1
Mayıs ayında 80,2 milyar TL harcama yapıldı, harcamaların %30’u internet üzerinden
Tüketim eğilimlerini arz ve talep ekseninde çeşitli veriler üzerinden takip etmek mümkün ancak içerisinde bulunduğumuz süreçte, verileri mümkün oldukça anlık takip edebilmek önem arz ediyor. Bu kapsamda TCMB Banka Kartı ve Kredi Kartı Harcama Tutarları haftalık verisi tüketici harcamalarının takibine olanak sağlıyor. Bankalararası Kart Merkezi (BKM) Kart Monitör araştırması 2017 verilerine göre 10 kişiden 7’si ödemelerinde kredi kartını tercih ediyor ve COVID-19 nedeniyle birçok kişinin ödemelerinde özellikle kredi kartını tercih ettiği biliniyor.
Bu bülten kapsamında, COVID-19’un tüketici harcamaları açısından yarattığı etkiyi takip edebilmek amacıyla, TCMB Banka Kartı ve Kredi Kartı Harcama Tutarları verisi incelenmektedir. “COVID-19’un Tüketici Harcamalarına Etkisi Bülteninde”, harcama kalemlerine göre tüketicilerin haftalık ve aylık banka kartı/kredi kartı harcaması ve haftalık/yıllık değişimleri ele alınmaktadır.
Mayıs ayında banka ve kredi kartı ile yapılan harcamalar, nisan ayına kıyasla yüzde 44 arttı
29 Mayıs haftasında1 banka kartı ve kredi kartı kullanılarak 14,4 milyar TL tutarında harcama yapıldı. Bir önceki haftaya kıyasla harcama tutarı 2,3 milyon TL (yüzde 14) azaldı. İşlem adedi ise yüzde 23 azalarak 77 milyon oldu. Bir önceki yılın aynı dönemine (15 Mart – 31 Mayıs 2019) göre kıyaslandığında 13 Mart – 29 Mayıs 2020’de yapılan harcamaların tutarı yüzde 10, işlem adedi ise yüzde 18 azaldı (harcama kalemleri için bkz. Şekil 3).
Şekil 1 Banka kartı ve kredi kartı işlem adedi ve harcama tutarı, 7 Şubat – 29 Mayıs 2020
Kaynak: TCMB, TEPAV görselleştirmesi
29 Mayıs haftası verilerinin açıklanmasıyla mayıs ayındaki harcamaların tutarı 80,2 milyar TL seviyesine ulaştı. Böylece Mayıs 2020’de banka ve kredi kartı ile yapılan harcamaların tutarı Nisan 2020’ye kıyasla yüzde 44 arttı. Mayıs ayında harcamalar, bir önceki yılın aynı ayına kıyasla ise yüzde 11 azalış kaydetti. Mayıs ayı tüketici harcamaları, tüketici yönünde normalleşme algısının oluşmaya başladığını düşündürmekle birlikte hâlâ geçen yılki seviyesinin gerisinde kaldığı görülmektedir.
1 23 – 29 Mayıs 2020
75 90 105 120 135 150
17 7
Şub.
28 21
14 6
Mar.
20
13 27 3
Nis.
10 24 1
May.
22 8 15
2019
2020 29 May.
haftası 12 14 16 18 20 22
28 14 7 Şub.
21 13 29
May.
haftası 6
Mar.
20 27
2020
24 3 Nis.
10 17 1
May.
8 15 22 2019 Banka kartı ve kredi kartı işlem adedi, milyon Banka kartı ve kredi kartı harcama tutarı, milyar TL
ilk vakanın görüldüğü hafta ilk vakanın görüldüğü hafta Normalleşme planının açıklandığı hafta
İlk sokağa çıkma yasağının olduğu hafta Normalleşme planının açıklandığı hafta
İlk sokağa çıkma yasağının olduğu hafta
2 Türkiye’de ilk COVID-19 vakasının görüldüğü mart ayında harcamalar, bir önceki yılın aynı ayına kıyasla yüzde 14 azalmıştı. İlk vaka mart ayının ikinci haftasında tespit edilmiş olmasına rağmen neredeyse tüm harcama kalemlerinde azalış görüldü. Okulların online eğitime geçtiği, uçuş seferlerinin durdurulduğu ve şehirlerarası ulaşımın valilik iznine bağlandığı mart ayında tüketiciler, panik tüketim ile temel ihtiyaçlara yöneldi.
