Muhasebede
Dönem Sonu İşlemleri
(Envanter ve Değerleme) ve Özellik
Arz Eden Konular
31.12.2012 TARİHLİ YAPILACAK DÖNEM SONU İŞLEMLERİNE İLİŞKİN BİLGİLENDİRME
İSMMMO, CEVAHİR HOTEL,04.12.2012
Sunumun Kapsamı
-Sunum, Vergi Mevzuatı Esaslıdır.
-Zaman Kısıtı Nedeniyle, Önemli Olduğu Görülen Konular, Hatırlatma Amaçlı Ele Alınmıştır.
-İSMMMO Web Sayfasından eEnstitü, Dönem Sonu
İşlemleri e-Eğitimi İzlenmesi Tavsiye Edilmektedir.
-Bu Sunumda Yer Alan Konular Bilgilendirme
Amaçlıdır.
Muhasebede Dönem Sonu (Envanter ve Değerleme) İşlemlerinin Gerekliliği ve Önemi
-Muhasebe Tekniği Açısından İşletme Yönetimi ve Ortakları Açısından -Yasal
Düzenlemeler (Vergi, TTK vb.) Açısından
-Ülke Ekonomisi Açısından
Envanter ve Değerleme İşlemleri Yapılmaksızın
Muhasebe Döneminin Kapatılması
Sakıncalıdır!
Envanter Nedir?
VUK’nun 186’ncı maddesi gereğince, envanter;
bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları saymak, ölçmek, tartmak ve
değerlemek suretiyle kesin bir şekilde ve müfredatlı olarak tespit etmektir.
Şu kadar ki, ticari teamüle göre tartılması,
sayılması ve ölçülmesi mutat olmayan malların değerleri tahminen tespit olunur.
Mevcutlar, alacaklar ve borçlar işletmeye dahil
iktisadi kıymetleri ifade eder.
Envanter İşlemini Kimler Yapar?
Bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri,
- Ticaret şirketleri,
-Kurumlar Vergisine tabi olup bilanço esasına göre defter tutan diğer tüzel kişiler,
-İşletme hesabı esasına göre defter
tutanlardan emtia üzerine iş yapan gelir ve
kurumlar vergisi mükellefleri.
Envanter İşlemleri Hangi Sırada Yapılmalıdır?
Genel olarak, muhasebe uygulamalarında envanter işlemleri aşağıdaki sıraya göre yapılır:
1- Dönem sonunda (31.12.201X) muhasebe
kayıtlarına göre genel geçici mizan düzenlenir.
2- Muhasebe dışı envanter (fiili envanter / sayım ve değerleme) işlemleri yapılarak iktisadi kıymetlerin gerçek durumu tespit edilir.
3- Muhasebe dışı envanter sonuçları ile genel geçici
mizan sonuçları karşılaştırılır varsa farklar bulunur.
Envanter İşlemleri Hangi Sırada Yapılmalıdır?
4- Bulunan farkların sebeplerine muhasebe
defterlerinde, düzeltme ve sınıflandırma kayıtları yapılarak muhasebe içi envanter işlemleri yapılır.
5- Muhasebe kayıtları ile fiili envanter sonuçlarının uyumu sağlanarak kesin mizan düzenlenir.
6- Mali tablolar düzenlenir.
7-Muhasebe defterlerinde kapanış kayıtları yapılır
ve envanter defteri yazılır.
Değerleme Nedir?
DEĞERLEME VUK md.186;
“Vergi matrahlarının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin takdir ve tespitidir.”
1-Tespit, mükelleflerce VUK’nunda yer alan değerleme ölçüleri kullanılarak yapılan değerleme işlemi,
2-Takdir ise, mutat değerleme ölçüleri kullanılarak değerleme yapılamadığı takdirde idare tarafından yapılan takdir işlemidir. (VUK Madde 267)
Değerleme Kuralları Nelerdir?
1-Değerleme Günü
2-Değerlemede Teklik İlkesi
3-Değerlemede Tek Ölçek Kullanma İlkesi 4-Değerlemede Gerçekleşmeyen Kar ve
Zararlar
VUK’nda Yer Alan Değerleme Ölçüleri Nelerdir?
Hangi İktisadi Kıymetlerin Değerlemesinde Hangi Ölçüler Kullanılır?
1) Maliyet Bedeli
(VUK. Md. 262)
-Gayrimenkuller,-Demirbaş eşya,
-Özel maliyet bedeli, -Zirai mahsuller,
-Hayvanlar.
