ETİK ETİK ETİK ETİK
Davranış ve karakterle ilgili olarak Davranış ve karakterle ilgili olarak
neyin doğru ve iyi olduğunu neyin doğru ve iyi olduğunu
araştıran sistematik bir çalışmadır araştıran sistematik bir çalışmadır
ve ’’Ne yapmalıyız?’’,’’Bunu niçin
ve ’’Ne yapmalıyız?’’,’’Bunu niçin
yapmalıyız?’’ sorularının cevabını
yapmalıyız?’’ sorularının cevabını
ETİK ETİK
Sadece ne yapmamız gerektiği ile ilgili Sadece ne yapmamız gerektiği ile ilgili uygun bir karar vermemizle değil, aynı uygun bir karar vermemizle değil, aynı zamanda verdiğimiz kararın doğruluğunu zamanda verdiğimiz kararın doğruluğunu
kanıtlamamızla da ilgilenir.
kanıtlamamızla da ilgilenir.
Başka bir deyişle Etik, ahlaki seçimlerimiz
Başka bir deyişle Etik, ahlaki seçimlerimiz
ECZACILIK ETİĞİ ECZACILIK ETİĞİ
Eczacılık mesleğinin uygulanması Eczacılık mesleğinin uygulanması
sırasında ortaya çıkan değer sırasında ortaya çıkan değer
sorunlarının tartışıldığı, açıklığa sorunlarının tartışıldığı, açıklığa
kavuşturulduğu, çözüm yollarının kavuşturulduğu, çözüm yollarının
bulunmaya çalışıldığı bir etkinliktir.
bulunmaya çalışıldığı bir etkinliktir.
MORAL ETİK
AHLAK
DEONTOLOJİ
‘’Ne yapmalı’’ yada ‘’Ne yapmamalı’’
sorularına toplumun belirlediği ve yaptırımlarla donattığı kuralların bilgisidir.
Deontoloji, olanı olduğu gibi tanıtan
yükümlülükler bilgisidir. Etik ise olması
gerekeni savunur.
ETİK DEĞERLENDİRMELER
Üç özelliğine göre ayırt edilirler.Bu değerlendirmeler
1. Nihaidir (en son değerlendirmelerdir) 2.Evrensellik taşırlar
3. Herkesin iyiliğini desteklerler
Etik ilkeler hakkında bilgi sahibi olmayan sağlık çalışanları içinde Etik ilkeler hakkında bilgi sahibi olmayan sağlık çalışanları içinde bulunduğu durumun etikle ilgili olup olmadığını ayırt edebilirler.
bulunduğu durumun etikle ilgili olup olmadığını ayırt edebilirler.
Eğer içinde bulunulan durumda;
Eğer içinde bulunulan durumda;
1.Birden fazla çözüm olduğunda 1.Birden fazla çözüm olduğunda 2.Kesin bir “en iyi” çözüm yoksa 2.Kesin bir “en iyi” çözüm yoksa
3.Başkalarının sağlığına ya da hakkına direkt müdahale söz 3.Başkalarının sağlığına ya da hakkına direkt müdahale söz konusu ise
konusu ise
içinde bulunulan durum etik bir kararı gerektiriyor demektir. içinde bulunulan durum etik bir kararı gerektiriyor demektir.
NE ZAMAN ETİK KARAR GEREKİR?
İçinde bulunulan durumla ilgili olarak verilen kararın İçinde bulunulan durumla ilgili olarak verilen kararın etik sorun oluşturup oluşturmadığını anlamak için şu etik sorun oluşturup oluşturmadığını anlamak için şu soruların yanıtlanması yeterli olacaktır.Bu durum
soruların yanıtlanması yeterli olacaktır.Bu durum
1.Haksızlık mı? Kime? 1.Haksızlık mı? Kime?
2.Verilmiş bir sözü bozar mı? 2.Verilmiş bir sözü bozar mı?
3.Zararlı olabilir mi? Kime? 3.Zararlı olabilir mi? Kime?
4.Var olan yada gelecekteki ilişkileri tehdit eder mi? 4.Var olan yada gelecekteki ilişkileri tehdit eder mi?
5.Birilerinin hakları tehlikeye girer mi? 5.Birilerinin hakları tehlikeye girer mi?
6. Saygısızlık mı? Kime karşı? 6. Saygısızlık mı? Kime karşı?
7.Hasta açısından düşünülecek olursa bu hastaya yarar 7.Hasta açısından düşünülecek olursa bu hastaya yarar sağlar mı?
sağlar mı?
ETİK İLKELER
- Özerkliğe saygı, - Zarar vermeme,
- Yararlılık - Sadakat,
- Kötü davranmama, - Özgürlük,
- Aydınlatılmış onam, - Doğruluk,
- Gizlilik, - Sözünde durma,
- Gerçeği söyleme, - Sır saklama
- Eşitlik, - Adalet
ECZACILAR İÇİN ETİK KURALLAR
• Bir eczacı hastaların sağlığından ve güvenliğinden sorumlu olmalı ve mesleki bilgilerini hastalara saygı sınırları içerisinde iletmelidir.