Nisan ayında ise aktif vaka sayısının artışıyla birlikte önlemler artırıldı ve 8 hafta sürecek hafta sonları ve resmi tatil günlerinde yapılan sokağa çıkma yasakları başladı. Yine bu ayda bir önceki aya kıyasla market ve alışveriş ve elektrik-elektronik eşya, bilgisayar harcamalarındaki sınırlı artışların haricinde tüm harcama kalemlerinde azalış görüldü.
Aktif vaka sayısının azaldığı, normalleşme planının açıklandığı, AVM’lerin açıldığı, berber ve kuaför gibi işletmelerin faaliyetlerine başladığı ve çeşitli iller için şehir giriş-çıkış sınırlandırılması bitirildiği Mayıs ayında ise tüketici harcamalarının toplamında ve tüm harcama kalemlerinde bir önceki aya kıyasla artış görüldü. En fazla artış kamu/vergi ödemeleri, havayolları, giyim ve aksesuar, kuyumcular, kulüp / dernek /sosyal hizmetler ve mobilya ve dekorasyon harcamalarında görüldü. Ancak bu harcama kalemleri Mayıs 2019 seviyelerine ulaşamadı. Mayıs ayında yıllık bazda en fazla artış gösteren harcama kalemleri ise elektrik-elektronik eşya, bilgisayar, market ve alışveriş merkezleri, diğer, doğrudan pazarlama ve çeşitli gıda harcamalarıdır.
Harcama yöntemi açısından incelendiğinde ise bu süreçte tüketicilerin internet üzerinden ve mektupla/telefonla yaptığı alışverişleri arttırdığı görülmektedir. Mart ayında hem yıllık hem de aylık bazda azalan internet üzerinden yapılan alışverişler, nisan ayında yıllık yüzde 14, mayıs ayında yıllık yüzde 30 artış gösterdi. İnternet üzerinden alışverişler, mayıs ayında yıllık yüzde 61 arttı ancak bu artışta yıllık yüzde 146 artış gösteren kamu/vergi ödemelerinin de etkisi olabileceği düşünülmektedir. Mayıs ayında mektupla/telefonla yapılan alışverişler ise bir önceki aya kıyasla yüzde 34 arttı. Mart ve nisan aylarında hem yıllık hem de aylık azalış görülen gümrük vergisi ödemeleri, mayıs ayında aylık yüzde 67 artış gösterdi. Dolayısıyla yurtdışından yapılan alışverişlerde de hareketlilik görülmeye başlandı.
3 Şekil 2Banka kartı ve kredi kartı ile yapılan harcama tutarının aylara göre aylık ve yıllık değişimleri, %, Mart – Mayıs 2020
Kaynak: TCMB, TEPAV hesaplamaları
Not: Şekilde yer alan internet üzerinden yapılan alışverişler, mektupla/telefonla yapılan alışverişler ve gümrük vergisi ödemeleri ayrı bir harcama kalemi olmayıp, alışveriş yöntemini ifade etmektedir.
Not: Sıralama mayıs ayı aylık değişim değerine göre yapılmıştır.
Bir önceki yılın aynı dönemine (15 Mart – 31 Mayıs 2019) göre kıyaslandığında 13 Mart – 29 Mayıs 2020’de en fazla artış elektrik-elektronik eşya, bilgisayar (yüzde 52), market ve alışveriş merkezleri (yüzde 45), diğer (yüzde 22), doğrudan pazarlama (yüzde 20), ve çeşitli gıda (yüzde 18) harcamalarında görüldü. Aynı dönemde harcamalar en fazla havayolları (yüzde 82), konaklama (yüzde 82), kumarhane/içkili yerler (yüzde 73), seyahat acenteleri/taşımacılık (yüzde 72), yemek (yüzde 59) ve giyim ve aksesuar harcamalarında (yüzde 48) azaldı (bkz. Şekil 2). Aynı dönemde internet üzerinden yapılan alışverişler bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 19 arttı.
