Müze, toplumun ve toplumsal gelişimin hizmetinde olan halka açık, insana ve
yaşadığı çevreye tanıklık eden
materyallerin üzerinde araştırma yapan, toplayan, koruyan, bilgiyi paylaşan,
inceleyen ve bu materyalleri eğitim amacı ile topluma estetik zevkler verebilme
doğrultusunda sergileyen kar
düşüncesinden bağımsız, sürekliliği olan
kuruluştur (ICOM, 1995).
Müzeler hakkında yapılan sınıflandırma genellikle müzelerin koleksiyonlarına, hedef kitlelerine ve bağlı bulundukları yönetim birimlerine göre analiz edilmesi
ile ortaya çıkmıştır.
ICOM da, gerek koleksiyonları ve hedef kitleleri, gerekse bağlı oldukları birimlere dayanarak müzeleri
çeşitli gruplara ayırmıştır:
Genel Müzeler, Sanat Tarihi Müzeleri, Sanat Müzeleri, Doğa Tarihi ve Doğa Bilimleri Müzeleri, Arkeoloji ve Tarih Müzeleri, Etnografya ve Folklor Müzeleri, Bölge
Müzeleri, Bilim ve Fen Müzeleri, İhtisas Müzeleri ve Üniversite Müzeleri, Çocuk Müzeleri vb…
Müze Türleri:
BİLİM, TEKNOLOJİ VE KEŞİF MERKEZLERİ BİLİM, TEKNOLOJİ VE KEŞİF MERKEZLERİ
Bilim merkezleri, bilime toplum önünde bir duruş ve Bilim merkezleri, bilime toplum önünde bir duruş ve
önem kazandırarak her yaştan insana soru sormayı, önem kazandırarak her yaştan insana soru sormayı,
tartışmayı ve keşfetmeyi serbest kılan kurumlardır.
tartışmayı ve keşfetmeyi serbest kılan kurumlardır.
Bir bilim merkezi ziyaretinde ziyaretçi uygulamalı ve Bir bilim merkezi ziyaretinde ziyaretçi uygulamalı ve
canlı bir sergi ile yüz yüze gelmekte, örneğin bir canlı bir sergi ile yüz yüze gelmekte, örneğin bir
makinenin dev manivela kolunu çevirmeye makinenin dev manivela kolunu çevirmeye
çalışmakta, su tankları arasında yol alabilmekte ve çalışmakta, su tankları arasında yol alabilmekte ve
bir kaleydoskopun canlı renkleri ışığında bir kaleydoskopun canlı renkleri ışığında
yürüyebilmektedir.
yürüyebilmektedir.
Yaşanan tüm bu deneyimler, ziyaretçinin dünyaya bir Yaşanan tüm bu deneyimler, ziyaretçinin dünyaya bir bilim adamının bakış açısı ile bakmasını sağlamakta bilim adamının bakış açısı ile bakmasını sağlamakta
ve bilimle teknolojiye ilişkin öğrenme isteği ve bilimle teknolojiye ilişkin öğrenme isteği
kazandırmaktadır kazandırmaktadır
(Bilim ve Teknoloji Merkezleri Birliği [ASTC], 2008).
(Bilim ve Teknoloji Merkezleri Birliği [ASTC], 2008).
Dünyanın ilk bilim merkezi 1888 yılında Almanya’nın başkenti Berlin’de ziyarete açılan Urania Bilim
Merkezi’dir. Urania, 1888 ile 1928 yılları arasında halka serbest biçimde gözlem yapma olanağı tanımış, 100’ün üzerinde uygulamalı ve etkileşimli sergi açmış, 1983 yılında yeniden ziyarete açılacağı
ana kadar uygulamalı bilim eğitiminin ilk ve en önemli uygulayıcılarından biri olmuştur.
BİLİM MERKEZLERİNİN TARİHÇESİ
Bilim, teknoloji ve keşif merkezleri genellikle
1960’lardan itibaren dünya çapında popüler olmaya başlamışlardır.
