STRATEJİ BELİRLEME VE MÜDAHALE SEÇME
Dr. Öğr. Üyesi Gökhan Atik
Vak’a Kavramsallaştırma Modellerindeki Boyutlar
• Planlama ile danışana ait birçok bilginin belli kategoriler altında düzenlenmesi
• Danışanın özlü bir biçimde anlaşılması
• Planlama ile tanı sürecinin ve müdahale
planlarının kolaylaşması
Vak’a Kavramsallaştırması
• Kavramsallaştırmadaki her bir boyut
psikolojik danışmanın kuramsal yaklaşımını, danışanın ve danışmanın dünya görüşlerini, ortaklaşa belirlenen terapötik amaçları,
probleme ilişkin konulan tanıyı, uygun tedavi stratejilerini ya da müdahaleleri içeren bilişsel bir süreçtir.
• Bu yüzden, vaka kavramsallaştırması,
psikolojik danışmanın danışanla çalışırken
kullandığı bir düşünce sürecidir.
Vak’a Kavramsallaştırma Becerileri - I
• Kuramsal temel
• Dünya görüşü
• Tanının uygunluğu (psikopatolojinin var olup olmadığının belirlenmesi)
• Terapötik amaçlar (sonuçlar, amaçlar
gerçekçi olmalı, sorunun düzeyine uygun
olmalı, her iki taraf için de kabul edilebilir
olmalı)
Vak’a Kavramsallaştırma Becerileri - II
• Zaman yönelimi (sorunun zaman boyutu, sorunun ne kadar süre var olduğu, değişim için ne kadar zaman gerekiyor vb.)
• Müdahale stratejileri (probleme yönelik etkili müdahalelerin seçimi, seçilen
stratejinin etkililiğinin değerlendirilmesi, gerekli olduğunda tedavi planın değiştirme)
• Danışanın özellikleri (danışanın temeli ya da kişisel geçmişi danışma sürecini
kolaylaştırabilir ya da zorlaştırabilir.)
Kuram ve Vak’a Kavramsallaştırması
• Kuramsal açıklamalar;
▫İnsanların yaşamlarını neden üretken ya da
bazen üretken olmayan yollarla yaşadıklarını ve
▫değişim gerektiğinde insanların yaşamlarını nasıl değiştireceklerine yönelik bilgi sunar.
• Kuramın ön ve arka planda kullanılması: Ön planda danışman belli bir kuramı ele alıp
danışanın davranış örüntüsünü ona açıklıyor.
Yani danışman kuramı açık bir şekilde danışana aktarıyor. Arka plan sanki danışman vakayı
kendi zihninde tasarlıyor.
Dünya Görüşü ve Vak’a Kavramsallaştırması
• Danışmanın sahip olduğunu dünya görüşü onun seçeceği kuramsal yaklaşımı da
belirleyecektir. Dünya görüşü kişinin
kendisi, başkaları, çevre ve ilişkilerle ilgili toplam görüşüdür. Irk, etnik, din, cinsiyet, cinsel yönelim, fiziksel engel dünya
görüşünü şekillendirir.
• Süreçte danışanın dünya görüşünün ve buradaki unsurların onun sorununa nasıl katkıda bulunduğunun anlaşılması da
önemlidir.
Sunulan Problemin Kavramsallaştırılması
•
Eğer sunulan problem duygu odaklı ise, yapılan müdahalenin de duygu odaklı olması
gerekmektedir. Şunu da unutmamak gerekir, danışanların sunduğu çoğu problem çok
boyutludur. Ancak problemler çok boyutlu olmasına rağmen, danışmanların tüm bu
boyutlara dikkat çekmesi gerekmez. Örneğin davranışsal bir boyut değiştiğinde, danışanın sorununun ilişkisel boyutu da değişecektir.
• Ekolojik ilişkisellik: Boyutların birbirleri ile
ilişki içinde olması
Tanı ve Vak’a Kavramsallaştırması
• Danışma ilişkisinin erken aşamalarında danışanın patolojisinin tanımlanması
önemlidir. Patolojinin tanımlanması uygun referelerin yapılmasına olanak sağlar.
Gerektiğinde konsültasyon yapılması için
önemlidir.
Zaman Yönelimi ve Vak’a Kavramsallaştırması
•Her bir oturum için ayrılan zaman, süreç için harcanan zaman, sorunun danışan tarafından ne kadar süredir yaşandığı, soruna tam olarak değinebilmek için gerekli olan zaman
•Kısa dönemli amaçlar, uzun dönemli amaçlar
•Değişim seçimlerden daha çok zaman gerektirebilir.
•Raport kurmaya, değerlendirmeye, amaç belirlemeye ne kadar süre ayırmalıyım?
•Zaman yönetimi danışmanın kuramsal yaklaşımı,
belirsizliğe yönelik tolerans düzeyi, sürece ilişkin inancı ve danışanın farklılığını anlamaya bağlı olarak
değişecektir.
Amaçlar ve Tedavi Planlaması - I
• Amaçlar kısa, orta ve uzun dönemli olabilir. Bu amaçların kombinasyonu tedavi planını yansıtır.
Tedavi planı vak’a kavramsallaştırmasının bir parçası haline gelmiştir.
• Tedavi planı 4 bilgiyi içerir:
▫Oluşturulan amaçları
▫Danışanın amaçlarını fark etmesine yardımcı olacak müdahale türleri
▫Düşünülen süre (oturumların sayısı)
▫Müdahalelerin sağlandığı ortam ya da format
Amaçlar ve Tedavi Planlaması - II
Cormier ve Nurius’a (2003) göre, tedavi planlarının hazırlanmasında yol gösterici 6 ilke:
•Klinik olduğu kadar ve kültürel açıdan da değerlendirme yapma, danışanın dünya görüşünü yansıtma
•Bireysel olduğu kadar danışanın içinde yer aldığı sosyal sisteminde değerlendirilmesi
•Danışanın yaşamındaki alt sistemleri ve kaynakları dahil etme, aile yapısı, dış destek gibi
•Danışanın sağlıkla ve sorun çözmeyle ilgili görüşüne değinme (danışanın spritüel dünyası)
•Danışanın etkisi altında kaldığı kültürün etki düzeyi
•Önerilen tedavi planının uzunluğu, danışanın gereksinmelerine uygunluğu