2) Borsa Rayici
(VUK. Md. 263) -Yabancı paralar,
-Devlet tahvili ve Hazine bonoları .
3) Tasarruf Değeri(VUK. Md. 264)
- Alacak ve borç senetleri reeskontu.
VUK’nda Yer Alan Değerleme Ölçüleri Nelerdir?
Hangi İktisadi Kıymetlerin Değerlemesinde Hangi Ölçüler Kullanılır?
4) Mukayyet Değer (VUK. Md. 265) -Senetsiz alacak ve borçlar,
-Reeskont uygulaması yapılmayan senetli alacak ve borçlar,
-İlk tesis ve taazzuv giderleri ile peştemallıklar, -Aktif ve geçici hesaplara ilişkin kıymetler,
-Karşılıklar.
5) İtibari Değer (VUK. Md. 266) -Kasa.
6) Vergi Değeri (VUK. Md. 268) -Bina ve araziler.
VUK’nda Yer Alan Değerleme Ölçüleri Nelerdir?
Hangi İktisadi Kıymetlerin Değerlemesinde Hangi Ölçüler Kullanılır?
7) Rayiç Bedel (VUK. Mük. Md. 266)
-Veraset ve İntikal Ver.Kan.’nun 10/c maddesinde yer alan menkul kıymetler,
-Gemiler.
8) Emsal Bedeli ve Ücreti (VUK. Md. 267) -Ortalama Fiyat Esası,
-Maliyet Bedeli Esası, -Takdir Esası.
9) Alış Bedeli
-Hisse senetleri,
-Bazı yatırım fonları katılma belgeleri.
Kasa Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
-KASA HESABI BORÇ BAKİYESİ VERİR.
-KASA HESABININ ALACAK BAKİYESİ VERMESİ , VUK,
30/4’E GÖRE RE’SEN TAKDİR NEDENİ OLABİLİR VE CEZALI TARHİYATA YOL AÇABİLİR.
-KASA SAYIM NOKSANI, NEDENİ BULUNAMIYORSA, KKEG OLARAK, 689 DİĞ. O.DIŞI GİD. VE ZAR. HS. KAYDEDİLİR.
-KASA SAYIM FAZLASI, NEDENİ BULUNAMIYORSA, VERGİ MATRAHINA İLAVE EDİLEREK, 679 DİĞ. O.DIŞI GİD. VE ZAR. HS. KAYDEDİLİR.
Kasa Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
-KASA BAKİYESİNİN;
işletmenin büyüklüğüne, iş hacmine ve kasa işlemlerinin yoğunluğuna uygun bir rakam olması gerekir.
-KASA BAKİYESİNİN YÜKSEK OLMASI;
Yüksek tutarların kasada olamayacağı
ortaklar tarafından kullanılmış olduğu
gerekçesiyle, transfer fiyatlandırılması
yoluyla, örtülü kazanç dağıtımı sayılarak
cezalı tarhiyata muhatap olunabilir.
Kasa Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
KASA BAKİYESİNİN DÖNEM İÇİNDE UZUN SÜRE YÜKSEK TUTARDA OLMASI HALİNDE;
adatlandırılarak gelir yazılmalıdır.
KASADA, 8.000 TL’yi AŞAN TAHSİLAT VE ÖDEMELER; BANKA, PTT veya KATILIM
BANKALARI ARACI KILINARAK YAPILMALI;
Bu zorunluluğa uymayan mükelleflere her bir işlem için mükerrer 355. madde de belirtilen özel usulsüzlük cezasının uygulanacağı
unutulmamalıdır.
Kasa Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
YABANCI PARALAR KASASI;
Kasada mevcut yabancı paralar, dönem sonunda, Maliye Bakanlığı tarafından ilan edilen, efektif alış kuru ile değerlenir.
Döviz cinsinden değerleme farkları olumlu ise, 646 KAMBİYO KARLARI HESABI’na;
olumsuz farklar ise 656 KAMBİYO
ZARARLARI HESABI’na kaydedilerek dönem
matrahının tespitinde dikkate alınmalıdır.
Bankalar Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
-TL MEVDUAT MUKAYYET DEĞERLE, -YP MEVDUAT ise, Maliye Bakanlığı
tarafından, dönem sonunda, yayımlanan ilgili DÖVİZ ALIŞ KURU ile DEĞERLENİR.
