1. HAFTA STATİK (DURGUN) ELEKTRİĞE KARŞI ÖNLEMLER

(1)

STATİK (DURGUN) ELEKTRİĞE KARŞI ÖNLEMLER

TMYO

Bilgsayar Teknolojileri Uzaktan Eğitim Bölümü

Bilgisayar Donanımı Zafer YAVUZ

zaferyavuz@ktu.edu.tr

(2)

Sunum İçeriği

• Bilgisayar Nedir?

• Bilgisayar Bileşenleri

– Yazılım – Donanım

• Dahili Donanım Bileşenleri

• Harici Donanım Bileşenleri

• STATİK (DURGUN) ELEKTRİĞE KARŞI ÖNLEMLER

– Statik (Durgun) Elektrik

• Statik Elektrik ve Oluşumu

• Statik Elektriğin Zararları

– Statik Elektriğin Zarar Verebileceği Ortamlarda Alınacak Önlemler

• Donanım Malzemeleri için Alınacak Önlemler

• Antistatik Çalışma Ortamı Sağlamak

• Kişisel Anti-statik Önlemler

• Manyetik Ortama Karşı Önlemler

(3)

Bilgisayar Nedir?

• Giriş birimleri ile dış dünyadan aldıkları veriler üzerinde aritmetiksel ve mantıksal işlemler

yaparak işleyen ve bu işlenmiş bilgileri çıkış

birimleri ile bize ileten, donanım (Hardware)

ve yazılım (software) dan oluşan elektronik

bir makine dir.

(4)

Örnek;

• Soru : Resimde giriş ve çıkış birimleri

nelerdir?

(5)

• Kasa : İşlem Birimi

• Monitör : Çıkış Birimi

• Fare : Giriş Birimi

• Klavye : Giriş Birimi

• Yazıcı : ?

• Tarayıcı : ?

(6)

• Kasa : İşlem Birimi

• Monitör : Çıkış Birimi

• Fare : Giriş Birimi

• Klavye : Giriş Birimi

• Yazıcı : Çıkış Birimi

• Tarayıcı : Giriş Birimi

(7)

Diğer Örnekler

(8)

BİLGİSAYAR 2 TEMEL KISIMDA İNCELENEBİLİR...

• Bilgisayar donanımı (hardware): Bilgisayarların fiziksel kısımlarına donanım denilmektedir.

Gözle görülebilir, elle tutulabilirler. Örnek :

Ekran, klavye, Sabit disk (harddisk), fare, yazıcı, bellek, mikroişlemci, tarayıcı,…

• Bilgisayar yazılımı (Software): Donanımı kullanmak için gerekli programlardır.

Bilgisayarın nasıl çalışacağını söylerler. Elle

tutulmazlar.

(9)

Bilgisayar Donanımı

• Bilgisayarın elektronik ve mekanik aksamına donanım denir. Donanım ikiye ayrılır:

1)Dahili donanım birimi

2)Harici donanım birimi

(10)

Dahili Donanım Birimleri

1-Anakart 2-İşlemciler 3-Ekran kartı 4-Bellek

5-Harddiskler 6-Disketler 7-Ses kartları

8-CD-ROM sürücüleri 9-DVD-ROM

10-CD-Writer

11-Faks modem

12-Ethernet kartı

(11)

Harici Donanım Birimleri

1-Monitör 2-Klavye 3-Mouse

4-Yazıcı 5-Plotter

6-Scanner 7-Hoparlör 8-Joystick

9-Barkod okuyucular 10-Lightpen

11-Son Teknolojik Gelişmeler (Flash Bellek, Bluetooth

arabirimi gibi…)

(12)

STATİK (DURGUN) ELEKTRİĞE KARŞI ÖNLEMLER

– Statik (Durgun) Elektrik

• Statik Elektrik ve Oluşumu

• Statik Elektriğin Zararları

– Statik Elektriğin Zarar Verebileceği Ortamlarda Alınacak Önlemler

• Donanım Malzemeleri için Alınacak Önlemler

• Antistatik Çalışma Ortamı Sağlamak

• Kişisel Anti-statik Önlemler

• Manyetik Ortama Karşı Önlemler

(13)

Statik Elektrik ve Oluşumu

• Statik elektrik durgun elektrik demektir.

• Bir maddeyi oluşturan atomlardan sürtünme gibi dış tesirlerle elektron koparılırsa elektron kaybeden bu atomlar pozitif elektrik yüküyle yüklenmiş olur.

• Bu elektronları alan atomlar da negatif elektrik ile yüklenir.

• Dış tesirlerle yapılan elektron alış verişleri, atomların en dış yörüngelerinde meydana gelir.

• Maddeler de bu şekilde elektrik dengesizliği yaratılmasına, statik elektrik yüklenmesi, denir.

• Örneğin saçın taranmasıyla, tarağın kağıt parçalarını çekmesi, tarağın statik elektrikle yüklendiğini gösterir.

