‹kinci Dünya savafl› s›ras›nda ABD Deniz Kuvvetleri’nde denenen ve bu- gün art›k bir efsane haline gelmifl bir deney var. Bu deney “Philadelphia De- neyi” olarak biliniyor. ABD donanma- s›na ba¤l› olan Philadelphia adl› gemi- nin görünmez olmas›n› sa¤lamak için gerçeklefltirilen deney, o günün koflul- lar›nda baflar›l› olamam›flt›. Bununla birlikte gemilerin görünmez olmas› dü- flüncesi bir kenara b›rak›lmad›. Stealth ad› verilen teknoloji gelifltirildikçe, ge- milerin düflman radarlar›na görünme- mesi için yeni tasar›mlar ortaya ç›kt›.
Uçaklarda baflar›l› olan bu teknoloji, böylece bir anlamda düflmana görün- meden yaklaflabilecek gemiler fikrini yaflama geçirmifl oldu.
Hayalet uçaklar› duymuflsunuzdur.
Bu uçaklara hayalet ad› verilmesinin nedeni görünmez olmalar› de¤il, radar- lara yakalanma olas›l›klar›n›n oldukça düflük olmas›. Gerek bu uçaklarda kul- lan›lan malzeme, gerekse uçaklar›n ta- sar›mlar›, bu demir kufllar› al›fl›ld›k ra- darlar›n gözlerinden sakl›yor. Bu da, bir savafl s›ras›nda en önemli fley olan sürpriz sald›r› avantaj›n›n, bu teknolo- jiyi kullanan hava kuvvetlerine geçme- sine neden oluyor. B-2 ve F-117 gibi uçaklar, bu hayalet teknolojisinin ne derece etkin kullan›labilece¤ini dünya- ya kan›tlad›lar. Bu baflar›lar›n ard›n- dan ortaya at›lan fikirse kaç›n›lmaz olarak ayn› teknolojiyle üretilen gemi- lerdi. Hayalet gemiler, denizcilerin yel-
kenli gemiler devrinde anlatt›¤› birer masaldan ibaretti. Oysa flimdi geliflen bilim ve teknoloji bu gemileri gerçek hayata geçiriyor. Hayalet teknolojisi gemilerin radar, sonar ya da k›z›lötesi ayg›tlarla alg›lanmas›n›n önüne geç- meyi sa¤l›yor.
Radardan Gizlen
Radarlar yollad›klar› radyo dalgala- r›n›n bir nesneye çarp›p geri dönmesi ilkesiyle çal›fl›yorlar. Radar cross secti- on (RCS, Radar Kesiti) ise, bir cismin üzerine çarpan radar dalgalar›n› radar al›c›s›na ne oranda geri yans›taca¤›n›
ve dolay›s›yla radara fiziksel büyüklü-
¤üne ne oranda bir sinyal gönderece¤i-
Hayalet Gemiler Hayalet Gemiler
20 Haziran 2007 B‹L‹MveTEKN‹K
gorunmezgemi 25/5/5 2:51 Page 2
ni belirleyen özellik. Normalde bir uça-
¤›n RCS’sinin büyüklü¤üne ve geo- metrik flekline ba¤l› olmas›na karfl›n hayalet (stealth) uçaklar, kendileriyle ayn› büyüklükte normal uçaklar›n yak- lafl›k binde biri kadar RCS’ye sahipler.
Dolay›s›yla radara yakalanma olas›l›k- lar› çok daha azd›r. Hayalet gemiler de benzer amaçl› bir tasar›mla hem radar dalgalar›ndan, hem görülebilir nitelik- lerinden hem de ç›kard›klar› sesi en aza indirerek sesle yer tesbit etmeyi sa¤layan sonar dalgalar›ndan olabildi-
¤ince saklanmay› hedefliyor. Bu dü- flünce asl›nda yaln›zca hayalet gemiler için de¤il, bütün flafl›rtmaya amac›yla üretilmifl araçlar›n tasar›m›nda y›llar- dan beri uygulan›yor. So¤uk savafl s›- ras›nda ABD ve Sovyetler Birli¤i ara- s›nda yaflanan çekiflmeler s›ras›nda bu tür özellikler bir taraf›n di¤erine karfl›
üstünlük sa¤lamas› anlam›na geliyor- du. Bu nedenle mümkün olan hiçbir yer belirleyici sisteme yakalanmadan olabildi¤ince gizli hareket eden gemi- ler fikri oldukça kabul görmüfltü.