Amerika Birleşik Devletleri’nde açılan ilk modern bilim merkezi 1959 yılında ziyaretçi ile buluşan Pinellas
Country Bilim Merkezi’dir.
“Bilim Merkezi” olarak kendini ilk kez adlandıran ise 1962 yılında Seattle Dünya Fuar Binasında açılan Pasifik Bilim Merkezi’dir ve merkez dünyadaki modern
bilim merkezlerinin öncüsüdür.
1969 yılında Oppenheimer Keşif Merkezi San
Francisco’da açılmıştır. Aynı yıl Kanada’da Ontario Bilim Merkezi hizmete girmiştir. 1970 yılında
Colombus Bilim Merkezi ise ilk bilim kampını düzenlemiştir.
1969 yılında ünlü fizik Profesörü Frank
Oppenheimer’ın Amerika Birleşik Devletleri’nde dokun-yap temeline dayanan bilim ve teknoloji merkezi Exploritorium’u ziyarete açmasıyla birlikle
dünya, bilim ve teknolojiyi konu edinen yeni ve etkileşimli keşif merkezleriyle tanışmıştır.
Exploritorium ziyaretçilerin manyetizma, ısı, ses, ışık, elektrik ve ağırlık gibi konularda
deneyler yapabildikleri ve yeni keşiflerde bulundukları bir öğrenme ve eğlence
ortamıydı.
Oppenheimer’ın bilim ve teknoloji
merkezindeki felsefesi şu idi: Ziyaretçiler nesneleri kullanarak ve kendi kendilerine
deneyler yaparak öğrenmeyi
gerçekleştirecekler. Gönüllüler ya da merkez çalışanları herhangi bir soruları olduğunda
onlara yardım edecekler...
Bilim ve keşif merkezlerinin birincil
ziyaretçileri çocuklardır. Çocukların yanı sıra gençler, öğretmenler, anne babalar
ve diğer akrabalar yani yetişkinler de müze ziyaretçileri arasında yer alabilirler.
Bu nedenle etkileşimli bilim merkezleri çocuk, genç ve yetişkinler için toplumsal
yaşantıların doğrudan yaşandığı, aile boyu öğrenmenin gerçekleştiği ve farklı
kuşaklardan bireylerin toplumsallaşma sürecine katkı sağlayan eğitim, bilim ve
kültür kurumlarıdır.
Bilim, keşif ve teknoloji merkezlerinin en önemli özelliği, şüphesiz merakı
körüklemeleri ve zihni meşgul eden sorulara yanıt aramayı cesaretlendirmeleridir.
Sergilerin canlı, etkileşimli, eğlenceli ve sürprizlerle dolu olduğu bu merkezler ziyaretçiyi yeni fenomenlerle ve fikirlerle
karşılaşmaya hazırlamaktadır ve
Oppenheimer’ın da vurguladığı gibi; “Hiç kimse müzede başarısız olmaz” (ASTC,
2008).
Bilim, teknoloji ve keşif merkezlerinde öğrenme süreci, merkezin ziyaretçiyi etkin biçimde
yönlendirmesi ile başlar.
Yönlendirme, müze öncesinde internet ortamında oluşturulan etkileşim ile başlar, bir izleyicinin ziyaret öncesi ne ile karşılaşacağı konusunda ön
hazırlık yapmasını kolaylaştırıcı ip uçlarından oluşur ve ziyaretin planlanmasını kolaylaştırır.
Müzede gerçekleştirilen etkinlik müze eğitimi yöntem ve teknikleri kullanılarak hayata geçirilir ve öğrenciye müzeyi keşfetmek için fırsat sunar.
Müze sonrası aşama ise yapılan etkinliğin
değerlendirmesini içerir.
Exploritorium’un açılışını takriben 1970 yılında çok sayıda bilim, teknoloji ve keşif merkezi
hem çocuk müzelerinden hem de
Exploritorium’dan ilham alarak ziyarete açılmıştır (Cleaver, 1988).
