Sigortanın Tarafları
Murat ÖZBOLAT
Ankara Üniversitesi Beypazarı MYO
Finans, Bankacılık ve Sigortacılık Programı
SİGORTANIN TARAFLARI
Sigortada dört taraf bulunmaktadır. Bunlar;
A) Sigorta Şirketi (sigortacı) B) Sigortalı
C) Sigorta Ettiren
D) Sigortadan Faydalanan Taraf a) Lehdar
b) Rehinli/İpotekli Alacaklı c) Zarar Gören 3. Şahıs
A. Sigorta Şirketi (Sigortacı)
Sigorta sektörünün temel uygulayıcıları olan sigorta şirketlerinin kuruluş ve çalışma esasları özel kanunlarla düzenlenmiştir. Risk unsurunu üzerine almaları nedeniyle sigorta şirketleri özel izinle kurulmaktadır. Türkiye’de de sigorta şirketlerinin kuruluş ve çalışma esaslarıyla ilgili olarak; 5684 Sigortacılık Kanunu’na bağlı olarak, 24 Ağustos 2007 tarih 26623 sayılı Sigorta ve Reasürans Şirketleri Kuruluş ve Çalışma Esasları Yönetmeliği çıkarılmıştır.
Türkiye’de faaliyet gösterecek sigorta şirketleri ile reasürans şirketlerinin anonim şirket veya kooperatif şeklinde kurulmuş olması şarttır. Kooperatif şeklinde kurulan sigorta şirketleri ve reasürans şirketlerinin;
mütüel (karşılıklı) sigortacılık yapması, ortak sayısının iki yüzden az olmaması, yöneticilerine herhangi bir ayrıcalık vermemesi zorunludur.
A. Sigorta Şirketi (Sigortacı)
a) Türkiye’de faaliyet gösterecek sigorta şirketleri ile reasürans şirketlerinin anonim şirket veya kooperatif şeklinde kurulmuş olması şarttır. Kooperatif şeklinde kurulan sigorta şirketleri ve reasürans şirketlerinin; mütüel (karşılıklı) sigortacılık yapması, ortak sayısının iki yüzden az olmaması, yöneticilerine herhangi bir ayrıcalık vermemesi zorunludur.
b) Kurucularının taksirli suçlar hariç olmak üzere affa uğramış olsalar dahi ağır hapis veya beş yıldan fazla hapis yahut sigortacılık mevzuatına aykırı hareketlerinden dolayı hapis veya birden fazla ağır para cezasına mahkûm edilmemiş olmaları; cezası ne olursa olsun zimmet, ihtilas, rüşvet, irtikap, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, Devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı veya vergi kaçakçılığına teşebbüs suçlarından dolayı hüküm giymemiş, iflas ve konkordato ilan etmemiş olmaları,
c) Bir sigorta veya reasürans şirketinin kurucusu veya ortağı olmanın gerektirdiği mali güce ve itibara sahip bulunması, bir holding bünyesinde faaliyet gösterecek olması halinde, holding şirketinin finansal durumunun da sigortacılık faaliyetlerini idame ettirmeye yeterli olması zorunludur.
d) Hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması ve halka açık anonim şirketlerde açık olan kısım hariç olmak üzere tamamının nama yazılı olması,
A. Sigorta Şirketi (Sigortacı)
e)Ana sözleşmeleri Sigortacılık Kanunu hükümlerine uygun olması,
f)Sigorta ve reasürans şirketleri, sigorta ve reasürans faaliyetine başlamadan önce Müsteşarlıktan ruhsat almak zorundadırlar. Bu ruhsat, sigorta şirketlerine faaliyet göstermek istedikleri her branş için ayrı-ayrı verilmektedir.
g)Sigorta ve reasürans şirketlerinin yönetim kurulları genel müdür dahil beş kişiden az olamamaktadır.
h)Genel müdür, yönetim kurulunun doğal üyesidir.
