siyavuş Paşa Köşkü 20. yy başı restitüsyonu - Tavan planı…….….371 Çizim F.4.20. Siyavuş Paşa Köşkü 20. yy başı restitüsyonu - Çatı planı……….…372 Çizim F.4.21. Siyavuş Paşa Köşkü 20. yy başı restitüsyonu - A-A Kesiti…….…..373 Çizim F.4.22. Siyavuş Paşa Köşkü 20. yy başı restitüsyonu - B-B Kesiti………...374 Çizim F.4.23. Siyavuş Paşa Köşkü 20. yy başı restitüsyonu - C-C Kesiti………...375 Çizim F.4.24. Siyavuş Paşa Köşkü 20. yy başı restitüsyonu - D-D Kesiti……...…376 Çizim F.4.25. Siyavuş Paşa Köşkü 20.yy başı restitüsyonu - Doğu cephesi….…...377 Çizim F.4.26. Siyavuş Paşa Köşkü 20. yy başı restitüsyonu - Batı cephesi I….…..378 Çizim F.4.27. Siyavuş Paşa Köşkü 20. yy başı restitüsyonu - Batı cephesi II….…379 Çizim F.4.28. Siyavuş Paşa Köşkü 20. yy başı restitüsyonu - Kuzey cephesi…...380 Çizim F.4.29. Siyavuş Paşa Köşkü 20. yy başı restitüsyonu - Güney cephesi….…381 Çizim F.5.1.Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - Vaziyet planı………...….………382 Çizim F.5.2. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - Zemin kat planı…………...……383 Çizim F.5.3. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - Alt seviye planı…….…..………384 Çizim F.5.4. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - Tavan planı………….…………385 Çizim F.5.5. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - Kurşunluk planı………..386 Çizim F.5.6. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - A-A Kesiti……….…….….387 Çizim F.5.7. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - B-B Kesiti…………...…………388 Çizim F.5.8. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - C-C Kesiti……….……..389 Çizim F.5.9. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - D-D Kesiti……..…….…………390 Çizim F.5.10. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - Doğu cephesi………391 Çizim F.5.11. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - Batı cephesi………….……...392 Çizim F.5.12. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - Batı cephesi (duvarlı)….…...…393 Çizim F.5.13. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - Kuzey cephesi………….……..394 Çizim F.5.14. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - Güney cephesi………….……..395 Çizim F.5.15. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - Sistem detayı……….…………396 Çizim F.5.16. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - Giriş kapısı detayı…….………397 Çizim F.5.17. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - Oda kapısı detayı…….……….398 Çizim F.5.18. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - Pencere detayı………..….……399 Çizim F.5.19. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - Ocak ve alem detayı….……….400 Çizim F.5.20. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - Korkuluk detayı….…….……..401 Çizim F.5.21. Siyavuş Paşa Köşkü restorasyonu - Kameriye (sayeban) detayı..….402
KISALTMALAR LİSTESİ A.A.E.F.A. : Alman Arkeoloji Enstitüsü Fotoğraf Arşivi
B.O.A. : Başbakanlık Osmanlı Arşivi B.C.A. : Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
E.E.K.E.A. : Eski Eserleri Koruma Encümeni Arşivi İ.A.M.E.A. : İstanbul Arkeoloji Müzeleri Encümen Arşivi
İ.B.B. : İstanbul Büyükşehir Belediyesi İ.R.A.M.A. : İstanbul Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü Arşivi
K.T.V.K.B.K.M.A. : Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü Arşivi
16. YÜZYIL İSTANBUL KÖŞKLERİ KORUMA SORUNLARININ SİYAVUŞ PAŞA KÖŞKÜ ÖRNEĞİ ÜZERİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ
(Yüksek Lisans Tezi)
Ebru HARMAN ASLAN
MİMAR SİNAN GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Nisan 2010
ÖZET
Siyavuş Paşa Köşkü, özgün durumunda Küçükçekmece yolu üzerinde bulunan menzil ve çiftliklerden biri olan Siyavuş Paşa Bahçesi içinde yer alan ve günümüze kadar ulaşabilmiş nadir bir 16. yüzyıl sivil yapısıdır.
