3- Manyetizma. Yaşadığımız dünyayı hatta tümüyle evreni etkileyen veya şekillendiren yasalar, fizik yasalarıdır. Fizik Neyle Uğraşmaz?

Tam metin

(1)FĐZĐK. Fiziğin Doğası. Fizik Ne Đle Uğraşır. TEST 01. 3- Manyetizma. Fizik, madde ve enerji arasındaki etkileşimi inceleyen ve doğada gerçekleşen olaylarla ilgili mantıklı açıklamalar üretmeye çalışan uygulamalı bir bilim dalıdır. Yaşadığımız dünyayı hatta tümüyle evreni etkileyen veya şekillendiren yasalar, fizik yasalarıdır. Fizik Neyle Uğraşmaz ? Fizik, maddi evrenin dışındaki hiçbir şeyle ilgilenmez.. Fiziğin Alt Alanları. Temelde elektrik yüklerinin hareketi ile oluşan manyetik alanları ve manyetik kuvvetleri konu edinir.. 4- Optik. 1- Mekanik. Işığın davranışı ile aydınlanma, gölge oluşumu, yansıma ve kırılma gibi ışık olaylarını inceler. Kuvvet ve hareket ile bunlar arasındaki enerji ilişkilerini inceler. 5- Termodinamik. 2- Elektrik. Maddenin yapısındaki elektron ve protonların sahip olduğu elektrik yükleri ile bunların neden olduğu elektrik alan ve elektriksel kuvvetleri konu edinir.. Temelde ısı olaylarını ve enerjinin ısı ile ilgili kısmını inceler. Suyun kaynamasından buzulların erimesine kadar ısı ile ilgili konularla ilgilenir..

(2) Fiziğin Doğası Test 01 6- Atom Fiziği ⇒. Tenceredeki su kaynadı galiba, kabarcıklar çıkıyor.. (.........................). ⇒. Hava bulutlandı, yağmur yağabilir.. (.........................) Fiziğin, maddeyi oluşturan atomları, atomların yapısını ve özelliklerini, atomların birbirleri ile ilişkilerini inceleyen dalıdır. ⇒. Çocuğun ateşi 41 ˚C ye geldi.Havale geçirebilir.. (.........................). 7- Nükleer Fizik. ⇒. Kızımın boyu 110 cm kilosu 21,5 kg. (.........................). Atom çekirdeğini inceleyen fizik dalıdır.. 8- Katıhal Fiziği. Yoğun haldeki maddelerin , elektriksel, manyetik optik ve esneklik özelliklerini inceler.Elektroniğin teorisini oluşturur.. www.tekinay.com.tr. Temel ve Türetilmiş Büyüklükler. Kendi başına kullanıldığında bir anlam ifade eden ve diğer bütün fiziksel büyüklükleri ifade etmede yeterli olan büyüklüklere …………………….. BÜYÜKLÜKLER denir.. Tanımlayabilmek için en az iki temel büyüklüğe ihtiyaç duyduğumuz büyüklüklere de …………………………. BÜYÜKLÜKLER denir.. Temel Büyüklükler Büyüklük Adı. GÖZLEM. 1- Nitel Gözlem Herhangi bir ölçme aracı kullanmadan beş duyu organı kullanılarak yapılan gözlem çeşididir.. 2- Nicel Gözlem Duyu organları ile birlikte ölçme araçları da kullanılarak yapılan gözlem çeşidine denir.. Sembolü. Birimi. Birim Sembolü. I. metre. m. m. kilogram. kg. t. saniye. s. Đ. amper. A. T. Kelvin. K. A. mole. mol. I. Candela. Candela.

(3) FĐZĐK. Fiziğin Doğası Türetilmiş büyüklüklerden bazıları Büyüklük. Birim newton. TEST 02 kilogram. 1 kg = 1000g. hektogram. 1 hg = 100g. dekagram. 1 dag = 10g. gram. gram(g). desigram. 1 dg = 10-1g. santigram. 1 cg = 10-2g. miligram. 1 mg = 10-3g. joule metre/saniye metre/saniye² Kilogram.metre/saniye ohm. Uzunluk. .......... metre. 1 km = 1000m. .......... metre. 1 km = 100m. .......... metre. 1 km = 10m. metre. metre(m). .......... metre. 1 dm = 10-1m. .......... metre. 1 dm = 10-2m. 100kg - 1 kental 1000kg = 1 ton. Zaman. Ay. Hafta Gün. Yýl .......... metre. 1 dm = 10-3m. Saat Dakika. Yüz Yýl Salise. Saniye. Kütle ⇒. Bir cisimde bulunan madde miktarına denir.. ⇒. Skaler bir büyüklüktür.. ⇒. Bulunduğu yere göre değişmez.. ⇒. Maddeler için ayırt edici özellik değildir.. ⇒. Çekim ivmesinin olmadığı yerde ölçülmez.. Sıcaklık Termometre ile ölçülür.. T (°C) = °K - 273.

(4) Fiziğin Doğası Test 02 Akım Şiddeti. 4-Ölçümün yapıldığı ortam. Ampermetre ile ölçülür.. Ölçümün yapıldığı ortamın sıcaklık, basınç, sürtünme ve nem gibi etkenleri, ölçülen niceliği ve ölçüm aletini etkiler.. gigaamper. 1A = 10-9GA. megaamper. 1A = 10-6MA. kiloamper. 1A = 10-3kA. Amper. 1A. miliamper. 1A = 103mA. mikroamper. 1A = 106nA. nanomaper. 1A = 109nA. pikoamper. 1A = 1012pA. Bilimsel Yöntem ve Bilimsel Çalışma Basamakları. ¸ 1000. Deney ve gözlem sonuçlarý hipotezi desteklemezse, hipotez reddedilir ve yeni bir hipotez kurulur.. x 1000. Fiziksel Bir büyüklüğün Ölçülmesinde Hata Fizikte Modelleme. 1-Ölçme yöntemi Yanlýþ Ölçüm Doðru Ölçüm. www.tekinay.com.tr. Ölçüm sonucu ile gerçek değer arasındaki farka ölçmede hata denir. Bu hataların kaynağı;. Modelleme gerçeğe benzer görüntülerin yapılması, senaryoların düzenlenmesi, gerçek bir olaya benzetilerek yapılan kopyaların, zihinde tasarlanan olay ve olguların gerçek yaşamda canlandırılmasıdır.. Ekonomiktir Güvenilirdir Zamanı sınırlamaz. Zaman kazandırır.. 2- Ölçümü yapan kişi Ölçümü yapan kişiden kaynaklanan bir hata, kişinin öğrenim durumu,yaşı,ölçme anında alınan pozisyon ölçme anındaki ruh hali etkili olur.. Görseldir. Tekrar edilebilir. ……vb Fizik ve Günlük Yaşam. 3- Ölçme aracı Ölçme aletlerinden kaynaklanan hatayı minimuma indirmek için ölçü aletlerinin kullanım tekniklerini iyi bilmek ve ölçme tekniklerini de kurallarına uygun olarak uygulamak gerekir.. Fizik, günlük hayatımızda birçok olayda bize yardımcı olur ve her açıdan kolaylık sağlar.Sabahleyin kalkıp kapıyı açarken,musluğu açıp elimizi yıkarken,çayımızı karıştırırken……….. Farkına varmadan fizik yasalarını uygularız..

(5) FĐZĐK. Madde ve Özellikleri. TEST 03. Madde Uzayda yer kaplayan yani hacmi ve kütlesi olan varlıklara madde denir.Maddenin şekil almış haline cisim denir. Doğada 4 halde bulunur; 1- …………….......... hali 2- …………….......... hali. . Moleküller birbiri üzerinden kayma hareketi yapar. Sıvılar sıkıştırılarak hacmi pek değiştirilemez. Tanecikler arası çekim kuvveti katılara oranla az gazlara oranla fazladır.. 3- ……………..........hali. . 4- ……………..........hali. Maddenin Gaz Hali. Maddenin Katı Hali. . Tanecikler birbirinden kısmen bağımsızdır.. Maddenin bu halinde moleküller arası bağlar yok denecek kadar zayıftır.. . Belli bir hacmi ve belli bir şekli olan maddelere katı madde denir.. . Katı maddeler genellikle sert yapılıdır.Akışkan değildir.. . Maddenin,atomları arasında boşluğun en az olduğu hal katı haldir.. . Fiziksel yollarla,diğer üç hal olan sıvı,gaz ve plazmaya dönüşebilir.. . Hacmi ve şekli sabit olan maddelerdir. Tanecikler arası çekim kuvveti en. yoktur.. . Bulundukları kabın hacmini tamamen doldurur. Gazlar birbiri ile her oranda karışabilir.Bu karışımlar homojendir.. . Hacimleri,dolayısıyla yoğunlukları basınç ve sıcaklıkla ilişkilidir.. . Bütün gazların genleşme ve sıkışma kat sayıları aynıdır.Fakat sıvı ve katıların böyle bir özelliği yoktur.. Tanecikler birbirinden bağımsız. Plazma,bütünüyle elektriksel olarak nötr olan ve rastgele doğrultularda hareket eden pozitif ve negatif yüklü parçacıklardan oluşan bir topluluk tur. Plazma içindeki yüklü parçacıklar,birbirinden bağımsız hareket eder.Sistem bütünüyle yüksüzdür. Plazma iyonize olmuş gaz olarakta ifade edilmektedir. Plazmanın en önemli ve diğer hallerden farklı özelliği, plazmayı oluşturan parçacıkların yüklü olması ve bu yüklü parçacıkların elektriksel kuvvetler ile birbirlerine etki etmesidir. Plazma dış ortama karşı elektriksel olarak nötr dür.Plazma içerisindeki pozitif yüklerin sayısı negatif yüklerin sayısına eşittir.. Katılar yalnızca tabana basınç yapar. Bazı katı maddeler sıkıştırılabilir.. Belirli bir hacmi olan fakat belirli bir şekli olmayan maddelere denir.. . Gaz halindeki maddelerin belirli bir hacmi ve şekli. Maddenin Plazma Hali. Maddenin Sıvı Hali. . Maddenin akışkanlığı çok fazladır.. fazladır.. hareket edemez.. . . Moleküller arası uzaklık katı maddelere göre daha fazladır.. Maddelerin Ortak Özellikleri Eylemsizlik Bir maddenin sahip olduğu hareket ve şekil durumunu koruma meyline eylemsizlik denir.Göstergesi toplam kuvvetin sıfır olmasıdır..