ı)Yönetim kurulu üyelerinin mali güç dışında sigorta şirketi ve reasürans şirketi kurucularında aranan şartları taşıması, çoğunluğunun en az dört yıllık yüksek öğrenim görmüş olması ve sigortacılık, iktisat, işletme, muhasebe, hukuk, maliye, matematik, istatistik, aktüerya veya mühendislik alanlarında en az üç yıl deneyimi olan kişilerden seçilmesi şarttır.
i)Sigorta ve reasürans şirketlerinin denetçileri ikiden az olamaz
j)Denetçilerin, en az dört yıllık yüksek öğrenim görmüş olmaları ve sigortacılık, bankacılık, iktisat, hukuk, maliye, işletmecilik veya muhasebe alanlarında en az üç yıl deneyimi olan kişilerden seçilmesi şarttır.
k)Sigorta ve reasürans şirketlerinin genel müdür ve yardımcılarının mali güç dışında sigorta şirketi ve reasürans şirketi kurucularında aranan şartları taşıması; en az dört yıllık yüksek öğrenim görmüş olmaları ve genel müdürlüğe atanacakların en az 10 yıl, genel müdür yardımcılığına atanacakların ise en az 7 yıl sigortacılık, bankacılık, iktisat, işletmecilik, muhasebe, hukuk, maliye, matematik, istatistik, veya mühendislik alanlarının az birinde bilgi ve deneyim sahibi olmaları, yabancı sigorta ve reasürans şirketlerinin
Türkiye'deki merkez şube müdürleri ile müdür yardımcılarının genel müdür ile genel müdür yardımcılarında aranan nitelikleri taşımaları şarttır.
l)Murahhas üyelerin genel müdürde aranan şartları taşıması zorunludur.
m)Sigorta şirketleri hayat ve hayat dışı sigorta gruplarından sadece birinde faaliyet gösterebilir. Bu gruplarda yer alan sigorta branşları Bakan tarafından belirlenir.
n)Kuruluş işlemlerini tamamlayan ve ruhsat talebinde bulunan sigorta şirketleri ile reasürans şirketleri, ödenmiş sermayelerini, ruhsat talep edilen sigorta branşları için öngörülen sermaye tutarları ile verilmek istenen teminatlara bağlı olarak, beş milyon Türk Lirasından az olmamak kaydıyla, Müsteşarlıkça belirlenecek miktara yükseltmek zorundadır. Müsteşarlık, söz konusu miktarı, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan Üretici Fiyatları Endeksi artış oranını aşmamak kaydıyla artırmaya yetkilidir.
B. Sigortalı
Riskini satan taraftır. Sigorta anlaşmasına istinaden prim ödeyen, hasar oluşması durumunda tazminat almaya hak kazanan taraftır. Sigorta ettiren kendi menfaatini değil de bir başkasının menfaatini sigorta ettirmiş ise üçüncü şahıs lehine bir sözleşme yapmış demektir. Bu durumda sigorta sözleşmesinden doğan borç ve yükümlülükler kendisine (sigorta ettirene) aittir. Ancak sigorta bedeli alma veya zararı tazmin ettirme hakkı lehine akit yapılan kişiye aittir, -ki buna sigortalı denilmektedir.
C. Sigorta Ettiren
Sigorta şirketine prim ödeme taahhüdünde bulunan taraftır. Sigorta sözleşmesini yapan, sigorta ettirendir. Kanun koyucu, sigorta sözleşmesi yapılabilmesi için özel bir ehliyet şartı ileri sürmemiştir. Medeni hakları kullanma yetkisine sahip ve reşit olan herkes sigorta sözleşmesi yaptırabilmektedir.
D. Sigortadan faydalanan taraf
Sigorta sözleşmesine taraf olmamakla birlikte riskin gerçekleşmesiyle kural olarak sigorta tazminatını sigortacıdan isteme hakkına sahip olan tarafı ifade eder. Bunlar lehdar, rehinli/ipotekli alacaklı ve zarar gören 3. Şahıs olarak belirlenebilir.
1. Lehdar
Sigortalı, belirli bir rizikonun gerçekleşmesi halinde hak kazanacağı tazminatın, bir başka şahsa (lehdara)
ödenmesi hükmünü sözleşmeye koyabilir. Lehdar, sigortanın sonuçlarından faydalanan kişidir. Bu
dördüncü şahıs ölüm şartlı hayat sigortalarında
mevcuttur. Hayatını ölüm şartlı olarak sigorta ettiren
şahıs ölürse, sigorta bedeli normal olarak yasal varislere kalmaktadır. Sigorta ettiren (sigortalı) isterse herhangi bir kimseyi sigortadan faydalanan şahıs olarak
gösterebilir. Buna lehdar (sigortadan faydalanan kişi) denilmektedir.