Siyavuş Paşa Köşkü örneği üzerinden, 16. yüzyıl köşklerinin koruma sorunlarına ilişkin bir değerlendirme yapılması hedeflenen bu tez çalışması, altı ana bölümden oluşmaktadır.
Çalışmanın Köşkün Tanımı ve Mimari Özellikleri başlıklı birinci bölümde; incelenen yapının, 16. yüzyıl Osmanlı dönemi sivil mimari örneklerinden bir köşk yapısı olması nedeniyle, köşkün tanımı yapılmış, kökenleri ve tarihçesine değinilerek Osmanlı öncesi Anadolu köşklerinin ve Osmanlı dönemi köşklerinin genel mimari özellikleri hakkında bilgi verilmiştir.
Siyavuş Paşa Köşkü başlıklı ikinci bölümde, Siyavuş Paşa Köşkü’nün genel tanımı yapılmış ve yapı, İstanbul içerisinde konumlanma, plan, cephe, malzeme ve yapım sistemi ve bezeme özellikleri açısından incelenmiştir. Ayrıca bu bölümde, yapının günümüzdeki bozulmaları ortaya konularak hazırlanan rölövesi sunulmuştur.
Siyavuş Paşa Köşkü’nün 16. Yüzyıl İstanbul Köşkleri İçinde Değerlendirilmesi başlıklı üçüncü bölümde; günümüzde mevcut olmayan ve mevcut olan köşkler şeklinde iki ayrı alt başlık altında incelenmiştir. İlk kısımda, günümüzde mevcut
olmayan köşklere ilişkin yazılı ve görsel kaynaklardan ulaşılabilen bilgiler aktarılmıştır. İkinci kısımda ise, günümüzde mevcut olan Topkapı Sarayı III. Murad Köşkü (1578-9) ve Davud Paşa Sarayı Hünkâr Kasrı (1596-7)’nın tarihçeleri hakkında bilgi verilerek bu köşkler, konum, plan, cephe, yapım teknikleri, malzeme ve bezeme özellikleri açısından incelenmiş, ilk yapımdan günümüze geçirdikleri onarımlar ve bozulmalar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca, Siyavuş Paşa Köşkü’nün belirlenmiş olan konum, plan, cephe, yapım sistemi ve malzeme özellikleri; aynı dönem İstanbul Köşkleri özellikleri ile karşılaştırılarak bir değerlendirme yapılmıştır.
Siyavuş Paşa Köşkü Restitüsyonu başlıklı dördüncü bölümde; ulaşılabilen yazılı, çizili, görsel veriler ve aynı dönem yapıları incelenmesi sonucu elde edilen bilgiler doğrultusunda hazırlanan restitüsyon önerileri sunulmuştur.
Siyavuş Paşa Köşkü’nün Restorasyonu-Koruma Kullanım Önerileri başlıklı beşinci bölümde; günümüzde harap durumda olan Siyavuş Paşa Köşkü’nün yeniden ihya edilebilmesi için yapıda saptanan hasarların giderilmesine yönelik müdahale yöntemleri belirlenerek restorasyon projesi hazırlanmış ve yapının yeniden kullanımına yönelik bir işlev önerisi getirilmiştir.