-MUHASEBE KAYITLARI ile BANKA
EKSTRELERİ MUTABAKATI SAĞLANMALIDIR.
Bankalar Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
-VADELİ BANKA MEVDUATLARIN VE REPO
İŞLEMLERİNİN KIST DÖNEME AİT KISMI FAİZ GELİRİ
“642 FAİZ GELİRLERİ HESABI”NA KAYDEDİLEREK, VERGİ MATRAHINA İLAVE EDİLMELİDİR (VUK MD.
281).
- VADESİ DEĞERLEME GÜNÜNDEN (31 Aralık 2012) SONRA, ANCAK BEYANNAME VERME TARİHİNDEN ÖNCE DOLAN; REPO VE VADELİ MEVDUAT
HESAPLARINDA KIST OLARAK HESAPLANIP GELİR
KAYDEDİLEN FAİZLERE İSABET EDEN GELİR VERGİSİ STOPAJI MAHSUP EDİLEBİLİR (5520 sayılı Kurumlar
Vergisi Kanununun 1 Seri Numaralı Genel Tebliğinin (34.8.) bölümü).
Banka Kredileri Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
- BANKA KREDİLERİNİN DÖNEM SONU
DEĞERLEMESİNDE DÖNEM SONUNA KADAR
İŞLEMİŞ OLAN FAİZLERİ DE GİDER OLARAK
DİKKATE ALINABİLECEKTİR (VUK’nun 5228
Sayılı Kanun ile değişik 285/1 md.).
Menkul Kıymet Hesaplarında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
VUK’nun 279’uncu maddesi gereğince,
-Bazı menkul kıymetler (Devlet Tahvili, Hazine Bonosu ve Euro Bondlar- Varsa) borsa rayici, -Bazı menkul kıymetler (hisse senedi) alış bedeli,
-Bazı menkul kıymetler de (Devlet Tahvili,
Hazine Bonosu ve Euro Bondlar gibi-borsa
rayiçleri yoksa) kıst getiri hesaplanarak
değerlenmeye tabi tutulmaktadır.
Alacaklar Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
-ŞÜPHELİ VE DEĞERSİZ ALACAKLAR DIŞINDA KALAN ALACAKLAR, “MUKAYYET DEĞER” İLE
DEĞERLENİRLER (VUK. Md.281).
-TİCARİ NİTELİKTEKİ SENETLİ ALACAKLAR REESKONTA TABİ TUTULABİLİR.
-DÖVİZLİ ALACAKLAR, MALİYE BAKANLIĞI
TARAFINDAN AÇIKLANAN KURLAR ESAS ALINARAK TL’ye ÇEVRİLEREK OLUŞAN KUR FARKLARI; GELİR veya GİDER OLARAK KAYITLARA ALINIR.
Alacaklar Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
ŞÜPHELİ ALACAKLAR ( VUK Md.323 )
Şüpheli Alacak Karşılığı Ayırmanın Koşulları ; -Bilanço usulüne göre defter tutulmalıdır.
-Alacak, ticari veya zirai kazancın elde edilmesi ve devamı ile ilgili olmalıdır.
-Alacak değerleme günü itibariyle şüpheli hale gelmiş olmalıdır.
- Alacak, dava ve icra safhasında bulunmalı ve takibat ciddiyetle devam ettirilmelidir. Müracaat yeterli
olmayabilir.
Alacaklar Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
ŞÜPHELİ ALACAKLAR ( VUK Md.323 )
Şüpheli Alacak Karşılığı Ayırmanın Koşulları ;
-Alacağın dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacak olması halinde ise; yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş olmalıdır.
- Alacak tahakkuk etmiş olmalıdır. (Daha önce hasılat olarak defterlere kaydedilmiş olmalı).
- Alacak değerleme günü itibariyle teminatsız olmalıdır.
Alacaklar Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI AYRILMASINDA ÖZELLİKLİ DURUMLAR
- Kampanyalı (ön ödemeli) satışlardan doğan alacaklar ve avans mahiyetindeki alacaklar için karşılık ayrılamaz.
- 334 sayılı VUK Genel Tebliği’ne göre, alacağın ilgili dönem kayıtlarına girmiş olması ve KDV
beyannamelerinde beyan edilmiş olması şartıyla, KDV içeren şüpheli alacaklarda katma değer vergisi için de karşılık ayrılabilir.