Günümüzde özellikle Amerika Birleşik
Devletleri’nde çok sayıda vakıf, okul aile birliği ve çeşitli kuruluşlar dokun-yap etkinlikleri
hazırlayan bilim ve keşif merkezleri
kurmaktadır. Bilim ve Keşif Merkezleri ayrıca Japonya, Singapur, Almanya, İngiltere ve
Fransa’da yaygındır.
Bilim, Teknoloji ve Keşif Merkezlerinin Amaçları Bilim, Teknoloji ve Keşif Merkezlerinin Amaçları
ASTC’ye üye olan merkezlerin kurumsal ASTC’ye üye olan merkezlerin kurumsal
amaçları bağlamında, bilim, keşif ve amaçları bağlamında, bilim, keşif ve teknoloji merkezlerinin amaçları şu şekilde teknoloji merkezlerinin amaçları şu şekilde
özetlenebilir:
özetlenebilir:
1.1. Çocuk, genç ve yetişkinlere bilimi sevdirmek. Çocuk, genç ve yetişkinlere bilimi sevdirmek.
2.2. Öğrenciler için aktif, deneysel ve uygulamaya yönelik Öğrenciler için aktif, deneysel ve uygulamaya yönelik öğrenme ve deneme ortamları yaratmak.
öğrenme ve deneme ortamları yaratmak.
3.3. Teknoloji ve bilimin yeni kuşağa doğrudan ve Teknoloji ve bilimin yeni kuşağa doğrudan ve
yükselen bir tempo ile aktarılmasının sağlanması için yükselen bir tempo ile aktarılmasının sağlanması için
okul ve diğer eğitim kurumlarına alternatif eğitim okul ve diğer eğitim kurumlarına alternatif eğitim
programları düzenlemek.
programları düzenlemek.
4.4. Bilim öğretimini desteklemek ve bilgi aktarımının Bilim öğretimini desteklemek ve bilgi aktarımının değerini artırmak.
değerini artırmak.
5.5. Dünya bilim çevrelerinin çalışmalarını yakından Dünya bilim çevrelerinin çalışmalarını yakından izlemek ve bilimsel çalışmalar yapan girişimcileri izlemek ve bilimsel çalışmalar yapan girişimcileri
desteklemek.
desteklemek.
6. Etkileşimli, uygulamalı, bilgi geliştirici ve iletici sergiler açmak.
7. İnsanların yaşamlarını olumlu yönde etkileyecek temel bilgileri kavramaları için onlara ilham vermek.
8. Bilgi teknolojileri, matematik, doğa bilimleri, teknoloji ve mühendislik alanlarına ilgi duyan çocuk ve gençlerin kariyerlerini planlamalarında yardımcı olmak.
9. Çocuk, genç ve yetişkinlerden oluşan ziyaretçi
kitlesini yaşam boyu öğrenme kavramı ile tanıştırmak ve bu konuda tecrübe edinmelerine yardımcı olmak.
10. Eğitimcilerin bilim ve teknoloji konularını öğretme becerilerini ve bilgi aktarma motivasyonlarını artırmak 11. Bölge, ülke ve dünya ekonomisine katkı sağlamak (ASTC, 2008).
Bilim ve teknoloji merkezlerinde nesne ile müze izleyicisi arasında bir etkileşim yaratılmakta, müze
izleyicisinin nesneye dokunması ve nesneyi elle yoklaması sağlanmaktadır. Ayrıca 5 duyuya da seslenen bir sergileme benimsenmektedir. “İcat,
yenilik, araştırma, deney, gözlem ve keşif”
sözcükleri bilim ve teknoloji merkezlerinin anahtar sözcükleridir.
Etkileşimli bilim ve teknoloji merkezlerinin çoğu kendi koleksiyonlarını kendileri oluşturmakta ve
sergi temasına uygun “dokun-yap” etkinlikleri düzenlemektedir.