(6) Madde ve Özellikleri Test 03 v=0 1 cm. SF = 0. Bilye sayýsý = Bilye sayýsý =. v = 10 m/s. SF = 0. v=. v=. v=. v=. Örnek. Kütle Madde miktarı ile ilgili bir özelliktir.Eşit kollu terazi ile ölçülür. L. L. m1. L. m2. m1g. m2g Dünya. Boyutları 10 cm,20 cm,30cm olan dikdörtgenler prizması şeklindeki boş bir kutunun içine yarıçapı 1 cm olan kaç tane küresel bilye konabilir?. L. m1. m2. m2g/6. m2g/6. Ay. ................ = ................. ................ = ................. ........... = ............. ........... = ............. Kuru Kumun Hacminin ölçülmesi. Eşit kollu terazinin çalışması için yerçekimi şart ama değeri önemli değildir. Hacim Maddenin uzayda kapladığı yere denir.. r c. b. a. a. h Silindir =. Dikdörtgenler prizmasý =. Küp =. www.tekinay.com.tr. Unutma. 30 cm3 20 cm3. 20 cm3. Vkum = ................. Vkum = ……………………. Vkum = ……………………. Vhava = …………………………………….. Vhava = ……………………………… Vhava =. Silindir = r. h. Maddelerin Ayırt edici özellikleri r Küre =. Çözünürlük: Belirli bir sıcaklıkta 100 cm³ çözeltide çözünen maksimum madde miktarıdır. Erime noktası: Maddenin katı halden sıvı hale geçtiği sıcaklığıdır.. Örnek Boyutları 10 cm,20 cm,30cm olan dikdörtgenler prizması şeklindeki macundan, yarıçapı 1 cm olan küresel kaç tane bilye elde edilir?. Kaynama noktası: Maddenin sıvı halden gaz haline geçtiği sıcaklığıdır. Boyca uzama kat sayısı: 1 cm lik parçanın sıcaklığının 1 °C değişmesi durumunda boyundaki değişme miktarıdır. Erime ısısı: Erime noktasına gelmiş 1 g katı maddeyi aynı sıcaklıkta sıvı hale getirmek için gerekli ısı miktarıdır..

(7) FĐZĐK. Madde ve Özellikleri. Kaynama ısısı: Kaynama noktasına gelmiş 1 g sıvı maddeyi aynı sıcaklıkta gaz hale getirmek için gerekli ısı miktarıdır.. TEST 04. Örnek Kütle Hacim Sýcaklýk Özkütle. Öz ısı: 1 g maddenin sıcaklığını 1 °C değiştirmek için gerekli ısı miktarıdır. Özkütle:Bir maddenin birim hacminin kütlesine özkütle denir. d ile gösterilir. Ayırt edici bir özelliktir.. X. m. v. T. Y. 2m. 2v. 2T. d. Z. 2m. v. 2T. 2d. d. X ile Y nin özkütleleri aynı olmasına rağmen sıcaklıkları farklı olduğu için kesinlikle farklı maddelerdir. Y ve Z nin sıcaklıkları aynı olmasına rağmen özkütleleri farklı olduğu için kesinlikle farklıdır.. Buna göre,bir adamın kütlesi o adamın devesidir. Kütle. ÖzKütle. Örnek X, Y ve Z maddelerinin sıcaklıkları 10 ˚C, 20˚C, 30˚C deki özkütleleri sırasıyla d, d, d dir.. ÖzKütle. Bu maddelerin 20˚C sıcaklıktaki özkütleleri dX, dY, dZ arasındaki büyüklük ilişkisi nedir? Hacim. Hacim. tana = m/v = özkütle. X. Hacim. Y. Z. Sýcaklýk sabit ÖzKütle. Hacim. Kütle. X. K Y. Dikkat Et Z. Hacim Kütle sabit. M. Hacim. Önemli ÖzKütle 2 3. 1 4. Kütle. 1. yönünde kütle sabit iken özkütle artmıştır. O halde hacim azalmıştır. Hacmin azalması, ya sıcaklığın azaldığını ya da maddenin basınç etkisiyle sıkıştırıldığını gösterir.. 2 yönünde kütle artarken özkütle sabit kalmıştır. Demek ki kütleyle hacim doğru orantılı olarak artmıştır. O halde cismin sıcaklığı değişmemiştir. 3 yönünde kütle sabit iken özkütle azalmıştır. Demek ki hacim artmıştır. Hacim artması cismin sıcaklığının arttığını ya da üzerindeki basıncın azaldığını gösterir. 4 yönünde özkütle sabit iken kütle azalmıştır. Yani hacimde kütle ile orantılı olarak azalmıştır. Bu da sıcaklıkta ve basınçta bir değişiklik olmadığını gösterir.. Karışımların Özkütlesi. m1 v1. L. m2 v2. mK = m + m 1 2 VK = v + v 1 2. Kütle.

(8) Madde ve Özellikleri Test 04 Kütle. Unutma. Karýþým X. Karışımın özkütlesi karışıma katılan sıvıların özkütlesi arasındadır.. mX. . mY. Y. Sabit oranlarda sıvı akarsa Hacim Özkütle d2. d1. Kütle. d2. Y. d1. Zaman. VY. Özkütle. Hacim. d2. Karışımın grafiği hacmi büyük olana daha yakındır. dk. d1. d1. Maddelerin Değişimi Zaman. 1. Fiziksel Değişim : Maddelerin yapısı değişmeden sadece hal, biçim,şekil ve dış görünüşünde meydana gelen değişimlere fiziksel değişme denir.. www.tekinay.com.tr. Eşit Hacimli Karışımlar. Eşit Kütleli Karışımlar. Unutma. Karışımın özkütlesi hacmi büyük olana daha yakındır. 2d. Karýþým. X. dk. d2. VX. 2d. 2d 3d. 2. Kimyasal Değişim : Maddenin görünümünün ve şeklinin değişimi yanında,iç yapısında meydana gelen değişime denir.. Kimyasal değişim sırasında fiziksel değişimde gerçekleşir. Kimyasal değişimde maddenin aynı zamanda molekül yapısı da değişir.. Kimyasal değişimde maddenin geri dönüşümü genellikle olmaz.. Kimyasal değişimde madde tekrar eski halini alamaz. Kimyasal değişimde toplam kütle değişmez. Fisyon (Nükleer parçalanma). dkar > 3d. h. Bir nötron yardımıyla, bir atomun çekirdeğini daha küçük iki atoma (izotopa) parçalamaktır. Parçalanan atomlar genel-. dkar > 3d. 4d. 4d. 4d. K. L 2d. M. 3d. 4d. h. likle uranyum ve plütonyumun izotoplarıdır. Bu atomlar parçalandığında çok büyük miktarda ısı enerjisi ve radyasyon salınır. Fisyon olayı ile nükleer santrallerde enerji elde edilir. Füzyon (Nükleer Kaynaşma). dM. dK. dL. Farklı iki element çekirdeğinin birleşerek daha ağır bir element atom çekirdeği oluşturmasına denir. Nükleer kaynaşma veya çekirdek tepkimesi olarak da bilinen bu tepkimenin sonucunda çok büyük miktarda enerji açığa çıkar ve bu enerjiyi kontrol etmek çok zordur.Füzyon tepkimeleri güneşte her an doğal olarak gerçekleşmektedir. Güneş saniyede 564 milyon ton hidrojeni 560 milyon ton helyuma çevirir.Kalan 4 milyon ton enerjiye dönüşür. Atom BombasıAtom bombası, patlamanın kontrolsüz çekirdek tepkimesi yoluyla sağlandığı bomba modelidir..

(9) FĐZĐK. Kaldırma Kuvveti. TEST 05. Kaldırma Kuvveti Fk. …….. = …….... ……. + …….. = ……. …….. = …….... ……. + …….. = …… ……=…….. Cisim batarsa. ...... > ....... Fk = ................... Sıvı içerisine batırılan cisimlere sıvı tarafından düşey doğrultuda ve yukarı yönde bir kuvvet etki eder. Bu kuvvete KALDIRMA KUVVETĐ denir.. Askýda Kalýrsa. ...... = ......... Fk. Yüzerse Fk. ...... < ......... Fk. G. G G. ...... > ......... ...... = ......... ...... = ......... Fk = …………………… Hacimleri eşit K , L , M cisimleri sıvıda şekildeki gibi dengede ise;. Unutma. Kaldırma kuvveti batan hacmin merkezinden gösterilir. K. Fk = ................... L ds Vb. M. G = .............. 1. dK,dL,dM ,dS yoğunlukları arasındaki ilişki nedir?. 2. Cisimlere etkiyen FK, FL , FM kaldırma kuvvetleri arasındaki ilişki nedir?. Unutma. Kaldırma kuvveti taşan sıvının ağırlığına eşittir. 3. Cisimlerim mK, mL , mM kütleleri arasındaki ilişki nedir?. Örnek T Ýp. Su. Ağırlığı P olan düzgün, türdeş ve eşit bölmeli KL çubuğu su içerisinde şekildeki gibi dengededir. Buna göre ipteki gerilme kuvveti ve kaldırma kuvveti kaç P dir?. 1. ….. > ….. = ….. > ….. 2. ….. = ….. > …... (Batan hacimlerle doğru orantılı). 3. ….. > ….. > ….. (Hacimleri eşit olduğu için öz kütlesi büyük olanın kütleside büyüktür diyebiliriz.).