Alacaklar Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI AYRILMASINDA ÖZELLİKLİ DURUMLAR
-Aciz vesikasına bağlanan alacaklarda alacağın
tamamı için değil, bu vesikada yer alan tutar kadar karşılık ayrılabilir.
-Yurt dışından olan alacaklar için, dava açıldığının dış temsilciliklere onaylatılması şartıyla karşılık
ayrılabilir.
Alacaklar Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI AYRILMASINDA ÖZELLİKLİ DURUMLAR
-Dövize endeksli veya döviz cinsinden olan şüpheli alacaklar için karşılık ayrılmasına karar verilmesi halinde, bu alacağa bağlı olarak ortaya çıkan kur farkları da şüpheli alacak kabul edilerek karşılık ayrılabilir.
- İştiraklerden olan alacaklar için karşılık ayrılabilir.
- İflas halindeki kişilerden olan alacaklar için karşılık ayırabilir.
Alacaklar Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI AYRILMASINDA ÖZELLİKLİ DURUMLAR
-Ferdi işletme ve şahıs şirketlerinde, şirketin
ortaklarından olan alacakları için karşılık ayrılamaz.
- Şahıs şirketlerinden (Kollektif ve Adi Ortaklıklar) olan alacaklarda TTK hükümlerine göre tüm ortaklar bütün mal varlıklarıyla müteselsilen sorumlu
olduklarından, şüpheli alacak karşılığı ayrılabilmesi için şirket tüzel kişiliği ve ortakların hepsi için
takibata geçilmiş olması gerekmektedir.
Alacaklar Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI AYRILMASINDA ÖZELLİKLİ DURUMLAR
- Ciro edilmek suretiyle gelen senet bedelinin ödenmemiş olması durumunda, şüpheli alacak
karşılığı ayrılabilmesi için bu senedi ciro eden kişi hakkında takibe geçilmiş olunmalıdır.
-Kefalete bağlı olan alacaklarda asıl borçlunun yanı sıra kefil nezdinde de takibata geçilmiş olunmalıdır.
- Hatır senetleri için şüpheli alacak karşılığı ayrılamaz.
Alacaklar Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
DEĞERSİZ ALACAKLAR
Değersiz Alacağın Şartları;
- Alacak, bilanço veya işletme hesabı esasına göre defter tutan ticari veya zirai kazançla iştigal eden işletmelere ait olmalıdır.
- Alacak ticari işle veya işletmeyle ilgili olmalıdır.
-Alacağın tahsili, kazai bir hükme veya kanaat verici bir vesikaya göre imkansız hale gelmelidir.
-Alacak ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve devam ettirilmesi ile ilgili olmalıdır.
Alacaklar Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
DEĞERSİZ ALACAKLAR Kanaat Verici Vesikalar;
-Konkordato anlaşması,
-Borçlunun Miras Bırakmadan Ölümü ve Mirasçıların mirası reddettiğini gösteren belge,
-Borçlunun yurt dışına kaçması ve haciz edilebilecek malı olmadığını gösterir belge,
-Alacaktan vazgeçildiğini gösteren mahkeme tutanakları,
-Borçlunun adresinin saptanamaması nedeniyle icra takibat dosyasının kaldırıldığını gösteren icra
memurluğu yazısı.
Alacaklar Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
DEĞERSİZ ALACAKLARDA ÖZELLİKLİ KONULAR
-Bir alacağın değersiz alacak sayılabilmesi için tüm hukuki yolların tüketilmiş olması gerekir.
- Alacağın değersiz hale geldiği yıl hesaplarına gider (zarar) yazılması gerekir. Aksi takdirde izleyen
yıllarda dikkate alınması sakıncalı olabilir.
Alacaklar Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
DEĞERSİZ ALACAKLARDA ÖZELLİKLİ KONULAR
-Değersiz alacaklar daha sonra tahsil edilirse tahsil edildiği yıl gelir yazılır.
- Bilanço esasına göre defter tutan işletmeler, değersiz hale gelen alacaklarını değersiz hale
geldikleri yıl mukayyet değerleri ile zarara geçirerek yok ederler.
-İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ise defterlerine gider kaydederek yok ederler.
- KDV içeren değersiz alacaklarda KDV de değersiz alacak olarak kabul edilebilir.
Reeskont İşlemleri
ALACAK VE BORÇ SENETLERİ REESKONTU -VUK md.281 ve 285’de düzenlenmiştir.
-Reeskont, işletme aktifinde veya pasifinde yer alan alacak ve borç senetlerinin değerleme günündeki gerçek değerine indirgenmesidir.