Sonuç bölümünde; Sivayuş Paşa Köşkü koruma önerisi örneğinde; İstanbul’un 16.
yüzyıl sivil mimarisi ve yaşantısını yansıtan, günümüze ulaşabilmiş nadir eserler olan bu yapıların önemine değinilmiş ve sahip oldukları mimari değerleri kaybetmeden, bilimsel yöntemlerle ve çağdaş gereksinimlere de cevap verecek şekilde korunmaları ve gelecek nesillere sağlıklı bir şekilde aktarılmalarının gerekliliği vurgulanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Köşk, Siyavuş Paşa Köşkü, 16. Yüzyıl, Koruma, Restorasyon
EVALUATION OF CONSERVATION PROBLEMS OF THE 16 th CENTURY KIOSKS IN ISTANBUL;
THE CASE OF SIYAVUŞ PAŞA KIOSK (M.Sc. Thesis)
Ebru HARMAN ASLAN
MIMAR SINAN FINE ARTS UNIVERSITY
INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY
April 2010
SUMMARY
Siyavuş Paşa Kiosk, is a rare 16th century civil building still surviving today and is originally located within Siyavuş Paşa Garden which is one of the ranches and way stations on the road to Küçükçekmece.
This study is aiming to make an evaluation about conservation problems of 16 th century Ottoman Kiosks, in the case of Siyavuş Paşa Kiosk, is consisted of six main chapters.
In the first chapter, titled as The Definition of Kiosk and Its Architectural Characteristics, since the studied case is a kiosk building which is an example of 16th century Ottoman Civil Architecture, a defination of kiosk is made and information is given about architectural characteristics of Anatolian kiosks in the periods of Pre-Ottoman and the Ottoman by touching on the origins and short history of kiosks.
In the second chapter, titled as Siyavuş Paşa Kiosk, the general defination of the Siyavuş Paşa Kiosk is made and the building is studied in terms of location within İstanbul, layout, facade, construction system, materials and ornamental features. Also in this chapter, the architectural survey of the building drawn, displaying the current deformations, is being presented.
In the third chapter titled as, Evaluation of Siyavuş Paşa Kiosk Amongst the 16th Century İstanbul Kiosks, is studied under two subtitles as non-surviving and surviving kiosks. In the first part, attainable information from written and visual sources about kiosks that do not exist anymore is conveyed. In the second part, the brief histories of Topkapı Palace III. Murad Kiosk (1578-9) and Davud Paşa Palace The Imperial Pavillon (1596-7) is given and these buildings are studied through their locations, layouts, facades, materials, constructions techniques and ornamental features and restorations and deformations of these buildings that has undergone from the day they were built until today, are tried to be revealed. Also, an evaluation is made by comparing the kiosks designated characteristics of location, layout, facade, material and construction system to its contemporaries.
In the fourth chapter, titled as The Restitution Suggestions of Siyavuş Paşa Kiosk, restitution suggestions drawn up according to the analogic study of the contemporaries of the case and attainable written, diagrammatic and visual data are being presented.
In the fifth chapter, titled as The Restorations of Siyavuş Paşa Kiosk-Suggestions For Its Conservation and Usage, in order to revitalize the desolated building a restoration project is drawn up which includes the intervention methods to overcome the damages and a suggestion of revitalization.
In the conclusion chapter, considering the case of Siyavuş Paşa Kiosk, the importance of these rarities which reflect the 16th century civil architecture and life style, is mentioned and the necessarity of handing them over to future generations in good shape and in order to do this using scientific methods of conservation to maintain their architectural values of conservation while responding the contemporary needs is emphasized.
Key Words; Kiosk, Siyavuş Paşa Kiosk, 16 th Century, Conservation, Restoration
GİRİŞ
16. yüzyıl nadir sivil mimarlık örneklerinden olan Siyavuş Paşa Köşkü, özgün durumunda, Küçükçekmece yolu üzerinde bulunan dönemin menzil ve çiftliklerden biri olan Siyavuş Paşa Bahçesi içerisinde yer almaktadır. Günümüzde ise, Bahçelievler İlçesi’nde, çok katlı betonarme yapı blokları ile çevrili, Milli Egemenlik Parkı içerisinde bulunmaktadır. Yapının banisi, bu dönemde üç kez sadrazamlık yapmış Siyavuş Paşa (Kanijeli) olup, köşkün inşa tarihi, yapının hemen yakınında yer alan çeşmenin kitabesinde okunan, 1571 senesi olarak kabul edilmektedir.