(10) Kaldırma Kuvveti Test 05 Örnek. v = 100 cm3 buz erirse 90 cm3 su olur.. Buz. Kütleleri eşit K,L,M cisimleri sıvıda şekildeki gibi dengede ise; Cisimlere etkiyen kaldırma kuvvetleriK nin büyüklükleri FK, FL, FM arasındaki L ilişki nedir?. h Su. Su. h deðiþmez (T sabit). . M. Yüzen ve askıda kalan cisimler ağırlığına eşit ağırlıkta sıvının yerini, batan cisimler hacmi kadar sıvının yerini değiştirir. Su. …... = …… > …... Tahta. Demir. . =. Sıvı içerisinde tartılan bir cisim, havadaki ağırlığından kaldırma kuvveti kadar daha hafif gelir.. H. H Su. T = .................. Demir. Su =. h. h. T = .................. Yüzen ve askıda kalan cisimlere etkiyen kaldırma kuvveti cismin ağırlığına eşittir. Buradan;. www.tekinay.com.tr. Fk = .................. Su. Ağırlaşmalar Ağırlaşma = Ne Attın - Ne Çıktı HATIRLA Taşan sıvının ağırlığı kaldırma kuvvetine eşitti. Aðýrlaþma olur. Aðýrlaþma = G - Fk Fk = ........... Fk = ........... Örnek L ........ = ......... ....... = ........... ........ =........... ........ = ........... ........ =........... .................... G = .......... G = .......... Aðýrlaþma olmaz. . dK/dL = ?. Fk = ........... Herhangi bir katı kendi sıvısında yüzerken (Bu genelde su ve buzdur) eridiğinde sıvı yüksekliği değişmez.Sıcaklık sabittir. ……..=…….. ……….. = ………. G = ........... Aðýrlaþma olmaz.

(11) FĐZĐK. Katı Basıncı. BASINÇ Birim yüzeye etkiyen dik kuvvetin büyüklüğüne basınç denir. P ile gösterilir. Skaler bir büyüklüktür.. TEST 06. P. P1 ............ > ............ > .............. F F. 10 10. 10. 10. 10. S. S. S. S. P2. 10 5. 5. a. S. P = ___ = _____=. S. S. S. S. P1 = ___. P = ______. 10 S. P2 = ___. P = ________. Katılarda Basınç Katılar ağırlıklarından dolayı bulundukları yüzeye bir kuvvet uygular. Bu kuvvetin dokunduğu yüzeyin alanına oranı,yüzeyde oluşan basıncı verir.. M. K. L. K. L. M. P1. P2. P3. Şekildeki gibi üst üste konulan K dik silindiri ile özdeş L ve M kesik konileri aynı maddeden yapılmışlardır. Cisimlerin yere yaptıkları basınçlar arasındaki ilşiki nedir? mg. F=G. a. P = ______. ……. >…… > ……. P = ______. P1 = …………….. d. 3h r. . 3h. P2 = …………………. r. ……. = …….. d 2r. P1. P. P1 ............ = ............ = .............. P2. P2 Unutma. 10. 10. S. S. 10. P = ................ S. 10. 10. 10. S. S. S. P1 = ___. P2 = ___. Bu tarz sorularda sakın ha ağırlığı bulup alana bölmeye çalışma vakit kayberdersin. Ne yapacaksın yükseklik ve özkütleyi çarpacaksın. Yani sıvı basıncı gibi düşüneceksin. Tabi cisimlerin yan yüzeyleri düzgün ise..

(12) Katı Basıncı Test 06 Katı Basınç Kuvveti Tüm yüzeye etki eden dik kuvvete basınç kuvveti denir.. Unutma. Katılarda basınç kuvveti ağırlığa eşittir.. Örnek:. P. Yer. F. Sıvıya bırakılan bir cismin, sıvıya batma miktarı basınç ile doğru orantılıdır. K. Örnek:. K Y Küresi G/2. X Küresi. Þekil 2. Þekil 3. Şekil 1 de X yarım küresinin, şekil 2 de Y küresinin yere yaptığı basınç kuvvetleri eşit ve F kadardır. Y küresi tam ortadan kesilerek X ile üst üste konulduğunda yere uygulanan toplam basınç kuvveti kaç F olur?. www.tekinay.com.tr. G. G. Örnek K. L K. ……... = ………. 2h S. G. Þekil 1. h 2S. L. ………….. = …………… E. Katılar kendilerine uygulanan kuvveti aynı doğrultuda ve aynen iletirler.. F. Şekildeki türdeş cisim K yüzeyinden L yüzeyine konulduğunda basıncı artıyor. Cismin yere göre potansiyel enerjisi (E) yere uyguladığı basınç kuvveti (F) nasıl değişir?. F. F. ............ < ............ P1 P2. Batma miktarı basınçla doğru orantılıdır..

(13) FĐZĐK. Sıvı Basıncı. TEST 07. . Sıvılarda Basınç Sıvılar ağırlıkları nedeni ile içinde bulundukları kabın tabanına ve yan yüzeylerine basınç yapar.. Sıvı basıncı aynı yükseklikteki aynı sıvılarda, sıvı miktarına bağlı değildir.. Psıvı = ………….. . d. P1. d. P2. . Sývý. Aynı cins sıvı aynı derinlikteki bütün noktalara aynı büyüklükte basınç uygular. Derinlik yazılırken sıvı serbest yüzeyinden istenilen noktaya olan dik uzaklık alınır.. P3. h : Basıncı alınan noktanın derinliğidir. Yani o noktanın sıvının en üst AÇIK yüzeyine uzaklığıdır. d : Sıvının özkütlesi g : Ortamın çekim ivmesi. ….=…..=…... h L. K. ….=…….... h N. Akılda kalıcı bir yöntem. ….=…….... h. Basınç aslında bir molekülün sırtında taşıdığı molekül miktarıdır.. h 2h. d. Sývý. 3d. M. Sıvı içine batmış cismin yüzeylerine dik olarak sıvı basıncı etki eder. Bu basınçlar arasındaki fark kaldırma kuvvetinin oluşma sına sebep olur. .............. Basýnç. . .............. Basýnç. Sıvı basıncı kabın şekline bağlı değildir.. d. d. d. Birbirine karışmayan sıvıların, kabın tabanına yaptığı basınç, sıvıların ayrı ayrı basınçları h1 toplamından bulunur.. h2. d. 2d.

(14) Sıvı Basıncı Test 07. . O zaman yan yüzeylerdeki basınçların toplamı yani basınç kuvveti Ortalama basınç ile yüzey alanın çarpımına eşittir.. Đçi sıvı dolu kap üzerine farklı yüksekliklerde delikler açıldı ğında deliklerden fışkıran sıvı lar farklı uzaklıklara ulaşır.. Dikkat: Yan yüzeylerin eğimi ne olursa olsun ortalama basınç tam ortadaki basınçtır. Su. Mýsýr Özü Yaðý. V1. V2. Motor Yaðý. S. 2S. 3S. 4S. V3 h. Özdeş delikler ve sıvı yükseklikleri aynı,motor yağının öz kütlesi en büyük mısır özünün en küçük ise çıkış hızları arasındaki ilişki nedir?. h. d. F=……………. V2 > V1 > V3 F=……………. …….=…….=…….. Unutma. Çıkış hızı aynı ortamdaki sıvılar ve özdeş deliklerde sadece yüksekliğe bağlıdır. Sıvı Basınç Kuvveti Birim yüzeye etki eden kuvvete basınç deniliyordu. Tüm yüzeye etki eden kuvvete de basınç kuvveti denir.. www.tekinay.com.tr. F=……………. F=……………. Pascal Prensibi Sıvılar sıkıştırılamaz bu yüzden kapalı bir kaptaki sıvıya uygulanan basınç, bu sıvının ve kabın iç yüzeyinin her noktasına aynen iletilir. Bu prensibe pascal prensibi denir.. S1. P. S2 =. s F = .................. ...........> ........... ...........> ............ G1. =. O zaman bu kapta Basýnç kuvveti aðýrlýða eþittir. S1. ...........= ............ G2. h. F1. S1. S2. F2. S2. Yan yüzeylerde basınç kuvveti. dsývý +. =. Ortam sürtünmesiz ise piston aðýrlýklarý konu mankenidir. Yani basýnç eþitliðinde hesaba katýlmaz..

(15) FĐZĐK. Gaz Basıncı. Açık Hava Basıncı Açık hava da katı ve sıvılar gibi gaz molekülleri de ağırlığından dolayı dokunduğu yüzeylere bir kuvvet uygular. Bu kuvvetin birim yüzeye düşen payına Açık Hava(Atmosfer) basıncı denir.. TEST 08. 1 cm2 1 kg dan fazla kuvvet demek tir ki insan vücudunun yüzey alanı 1,5 m2 olduğu(15 tonluk bir basıç) düşünülürse bu çok çılgın bir kuvvettir. Bu köþe yaz köþesi. Bu köþe kýþ köþesi. Toriçelli Deneyi Toriçelli. Tüpteki civa basýncý ile açýk hava basýncý eþit olunca dengede kalýr.. ...... cm Po. 74 cm. 80 cm. Civa. Civa. Po Gaz. Civa 74 cm. Civa. 74 cm. ……… = ……… + ………... 75 cm. Demekki yükseklere çýkýldýkça Açýk Hava Basýncý ......... 76 cm. 76 cm. Civa. ……… = ……… + ……….. Akışkanların Basıncı Akışkanlar basıncın büyük olduğu yerden küçük olduğu yere doğru hareket ederler.. Su akýþý. 76 cm. 76 cm. Civa. Civa ........... basýnç. Civa seviyesi borunun ……………….. bağlı değildir.. ………………………….ve Po = h.d.g. 76 cm. ?. 1033,6 = …….. 1033,6 cm = h. Civa. Barometrenin Duyarlılığı Bir barometrenin duyarlılığını artırmak için, civanın özkütle sinden küçük özkütleli sıvı kullanmak gerekir. Boruların ……………………….. duyarlılığı etkilemez.. 10,33m = h. ........... basýnç. Sabit debili bir akışkanın akış hızı artarsa kesit alanı küçülür. Veya kesit alanı küçülürse de akış hızı artar. ........... > .......... > .............. P1. P2 v1. Po = ………………… Po = ………………… Po = 1033,6 gf/cm2. v2. P3 v3. ........... > .......... > ...............