-40 -51
-30 -14
-13 -20 -42
-9 -14
4 -9
-7 -27 -46
-14 -52
-3 -10 -33
-17 -10
-3 -16 -19
-26 -16
2 16 -34
-7 -52
-27 -38
-19 -3 -5
1 -8
1 6
12 -25
-39
-3 -29
-7 -23
-3 3 -3 -4
19 -2 -9
9 27 -36
Gümrük Vergisi Ödemeleri
Diğer Kamu/Vergi ödemeleri Havayolları
Telekomünikasyon Giyim ve Aksesuar
Kulüp / Dernek /Sosyal Hizmetler Kuyumcular
Araç Kiralama-Satış/Servis/Yedek Parça Mobilya ve Dekorasyon
Elektrik-Elektronik Eşya, Bilgisayar Müteahhit İşleri
Benzin ve Yakıt İstasyonları Seyahat Acenteleri/Taşımacılık Yapı Malzemeleri, Hırdavat, Nalburiye Yemek İnternet Üzerinden Yapılan Alışverişler
Toplam
Sağlık/Sağlık Ürünleri/Kozmetik
0 Hizmet Sektörleri
Bireysel Emeklilik Eğitim / Kırtasiye / Ofis Malzemeleri
Sigorta
Mektupla/Telefonla Yapılan Alışverişler
Doğrudan Pazarlama
Araba Kiralama Çeşitli Gıda Market ve Alışveriş Merkezleri Kumarhane /İçkili Yerler
0 0 Konaklama
Yıllık Değişim Aylık Değişim
-59 -95
-67 -70
-21 -31 -72
-15 14
46 -4
-10 -76
-93
-18 -80
-34 -7 -36
-3 -1
20 -7
10 15 -43
-51
17 46 -91
-52 -91
-60 -67
-31 -35 -64
-28 -1
2 -21 -22 -74 -87
-26 -69
-46 -21 -39
-14 -16 -13 -17
-8 -12 -38 -48
-8 1 -89
-40 -90
-46 -51
-2 -4 -66
-2 30
74 4
-69 -91
-11 -81
-23
-27 9 2
31 -5
6 23 -41 -49
14 41 -89
146 146 130 115 87 84 67 61 61 58 56 48 48 44 44 43 43 42 42 40 38 34 34 32 30 30 28 27 20 13 0
0
Mart Nisan Mayıs
4 Şekil 3 Banka kartı ve kredi kartı ile yapılan harcamaların yıllık (15 Mart – 31 Mayıs 2019; 13 Mart – 29 Mayıs 2020) ve haftalık değişimi (22 – 29 Mayıs 2020), %
Kaynak: TCMB, TEPAV hesaplamaları
Not: Grafiğin dikey ekseni 13 Mart – 29 Mayıs 2020’de yapılan toplam harcamaların, 15 Mart – 31 Mayıs 2019’da yapılan toplam harcamalara göre yüzdelik değişimini; yatay eksen ise 2020 yılı 29 Mayıs haftasında yapılan harcamaların 22 Mayıs haftasına kıyasla yüzdelik değişimini vermektedir.
Not: Daire büyüklükleri, 29 Mayıs haftasında yapılan harcamaların tutarını ifade etmektedir.
Bültenin ilerleyen sayıları, TEPAV web sitesi üzerinden haftalık açıklanmaya devam edecektir.