Reeskont İşleminin Şartları;
-Alacak veya borç senede bağlı olmalıdır.
-Senet, vade içermelidir.
-Senedin vadesi değerleme günü itibariyle gelmemiş olmalıdır.
-Senet bilançoda yer almalıdır.
-Senet kazancın elde edilmesine yönelik olmalıdır.
Reeskont İşlemleri
ALACAK VE BORÇ SENETLERİ REESKONTU
Reeskont hesabı iç iskonto formülü kullanılarak yapılacaktır.
iç iskonto formülü;
R =A*n*t / 360 + (n * t) R = Reeskont Gider/Gelir A = Senedin Nominal Değeri n : faiz oranı
t: vadeye kadar gün sayısı
Faiz oranı olarak, senette faiz nispeti açıklanmış ise bu oranın, açıklanmamışsa Cumhuriyet Merkez Bankası’nın resmi iskonto haddi uygulanır.
Reeskont İşlemleri
REESKONTTA ÖZELLİKLİ DURUMLAR
-Bankalar, bankerler ve sigorta şirketleri dışında kalan ve bilanço esasına göre defter tutan
mükellefler için reeskont işlemi ihtiyaridir.
-Alacak senetlerini reeskonta tabi tutan kuruluşlar, borç senetlerini de reeskonta tabi tutmak zorundadır.
Kısmi reeskont işlemi yapılamaz.
- Yabancı para cinsinden olan senetli alacak ve
borçlar ile Bankalara Teminata ve tahsilata verilen senetler için reeskont hesaplanabilir.
Reeskont İşlemleri
REESKONTTA ÖZELLİKLİ DURUMLAR
-Kampanyalı ( ön ödemeli ) satışlarla ilgili olarak alınan senetler,
-Hatır senetleri, -Vadeli çekler,
-Yıllara sari inşaat işleri dolayısı ile alınan senetler, -Müflisten olan alacaklar,
-Vadesi belli olsa dahi senetsiz alacak ve borçlar için reeskont hesaplanamaz.
-Senet tutarı KDV’de içeriyorsa, KDV hasılat unsuru olmadığından, reeskont işlemi yapılırken bu kısım senet bedelinden düşülüp düşülmeyeceği konusu tartışmalıdır.
Reeskont İşlemleri
REESKONTTA ÖZELLİKLİ DURUMLAR
-Önceki yılda gider yazılan alacak senetleri
reeskontlarının cari yılda ters kayıtla kapatılarak gelir yazılmalıdır.
-Önceki yılda gelir yazılan borç senetleri
reeskontlarının cari yılda ters kayıtla kapatılarak gider yazılmalıdır.
Ortaklardan Alacaklar Hesabında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
-Ortaklardan olan alacakların adatlandırılarak faizlendirilmesi gerekir.
-Faiz oranı olarak işletmenin “kullandığı krediler”
varsa bu krediler için katlandığı faiz maliyetleri esas alınır.
-Diğer durumlarda belirlenen “reeskont faizi” veya
“ortalama banka faizi” dikkate alınabilir.
-Ortaklardan olan alacaklara hesaplanacak faiz tutarlarının işletme tarafından ilgili ortağa
faturalanması ve fatura üzerinde KDV hesaplanması gerekir. (Aksi yönde görüşlerde mevcuttur.)
180 Gelecek Aylara/280 Yıllara Ait Giderler Hesabında Özellik Arz Eden
Dönem Sonu İşlemleri
Kira, sigorta primi vb. gibi gelecek aylara veya gelecek yıllara ilişkin olarak ödenmiş ve döneme gider
kaydedilmiş giderlerin, dönemsellik
ilkesi gereğince, cari yıla ait olan kısmı gider hesaplarında bırakılmalı, geri
kalan kısmı ise, aktifleştirilmelidir.
380 Gelecek Aylara/ 480 Yıllara Ait Gelirler Hesabında Özellik Arz Eden
Dönem Sonu İşlemleri
Kira gibi gelecek aylara veya gelecek yıllara ilişkin olarak peşin tahsil
edilmiş ve döneme gelir kaydedilmiş olan işlemlerin, dönemsellik ilkesi
gereğince, cari yıla ait olan kısmı gelir hesaplarında bırakılmalı, geri kalan
kısmı ise, pasife alınmalıdır.