(16) Gaz Basıncı Test 08. . . 1980 ÖSS. Hava. . 2 lt 2 atm. 1 lt 2 atm. 3 lt 2 atm. …………… + ………… +……………= ……………. . …………… + ………… +……………= …………… Ps = Esnek Zar,Esnek Balon ve Sürtünmesiz Piston. Unutma. Esnek zar,esnek balon ve sürtünmesiz piston da her zaman iç basınç dış basınca eşittir. Kapalı Kaptaki Gazların Basıncı P.V=n.R.T Esnek Zar. P1. 2V. n molekül P. ......... P. ......... P2. 2n molekül ..... V ve T sabit n ve V sabit. 2T. T P. ..... Boyle – Mariotte Kanunu. www.tekinay.com.tr. P3 N ve T sabit. Isý. Manometreler. Açýk Uçlu. Kapalý Uçlu. Pgaz. h. P1 , V1 P2 , V2. Pgaz. h. Civa P3 , V3. Civa. Pgaz = ....... Pgaz = ...... + ....... Po Açýk hava basýncý. …….. …= …………..= ……………. Po Açýk hava basýncý. Açýk Uçlu. Dalton Kanunu. Pgaz. P1 , V1. Po Açýk hava basýncý. Boþluk. Pgaz. P2 , V2. h Civa. ………….. + …………. = ………….. Pgaz = ....... Civa Pgaz = .......

(17) FĐZĐK. Isı ve Sıcaklık. Sıcaklık Madde moleküllerinin ortalama kinetik enerjisi ile orantılı niceliğe denir. Sıcaklık maddenin cinsine ve miktarına bağlı değildir. Isı Sıcaklık farkından dolayı bir maddeden başka bir maddeye ve aynı maddenin bölgeleri arasında aktarılan enerjiye, başka bir ifadeyle maddelerin sıcaklığını değiştirmek için gerekli enerjiye denir. Isı ile sıcaklık birbiri ile ilgili fakat aynı şey değildir.. TEST 09. Örnek: Celcius termometresi 20 C yi gösterdiğinde Fahrenheit termomet resi kaç F yi gösterir? Celcius. Fahrenheit. 100. 212. 20. ?. _______=______ F = .................. ISI Enerji çeşididir. Alınan yada verilen ısı maddenin miktarına bağlıdır. Alınan yada verilen ısı maddenin cinsine bağlıdır. Kalorimetre kabı kullanılarak ölçülür Hesaplanarak bulunur.. Fahrenheit. F. C. Kelvin. K. C. 20. X. 20. ?. 0. 20. (........, .....) 40. Duyu organları ile ölçümler yanıltıcı olduğu için sıcaklık ……………………….. ile ölçülür. Celcius. Örnek. (........, .....). 20 °C. 40 °C. 32. X. SICAKLIK Enerji çeşidi değildir. Maddenin miktarına bağlı değildir. Maddenin cinsine bağlı değildir. Termometre ile ölçülür. Doğrudan ölçülür. Termometreler. 5 °C. 0. Mehmet Aða. M. 0. °C. ýsý. 0. Bir X termometresi ile celcius termometrelerinin gösterdiği sıcaklık değerleri arasındaki ilişki grafikteki gibidir. Buna göre, 20 C kaç X olarak ölçülür? Termometrenin Duyarlılığı 1. Küçük sıcaklık değişimlerinden etkilenen termometrelerin duyarlılığı daha fazladır. Bunun için termometrenin haznesinde daha fazla sıvı ve sıcaklıkla daha çok genleşen sıvı olmalıdır. Civa bundan dolayı tercih edilir. 2. Kılcal boru dar olursa genleşen sıvının hareketini daha rahat gözleriz. 3. Yer çekim kuvvetinin sıfır olduğu bir yerde termometre çalışır. Çünkü genleşme yer çekimine bağlı değildir.. _______=______ = _______=______. 40.

(18) Isı ve Sıcaklık Test 09 Isı Alış Verişi. Isı Alış Verişi. 1. Isı akışı A dan B ye doğru olur. 2. Her zaman alınan ısı verilen ısıya B eşittir. T1 A 3. Bir T son sıcaklığında ısı alışverişi durur. T1 > T2 4. A>T>B (Denge sıcaklığı aradadır. (Yalýtýlmýþ ortam) 5. Isı değişimleri her zaman eşit iken sıcaklık değişimleri her zaman eşit olmayabilir. Peki ne zaman eşit olur? Örnek QAlınan = QVerilen (2m,c) ……………… = ………………… B 40 °C …………….... = ……………..... ……………… = ……………… 10 °C A …………....... = .......………… (m,c). Isý veren cismin sýcaklýðý düþer. ISI. ISI. T2. ISI. ISI. Isý alan cismin sýcaklýðý yükseli. x maddesi. y maddesi. x maddesi. T1 ¹ T2. T1 = T2 Q. Q. x maddesi. x maddesi. Q. Q. x maddesi. T1 > T2. (Yalýtýlmýþ ortam). Q = .................. Q. Q. Dikkat et: Isı değişim leri aynı iken sıcaklık değişimleri aynı değil.. Öz ısı (c): Bir maddenin 1 gramının sıcaklığını 1 C artırmak için verilmesi gereken ısı miktarına denir. Ayırt edici bir özelliktir. Birimi cal/g C B. C=1. C=2. C. D. C=1. C=1. ........................ maddelerdir.. ........................ .. Isı Sığası: Bir maddenin kütlesi ile öz ısısının çarpımına (m.c) ısı sığası denir. Madde miktarına bağlı olup ayırt edici bir özellik değildir. Her iki suyun sıcaklığını da 1 derece artırmak için ne kadar ısı verSu Su mek gerekir? ............. ............. m1. www.tekinay.com.tr. A. Su Karışımları. m2. T1. T2 Su. Su. Tson = ___________________ Tson = __________. Örnek: Debileri eşit K ve L musluklarından 30 C ve 70 C su akmaktadır. Boş kabın yarısı K ve L ile doldurulduktan sonra K kapatılıyor. Geri kalan yarısı L ile tamamen dolduruluyor. Isı kaybı olmadığına göre denge sıcaklığı ne olur?. Su karışımlarının sıcaklıkları büyük hacme daha yakındır.. Görüldüğü gibi maddeler aynı olmasına rağmen verilen ısılar(Isı sığaları) farklıdır. Bu yüzden ısı sığası ayırt edici değildir?.

(19) FĐZĐK. Isı ve Sıcaklık 2T. 2T. TEST 10. 2T h. Sýcaklýk Dur yoksa. 4T. 4T. K. 4T. L. h. Dur yoksa 100. M. 2T. 4T. .......(Sýcaklýk yükselir) ýsý. 0. Önemli. .......(Sýcaklýk sabittir) Buz. sýcaklýk. .......(Sýcaklýk yükselir). 85 M = 85 °C 45 L = 45 °C. Sýcaklýk. L kaynar karýþýmýn sýcaklýðý sabittir. 15 K = 45 °C. K kaynar karýþýmýn sýcaklýðý sabittir. 100. ýsý. Q = ............ 0. ýsý. Q = ........... Q = ........... Buz Q = ............ Hal Değişimi. Katý. Sývý. Gaz. Le = 1g buzun 1 g su olması için verilmesi gereken ısı. Lb = 1g suyun 1 g buhar olması için verilmesi gereken ısı.. 0 °C de buz. Erime noktası = Donma noktası. 1. Buz erimez. 2. Su donmaz 3. Su seviyesi değişmez. Kaynama noktası = Yoğunlaşma noktası 0 °C de su. 4. Son sıcaklık sıfırdır. 5. Su seviyesi değişmez. ýsý. Buzun Hal Değişim Grafiği (Maceracı buzun yolculuğu). Buzun bir kýsmý eriyecek biçimde ýsýtýlýrsa. 6. Son sıcaklık sıfırdır. 7. Su kütlesi artar, buz kütlesi azalır..

(20) Isı ve Sıcaklık Test 10. 10 °C de buz Buz. 5 de erimeyen ben baskýlara dayanamadým eridim.. 1. Suyun bir kısmı ya da tamamı donar. 2. Buz erimez. 0 °C de su. 3. Buz kütlesi artar, su kütlesi 15 derecede erimem gerekiyor ama baský yok çok rahatým kimse beni eritemez.. azalır.. 4. Denge sıcaklığı sıfır veya sıfırın altında olabilir. .............................. 0 °C de buz. ................................. 1. Buzun bir kısmı ya da tamamı erir.. Buz. 2. Su donmaz. +10 °C de su. 3. Su kütlesi artar,buz kütlesi azalır.. ...................... ...................... ...................... 4. Denge sıcaklığı sıfır ve ya sıfırın üstünde olabilir.. Kaynama Sıcaklığına Etki Eden Faktörler. . Basıncın Kaynamaya Etkisi Basıncın artması kaynamayı zorlaştırır yani kaynama noktası yükselir. Basıncın azalması kaynamayı kolaylaştırır yani kaynama noktası düşer.. Buz. 1. Buz eriyebilir. Buz erirken su donmaz. 2. Su donabilir. Su donarken. +40 °C de su. buz erimez. 3. Denge sıcaklığı sıfır olabile-. ceği gibi sıfırın altında ve ya sıfırın üstünde olabilir. Su ve buz kütleleri verilmeden kesin bir şey söylenemez.. www.tekinay.com.tr. 10 °C de buz. ........ °C ........ °C. ........ °C. Erime ve Donma Sıcaklığına Etki Eden Faktörler. 1. Basınç Safsızlığın Kaynamaya Etkisi 2. Safsızlık. Basıncın Erime ve Donmaya Etkisi. Safsızlığın artması kaynamayı zorlaştırır yani kaynama noktası yükselir. Azalması kaynamayı kolaylaştırır yani kaynama noktası düşer. Buharlaşma. ⇒ Erime sırasında hacmi artan maddelerde basıncın artmasıyla erime zorlaşır.Yani erime(Donma) noktası yükselir. Genelde bu sorulmaz ama genel kültür olarak bil.. Buharlaşma her sıcaklıkta olabilir.. ⇒ Daha çok buz ile ilgili soru gelir. Buzun hacmi erime sırasında azaldığından dolayı basıncın artması erimeyi kolaylaştırır. Yani basıncın artması Erime (Donma) noktasını düşürür. Basıncın azalması da Erime (Donma) noktasını yükseltir.. olur.. ⇒ Buharlaşma için dışarıdan ısı alınması gerekir. Dolayısıyla buharlaşmanın olduğu yerde serinleme ve soğuma ⇒ Sıcaklığın artması buharlaşmayı hızlandırır. ⇒ Açık hava basıncının azalması buharlaşmayı artırır. ⇒ Sıvının açık yüzey alanı arttıkça buharlaşma daha fazla olur. ⇒ Rüzgarlı havada buharlaşma fazla olduğundan ıslak çamaşırlar daha çabuk kurur..