• Karanlıkta çıkarılan yün kazağın ses çıkarması ve görülen

parıltılar, statik elektriğin bir sonucudur

(14)

Örnek Çalışma

• Siz de çevrenizde statik elektrik oluşumuna

örnek veriniz…

(15)

Statik Elektriğin Zararları

• İnsanların almış oldukları statik elektrik hem sağlıklarına hem de kullanmış oldukları

elektronik cihazlara zarar vermektedir.

• Teknik personeller üzerlerinde oluşan statik elektriği, elektronik cihazların kullanımı ve taşınması esnasında devre elemanlarına boşaltır.

• Böylece elemanların kullanışsız hale gelmesine

ya da ömürlerinin azalmasına sebep olurlar.

(16)

Statik Elektriğin Zararları

• Üzerimizde binlerce volt statik yük mevcut iken, 350 Volt ile bozulabilecek bir CMOS yapılı

elektronik malzemeye dokunulursa ne olur?

• Malzeme ölür; ölmez ise kesinlikle mikron

seviyesinde, yapısında ciddi hasarlar meydana gelir, malzemenin ömrü azalır.

• Statik yükün aniden boşalmasının da elektronik malzemelere zarar verdiği anlaşıldı.

• O halde statik deşarjın aniden olmaması

gerekiyor.

(17)

Statik Elektriğin Zararları

• Yapılan araştırmalarda statik yükün aniden değil, 1 Mohm’luk direnç üzerinden, yavaş eğrisel olarak boşalması gerektiği görülmüştür.

• Statik elektrik yüklerinin, insan derisi üzerinde toplanması

sonucunda, operatörlerde - özellikle bayanlarda- akne (sivilce), seboreik dermatit gibi deri hastalıklarının oluştuğu savları ileri sürülmektedir.

• Statik elektrik binalardaki haberleşme, güç hatları ve elektrik sistemlerine büyük ölçüde zarar verir.

• Uçakta oluşan statik elektrik, uçuş bilgisayarının ve radarının arıza yapmasına sebep olmaktadır.

• Yıldırımın yol açtığı akım, uçağın dış yüzeyini yalayıp geçerken, iletilen yükün küçük bir kısmı, uçağın metal dış yüzeyindeki; örneğin pencere gibi açıklıklardan içeri girebilir ve eğer yolu üzerinde duyarlı

elektronik aletler varsa, bunlar da arızalara yol açabilir.

(18)

Statik Elektriğin Zararları

• Statik elektriğin akışı ile oluşan kıvılcım çevredeki narkoz gazlarının, petrol buharlarının patlamasına neden

olabilir.

• Uzun süre araçta yolculuk yapan bir sürücünün,

aracından çıkıp doğrudan benzin pompa tabancasına dokunması ile statik elektrikten meydana gelen

yangından dolayı aracının son durumu görülmektedir

• Bu olayın olmasının sebebi akaryakıt dolumu esnasında oluşan petrol buharının statik bir şarjla teması anında yanmasıdır.

• Statik elektrik, plastik levha, kağıt karton ve tekstil gibi yalıtkan malzemelerle çalışan birçok endüstrinin

sorunudur.

(19)

Statik Elektriğin Zararları

• Elektrostatik itme veya çekme nedeniyle malzeme ya makineye ya da birbirine yapışır. Bu da çok ciddi kalite sorunlarına yol açar.

• Elektrostatiklenme nedeniyle toz veya diğer kir parçacıkları malzemeye yapışır.

• Çok yoğun elektrostatik birikme sonucu çıkan elektrik şokları personelde yaralanmalara yol açabileceği gibi, aynı zamanda yangınlara ve patlamalara da yol açabilir.

• Makinelerde bulunan sensörler, ölçme kafaları, yazıcı kafaları gibi elektronik malzemeler

elektrostatik yüklenmeden etkilenebilir.

(20)

Statik Elektriğin Zararları

• insan vücudu, çevresindeki birçok şeyden devamlı surette elektrikle yüklenir.

• Kuru bir havada çıplak ayağı yün halıya sürtmek insana 50.000 volt statik elektrik yükleyebiliyor.

• Belki şunu söyleyebilirsiniz: “Madem insan vücudunda 50.000 volt statik elektrik oluşabiliyor, niye bu elektrikle bir metale değdiğimizde

çarpılmıyoruz?” Çünkü vücudumuzda taşıdığımız elektriğin akım gücü çok düşüktür.

• İki nesne arasındaki elektrik farkı ise transferin gücünü belirler. Akım düşük olsa bile yüksek voltajda zarar görebilecek cihazlardır.

Bilgisayardaki cihazlar genelde 6-12 volt gibi çok düşük voltajlarla

çalışmak için tasarlanmıştır; yüksek bir voltajla karşılaştığında bozulabilir.

• Kötü tarafı, parçalara zarar verdiğinizi hiçbir şekilde hissedemezsiniz.

• Bu aylar, sonra çıkabilir.