Dünya donanmalar›nda bir süredir hayalet gemiler kullan›ma girmifl bulu- nuyor. Bu gemilerin ilki ‹sveç donan- mas›nda görev yapan Visby adl› gemiy- di. Sonradan yap›lan gemiler de bu ada gönderme yap›larak Visby s›n›f›
olarak adland›r›ld›lar. Bunlardan bafl- ka, ‹ngiliz donanmas›nda “Type 45”
ad› verilen destroyer, Frans›z donan- mas›nda, La Fayette s›n›f› f›rkateynler, Norveç donanmas›nda Skjold s›n›f›
devriye botlar›, Alman Braunschweig s›n›f› korvetler, ABD’ye ait, Zumwalt s›n›f› destroyerler hâlihaz›rda görev yap›yorlar. Farkl› görevlerde hizmet
eden bu gemilerin hizmet süresi dol- mufl gemilerle yer de¤ifltirmesi planla- n›yor. ‹sveç, hayalet gemilerle bir filo kurma haz›rl›¤›nda. Visby s›n›f› gemi- lerden oluflacak bu hayalet filonun ta- mamlanmas›yla, donanman›n vurucu gücünü art›rmas› bekleniyor.
Gemiler, radar dalgalar›n› geriye olabildi¤ince az yans›tacak biçimde ta- sarlanm›fl. Ayr›ca gemi yüzeyi karbon fiberle güçlendirilmifl plastikten yap›l- m›fl. ‹ngiliz yap›m› “Type 45” de Visby ile benzer özellikleri tafl›yor ama ona göre daha konvansiyonel bir yap›ya sa- hip. “Hayalet” teknolojisinin afll›ca dayana¤› radyo dalgalar›n› radara geri yans›tacak dik yüzeyler yerine, sinyali çeflitli yönlere sapt›racak e¤imli yüzeyler kullan›lmas›. Type 45’te rada- r› yan›ltacak aç›sal bir tasar›m olmas›- na karfl›n malzeme olarak karbon fiber de¤il, çelik kullan›lm›fl. Gemi tasar›m›
s›ras›nda keskin dik aç›lardan kaç›n›l-
mas› da geminin radara yakalanma ola- s›l›¤›n› düflürüyor.
Hayalet teknolojisini kullanan ülke- lerden biri Norveç. Norveç Kraliyet De- niz Kuvvetleri’nde kullan›lan gemiler- den baz›lar› bu özelli¤i tafl›yor bile. 15 milyar Norveç kronu olarak planlanan bu projenin bütçesi, ülkenin bu zama- na dek giriflti¤i en büyük milli projeler- den biri olarak görülüyor. 2010 y›l›nda tamamlanacak proje kapsam›nda 2005 y›l›nda befl gemi donanmaya kat›lm›fl bile. Gemilere Norveçli kaflif Fridjof Nansen an›s›na, Fridjof Nansen s›n›f›
ad› konulmufl.
Hayalet gemiler aras›nda farkl› tasa- r›m›yla göze çarpan örneklerden biri, ABD yap›m› Sea Shadow (Deniz Göl- gesi). Gemi küçük su seviyeli çift göv- deli (SWATH, small waterline area twin hull) ad› verilen yeni bir tasar›m- la üretilmifl. Geminin ilk örne¤inin 1985 y›l›nda üretildi¤i, söyleniyor. Ne
Haziran 2007 21 B‹L‹MveTEKN‹K
ABD yap›m› hayalet gemi Sea Shadow
Norveç yap›m› Skjold s›n›f› bu gemi sahil güvenlik ve devriye görevlerini yerine getirmek üzere tasarlanm›fl
gorunmezgemi 25/5/5 2:51 Page 21
var ki gemi uzun süre gizli kalm›fl ve sadece özel görevlerde kullan›lm›fl. Ge- minin halka duyurulmas›ysa 1994 y›- l›nda, stealth teknolojisinin deniz araç- lar›nda kullan›lmaya bafllanmas›n›n ta- sarland›¤› dönemde olmufl. Bu gemide ayn› zamanda sevk ve idare için çok az personel kullan›lmas›, ifllerin büyük bir k›sm›n›n otomatiklefltirilmesi de- nenmifl. Geminin su alt›nda kalan bölü- münde iki gövde yer al›yor ve gemi bu çift omurga üzerinde yükseliyor. Bun- lar›n ucundaysa geminin ilerlemesini sa¤layan birer pervane, geminin arka k›sm›n› sabit tutmak için bir sabitleyici düzenek ve denge sa¤lamak için kü- çük kanatç›klar bulunuyor. Bu tasar›m gemiye sa¤lam bir durufl veriyor. Deni- zin çalkant›l› oldu¤u hatta fliddetli f›r- t›na ortamlar›nda bu tasar›m, güven yarat›yor. Geminin bu tasar›m›n› Ame- rikan iç savafl› s›ras›nda kullan›lan
“ironclad” (demircapl›) tipi gemilere benzetenler de var. Sea Shadow, asl›n- da ünlü bir gemi say›l›r. 1997 y›l›nda çekilen “Yar›n Asla Ölmez” (Tomorrow Never Dies) adl› James Bond filminde bu geminin stealth özelli¤i tafl›mayan bir benzeri kullan›lm›fl.