(21) FĐZĐK. Genleşme. Boyca Uzama Lo. T1. DL. ∆L = ................. T2. L. λ = Bir cismin birim uzunluğunun sıcaklığı 1 C artırıldığında, meydana gelen uzama miktarına boyca uzama katsayısı denir. Ayırt edici bir özelliktir. Uzama katsayısı büyük olan madde ısıtıldığında çok uzar soğutulduğunda çok kısalır. ∆T aynı olacak şekilde ısıtılırlarsa. TEST 11. Katıların Yüzeyce Genleşmesi ∆A= ..... ..... .... y Yüzeyce genleşme katsayısı (2λ) = Boyca uzama katsayısının iki x katına eşittir. Ao Isýtýlýrsa Unutma. Yüzey genleşmesi fotokopi çekmeye benzer. Örnek Isıtılırsa ve ya soğutulursa r yarıçapı nasıl değişir? ..... cm. l. 2 cm. 2l. r 2 cm ..... cm. ..... cm. Unutma. ..... cm. Çubuk şeklindeki maddelerin boyca uzaması kesit alanına bağlı değildir. Örnek ∆T aynı olacak şekilde ısıtılırlarsa λ aynı ise boyca uzamaları aynı olur.. 4 cm. r 2 cm. ..... cm. r 0,5 cm. Soðutulursa r ............. Isýtýlýrsa r ............ Örnek. Örnek a. a. d. r. Aynı maddeden yapılan çubukların ilk boyları aynı kütleleri farklı ise bu maddelere aynı ısı verildiği zaman kütlesi küçük olan daha çok uzayacaktır. l 10°C Q. ýsýtýlýrsa. ýsýtýlýrsa r a. 4 cm. 4 cm. c 2 cm. K. L. L L. lK >lL Isýtýlýrsa. L. n3. 5 cm. b. a Isýtýlýrsa a b c. K. Örnek. Soðutulursa. x. r. .... > .... > .... L. M. M. Isýtýlýrsa a r. .... cm. .... cm. x. .... cm. .... cm. .... cm. a. Çubuk ýsýtýlýrsa. n2. .... cm. 10 cm. . n1. a. Örnek. l 5°C. K. r. ..... cm.

(22) Genleşme Test 11 Suyun Özel Durumu. Katıların Hacimce Genleşmesi. Özkütle. Hacim. ∆V= ................ Sýcaklýk 0. Sýcaklýðý az artar. Q. r. r. r1. r2. Sýcaklýk. +8. 0. +4. +8. +4 C derecede hacmi +4 C derecede özkütlesi en küçük değerini alır. en büyük değerini alır. Bu müthiş, harika, harkulade, çılgın bir olaydır. Bu durum olmasa idi şimdi hayatta olmazdık. Gazlarda Genleşme Çeşitli gazlarla yapılan deneylerde,normal şartlar altında bütün gazların birim hacimlerinin genleşme miktarlarının yani genleşme kat sayılarının aynı olduğu görülmüştür. Genleşme katsayılarının eşit olması genleşmenin gazlar için ayırt edici bir özellik olmadığını gösterir. Gazların genleşme kat sayısı sıvılarınkinden, sıvılarınki de katılarınkinden daha büyüktür. Isının Yayılma Yolları Isı aktarımı 3 değişik yolla olur. Bunlar: 1.Đletim yoluyla 2.Konveksiyon (Hava ve sıvı akımı) yoluyla 3.Işıma yoluyla ĐLETĐM. Örnek Sýcaklýðý çok artar. +4. Cisimlere eşit ısılar verildiği zaman son yarıçaplar r1 ve r2 oluyor. Buna göre r, r1, r2 arasındaki ilişki nedir? ..... > ..... > ...... Sıvılarda Genleşme Örnek. DV. Vo S. 2S. 3S. Q. ∆V= .................. Sıvıların sıcaklıkları eşit miktar artırılırsa,sıvı yükseklikleri hK,hL,hM arasındaki ilişki ne olur? ∆VK = .............. (Bir bardak) ∆VL = .............. (Đki bardak) ∆VM = .............. (Üç bardak) Örnek Kaplara eşit ısılar verilirse,sıvı yükseklik leri hK , hL , hM arasındaki ilişki ne olur? Q=m.c.∆T hK>hL>hM ↓ ↓ m 15 2m 7,5 3m 5 15 K. 7,5 L. 5 M. S. 2S. 3S. Q. Q. ∆VK= ............. h. Q. (Üç bardak). ∆VL= ............. (Üç bardak). ∆VM= ............. (Üç bardak). Unutma. Aynı maddelere aynı ısılar ve verilirse genleşmeleri aynı olur. (Üç aynı kuralı). www.tekinay.com.tr. Q. Isý iletim yönü. Örnek L. 1. Bal mumu L ortak K>M. K L. M 2. Bal mumu. Q. M ortak L>K. M K. 3. Bal mumu. Şekildeki eşit uzunluktaki K , L , M çubukları özdeş ısıtıcılarla eşit süre ısıtılıyor. Çubukların uçlarındaki bal mumlarından önce 1 sonra sırasıyla 2 ve 3 düşüyor. Buna göre çubukların iletkenliklerini sıralayınız. Konveksiyon Sıvı ve gazlarda moleküller arası uzaklık katılara göre çok fazladır. Bu yüzden ısı iletim yoluyla yayılmaz. Sıvı ve gazlarda ısı konveksiyon yoluyla yayılır. Peki nedir bu konveksiyon? Işıma (Radyasyon) Kaynaktan çıkan ısı enerjisinin etrafa enerji dalgaları şeklinde yayılmasıyla gerçekleşir. Isı ışık gibi davranır.Yani boşlukta da yayılır. Parlak yüzeyler tarafından yansıtılır. Mat yüzeyler tarafından soğurulur. Dolayısıyla ısıyı soğuran madde ısınır. Isının güneşten dünyamıza gelmesi bu yolla olur. Isının iletim ve konveksiyon yoluyla yayılması için bir madde gerektiği halde ışıma yoluyla yayılması için bir maddeye ihtiyaç yoktur. Yalıtım Bir maddenin diğerleriyle ısı alışverişini engellemek için ısı yalıtkanı bir maddeyle kaplanmasına YALITIM denir. Isıyı iyi iletmeyen maddelere YALITKAN denir..

(23) FĐZĐK. Vektör Kuvvet Denge. Vektörler a) Skaler Büyüklükler b) Vöktörel Büyüklükler a. Skaler Büyüklükler Bir sayı ve bir birim ile tanımlanabilen büyüklüklerdir. Yönsüz niceliklerdir. Örnek olarak, hacim, zaman, enerji ve sıcaklık nicelikleri verilebilir. b. Vöktörel Büyüklükler Bir sayı ve bir birimle birlkite yönü de verildiğinde tanımlanabilen büyüklüklerdir. Vektörel büyüklüklere örnek olarak hız, kuvvet ve ivme gibi nicelikler verilebilir. Skaler niceliklerle matematiksel işlemler rahatlıkla uygulanırken vektörel niceliklerle işlemlerde bazı kurallara uymak gerekir. 1. Uygulama Noktası : Vektörel niceliğin uygulandığı yere uygulama noktası veya başlangıç noktası denir. 2. Doğrultu : Vöktörel niceliğin doğrultusunu ifade eder. 3. Yön : Vektörel niceliğin hangi yönde olduğunu gösterir. 4. Şiddet : Vektörel niceliğin sayısal değeridir. A. F. TEST 12 F2. F1. R = F1 + F2. F1 R = F1 + F2. F2. 2. Paralelkenar Metodu: Uygulama noktaları aynı olan vektörlerin uçlarından birbirine paraleller çizilir ve paralelkenar oluşturulur. Vektörlerin başlangıç noktasından bitiş noktasına çizilen köşegen ÂR bileşke vektörünü verir. R = F1 + F2 F1 a F2. B d doðrultusu. Vektörlerin Özellikleri 1. Bir vektörün yönünü, doğrultusu K ve şiddetini değiştirmeden ve ilk duK rumuna paralel olmak şartıyla istenilen bir noktaya taşıyabilir. 2. 180° yönü değişen bir vektörün K K işareti de değişir. Ya da işareti değişen bir vektörün yönü değişmiş K K demektir. 2 3. Vektörel bir büyüklüğün bir sayı 2K ile çarpımı ya da bölümü yine bir vektördür. 4. Yönü, doğrultusu ve şiddeti aynı olan vektörler eşit vektörlerdir. Bu üç özellikten birisi farklı olursa bu vektörler kesinlikle farklı vektörlerdir.. ÂR bileşke vektörünün büyüküğü bulmak için conus teoremi kullanılır. R2 = F12 + F22 + 2F1.F2.Cosα Unutma. ÂF1. ÂF2 vektörleri arasındaki açı büyükdükçe bileşke vektörün değeri küçülür. Bileşke vektör α açısının ikiye böler. Bu açılara α1. α2 dersek;. R. F1 a1 a2 F2. F1 > F2 ise α1 < α2 dir. F1 = F2 ise α1 = α2 dir. F1 < F2 ise α1 > α2 dir.. K. L. M. ÂK ile ÂL aynıdır. Fakat M nin yönü zıt olduğundan ÂK ve ÂL den kesinlikle farklıdır. (ÂK = ÂL = – ÂM) Vökterlerin Toplanması (Bileşke Vektör) 1. Uç Uca Ekleme Metodu Bu metotta verilen vektörler uç uca eklenir ve en sonunda başlangıç noktası bitim noktasına birleştirilir. Hangi vektörün önce kullanıldığının bir önemi yoktur.. Buradan çıkan sonuç şudur. Bileşke vektör büyük vektöre daha yakındır. 3. Bileşenlerine Ayırma Metodu: y. Yatay bileşeni Fx = F. cosα Düşey bileşeni Fy = F. sinα. F Fy. a Fx. x.