• Genelde giderilemeyecek sorunlara neden olduğu için ağır mali külfet

(21)

Statik Elektriğin Zararları

1. Statik elektrik insanlarda birtakım deri hastalıklarına neden olabilir.

2. Nadir de olsa insan hayatını tehlikeye sokacak kadar büyük değerlere ulaşabilir.

3. Düşük voltajlarla çalışan elektronik devre elemanlarına zarar vererek devreleri işlemez hale getirebilir.

4. Elektronik tabanlı sistemlerde devre elemanlarını etkilemese de devre akımlarını etkileyerek sistemin istenmeyen sonuçlar

döndürmesine, sistemin normal çalışmasının aksamasına neden olabilir.

5. Yanıcı ya da patlayıcı özelliğe sahip sıvı ve gazlarla temasında felaketlere neden olabilir.

6. Üretim alanlarında kâğıt, kumaş vb. mamuller statik elektrik sonucu

birbirlerini iterek dağılabilir ya da birbirlerini çekerek yapışabilir bu da otomasyonda sorunlara neden olabilir.

7. Baskı makinelerinde statik elektrik nedeniyle kâğıtların birbirine

(22)

Alınacak Önlemler

• Statik elektrik, çeşitli bilgisayar malzemelerine zarar verebilir.

• Bu zararın önüne

• geçebilmek için çeşitli yöntemler mevcuttur.

Bunlar aşağıda verilmiştir.

• Donanım Malzemeleri için Alınacak Önlemler

• Antistatik Çalışma Ortamı Sağlamak

• Kişisel Anti-statik Önlemler

• Manyetik Ortama Karşı Önlemler

(23)

Donanım Malzemeleri İçin Alınacak Önlemler

• Donanım birimlerinin statik elektriğe karşı

korunması için yüklü olma durumlarında yükü boşaltmayı ortadan kaldıracak şekilde muhafaza edilmeleri ya da yüklenmeye neden olmayacak

şekilde montaj yapılması ve kullanılması gereklidir.

• Kasaya ve çalışma alanlarına montajda iletken olmayan montaj vidaları kullanılmalıdır.

• Parçalar metal olmayan ya da yüklenmelerine engel olacak şekilde muhafaza edilmelidir.

• Bunun için antistatik koruma sağlayan ambalajlar ya da özel kaplama malzemeleri satın alma

esnasında donanım birimleri ile verilmektedir.

(24)

Antistatik Çalışma Ortamı Sağlamak

• Statik elektrikten korunmak için çalışma alanında topraklama sağlanmalıdır.

• Topraklama gerilim altında olmayan bütün tesisat kısımlarının, uygun iletkenlerle toprak içerisine yerleştirilmiş bir iletken cisme

elektrot) bağlanmasıdır.

• Topraklama sayesinde cihaz üzerindeki kaçak

akımlar ve statik elektrik toprağa akacaktır ve

böylece elektrik dalgalanmalarından ve statik

elektriğin zararlarında korunma sağlanacaktır.

(25)

Antistatik Çalışma Ortamı Sağlamak

• Çalışma ortamında çalıştığımız aletlerin ve kullandığımız malzemelerin yüklenmeye neden olmayacak şekilde

kullanılması ve muhafaza edilmesi gereklidir.

• Araç ve gereçler çok defa bizi yüksek gerilimden koruyacak şekilde yalıtkan malzeme ile kaplıdır.

• Çalışma ortamındaki yüklenebilecek cihaz ya da

malzemelerin topraklama ile yüklenmesi önlenebilir.

• Bunun için yer döşemeleri çalışma masası ya da alanı antistatik malzemeden seçilebilir.

• Çalışma esnasında giyilen kıyafetler antistatik ürünler

olabilir.

(26)

Kişisel Antistatik Önlemler

• Statik elektrik sürekli hareket hâlinde olduğumuz için biz

insanların da yüklenmesine neden olur ve gün boyu pek çok yerde bu yüklenme ve yük boşalmaları ile karşılaşabiliriz.

• Donanım birimleri ile temas ya da kullanma öncesinde vücuttaki statik yükün boşaltılması önemlidir.

• Aksi takdirde bu yük çalıştığımız parçalar üzerinden boşalma yapabilir ve bu parçalara zarar verebilir.

• Bu yükü boşaltmak için çalışma öncesi toprağa temas eden zeminlere dokunarak yükü atabiliriz.

• Bunun için kalorifer petekleri, su boruları, çeşme ya da duvar uygun bir alan teşkil edebilir.

• Yine çalışma esnasında yüklenme durumuna karşı statik elektrik oluşumunu engelleyen antistatik eldiven

kullanılabilir.

(27)

Manyetik Ortama KarĢı Önlemler

• Günlük hayatımızda pek çok yerde (elektrik şebekeleri, aydınlatma, haberleşme ağları, evimizdeki kablolar ve elektrikli aletler vb.) manyetik alanlar oluşmakta ve bizi etkilemektedir.

• Bu alanlar insan sağlığı ile ilgili olumsuz etkilere neden olmaktadır.

• Bu alanların etkilerinden korunmak için manyetik alan

oluşan yerlerden mümkün oldukça uzak çalışmak ve durmak gerekir.

• Yakın olduğumuz zamanlarda ise süreyi mümkün olduğu kadar kısa tutmak iyi olabilir.