Verilen Avanslarda Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
Türk lirası cinsinden verilen avanslar
mukayyet (muhasebede kayıtlı) değerleriyle değerlenirler.
Yabancı para cinsinden verilen avanslar ise, Maliye Bakanlığı’nın yıl sonunda yayınladığı tebliğ ile ilan ettiği kurlar esas alınarak
değerlemesi yapılmalıdır. (Avansların
değerlemesi konusunda farklı görüşlerde
mevcuttur)
Alınan Avanslarda Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
Alınan avanslar mukayyet (muhasebede kayıtlı) değerleriyle değerlenirler.
Yabancı para cinsinden alınan avanslar, yıl sonunda Maliye Bakanlığı tarafından ilan edilen kurlar ile
değerlenmelidir.
Bazı görüşlere, göre değerleme sonucu ortaya çıkan kur farkı giderleri dönem gideri olarak dikkate
alınamaz. Söz konusu kur farkları, aktifleştirilerek
avansla ilgili işin bitimine kadar aktifte bekletilir. İşin bittiği yılda biten işle ilgili kur farkı gideri olarak
dikkate alınır. (Bu konuda aksi yönde yargı bulunmaktadır).
Kıdem Tazminatı Karşılığında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
İşletmede mevcut çalışanların tamamının işten
çıkarılacağı varsayımından hareketle hesaplanan ve gider yazılan kıdem tazminatı karşılıkları Vergi Usul Kanunu açısından kanunen kabul edilmeyen gider niteliğindedir.
Fiilen gerçekleşen işten çıkarılmalar dolayısıyla yapılan tazminat ödemeleri ise gider yazılabilir.
Stok Hesaplarında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
TİCARİ MALLARIN DEĞERLEMESİ
Satın alınan emtianın maliyet bedeli , emtianın stoklara fiili giriş tarihine kadar yapılan tüm masrafları kapsar.
Bu masraflar:
-Satın alma bedeli, ithal edilen mallarda CIF bedeli, malın işyerine getirilmesine kadar ödenen nakliye, yükleme, boşaltma, hamaliye ve sigorta giderleri,
-Varsa ödenen alış komisyonları (İthal edilen mallara ilişkin gümrük vergisi, gümrük komisyonu ve diğer ithalat giderlerini kapsar.)
Stok Hesaplarında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
TİCARİ MALLARIN DEĞERLEMESİ Bu masraflar:
-Emtianın stoklara girişinden sonra ortaya çıkan malın muhafazası için yapılan depo kira gideri veya amortisman tutarı, ambar memurunun ücreti vb.
giderleri kapsamaz.
Stok Hesaplarında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
TİCARİ MALLARIN DEĞERLEMESİ
-Dönem içinde satın alınan ticari mallar için satıcı
tarafından yapılan iskontolar, ticari malların maliyeti ile ilişkilendirilir.
Dönem sonu ticari mallar maliyetinin tespitinde bu alış iskontoları ticari malların maliyet bedelinden indirilir.
-Bir muhasebe döneminde alınan toplam ticari mal bedeli üzerinden yapılan iskontolar (ciro primleri gibi) ise maliyetle ilişkilendirilmez. Doğrudan gelir yazılır.
Stok Hesaplarında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
TİCARİ MALLARIN DEĞERLEMESİ
-Ciro primine karşılık bedelsiz mal gönderilmesi halinde ciro primi gelir yazılırken, bedelsiz alınan
malın alış bedeli üzerinden söz konusu mallar işletme aktifinde gösterilir.
Stok Hesaplarında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
TİCARİ MALLAR İLE İLGİLİ VADE FARKLARI
Ticari mal alımları ile ilgili, alış sırasında, hesaplanan vade farkları ticari malların maliyetine ilave
edilmelidir.
Mal alındıktan sonra ödemenin gecikmesine bağlı olarak doğan vade farkları ise, finansman gideri mahiyetinde olduğundan, alınacak fatura ile
doğrudan gider yazılabilir.
Stok Hesaplarında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
TİCARİ MALLAR İLE İLGİLİ KREDİ FAİZLERİ
-İşletmeler yıl içinde kullandıkları kredi faizlerinden ticari mal stoklarına pay vermek zorunda değillerdir (VUK, GT 238).
Ancak dileyen işletmeler stokta bulunan ticari mallara isabet eden kısmı maliyete alabilirler.