(24) Vektör Kuvvet Denge Test 12. v2 v1 Dv = v v. 2 1 KUVVET Duran bir cismi harekete geçiren hareket halindeki cismi durduran, cismin yönünde, şeklinde, doğrultusunda değişiklik yapabilen etkiye kuvvet denir. Kuvvet vektörel bir büyüklüktür. ÂF şeklinde gösterilir Vektörel işlemlerin hepsi kuvvet için de geçerlidir. F Kuvvet dinamomemtre (Yaylı kantar) ile ölçülür. Dinamometrenin gösterdiği değer (yayındaki uzama miktarı) uygulan kuvvet ile doğru orantılıdır. ÂF = kÁx. F(kuvvet) 3F 2F F a x. 2x. Kuvvet ile uzama miktarı arasındaki ilişkiyi gösteren grafik şekildeki gibidir. Doğrunun eğimi yay sabitini k 3x x(uzama) yi verir.. F. Yaya uygulanan kuvvet ÂF = kÁx ise yaygın gösterdiği geri çağırıcı kuvvet ÂF = –kÁx tir.. F. Kesişen Kuvvetlerde Denge Denge durumunda bileşke kuvvet sıfırdır.. SF = 0. Örnek Yatay düzlemdeki noktasal M cismine etkiyen F1, F2, F3 kuvvetleri şekildeki gibidir.. F1 = Sin37. F1 = 40N. M. 37°. F2. F1 = Cos37. Cisim hareketsiz kaldığına göre, F2 ve F3 kuvvetleri kaç N dur?. F3. (Cos37 = 0,8. Cos53 = 0,6) F2 = ............... = .................... F3 = ............... = .................... Unutma. www.tekinay.com.tr. Özel Durumlar: I. Vektörler aynı yön ve doğrultuda F1 = 3 ise bileşke, vektörlerle aynı yönde F2 = 1 ve değeri toplamlarına eşittir. II. Vektörlerin doğrultuları zıt ise biR=3+1=4 leşke vektör, büyük olan vektörün F2 = 1 F1 = 3 yönündedir. Bileşke vektörün değeri R=31=2 F1 > F2 ise R = F1 – F2 den bulunur. III. Vektörler birbirine dik F2 = 4 ise bileşke vektör pisagor bağıntısı bulunur. R2 = F12 = F22 R=5 F1 = 3 IV. Keşisen iki vektör birR2 = 42 + 32 Þ R = 5 birine eşit ve aralarındaki F açı α ise R a) α = 60° ise bileşke, a = 60° ise 30° R = 3F vektörlerden bir tanesinin 30° F ñ3 katına eşittir. F b) α – 90° ise bileşke vekR a = 90° ise törlerden bir tanesinin ñ2 45° R = 2F katına eşittir. 45° F R = ñ2F F a = 120° ise c) α – 120° ise bileşke R R=F vektörlerden bir tanesine 60° 60° eşittir. F R=F VEKTÖRLERĐN ÇIKARILMASI Vektörlerde çıkarma işlemi yapılırken v1 (–) işaretli vektör ters çevrilir, diğeri ile toplama işlemi yapılır.. Bir cisme üç kuvvet etki ediyor ve cisim dengede ise herhangi iki kuvvetin bileşkesi ters yöndeki F2 üçüncü kuvvete eşit ve zıt yöndedir.. F2. a3. F3. F1 + F3. F1. F1 + F2. Lami Teormi : F1. F2 + F3. Bir cisme üç kuvvet etki ediyor ve cisim dengede ise kuvvetin karşısındaki açının sinüsüne oran sabittir.. a1. a2. Kuvvet artarsa, karşısındaki açının sünüsü de artar ve a açısı azalır. Buna göre, büyük kuvvetin karşısınca küçük açı bulunur yorumu çıkar. Dengeleyici Kuvvet : Cismi dengede tutan kuvvete R dengeleyici kuvvet denir. Değeri bileşke kuvvetin değerine F1 eşit, yönü bileşke kuvvetin yöR = R nünün zıttıdır. ÂR ile gösterilir. F3. R = F1 + F2. F2.

(25) FĐZĐK. Basit Makineler. TEST 13. MOMENT. Basit Makina Çeşitleri. Günlük hayatta iş kolaylığı sağlamak için kullandığımız basit yapıya sahip araçlara denir.. I. Kaldıraçlar: 1. Tip Kaldıraçlar : Yük Kuvvet. x. y. ................ = ............... vs .... Unutma. Basit makineler iş prensibine göre çalışır.. Đş = ………………. Kuvvet kazancı KK= ..…./...….=….../..… .. Kuvvet ile yol aynı doğrultuda olacak 2. Tip Kaldıraçlar :. W = …………….. Yük. Dikkat: Basit makinelerde işten kazanç yoktur. Kuvvet Kazancı = __________ = ___________. Kuvvet Kazancı = __________ =. x. y. Kuvvet. Đdeal sistem çubuk ağırlıksız ……….. = ………….. KK=……/.….. = ……./…….. Unutma. Basit makinelerde kuvvetten kazanç kadar yoldan kayıp vardır.. Kuvvet kazancı vardır. Kuvvetten kazanç kadar yoldan kayıp vardır..

(26) Basit Makineler Test 13 3. Tip Kaldıraçlar :. Unutma. F. Kuvvetten ve yoldan kazanç ve kayıp yoktur. Kuvvetin yönünü değiştirmeye yarar.. Yük. Kuvvet. x. y P. b. Hareketli Makara: Hem kendi ekseni hem aşağı yukarı hareket edebilen makaraya denir.. ……….. = ………….. KK=……/.….. = ……./…….. F. ........ r. Kuvvet kayıp vardır. Kuvvetten kayıp kadar yoldan kazanç vardır. ........ www.tekinay.com.tr. Bütün makara sistemlerinde aynı ipte aynı gerilme vardır.. ........ r. P. …… = ….. Makaralar :. F. ........ …… = ….. KK = P/F = 2. Unutma. a. Sabit Makara: Sadece kendi ekseni etrafında dönebilen makaraya denir.. Kuvvetten kazanç iki oranında ise yoldan kayıp iki oranındadır.. ............. = .............. r. r F3 = ........ Unutma. F2 = ....... P F1 = ........ Makara ağırlığı varsa aşağıdaki kuvvetlere makara ağırlığını ekle..

(27) FĐZĐK. Basit Makineler. TEST 14. c. Plangalar:. …..... = ……. Sabit ve hareketli makaralardan oluşan sistemdir.. …..... = ……. s h. ….. = ……. ….. = ……. …..... = ……. mg. a. (makara ağırlıksız) ….... = …..…. P. Unutma. Unutma. Đdeal bir eğik düzlemde kuvvet kazancı vardır. Kazanç oranında yoldan kayıp vardır.. Kuvvetten kazanç dört oranında ise yoldan kayıp dört oranındadır. ….... = ..…… ….... = …..…. IV. Çıkrık :. (makara ağırlıksız). Silindir R. ….... = ..……. F. O r. Eksen. Yük. R. F P. P. Çýkrýk. Kuvvet kolu tam bir devir yaparsa silindir de bir tam devir yapar ve yük çevresi kadar yer değiştirir.. Önemli Unutma. Kuvvetten kazanç beş oranında ise yoldan kayıp beş oranındadır. III. Eğik Düzlem :. Eğer kuvvet kolu n kez dönerse yükün yer değiştirmesi (h) h = ………. bağıntısından bulunur..

(28) Basit Makineler Test 14 Kasnaklar :. Unutma. a) Aynı Yönlü Kasnaklar Dönme yönleri ve tur sayıları aynıdır.. r1. 2r. Farklı eksenli dişliler: r2. r n1. n2. r1. ……..=………. r2. (n tur sayısı). ……..=………. b) Zıt Yönlü Kasnaklar Unutma. Dönme yönleri zıttır. r1. …….. = ………. (n tur sayısı). www.tekinay.com.tr. r2. …….. = ………. Vida: b F n tur a(vida adýmý). DĐŞLĐLER P. Aynı eksenli dişliler:. .......... = ......... ............ ............. Unutma. h ilerleme miktarı F, P ve r ‘ye bağlı değildir. Sadece ve sadece tur sayısı (n) ve vida adımı (a) ya bağlıdır..

(29) FĐZĐK. Kuvvet ve Hareket 1. TEST 15. HAREKET: Seçilen başlangıç noktasına göre,bir cismin yaptığı yer değiştirmelere hareket denir. Cismin yaptığı hareket gittiği yolun şekline göre Doğrusal hareket, Dairesel hareket vs. diye adlandırılır.. A. B. 0. -X(m). +X(m). Yörünge: Cismin hareketi süresince geçtiği noktaların geometrik şekline yörünge denir.. ..... + ..... = ....... (çuvallarsýn). HIZ (V):. …………….. …………….. …………….. Birim zamanda yapılan yer VEKTÖREL bir büyüklüktür.. Hız. V= _______. değişimine. hız. formülü ile hesaplanır.. Konum: Bir cismin seçilen başlangıç noktasına olan yönlü uzaklığına konum denir. VEKTÖREL bir büyüklüktür.. Unutma. Konum zaman grafiğinin eğimi hızı verir. Buna göre; tanα = V = ________ Yer değiştirme: Konum. Bir cismin son konumu ile ilk konumu arasındaki yönlü uzaklığa denir.VEKTÖREL bir büyüklüktür.. x2. Yer değişimi; Â∆X =. x1. formülü ile hesaplanır.. Zaman. Pratik: Yer değiştirmeyi bulmak için ilk konumdan son konuma vektör çizerim.. t1. t2. denir..