2. İpotekli/Rehinli Alacaklı
İpotek taşınmaz mal üzerine, rehin ise taşınır mal üzerine konulur.
Sigorta açısından önemi; sigorta sözleşmesi ile risk gerçekleşmeden önce sigorta konusu üzerine ipotek ya da rehin tesis edilmişse, hasar durumunda tazminat talep hakkı, öncelikli olarak alacaklıya aittir. Sigortacı onay almak şartıyla sigorta tazminatını ipotek ya da rehin koyan kimseye ödeyebilir.
Uygulamada karşımıza banka kredilerinde çıkmaktadır. Kişi bankadan ipotek karşılığı kredi kullanmışsa, ipotek konusu gayrimenkul sigorta yapılmışsa ve üzerine dain-i mürtehin olarak banka atanmışsa, hasar olması durumunda, sigorta poliçesinden öncelikli olarak alacaklı olan banka faydalanır. Sigorta sözleşmesindeki tazminatı alacaklı olduğu kadarlık bölümünü sigortacıdan tahsil eder. Eğer tazminat ödemesinde kalan olursa bu sigortalıya/sigorta ettirene ödenir.
3. Zarar Gören 3. Şahıs
Trafik, acente, işveren, tehlikeli maddeler, gibi sorumluluk sigortalarında, zarar gören üçüncü şahsa kanun ya da sigorta sözleşmesi ile
doğrudan sigortacıya başvurma hakkı tanınır. Bu halde zarar gören 3. şahıs, doğrudan sigortacıya başvurup sigorta tazminatının kendisine
ödenmesini talep edebilir
Sigortanın Tarafları Örnek 1
X Hayat Sigorta şirketine giden Nuray Akça, kendini birikimli hayat sigortası yaptırmıştır.
10 yıl sonra da birikimini almıştır. Bu durumda sigorta ettiren, sigortalı ve lehdar kimdir?
ÖRNEK 1: X Hayat Sigorta şirketine giden Nuray Akça, kendini birikimli hayat sigortası yaptırmıştır. 10 yıl sonra da birikimini almıştır. Bu durumda sigorta ettiren,
sigortalı ve lehdar kimdir?
Örneğimizde, kendisini sigorta yaptırarak primini de kendisi ödediği için, sigorta ettiren Nuray Hanımın kendisidir.
Primi 10 yıl süreyle yatırdıktan sonra, tahsil eden kişi kendisi olduğu için, Lehdar yine kendisidir.
Poliçe üzerinde yazılı olan ve sigorta şirketi için risk oluşturan kişi yani sigortalı yine kendisidir.
Sigorta şirketi ise, X Hayat Sigorta şirketidir.
Sigortanın Tarafları Örnek 2
Ahmet Demirkoparan, Y Hayat Sigorta Şirketinde oğlu Semih Demirkoparan’ı 7 yaşında, 12 yıl üzerinden, üniversiteye giderken masraflarını karşılaması, düzenli bir geliri olması için birikimli hayat sigortası yaptırır
ÖRNEK 2: Ahmet Demirkoparan, Y Hayat Sigorta Şirketinde oğlu Semih Demirkoparan’ı 7 yaşında, 12 yıl üzerinden, üniversiteye giderken masraflarını karşılaması, düzenli bir geliri olması için birikimli hayat sigortası yaptırır. Sigortanın taraflarını tartışınız.
Sigortalı: Semih Demirkoparan (oğlu)
Sigorta Ettiren: Ahmet Demirkoparan (Baba)
Lehdar: Ahmet Demirkoparan (Poliçede özel bir isim verilmemiş ise)
Sigorta Şirketi: Y Hayat Sigorta Şirketi
ÖRNEK 2: Ahmet Demirkoparan, Y Hayat Sigorta Şirketinde oğlu Semih Demirkoparan’ı 7 yaşında, 12 yıl üzerinden, üniversiteye giderken masraflarını karşılaması, düzenli bir geliri olması için birikimli hayat sigortası yaptırır. Sigortanın taraflarını tartışınız.
Bu örnekte hukuki açıdan bir açıklama yapmak gerekiyor. Semih, 7 yaşında yani reşit olmadığı için sigortadan doğan ödemeleri, reşit olana kadar alamaz.