-İthal edilen ticari mallara ilişkin olarak ortaya çıkan kur farklarından ticari malların işletme stoklarına girdiği ana kadar olan kısmın ise ilgili ticari mallar maliyetine dahil edilmesi zorunludur.
-Ticari Malların Maliyetinin tespiti açısından bedelin ödenmesi önem taşımamaktadır.
Stok Hesaplarında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
ÇALIŞILMAYAN KISIM AMORTİSMAN VE GİDERLERİ
Grev, lokavt, bakım vb. nedenlerle üretimin
kısmen veya tamamen durduğu dönemlere
ilişkin ortaya çıkan ve imal edilen mamulün
üretimi ile ilgisi bulunmayan harcamaların
maliyet hesaplarından çıkarılıp, çalışılmayan
kısım giderlerine alınmalıdır.
Stok Hesaplarında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
KAYBOLAN, ÇALINAN MALLAR
-Kaybolan veya çalınan malların maliyet
bedelleri, kaybolma veya çalınma olayının polis raporu veya benzeri belgelerle kanıtlanması
halinde KKEG gider olarak kayıtlara alınır.
-Kaybolma veya çalınma olayının polis raporu veya benzeri belgelerle kanıtlanamaması
durumunda bu mallar işletmeden çekilmiş kabul
edilir ve fatura düzenlenerek emsal bedellerinin
hasılat yazılması gerekir.
Stok Hesaplarında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
KAYBOLAN, ÇALINAN MALLAR
-Kaybolan, çalınan malların sigortalı olması halinde maliyet bedeli ile alınacak sigorta tazminatı arasındaki, olumsuz fark, KKEG yazılır. Olumlu fark gelirdir.
-Kaybolan çalınan malın KKEG yazılan
maliyet kısmına ilişkin KDV indirim konusu
yapılamaz, KKEG yazılır.
Stok Hesaplarında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
DEĞERİ DÜŞEN MALLAR
-Yangın, deprem, su baskını gibi afetler yüzünden veya bozulmak, çürümek, paslanmak, modasının
geçmesi ve teknolojik eskime gibi haller neticesinde kıymetini kısmen veya tamamen kaybeden mallar maliyet bedeli yerine emsal bedel ile değerlenir.
-Bir emtianın değeri düşen mal olarak
değerlenebilmesi için emtiada, yukarıda tanımlanan türden ve ticari faaliyetin normal icapları
çerçevesinde meydana gelmiş kıymet kaybı oluşmalıdır.
Stok Hesaplarında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
DEĞERİ DÜŞEN MALLAR
-Emtiadaki değer düşüklüğü takdir komisyonunca hesap dönemi sonunda belirlenir. Bunun için takdir komisyonundan (emsal bedeli) kıymet takdiri
talebinde bulunulmalıdır.
-Değeri düşen emtia yıl içerisinde (emsal bedeline- piyasa fiyatına uygun olarak) satılırsa takdir
komisyonu kararına gerek olmayabilir.
-Kıymeti düşen emtianın maliyet bedeli emtia hesabından çıkarılarak kıymeti düşen mallar
hesabına alınır. Takdir edilen değer düşüklüğü kadar karşılık ayrılarak gider yazılır.
Stok Hesaplarında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
FİRE ORANLARININ TESPİTİ VE GEÇERLİ ORANLARA UYGUNLUĞU
-İşletmenin gerek üretim ve gerekse ticari fire oranlarının (veya randıman oranlarının) tespiti yapılmalıdır.
- Fiili fire oranları, şirketteki imalatın yapısına, benzer sektörlerdeki nispetlere, kapasite
raporundaki prensiplere ve varsa Sanayi ve Ticaret odası kriterlerine uygun olmalı, (varsa) resmi fire oranlarını aşmamalıdır. Aksi halde uygulanan
firelerin iktisadi ticari ve teknik icaplara uygun olduğunun izahı gerekebilir.
Stok Hesaplarında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
FİRE ORANLARININ TESPİTİ VE GEÇERLİ ORANLARA UYGUNLUĞU
- Makul oranlardaki fireler dönem sonuç
hesaplarında gider veya maliyet olarak
dikkate alınabilir.
Stok Hesaplarında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
İMALAT ARTIKLARININ DEĞERLEMESİ VUK’nun 278. maddesi uyarınca,
maliyetlerinin hesaplanması mutat olmayan hurdalar ve döküntüler, üstüpü, deşe ve
ıskartalar, emsal bedeli ile değerlenmelidir.