Siyavuş Paşa Köşkü, bu dönemden günümüze ulaşabilmiş sayılı örnekten biri olması yanında, bir havuzun ortasına inşa edilmiş olması nedeniyle, su ile kurduğu ilişki bağlamında da mimarlık tarihi açısından önemli bir yapıdır. Siyavuş Paşa Köşkü dışında, bu dönemden günümüze ulaşabilmiş diğer İstanbul köşkleri, Topkapı Sarayı III. Murad Köşkü (1578-9) ve Davud Paşa Sarayı Hünkâr Kasrı (1596-7)’dır.
ÇALIŞMANIN AMACI
Bu çalışma, 16. yüzyılda İstanbul’da inşa edilen köşk yapıları incelenerek, bu yapıların yeni işlevlerle yaşatılmalarının ve korunmalarının önemini vurgulamak amacıyla hazırlanmıştır.
İstanbul 16. yüzyıl köşkleri, Osmanlı aristokrasisinin gündelik ya da resmi olaylarının yaşandığı mekânlar olmakla birlikte, dönemin mimari özelliklerini de günümüze taşıyan belgeler niteliğindedir. Bu dönemden günümüze ulaşabilmiş sivil mimarlık örneğinin fazla olmaması, bu köşklere aynı zamanda enderlik özelliği de kazandırmaktadır. Çalışmanın amacı, İstanbul şehrinin tarihi karakterini ve estetik değerini oluşturan bu anıtsal yapıları tanıtmak ve Siyavuş Paşa Köşkü koruma projesi örneği üzerinden, bilimsel yöntemlerle korunarak yaşatılabilmeleri konusunda öneriler sunmaktır.
ÇALIŞMANIN YÖNTEMİ VE KAPSAMI
Bu çalışmada incelenen köşkler, inşa edildikleri yüzyıl ve yoğunluk kazandıkları bölge içinde ele alınarak, 16. yüzyıl İstanbul Köşkleri başlığı altında toplanmıştır. 16.
yüzyıla tarihlenen Siyavuş Paşa Köşkü, örnek çalışma alanı olarak seçilmiş ve kapsamlı bir şekilde incelemeye tabi tutulmuştur.
Öncelikle köşk yapılarının tarihsel gelişimi detaylı olarak incelenmiş, köşkün kökenleri, Osmanlı toplumundaki yeri ve genel mimari özelliklerine ilişkin veriler toplanmıştır.
Siyavuş Paşa Köşkü’nün ayrıntılı rölöveleri, geleneksel yöntemler ile yersel fotogrametri yöntemleri birlikte kullanılarak hazırlanmış, yapının mevcut durumu belgelenmiş ve hasar tespitleri yapılarak rölöve paftaları üzerine işlenmiştir.
Siyavuş Paşa Köşkü’nün restitüsyon aşamasında, yapı üzerindeki izler, yazılı, görsel ve çizili belgelerle yapının özgün durumu saptanmaya çalışılmıştır. Yapının yenilenen ya da mevcut olmayan mimari öğelerinin belirlenmesine ilişkin, çağdaşı dönem köşklerinin incelenmesi gerekliliği doğmuştur. Aynı dönemde yapılan ve günümüze ulaşabilen iki adet köşk yapısı, mimari açıdan değerlendirilmiştir. Bu aşamada, yazılı ve görsel belgelerden yapıların tarihsel gelişimi ve onarımları belirlenmiştir. Ayrıca, yerinde yapılan incelemelerle de yapıların mimari özellikleri, mevcut durumları ve bozulmaları saptanmış ve fotoğraflanarak belgelenmiştir.