(30) Kuvvet ve Hareket - 1 Test 15 Ortalama Hız:. Đvme:. Bir hareketli ∆t zaman aralığında değişik hızlarla ∆x kadar yer değiştirirse hareketlinin ortalama hızı,. Birim zamanda hızda meydana gelen değişime ivme denir.. Đvme, Áa = _________ Áaort = _________ = ________ Vort = __________ = __________. Â. formülü ile bulunur. formülüyle bulunur.. Konum(m) 20. 10. Hız - zaman grafiğinin eğimi ivmeyi verir.. L. K. a. Buna göre; Zaman(s). 2. tanα = a = ________. 4. Hýz(m/s). Vort = _______________ =. Â. v2 a. v1. Ani Hız (Anlık Hız) : Hareketli bir cismin herhangi bir andaki hızına ani hız denir. Konum-zaman grafiğinde; ani hız sorulan noktada grafiğe çizilen teğetin eğimi ani hızı verir.. Konum(m). K Zaman(s). a. www.tekinay.com.tr. Zaman(s) t1. t2. Düzgün Doğrusal (Sabit Hızlı) Hareket:. X = ………………. Eşit zaman aralıklarında eşit yer değiştirme yapan harekete denir.. t -v. Eðim = ............ = ........... Hýz(m/s). L. Konum(m). K. v. X Ývme(m/s2). Örnek: K. K Konum(m) L. K Zaman(s). Zaman(s) L. Zaman(s). L Ývme sýfýrdýr.. Zaman(s) 1. 2. 3. ............. > ............. > ............

(31) FĐZĐK. Kuvvet ve Hareket 1. TEST 16. Düzgün Hızlanan Doğrusal Hareket:. L. Hızın eşit zaman aralıklarında eşit miktar da arttığı harekettir.. 0. -10. -20. K. 0. 0. K 30. 20. 10. 10. 20. 30. Konum(m). K. L. 10. 0. Ývme(m/s2). K. Zaman(s). Zaman(s) L. L. Ývme(m/s2). K. K Zaman(s). Zaman(s). 20. K Zaman(s). L Hýz(m/s). 30. Konum(m). Hýz(m/s) L. -30. K. L. Zaman(s). L. Unutma. Düzgün Hızlanan Doğrusal Hareket Formülleri:. X = …… + ______. Yol denklemi. Hızlanan hareketlerde Hız ile Đvme aynı yönlü yavaşlayan hareketlerde Hız ile Đvme zıt yönlü. Hýz(m/s). K. K (s). V = ……+ …….. Hız denklemi. Hýz(m/s). Ývme(m/s2). L. (s). L. HIZLANAN. Vs2 = …….+ …….. Zamansız hız denklemi. Düzgün Yavaşlayan Doğrusal Hareket: Hızın eşit zaman aralıklarında eşit miktar da azaldığı harekettir.. Ývme(m/s2). K. L (s). (s). K. L. YAVAÞLAYAN. Düzgün Yavaşlayan Doğrusal Hareket Formülleri:. X = …… +. Yol denklemi. V = ……+ …….. Hız denklemi. Vs2 = …….+ ……. Zamansız hız denklemi.

(32) Kuvvet ve Hareket - 1 Test 16 GRAFĐK BĐLGĐLERĐ. x. x. Eğim : tanα. -. +. +. -. y. y Eðim artan negatif. y. Eðim azalan negatif. x. x y. Eðit sabit pozitif. Eðit sabit negatif. www.tekinay.com.tr. Alan:. y. V&a. t. y. x Eðit artan pozitif. x Eðit azalan pozitif. Hýz(m/s). Ývme(m/s2). K. K (s). L. L. (s).

(33) FĐZĐK. Kuvvet ve Hareket - 2. Doğadaki Temel Kuvvetler. 1-……………………………….. kuvvet. TEST 17. . Etkisi kısa mesafelidir.. . Doğadaki en güçlü temel kuvvettir.. . Atomun çekirdeğinde çok hassas bir denge sağlar.. 2-……………………………….. kuvvet. 3-……………………………….. kuvvet. 4-……………………………….. kuvveti Aklımıza ne kadar kuvvet çeşidi geliyorsa bütün bu kuvvetlerin kaynağı dört temel kuvvettir.. Protonların ve nötronların birbirlerine istenilen mesafede bulunmaları bu kuvvet sayesindedir.. . Güçlü nükleer kuvvet bir çekme kuvvetidir.. 3- Zayıf Nükleer Kuvvet. 1- Elektromanyetik Kuvvet Her cisim kendi yapısal özelliğine göre bir elektrik yükü taşır.Bu elektrik yükleri arasında oluşan etkiye elektromanyetik kuvvet denir.. Çok büyük bir menzile sahiptir(Manyetik alanın yıldızlar arası etkisi vardır.). Pek çok parçacığın ve hatta pek çok atom çekirdeğinin kararsız olmasında etkili olan kuvvettir.. . Bu kuvvet evrendeki bütün parçacıklara etki eder.. . Şiddeti her parçacık için aynıdır.. . Çok kısa menzillidir.. Bu kuvvet zayıf nükleer kuvvete göre oldukça küçük,kütle çekim kuvvetine göre ise oldukça büyüktür. Güçlü nükleer kuvvetten zayıf, kütle çekim kuvvetinden 10³² kat daha büyüktür. Bu kuvvet zıt elektrik yüklü parçacıkların birbirini çekmesini,aynı yüklü parçacıkların da birbirini itmelerini sağlar.. Bu kuvvet özellikle içinde fazla nötron ve proton bulunduran çekirdeklerin dengesini sağlamada önemli bir rol oynar.. 2- Güçlü Nükleer Kuvvet 4- Kütle Çekim Kuvveti Atomun çekirdeğini oluşturan tüm parçacıkları bir arada tutan kuvvettir. Bu kuvvet atomun çekirdeğindeki protonların ve nötronların dağılmadan bir arada durmalarını sağlar.. Evrendeki herhangi iki varlığın, kütlelerinden dolayı birbirlerine uyguladığı kuvvete kütle çekim kuvveti denir..

(34) Kuvvet ve Hareket 2 Test 17 . Sınırsız bir etki alanı vardır.. m . 4 temel kuvvet arasında en zayıf kuvvettir.. M. Evrendeki galaksilerin, yıldızların birbirlerinin yörüngelerinde kalmalarının nedeni bu kuvvettir.. Bu kuvvet sayesinde yeryüzünde yürüyerek hareket edebiliriz.. . G = m.g. Kütle çekim kuvveti temas gerektirmeyen kuvvettir.. Kütle Çekim Kanunu Cisimleri yeryüzüne doğru çeken ve temas gerektirmeyen kuvvete yer çekimi kuvveti denir. Görüldüğü gibi yerçekimi ivmesi cismin kütlesine bağlı değil. Yer çekimi kuvveti Dünya’nın her yerinde yerin merkezine doğrudur.. www.tekinay.com.tr. d. F1. Kütle ile Ağırlık Arasındaki Farklılıklar. F2. . Kütle Madde miktarıdır.. . Eşit kollu terazi ile ölçülür.. . Birimi gramdır.. . Her yerde aynıdır, değişmez.. m M F1. = F2. Ağırlık Yer kürenin cisimlere uyguladığı kütle çekim kuvvetine denir.. Ağırlık . MMaddeye etki eden yerçekimi kuvvetidir.. . Dinamometre ile ölçülür.. . Birimi newtondur.. . Bulunduğu gezegene göre değişir..

(35) FĐZĐK. Kuvvet ve Hareket - 3. TEST 18. Dinamiğin Prensipleri Unutma. 1. Eylemsizlik Prensibi: Göstergesi ….. = …… v=0. Hareket yönü. ….. = ……. Cisim durur.. F. v = 10 m/s Hareket yönü. ….. = …… Cisim 10 m/s sabit hızla hareket eder.. F Unutma. Grafikler. Cisimler duruyor veya sabit hızla hareket ediyorsa üzerlerine etki eden net kuvvet sıfırdır. 2.Dinamiğin Temel Prensibi:. Kuvvet-ivme grafiğinin eğimi kütleyi Net Kuvvet. verir.. 3F 2F. a m. F. tanα = ……. F. Fnet = ………….. Örnek. ivme a 2a 3a. m. F. Đvmesi (…..) olsun. Kuvvet. 2F Đvmesi. m. m = 2kg. 8. (……) olur.. (F–t) 4. 6. zaman. grafiği. ile. (a–t). grafiği aynıdır.. 2. m F. m. 4. Đvmesi (……) olur.. ivme. Örnek Ortam sürtünmesiz. m = 2kg. 4 3kg. 2kg. a=? 10N. T. Fnet = MT . a. Fnet = MT . a. 4. T=?. ....... ....... = ......... ....... = ........ a = 2 m/s2. T = 4N Fnet = ........... T = ........ = .......... N. 6. zaman. 2 2. Etki – Tepki Prensibi Her etkiye karşı bir tepki uygulanır. Eylemsizlik Kuvveti. Örnek m M. 30 N (K.M). Fnet = MT . a. T m2 = 2kg. a=? T=? ortam sürtünmesiz. 20 N. a ivmesiyle hýzlanan. a ivmesiyle yavaþlayan. m M Fey = m.a. Fey = m.a. ....... = ....... A = 4 m/s2 ....... ....... = ........ T = 12 N. m. sabit hýzlý. M Fey = 0.