Analizlere ilişkin daha detaylı açıklamaları, TEPAV’ın 31 Mart 2020’deki Değerlendirme Notunda bulabilirsiniz.2
2 TEPAV. (2020). COVID-19’un Tüketici Harcamalarına Etkisi. 31 Mart 2020. Dündar, M.
https://www.tepav.org.tr/tr/haberler/s/10099
-100 -80 -60 -40 -20 0 20 40 60 80
-50 -40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40 50 60 70 80
Sağlık/Sağlık Ürünleri/Kozmetik
Elektrik-Elektronik Eşya, Bilgisayar
Haftalık değişim, %, 22 - 29 Mayıs 2020
Yıllık değişim, %, 15 Mart -31 Mayıs 2019 ; 13 Mart -29 Mayıs 2020
Araba Kiralama Benzin ve Yakıt İstasyonları
Hizmet Sektörleri
Eğitim / Kırtasiye / Ofis Malzemeleri Çeşitli Gıda
Giyim ve Aksesuar
Havayolları Konaklama
Market ve Alışveriş Merkezleri
Mobilya ve Dekorasyon
Seyahat Acenteleri/Taşımacılık Yemek
İnternet Üzerinden Yapılan Alışverişler
Kamu/Vergi ödemeleri Kuyumcular
5 Ekler
2,0 3,0 4,0 5,0 6,0
7 Şub.
28 27
21
14 6
Mar.
13 20 3
Nis.
10 17 24 1 May.
8 15 22 29 May.
haftası 2019 2020
0,8 1,0 1,2 1,4 1,6
20 6 Mar.
14 7 Şub.
21 28 13 27 3 10
Nis.
17
2019
24 1 May.
8 15 22 29 May.
haftası 2020 Market ve alışveriş merkezleri harcaması, milyar TL Çeşitli gıda harcaması, milyar TL
200 400 600 800 1.000
20 7
Şub.
13 21
14 28 6
Mar.
27 3 Nis.
10 17 24 1 May.
8 15 22 29 May.
haftası 2019
2020
2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 5,5
14 7 Şub.
27 3 Nis.
21 28 6 13 20 Mar.
10 17 24 1 May.
8 15 22 29 May.
haftası 2019 2020 Sağlık/sağlık ürünleri/kozmetik harcaması, milyon TL İnternet üzerinden yapılan alışverişler, milyar TL
600 900 1.200 1.500 1.800
6 Mar.
7 Şub.
28 29
May.
haftası 21
14 13 20 27 3 15
Nis.
10 17 24 1 May.
8 22
2019 2020
150 300 450 600 750
7 Şub.
27 13 14
2020
21 28 6 20 15
Mar.
3 Nis.
10 17 24 29
May.
haftası 1
May.
8 22
2019 Elektrik-elektronik eşya, bilgisayar harcaması, milyon TL Eğitim / kırtasiye / ofis malzemeleri harcaması, milyon TL
0 500 1.000 1.500 2.000
7 Şub.
14 21 28 6 27
Mar.
20
13 3
Nis.
22 10 17 24 1
May.
8 15 29
May.
haftası 2019
2020
0 400 800 1.200
20 7
Şub.
14 3
Nis.
6 Mar.
21 28 13 27 10 17 24 1 15
May.
8 22 29
May.
haftası 2019
2020
Giyim ve aksesuar harcaması, milyon TL Yemek harcaması, milyon TL
0 200 400 600 800
7 Şub.
14 21 28 6 27
Mar.
13 20 3
Nis.
10 17 24 1 May.
2019
8 15 22 29 May.
haftası 2020
0 100 200 300 400
7 Şub.
6 Mar.
28 21
14 13 20 27 3 24
Nis.
10
2019
17 1
May.
8 15 22 29 May.
haftası 2020
Havayolları harcaması, milyon TL Konaklama harcaması, milyon TL
240 280 320 360 400
20 7
Şub.
27 28
14 21 13
2020
6 Mar.
3 Nis.
10 17 24 1 May.
8 15 22 29 May.
haftası 2019
750 900 1.050 1.200 1.350 1.500
20 7
Şub.
14 21 28 6 22
Mar.
17
13 27 3
Nis.
10 24 1
May.
8 15 29
May.
haftası 2019
2020
Telekomünikasyon harcaması, milyon TL Hizmet sektörleri harcaması, milyon TL