Görünmezlik özelli¤i tafl›yan gemi- lerden biri de Frans›z yap›m› La Fayet- te s›n›f› f›rkateynler. Çok amaçl› f›rka- teyn olarak tan›mlanan bu gemiler, gü- nümüzde Frans›z donanmas›n›n yan›
s›ra Suudi Arabistan, Singapur, Çin ve Tayvan donanmalar›nda da kullan›l›- yor. Gemi, radar sinyallerini mümkün oldu¤unca yans›tmayacak biçimde ta- sarland›¤› gibi, kullan›lan malzeme de a¤aç ve cam elyaf›ndan oluflan kompo- zit bir yap›.
Radara yakalanmama özelli¤i tafl›- yan gemilerden belki en ilginç tasar›ml›
olan› ABD’nin Lockheed Martin firmas›
taraf›ndan üretilecek olan CHARC (Co- vert High Speed Attack and Reconna- isance Craft, Gizli Yüksek H›z Sald›r› ve Keflif Gemisi). Farkl› bir tasar›m› olan bu geminin, özel kuvvetler operasyonla- r›nda, deniz kuvvetlerine ba¤l› denizalt›
ve küçük boyutta olan h›z teknelerini korumak amac›yla kullan›lmas› planla- n›yor. Normalde yüzeye adeta yap›fl›k silüetiyle alg›lanmas› son derece güç olan CHARC’lar›n en büyük özellikle- riyse, gerekti¤inde su alt›ndaki ayaklar (hidrofoil) üzerinde yükselerek h›zlar›n›
ve savaflma yeteneklerini art›rabilmele- ri. Bu küçük boyutlu gemiler, bir ana gemi taraf›ndan tafl›nacak ve daha s›¤
sularda gerçeklefltirilmesi gereken gö- revler CHARC gemileri taraf›ndan ko- layl›kla yürütülecek.
Radara yakalanmayan gemiler dü- flüncesi k›sa sürede yayg›nl›k kazan- m›fl gibi görünüyor. Hayalet, yani rada- ra yakalanmayan görünmez bir gemi yapmak için ülkemizde de çal›flmalar yok de¤il. Türk Deniz Kuvvetleri de hem modern hem de yerli üretim olan bir gemi projesi için çal›flmalar›n› sür- dürüyor. Türk Deniz Kuvvetlerinin 12 adet korvet gemisi inflas›n› öngördü¤ü
"M‹LGEM" ad› verilen bir proje yürü- tülüyor. Projenin ad› olan "M‹LGEM"
(Milli Gemi), projenin hedefini özetler gibi. Projede milli kaynaklar›n en yük- sek oranda kullan›lmas› hedefleniyor.
Bu kapsamda, gemi üzerine konulacak sistemlerin yurtd›fl› üreticilerinin Tür- kiye'ye bilgi transferi ve gemi sistemle- rinin büyük ölçüde milli olanaklarla üretilmesi, projenin ana hedefi. M‹L- GEM Projesindeki Milli Katk› pay›n›n
%80 civar›nda olmas› bekleniyor. “TCG Heybeliada” ad› verilen birinci M‹L- GEM korvetinin tasar›m›na ‹stanbul Tersanesi Komutanl›¤›’nda oluflturu- lan M‹LGEM Proje Ofisi taraf›ndan 12 Mart 2004 tarihinde bafllanm›fl. Gemi- nin ön tasar›m› Kas›m 2004'te tamam- lanm›fl, proje çal›flmalar›na devam edi- liyor. TCG Heybeliada’n›n 2011 y›l›nda hizmete girmesi hedefleniyor…
G ö k h a n T o k
Kaynaklar:
http://www.popularmechanics.com/technology/industry/1287776.html http://en.wikipedia.org/wiki/Stealth_ship
http://www.military.com/NewContent/0,13190,NI_LCS_0203,00.html http://www.dzkk.tsk.mil.tr/turkce/modernizasyon/MilgemProjesi.asp
22 Haziran 2007 B‹L‹MveTEKN‹K