Mevcut çizimlerden yararlanılarak değerlendirme tabloları oluşturulmuş, yapıların mimari özellikleri ve günümüzdeki durumları hazırlanan tablolarda detaylı olarak tanımlanmıştır. Çalışmanın bu bölümünde gerekli bilgi ve belgelere ulaşabilmek için yapılan kaynak araştırması sırasında; İstanbul Vakıflar Bölge Müdürlüğü, İstanbul VII Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarının Koruma Bölge Kurulu Arşivi, İstanbul Rölöve Anıtlar Müdürlüğü Arşivi, Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivleri, İstanbul Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi ve Fotoğraf Arşivi, Alman Arkeoloji Enstitüsü Kütüphanesi ve Fotoğraf Arşivi, Atatürk Kitaplığı ve Harita Arşivi, IRCICA Kütüphanesi, Milli Kütüphane, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Kütüphanesi, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi ve Nadir Eserler Kütüphanesi, İstanbul Teknik Üniversitesi Kütüphanesi, Yıldız Teknik Üniversitesi Kütüphanesi, İslam Araştırmaları Merkezi Kütüphanesi öncelikle taranarak ulaşılabilen belgeler derlenmiştir.
Siyavuş Paşa Köşkü restorasyon projesi, restitüsyon önerileri esas alınarak hazırlanmış, yapının onarımı için uygun görülen müdahaleler saptanarak koruma önerileri oluşturulmuştur.
1. BÖLÜM: KÖŞKÜN TANIMI VE MİMARİ ÖZELLİKLERİ 1.1. KÖŞKÜN TANIMI
İslam Ansiklopedisi’nde, köşk kelimesinin kökeninin, Farsça “kuşk” kelimesinden geldiği, “köşk” şeklinde Türkçeye ve Türkçeden de tekrar Farsçaya ve Avrupa dillerine geçtiği anlaşılmaktadır. Köşkün Arapça karşılığı olan “cavsak” kelimesinin de, ancak kelimenin göşak, göşa (köşe, zaviye) şeklinden türemiş olabileceği ifade edilmektedir (Günyol, 1950, c.6, s.923).
Şemseddin Sami’nin ‘’Kamus-i Turki’’ adlı eserinde ise köşk, ‘’yüksek çardak gibi bina, kale, yangın köşkü ve bağ-bahçe içinde yazlık ikametgâh’’ şeklinde ifade edilmektedir. Ayrıca, kasır da köşkün tezhiplisi1 bir yapı olarak tanıtılmaktadır (Sami, 1992, s.1209).
Sanat Ansiklopedisi’nde, Celal Esat Arseven köşkü; ‘‘1- Örtü, perde, gölgelik; 2- Kır ve açıklık yerlerde veya ağaçlıklar içinde yapılan sayfiye evleri. Bağ ve bahçeler içinde inşa olunan münferit ev; 3- Bir saray ya da konağın bahçesinde o binadan ayrı olarak yapılan zarif ve süslü bina; 4- Binaların en üstünde veya güzel manzarası olan yerlerinde çardak gibi yapılan cihannüma kabilinden odalar ve kuleler. Bahçe içinde oturmak için etrafı camlı veya açık oda ve çardak şeklindeki binacıklar; 5- Köylerde zeminden yükseğe yapılmış gölgelik yer.’’ şeklinde tanımlayarak köşk kelimesinin aslının ‘‘köşik’’ olduğunu belirtmekte ve camlı köşk, ilan köşkü, muzıka köşkü, tepe köşkü ve yangın köşkü gibi köşk çeşitlerinden bahsetmektedir.(Arseven, 1966, s.1139-1140).
Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi’nde, “1. Kırlarda, açıklık yerlerde ya da bahçe içinde yapılmış süslü ev. 2. Bazı evlerde çatı katında yapılan oda ya da güzel manzaralı yüksek yerlerde çardak biçiminde yapılan oda veya kule; cihannüma, tepe köşkü. 3.
