3. İkinci kelime bitkinin yöresel adı olabilir.
Orchis anatolica Tubera Salep
4. İkinci ve üçüncü kelimehem cins hem de tür adı olabilir.
Cinnamomum cassia Cortex Cinnamomi cassiae 5. Hiç ilgisi olmayan isimlendirmelerde kullanılabilir.
Glycyrrhiza glabra Radix Liquiritiae
6. Drog, bitkiden bir işlem ile elde edilmiş ise bazen tek kelime ile de ifade edilebilir.
Papaver somniferum Opium ( = Succus Papaveris)
• Ancak Avrupa Farmakopesi’nde ve son çıkan kitaplarda drog isimlendirmesi bu klasik yöntemden biraz farklı olmuştur. Avrupa Farmakopesi’ne göre önce bitki ismi (ya da bitkiyi tanıtıcı isim) sonra bitki kısmı yazılmaktadır. Bitki kısmını belirten ikinci isim küçük harfle başlamaktadır.
• Tiliae flos Ihlamur çiçekleri
• Coriandri fructus Kişniş meyvaları
Tıbbi bitki kaynakları
Dünyada ve ülkemizde tıbbi bitkilerin elde edilmesinde iki kaynak söz konusudur: Doğadan toplanan bitkiler ve Kültürü yapılan bitkiler.
1-Doğadan toplanan bitkiler
Tıbbi bitkilerin tüketimi ve ticaretinde yabani olarak toplanan bitkilerin ağırlığı çok fazladır. Toplama şekilleri ile doğal alanlardaki bitkilerin neslinin devamlılığı arasında yakın bir ilişki vardır. Özellikle toprak altı organları toplanan bitkiler daha fazla tehdit altındadır (örn. Salep). Ayrıca çiçek ve meyve hasadı da büyük önem taşır. Ülkemiz, çoğu ülkede olduğu gibi doğadan kontrollü bitki toplama ölçütlerine ya hiç sahip değildir ya da çok azına sahiptir. Bununla birlikte iç tüketimde kullanılan bitkilerin hangi oranlarda doğadan toplandığını bilmek çok zordur.
Tıbbi ve koku bitkilerin üretiminde temel iki kaynak vardır
1- Doğadan toplanan bitkiler
Türkiye’de doğadan toplanarak yurtiçi ve yurtdışına satılan 347 bitki türü vardır. Bu bitkiler arasında yer alan tıbbi bitkiler:
Rosmarinus officinalis (biberiye), Origanum sp. (mercanköşk),
Saturea sp. (kekik), Capparis sp. (kapari), Glycyrrhiza glabra (meyan),
Gypsophylla sp. (çöven), Salvia sp. (adaçayı), Sideritis sp. (dağçayı), Galanthus sp. (kardelen),
Orchis sp. (salep) gibi bitkiler yer almaktadır.
2- Kültürü yapılan bitkiler
• Üretim, ekolojik faktörlerin etkisi altında, insan emeği sonucu oluşan bir olgudur (Ceylan 1987). Bir droğun tüketimi çok yüksek, doğada yetişme oranı sınırlı ise ve kolaylıkla kültürü yapılabiliyorsa bu tip bitkilerin kültürünün yapılması uygundur (Arslan 1987). Unutulmaması gereken bitkiler farklı durumlarda iyi gelişebilirler ancak, ürettikleri kimyasal maddeler yeterli miktarda olmayabilir.
• Kültürü yapılan bitkilerde standardizasyon sonucu bitki ister saf halde, ister ekstre, isterse ilaç hammaddesi olarak kullanılsın etkin maddeler açısından önemli avantajlar sağladığı için özellikle ilaç üretimi için daha uygundur. Başarılı bitki kültürünün esası düşük maliyetle yüksek kaliteli bitki üretmektir.
Dünya çapında kültürü yaygınlaşan Digitalis lanata Ehrh, Allium sativum L., Hypericum perforatum L., Silybum marianum (L.) Gaertner ve Valeriana officinalis L. gibi bitkilerden son derece kaliteli droglar elde edilebilmektedir.
Ülkemizin ekolojik şartları bu bitkilerin çoğunun kültüre alınmasına uygundur (Kan 2005).
Drog hazırlamada tıbbi bitki kültürünün önemi
Tıbbi bitki kültürünün önemini şu şekilde sıralayabiliriz (Arslan 1987; Evans 2003):
1- Küçük bir araziden bol miktarda ürün elde edilir.
2- Ürün uygun zamanda kolaylıkla ve kısa sürede toplanabilir.
3- Toplama zamanı kontrol edilebilir (drogda etken madde oranının en yüksek olduğu zaman belirlenebilir).
4- Hasat sonrası işlemler hemen yerinde yapılabilir (yüksükotu, acıçiğdem (kolşikum), güzelavratotu ve kediotu için uygun kurutma sıcaklığı; zencefil ve tarçın gibi bitkiler için kabuk soyma).
5- Kaliteli ve saf drog elde edilir.
6- Toprağın bakımı kontrol altında tutulur, ışık, sıcaklık, sulama ve gübreleme ayarlanabilir.
7- Zararlılarla mücadele (haşereler ve mantarlar gibi) daha çabuk yapılabilir.
8- Yeni bitkiler yetiştirilebilir.
9- Verim ve etken madde bakımından arzu edilen fitokimyasal bileşime sahip elverişli türler, varyeteler ve hibritler üretilebilir (akonitum, tarçın, rezene, kınakına, Labiatae drogları ve kediotu gibi).
