Bilim ve Teknik
6
1956 ile 1992 arasında ABD Neva- da ÇÖlü’nün altında 828 nükleer bomba patlattı. Bu patlamalar sonucu oluşan radyoaktif elementlerden en öldürücü olan plütonyumdu. Milyon- da bir onz plütonyum solumak bile akciğer kanseri olasılığını çok arttırır.
Bir çok bilim adamı, plütonyumun suda erimediği için yeraltındaki kaya- lara yapışıp kaldığını ve patlamalar- dan bu yana 1 cm bile yer değiştirme- diğine inandılar. Kaliforn i y a ’ d a k i Lawrence Livermore Ulusal Labora- tuvarından jeokimyacı Annie Kers- ting, bunun aksini kanıtlamış bulunu- yor. Kersting plütonyumun küçük mi- neral parçacıklarına
yapışarak yeraltı sularıyla etrafa da-
ğıldığını gösterdi. Bunun için 1968’de yeraltı nükleer bomba testi yapılmış olan yerin 1 mil güneyindeki kuyular- dan su örnekleri aldı. Bu sularda eser halde plütonyum bulundu; bu plü- tonyum, patlatılan bombadaki plü- tonyumun her bakımdan aynısıydı.
Bu buluşun önemli sonuçları olacağa benziyor. Kersting, Enerji Bakanlığı- na bağlı birçok kuruluşun plütonyum içeren atıkları doğrudan yeraltı suları - na verdiğini belirtiyor ve “bu plüton- yumu nasıl temizleyeceğiz?” diyerek endişesini belirtiyor. Bu nükleer test- ler sırasında ne kadar plütonyumun serbest kaldığı gizli tutuluyor. Fakat M a ry l a n d ’ d a k i Enerji ve Çevre Araştırmaları Ensti- tüsünden fizikçi Ar- jun Makhijani, Neva- da çölünde 4000 libre- den fazla plütonyum bulunduğunu tahmin e t m e k t e d i r. Resimde Nevada Ç ö- lü’nde nükleer bomba testleriyle oluşmuş kraterler görülüyor; sanki Mars yüzeyine bakıyoruz. Haritada plütonyum depolama yerleri.
Discover , Nisan 1999
Plütonyum Kirlenmesi
Uzun zamandan beri geçerli olan öğretilerin aksine, şiddetli depremler volkanların püskürmesine yol açabilir.
Washington’daki Carnegie Enstitüsü- nün bilim adamarı son 400 yılda vol- kanları etkinleştiren böyle 20 deprem olduğunu bildiriyor. Bu enstitünün fe- ofizikçilerinden Alan Linde- 7 ve daha yüksek şiddetdeki depremlerin, vol- kanların altındaki magmayı sarsarak CO2 çıkmasına yola-
çacağını söylüyor.
Volkan patlamaya za- ten çok yaklaşmışsa, gazın oluturacağı ek basınç bu patlamayı k o l a y l a ş t ı r ı r. A n c a k bu nadir rastlanan bir olaydır; bu nedenle yakın zamanlara ka- dar farkedilememiş- tir. Minde ve arkadaşı Selwyn Sacks, geç-
mişte kuvvetli depremlerden sonraki 1-2 gün içinde volkan fışkırması olup olmadığını araştırd ı l a r. Şili 1730 ve 1822, Ekvator 1868, Alaska 1899, Mek- sika 1934 ve Vanuatı 1974 depremle- rinden sonraki 1-2 gün içinde, deprem merkezine 100 milden daha uzak ol- mayan yerlerde yanardağların püskür- meye başladığı gözlemlendi. Bu vol- kan püstürmelerinin rastlantı sonucu d e p remden sonra görülmeleri olasılığı 100 000 ‘de 1’den daha azdı. L i n d e , d e p re m ö l ç e r l e r i n volkan püskürm e- lerini önceden ha- ber vermede kulla- nılmaya başlamaları için, daha fazla araş- tırmalara gerek ol- duğunu söylüyor.
Discover, Nisan 1999
Depremler Volkan Püskürmelerine Yol Açıyor
Hanford
Idaho Ulusal Mühendislik Laboratuvarı
Argonne Ulusal Laboratuvarı - (batı) Rocky Flats
Nevada Test Alanı Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvarı
Los Alamos Ulusal Laboratuvarı Pantex
Savannah Irmağı
Bir milimetreden daha küçük bu piramit, aslında bir mikrofon. O da, Bell Laboratuvarları tarafından gelişti- rilen "tek çipli radyo"nun bir parçası.
Kurumun telsiz haberleşme parçaları ü retiminden sorumlu müdürü Peter Gammel, "küçülen radyolar hayatınızın bir parçası olacak; cep telefonlarına, bilgisayarlara, oyuncaklara, aklınıza ge- lebilecek herşeye takılabilecek" diyor.
Gammel’e göre "Dick Tr a c y (1950’li yılların, kolundaki radyo-saatle haberleşen çizgi roman dedektifi) saati, nihayet gerçek oluyor." Hatta fazlası da var. Yeni malzemelerle kol saatinize, radyodan başka bir interaktif video da yerleştirebileceksiniz.
Science, 7 Mayıs 1999
Mini Radyolar Kapıda
Videofon’lar yeni bir şey değil. Sa- dece içerisine kamera yerleştirilmiş kameradan oluşan, parça parça görün- tü gönderirken telefon konuşması ya- pabileceğiniz aygıtlar. Ancak şimdi Kyocera adlı Japon firması dünyanın ilk taşınabilir videofonu olan Visual Phone VP-210’u çıkard ı . Normal taşınabilir telefon- larla aynı boyutta olan vi- deofon içerisinde küçük bir kamera ve iki inçlik bir LCD ekran bulundu- ru y o r. VP-210 ses sinyallerinin yanında canlı olarak saniyede iki çerçeve gönderi- y o r. Ürünü pazara Temmuz sonunda çı- karmayı düşünen Kyo- cera fiyatının yaklaşık 325 dolar olacağını belir- tiyor.
Alkım Özaygen
www.kyocera.co.jp