Bahçe içinde oturmak için yapılan üstü örtülü ve çevresi camlı ya da açık ve çardak biçimindeki küçük bina. 4. Türk evinde sofanın bazı bölümlerinde oluşturulan ve evin dış mimarisini etkileye önemli öğe.” şeklinde betimlenen köşkün bu tanımı, Celal Esat Arseven’in köşk tanımı ile benzerlik göstermektedir (Akın, 1997, s.1056- 57).
1 Tezhib: 1.Altın sürme, sürülme. 2. Yaldızlama, yaldızlanma. 3. Süsleme (Devellioğlu, 2004, s.1106).
Benzer bir tanımlama da, Sanat Kavramları ve Terimleri Sözlüğü’nde, Metin Sözen ve Uğur Tanyeli tarafından yapılmakta olup köşk, “1. Türk mimarisinde bir saray ya da konak kompleksi içerisinde yer alan ve ana yapıdan nitelikte, sürekli kullanıma hizmet etmeyen küçük yapı. 2. Türk Mimarlığı’nda sayfiye ya da tatil evi olarak inşa edilmiş, bağımsız küçük konut yapısı. 3. Bahçede yer alan, kısa süreli dinlenme ve seyir gibi amaçlarla kullanılan, üstü örtülü, yanları açık küçük yapı.” şeklinde betimlenmektedir (Sözen ve Tanyeli, 1992, s.138).
Sedad Hakkı Eldem’e göre, bir saray kısmı ya da özel ev ilavesi olabilen köşk, boyutu ve yerine göre kameriye, mehtabiye, çardak v.b. isimlerini de alabilmektedir.
Kullanım şekilleri arasında bir tercih veya ayrım yapılmamış olsa bile, köşk terimi daha ufak ve mütevazı, kasır ise daha fazla iddia ve önem taşıyan binalar için kullanılmıştır (Eldem, 1969, s.11). Ayda Arel, Sedad Hakkı Eldem’in köşkü, mimari yapısından kaynaklanan bir tanıma oturtmadığını, onu kullanış biçimi ve başka mimari düzenlemelerle kurduğu ilişkisi açısından tanıtmayı tercih ettiğini aktarmaktadır.
Çeşitli anlamları bünyesinde barındıran köşk tabiri, şehir dışında bulunan, bahçe içindeki tekil yapılar için kullanıldığı gibi evin bünyesinde yer alan zarif strüktürler için de kullanılmıştır (Ögel, 1988, s.126-147). Mimar Mehmed Ağa ise, Risale-i Mimariye adlı eserinde, genel köşk kavramı ile ana yapıya bağlı yerine göre şahnişin, tahtalık, çardak gibi adlar alan dış öğenin ilişkisini terimsel açıklamalarla ortaya koymaktadır. Şahnişini bir fevkani çardak olarak tanımlayan Mehmed Ağa, çardak kelimesinin Farsçada köşk anlamına gelen çârtak (çehartâk) sözcüğünden türediğini ve bunun Arapçadaki kasr sözcüğünü karşıladığını açıklamaktadır. Çardak kelimesine getirdiği ikinci açıklama da ise onun, sayeban ve suffa (sofa) kelimeleri ile eş anlamlı olup Farsça teşir kelimesi ile Arapça iyvan sözcüğünün karşılığı olduğunu yazmaktadır. Ayrıca, seyaban, suffa ve tahtapûş sözcüklerinin, gölgelik ve tahta örtülü sofa anlamına geldiğini, sundurmalı ve önü açık revağın ise Arapçadaki revak sözcüğünün karşılığı olduğunu belirtmektedir (Gökyay, 1976, s.113-215).
Ayda Arel’e göre, tek başına duran köşkler, ya bir havuz kenarında, ya bir setin üstünde, hatta duvar ve kapı üstünde bulunmaktadır. Geleneksel konutlardaki köşkler ise, ya evin direkler üzerinde taşınan bir öğesi, ya da hayatın veya sofanın yükseltilmiş ve taşırılmış bir köşesi şeklindedir (Arel, 1982, s.41).