Bilim, Teknoloji ve Keşif Merkezlerinde Sergileme
Bilim Merkezlerinde Aileler için Öğrenme Etkinlikleri:
Bilim Merkezlerinde Aileler için Öğrenme Etkinlikleri:
1.1. Alan Gezileri ve Grup ZiyaretleriAlan Gezileri ve Grup Ziyaretleri
2.2. Müze Kampları Müze Kampları
3.3. Uzaktan Öğrenme Programları Uzaktan Öğrenme Programları
4.4. Görsel Alan GezileriGörsel Alan Gezileri
5.5. Müzede Doğum Günü Partileri Müzede Doğum Günü Partileri
Öğretmenlere Yönelik Hizmetler:
Öğretmenlere Yönelik Hizmetler:
1.1. Müze öncesi ve müze sonrası eğitim materyalleri Müze öncesi ve müze sonrası eğitim materyalleri
2.2. Online (çevrim-içi) eğitim materyalleriOnline (çevrim-içi) eğitim materyalleri
3.
3. Alan Gezileri ve Grup Ziyaretleri Alan Gezileri ve Grup Ziyaretleri
İnteraktif Öğrenme Merkezi
İnteraktif Öğrenme Merkezi (Miami Üniversitesi işbirliği ile)(Miami Üniversitesi işbirliği ile)
1.1. Bilim Danışma Seansları Bilim Danışma Seansları
2.2. Okul Sonrası Bilim EğitimiOkul Sonrası Bilim Eğitimi
3.3. Okul Öncesi Çocuklara Yönelik Aile DanışmanlığıOkul Öncesi Çocuklara Yönelik Aile Danışmanlığı
4.4. Liderlik EğitimiLiderlik Eğitimi
Müze Kampları:
Müze Kampları:
1.1. Konaklamalı Müze Kampı Konaklamalı Müze Kampı
2.2. Miami Mini Müze Kampı Miami Mini Müze Kampı
3.3. Bahar Kampları Bahar Kampları
4.4. Kış Kampları Kış Kampları
5.5. Yaz Kampları Yaz Kampları
1. CSI1. CSI MMüze: üze: Müzede bir suç işlendi ve sen dedektifsin! Müzede bir suç işlendi ve sen dedektifsin!
İpuçlarını takip et ve bilim insanlarının ipuçlarından yola İpuçlarını takip et ve bilim insanlarının ipuçlarından yola çıkarak nasıl bilimsel sonuçlara vardıklarını öğren. Parmak çıkarak nasıl bilimsel sonuçlara vardıklarını öğren. Parmak izi alma, DNA şifreleri çözme vb teknikleri içeren eğlenceli ve izi alma, DNA şifreleri çözme vb teknikleri içeren eğlenceli ve öğretici müze kampı.
öğretici müze kampı.
2. 2. AstronomAstronomi ve Maceralar: i ve Maceralar: Galaksiler, takım yıldızlar, uydular, Galaksiler, takım yıldızlar, uydular, gezegenler ve daha nicesine ilişkin bilgiler. Kamp,
gezegenler ve daha nicesine ilişkin bilgiler. Kamp, planetarum gösterilerini içermektedir.
planetarum gösterilerini içermektedir.
3. Ener3. Enerji: ji: Yeni, sürdürülebilir, sağlıklı ve ekonomik enerji elde Yeni, sürdürülebilir, sağlıklı ve ekonomik enerji elde etmenin yolları üzerine hazırlanmış bir kamptır. Alternatif etmenin yolları üzerine hazırlanmış bir kamptır. Alternatif Enerji biçimleri üzerine yoğunlaşılır.
Enerji biçimleri üzerine yoğunlaşılır.
4. Müze Kimya Laboratuvarı:
4. Müze Kimya Laboratuvarı: Kimya deneylerinin yapıldığı Kimya deneylerinin yapıldığı haftalık kamp etkinliği.
haftalık kamp etkinliği.