Aslında sigorta baba üzerine yapılır. Lehdar olarak oğlu üzerine düzenlenir. Bu durum oğlu reşit olana kadar devam eder. Sigorta ettiren ve sigortalı baba olarak kaydedilir. Semih 18 yaşına geldikten sonra, sigorta üzerindeki tüm haklar kendisine geçer.
Sigortanın Tarafları Örnek 3
Mehmet Taş, Z Hayat Sigorta’da eşi Leyla Taş’ı oluşabilecek risklere karşı ve ilerleyen yaşlarda bir birikim oluşması amacıyla hayat sigortası yaptırır. Lehdar belirtilmez. Sigortayı yaptırdıktan 4 yıl sonra, Mehmet Taş hayatını kaybeder.
ÖRNEK 3: Mehmet Taş, Z Hayat Sigorta’da eşi Leyla Taş’ı oluşabilecek risklere karşı ve ilerleyen yaşlarda bir birikim oluşması amacıyla hayat sigortası yaptırır. Lehdar belirtilmez.
Sigortayı yaptırdıktan 4 yıl sonra, Mehmet Taş hayatını kaybeder.
Sigortanın taraflarını tartışınız.
Sigortalı: Leyle Taş
Sigorta ettiren: Mehmet Taş Lehdar: Yasal varisler
Sigorta Şirketi: Z Hayat Sigorta
Örneğimizde, sigortalı Leyla Taş’tır ve hayatı üzerindeki riskler sigorta şirketine sigortalanmıştır. Mehmet Taş ise, sigorta ettiren ve yasal varisidir. Yani sigorta açısından herhangi bir risk unsuru taşımamaktadır. Örneğimizde ölen kişi, Mehmet Taş olduğu için, sigorta şirketi herhangi bir ölüm tazminatı ödemez. Eğer Leyla Taş, isterse sigortayı, primleri ödemek kaydıyla devam ettirebilir ya da isterse o zamana kadar birikmiş olan prim ve kâr paylarıyla birlikte alarak sigortadan ayrılabilir.
Ahmet Koç, Fatma Koç ile evlidir. 18 yaşında Mehmet ve 10 yaşında Ayşe isimli çocukları bulunmaktadır. Ahmet Koç, A
sigorta şirketinde kendisini hayat sigortası yaptırmıştır. Lehdar olaraktan ailesini göstermiştir. Sigorta başlangıcından 6 yıl
sonra Ahmet Koç vefat etmiştir.
Yukarıdaki örneğe göre sigorta şirketinin yapacağı ödeme işlemi ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) Eşi Fatma Koç'a sigorta bedelinin hepsi ödenir.
b) Oğlu Mehmet Koç'a sigorta bedelinin hepsi ödenir.
c) Miras hukukuna göre ödeme yapılır.
d) Yarısı eşi Fatma Koç'a, diğer yarısını oğlu Mehmet Koç'a, reşit olmayan Ayşe Koç'a ödeme yapılmaz.
e) On yıllık süre dolmadığı için şirket tarafından ödeme yapılmaz.
Turgay Ziverbey X Hayat ve Emeklilik A.Ş.’de kendisini hayat sigortası yaptırır. Primlerini aylık taksitler halinde öder. Poliçe üzerindeki hakları da eşi Şirin Ziverbey
üzerine yapar. Beş yıl sonra sigorta poliçesinden vazgeçer ve iptal ettirerek yatırmış olduğu bedeli nemasıyla birlikte alır.
Yukarıdaki örneğe göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Turgay Ziverbey sigortalı taraftır.
B) Turgay Ziverbey sigorta ettiren taraftır.
C) Şirin Ziverbey lehdar taraftır.
D) Poliçeden doğan hakları Turgay Ziverbey kullanır.
E) Şirin Ziverbey sigorta ettiren taraftır.
Sigorta şirketleri için risk unsuru taşıyan aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sigortalı B) Sigortacı
C) Sigorta ettiren D) Lehdar
E) 3. Şahıs
Riski üzerinde bulunduran kişinin vefat etmesi durumunda hayat sigorta poliçesindeki doğan hakları kullanma önceliği kimdedir?
A) Sigortalı
B) Sigorta ettiren C) Lehdar
D) Yasal varis E) Hazine