(36) Kuvvet ve Hareket - 3 Test 18 Sürtünme Kuvvetinin Özellikleri. Örnek. 1. Cisme etkiyen sürtünme kuvveti daima cismin hareketine zıt yöndedir.. ............ Hareket yönü Fsür. 2. Sürtünme katsayısı (k) yüzeyin cinsine bağlıdır. V sabit hızı ile gitmekte olan vagonun tavanına asılı duran sarkaç şekildeki gibi dengededir. Vagon sabit a ivmesi ile yavaşlamaya başladığında, sarkacın düşeyle yaptığı açı 60° olduğuna göre a ivmesi nedir?. 3. Cismin sürtünen yüzeyinin alanına bağlı değildir.. a ivmesiyle yavaþlayan. ............... = ................. Fs1. Fs2. 4. Sürtünme kuvveti hareket ettirici değil hareketi engelleyicidir. 5.. 60. Fmax = 20. 60. Fs = ......... F = 10. F = 25. Fs = ......... Fs = ......... Kinetik sürtünme ile statik sürtünme eşit kabul edilecek. a = ó. tan 60° = ____. F=5. Sürtünme Kuvveti Sürtünmesi Önemsiz Eğik Düzlem Fnet = …………. …………. = ……….. …………. = ………... Statik Sürtünme Kuvveti v=0 F. Fs. Duran cismi harekete geçirmek için uygulanan en küçük F kuvvetine eşit ve zıt yönlü olan Fs kuvvetine, Statik sürtünme kuvveti. v = sabit. www.tekinay.com.tr. Hareket halindeki cisimlerin hareketini veya duran cisimlerin hareke geçmesini önlemeye çalışan bir kuvvettir.. mg a. m. 2m. 3m. F. Fs. Sabit hızla hareket eden cisme uygulanan kuvvete eşit ve zıt yönlü olan kuvvete denir. Statik sürtünme kuvveti kinetikten bir miktar büyüktür. Fakat bu büyüklük ihmal edilecek ve kuvvetler eşit kabul edilecek. Sürtünme Kuvveti Fsür = k.N. N = ....... Fv. F. N = ........ N = ....... Fsür. F Fx. N = ......... N = ......... N Fsür = k.N. F. Fv. a2. Sürtünmeli Eğik Düzlem. k: sürtünme katsayýsý N: Dik tepki kuvveti. F. Fx. a1. mg a N = .................. F. N = ........ mg. …………. = ……….. …………. = ……….. …………. = ……….. …………. = ………... a3.

(37) FĐZĐK. Đş Enerji. Đş. TEST 19. Fnet = ……………. W = ………………. W =................... F. F. W = ………. Şekildeki çocuk duvara F kuvveti uyguladığı halde, duvara yol aldıramadığı için F iş yapamamıştır.. X F. F. X. W = ….. x=0. Dikkat (!) Đş olabilmesi için kuvvet ile yolun aynı doğrultuda olması gerekir.. F F. x. Fy = ………………….. Yatay bir yolda elinde sallamadan çanta taşıyan bir çocuk iş yapmaz.. W = ……….. = ……………. Đş …………...Birimi ……………….. ya da ……………... dir.. Çünkü çocuğun çantaya uyguladığı kuvvet, aldığı yola diktir. Burada sadece ço çanktayı yerden kaldırırken yerçekimine karşı iş yapar. . Sürtünmesi önemsiz yatay düzlemde sabit hızla yer değiştiren cismin üzerine yapılan net iş sıfırdır.. sbt. sbt. W =………. F =……. ve …….=…..… h F. W = …………….. X.

(38) Đş Enerji Test 19 F(N). ............... = .............. = .................. X(m) 3 2. Buna göre Kuvvet-Zaman grafiğinin alanı enerji değişimini verir.. 1. Kinetik Enerji GÜÇ:. Cisimlerin hareketlerinden dolayı sahip oldukları enerji çeşididir.. Birim zamanda yapılan işe güç denir.. Kütlesi m, hızı V olan bir cismin kinetik enerjisi. P = ____ = _____ = .......... bağıntısı ile hesaplanır. Birimi Joule dir.. Ek = ____. Buradan şu sonucu çıkarabiliriz. Hızı olan her bir cismin kinetik doğrultusuna enerjisi vardır. Aman dikkat Kinetik enerji hızın yönüne ya da bağlı değildir. Hız vektörünün düşey ya da yatay olması kinetik enerjiyi etkilemez.. Unutma. Az zamanda çok iş yapan güçlüdür.. v=0. Fsür DX. Sürtünmeden dolayı ısıya dönüşen enerji sürtünme kuvvetinin yaptığı işe eşittir.. www.tekinay.com.tr. Sürtünmeden dolayı ısıya dönüşen enerji. V m. m m. .......... =. .............. V V. = ............. Potansiyel Enerji Cisimlerin konum ya da şekil değişimine bağlı olarak sahip oldukları enerjidir. Birimi Joule dir.. Eısı= ………………….. Enerji Fiziksel anlamda enerji,iş yapabilme yeteneğidir.Birimi joule dir.. h Eilk. Ep = ................. Eson F DX G3. Đş = Enerji değişimi ….... = ...…. = ...…...... G1 h1 ............ = ............. G2 h2 ............ = ............. h3. ............ = .............

(39) FĐZĐK. Đş Enerji. TEST 20. Mekanik Enerji:. Seri Bağlı Yaylar. Kinetik ve potansiyel enerjinin toplamına eşittir. Dışarıdan bir müdahale yoksa,sürtünme yoksa mekanik enerji korunur, sürtünme varsa mekanik enerji azalır.. Eğer yaylar özdeş ise eşdeğer yay sabiti k1 k2. Esneklik Potansiyel Enerji Yaydaki Kuvvet. ____ = _____ + ______ keş = __________. x1 x2 x3. Paralel Bağlı Yaylar. G1. G2. k1. k2. keş= ………………. G3. ….. = …….. = ........ k1. k : yay sabiti. k2. keş = ……………... (–) işareti,uzama ya da sıkışma ile yay kuvvetinin zıt yönlü olduğunu gösterir.. Esneklik Potansiyel Enerjisi Unutma k. x F. Bir yayın k yay sabiti iki niceliğe bağlıdır. 1-Yayın cinsine bağlıdır.Sert yayların yay sabiti büyük, yumuşak yayların yay sabiti daha küçüktür.. k. x. Ep = ___. x F. 2-Yayın uzunluğuna bağlıdır.Bir yay iki eşit parçaya bölünürse her bir parçanın yay sabiti ĐKĐ KATINA çıkar. Enerjinin Korunumu Prensibi. x 2x. x. Enerji kendi kendine var olmaz,var olan enerji ise,kendi kendine yok olmaz. Fakat bir tür enerjiden başka bir tür enerjiye dönüşebilir..

(40) Đş Enerji Test 20. h x. ........(.... + ....) = _____ ........ V1. V2 h1. 1. Sürtünme kuvveti ve dışarıdan uygulanan bir F kuvvetinin ihmal edildiği mekanik sistemlerde kinetik ve potansiyel enerjinin toplamı sabittir. Yani mekanik enerji korunur.. h2. ........... + ______ ............. = .............. + ______ ............... Dönen Cisimlerin Kinetik Enerjisi. EPL / EKL = ? EPL =. 2h L. EKL =. 3h. www.tekinay.com.tr. Etoplam = Ek + Ep = ………………... v. Ek = _____ .......... I = Eylemsizlik momenti. w. Ek = _____ ............ 2. Sürtünmeli sistemlerde mekanik enerji (Ek + Ep) sabit değildir. Toplam enerjinin bir kısmı sürtünmeden dolayı ısıya dönüşmektedir. Isıya dönüşen enerji sürtünme kuvvetinin yaptığı işe eşittir.. Etoplam= …...... . + …..... + ….. = …..… + ……… +……….. k. x. v. ____ .......... = ___ ............ w. v Ek = _____ + _______. Dönerek ilerliyorsa.

(41) FĐZĐK. Dalgalar. TEST 21. Dalgaların Bazı Özellikleri. Dalga Boyu. 1. Dalganın oluşması için kaynak gerekmektedir.. Ard arda oluşan iki tepe veya iki çukur arasındaki uzaklığa dalga boyu denir.. 2. Mekanik dalgaların (yay, su, ses gibi) yayılması için katı sıvı veya gaz ortamı gerekmektedir. Elektromagnetik dalgalar için ise herhangi bir ortam gerekmez, boşlukta da yayılır.. l. 3. Dalgaların yayılmasında ortamın molekülleri bir noktadan bir noktaya gitmez.Yerinde titreşim hareketi yaparlar. Đletilen, atma ve hareketin kendisidir. l. Periyot. x = ................... Bir noktadan ard arda iki tepe veya iki çukur geçmesi için geçen süreye periyot denir. Veya bir tam dalganın oluşması için geçen süreye denir. T ile gösterilir ve birimi saniyedir. Dalgaların periyodu, yanlız kaynaga bağlıdır. Dalga ortam değiştirse bile kaynak değişmediği sürece periyodu değişmez.. l = ................... Dalgaların Enerjileri Frekans Bir saniyede üretilen dalga sayısına frekans denir. f ile gösterilir ve birimi 1/s dir. Periyot ile frekans arasında ; T. f = bir ilişkisi vardır. Atmanın Oluşumu ve Özellikleri. Dalgaların taşıdığı enerji, genlik ile doğru orantılıdır. Genlik büyük olması dalganın enerjisinin büyük, genliğin küçük olması da dalganın enerjisinin küçük olduğunu gösterir.. Dalgaların Sınıflandırılması 1. Titreşim doğrultusuna göre. F v Baþ yukarý atma. y x. X : Atmanýn geniþliði Baþ aþaðý atma Tepe. Tam dalga Çukur. ............................... Dalgalar ............................... Dalgalar. Y : Atmanýn genliði v : Atmanýn hýzý. 2. Taşıdıkları enerjiye göre ............................... Dalgalar ............................... Dalgalar.