• Bir eczacı, hastanın yararının ve kanunların gerektirdiği durumlar hariç, mesleki kayıtların gizlilik ve kişisellik özelliklerine her zaman saygılı olmalıdır.
• Eczacı, her hastanın kişiliğine ve itibarına saygılıdır.
• Bir eczacı sunduğu hizmet karşılığında hakkı olan, ancak kabul edilebilir bir ücret almalıdır.
• Bir eczacının görevi, kanunları bilmek ve mesleğinin saygınlığını korumak olmalıdır. Ayrıca bir eczacı, meslek etiğine uymalı ve meslek saygınlığını tehlikeye düşürebilecek hiçbir aktiviteye katılmamalıdır.
• Bir eczacı, meslektaşlarının ve diğer tüm sağlık elemanlarının değer ve becerilerine saygılı olmalıdır.
• Bir eczacı, bilerek hiçbir zaman hastalarına zarar verebilecek yada kanun tarafından öngörülmüş standartlara uymayan ilaçlar hazırlamamalı, standartlar
ECZACILIKTA SIKLIKLA KARŞILAŞILAN ETİK SORUNLAR
Şüpheli durumlar için ilaç bilgisi sağlama
Miyadı dolmak üzere olan ilaçların dağıtımı
Endikasyonları onaylanmamış yada kanıtlanmamış ilaçların kullanımı
Ürün seçimi
Eczacı-Endüstri ilişkisi
Hastaları teşhis konusunda bilgilendirme veya açıklama yapma
Bir AIDS hastasının veya intihara teşebbüs etmiş bir hastanın gizliliğini koruma
Eczacının kendi değer yargılarına ters düşen bir durumda eczanesinde bununla ilgili ilaç bulundurmaması
ETİK İKİLEM
Etik davranışların ve ilkeleri uygulanması
sırasında, herhangi bir anlaşmazlığın olduğu durumlarda ortaya çıkarlar.
Belli bir doğru yada yanlış cevabın
bulunmadığı veya birden çok doğru çözümün
ECZACILARIN SIKLIKLA ECZACILARIN SIKLIKLA
KARŞILAŞTIĞI ETİK İKİLEMLER KARŞILAŞTIĞI ETİK İKİLEMLER
Doktor tarafından yazılmış, ancak zararlı olabilecek Doktor tarafından yazılmış, ancak zararlı olabilecek bir reçeteyi hazırlamak
bir reçeteyi hazırlamak
Zararlı olmadığı halde yararlı da olmayacak bir Zararlı olmadığı halde yararlı da olmayacak bir ilacın bulunduğu reçeteyi hazırlamak
ilacın bulunduğu reçeteyi hazırlamak
Hasta teşhis konusunda bilgilendirilmemişse, Hasta teşhis konusunda bilgilendirilmemişse, hastayı bu konuda bilgilendirmek
hastayı bu konuda bilgilendirmek
Bir doktorun ricası üzerine, hastadan bilgi gizlemek Bir doktorun ricası üzerine, hastadan bilgi gizlemek
Dini yada ahlaki inançlara ters düşen ilaçları Dini yada ahlaki inançlara ters düşen ilaçları bulundurmak yada bunları hazırlamak
bulundurmak yada bunları hazırlamak
Şüpheli yada başlangıç suistimali durumlarında Şüpheli yada başlangıç suistimali durumlarında alışkanlık yapıcı ilaçları vermek
alışkanlık yapıcı ilaçları vermek
ETİK KARAR VERME SÜRECİ
• 1.Problemin saptanması ve olayla ilgili tüm gerçeklerin tanımlanması
• 2.İçinde bulunulan durumun tüm gerçeklerinin bir araya getirilmesi
• 3.Durum içinde rol alan değerlerin tanımlanması ve çatışma içinde ortaya çıkarılması
• 4.Çatışmayı çözümlemek için olanaklı çözümler önerilmesi, “ne yapmalıyım” sorusuna yanıt aranması
• 5.Seçeneklerin tanımlanması, önem sırasına göre önceliklerinin belirlenmesi ve başkalarından alınabilecek öneriler varsa onların değerlendirilmesi
• 6.Seçeneklerin elenmesi ve seçilenlerin doğruluğunun kanıtlanması, ayrıca olası eleştirilere yanıt bulunması “Ne yapmalıyım, Bunun niçin yapmalıyım” sorusunun yanıtlanması
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Eczane Eczacılığı ve Etik, Gülbin ÖZÇELİKAY, G.Hale ÖZCÖMERT, Sevgi ŞAR, Eriş ASİL, Turkiye Klinikleri J Med Ethics 1997;5(1):6-9.
Ayşegül Demirhan Erdemir,Tıpta Etik ve Deontoloji, Nobel Tip Kitabevi,2011.
Ayşegül Demirhan Erdemir, Tıp Etiğinde Esaslar, Tercih Kitapevi, 2016.
Erdem AYDIN ,Tıp Etiği, Güneş Yayınevi, 1999.