Stok Hesaplarında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
NEDENİ BULUNAMAYAN STOK SAYIM
FAZLALARI / NOKSANLARININ DURUMU
Sayım noksan ve fazlalarına ilişkin 197 - Sayım ve Tesellüm Noksanları ve 397-Sayım ve
Tesellüm Fazlaları Hesapları birbirinden mahsup edilemez.
Stok sayım fazlaları 679 – Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına gelir kaydedilir; sayım
noksanlar ise 689- Diğer Olağandışı Gider ve
Zararlar Hesabına KKEG olarak kaydedilir.
Duran Varlıklarda Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
DURAN VARLIKLARIN DEĞERLEMESİ
VUK.’nun 269. maddesine göre iktisadi işletmelere dahil bilumum gayrimenkuller maliyet bedeli ile değerlenir.
Satın Alma Bedeline Eklenmesi Zorunlu Giderler;
1)Makine ve tesisatta gümrük vergileri, nakliye ve montaj giderleri .
2)Mevcut bir binanın satın alınarak yıkılmasından ve arsanın tesviyesinden doğan giderler.
Duran Varlıklarda Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
DURAN VARLIKLARIN DEĞERLEMESİ
Satın Alma Bedeline Eklenmesi İhtiyari Olan Giderler;
1)Noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellaliye giderleri,
2)Tapu harçları, özel tüketim vergileri
K.D.V. Kanunun 30 ve 58. maddeleri hükümleri bir arada değerlendirildiğinde binek otomobil alımında ödenen K.D.V.’nin indirimi mümkün olmayıp gider veya maliyet yazılmalıdır.
Duran Varlıklarda Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
SABİT KIYMET ALIMI VE YATIRIMLAR DOLAYISIYLA DOĞAN KREDİ FAİZLERİNİN VE KUR FARKLARI
163 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile;
-Yatırımların finansmanında kullanılan kredilere ilişkin faiz giderleri ile yurt dışından döviz kredisi ile sabit kıymet ithal edilmesi nedeniyle ortaya çıkan kur farklarının,
aktifleştirme tarihine kadar olan kısmının maliyete intikal ettirilmesi,
- Aktifleştirildikten sonraki döneme ilişkin olanların ise seçimlik hak olarak doğrudan gider yazılması veya
maliyete intikal ettirilmek suretiyle amortismana tabi tutulması gerektiği açıklanmış bulunmaktadır.
Duran Varlıklarda Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
SABİT KIYMET ALIMI VE YATIRIMLAR DOLAYISIYLA DOĞAN KREDİ FAİZLERİNİN VE KUR FARKLARI
334 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yapılan açıklamalara göre ise;
-Kurlarda meydana gelen düşüş nedeniyle lehte oluşan kur farklarının da aktifleştirme işleminin gerçekleştiği dönemin sonuna kadar oluşan kısmının maliyetten düşülmesi,
-Aktifleştirildikten sonraki döneme ilişkin olanların ise, kambiyo geliri olarak değerlendirilmesi veya maliyetten düşülmek suretiyle kalan tutar üzerinden amortismana tabi tutulması gerekecektir.
-Ayrıca, daha sonraki dönemlerde, seçimlik olarak hangi hak
kullanılmışsa o yönteme göre işlem yapılmasına devam edilecektir.
Duran Varlıklarda Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
AMORTİSMAN AYIRMA Şartları ;
- İşletmede bir yıldan fazla kullanılabilir olması,
- Yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunması,
- Değerleme gününde envantere dahil ve kullanıma hazır olması,
- İktisadi kıymetin değerinin 2012 yılı için 770 TL’yi aşması.
Duran Varlıklarda Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
AMORTİSMAN AYIRMA ŞARTLARI
-01.01.2004 tarihinden itibaren satın alınan -ATİK’ler için 333 ve 339 no’lu VUK Genel tebliğlerinde yer alan faydalı ömür süreleri ve amortisman oranları esas alınarak
amortisman ayrılmalıdır.
Bu listelerde yer alan oranlardan daha az oranda
amortisman ayırmak suretiyle amortisman süresinin uzatılması mümkün bulunmamaktadır.
- VUK Md.320; Amortismanın herhangi bir yıl
ayrılmamasından veya ilk uygulanan nispetten düşük bir şekilde yapılmasından dolayı amortisman süresi
uzatılamaz.
Duran Varlıklarda Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
AMORTİSMAN UYGULAMASINDA ÖZELLİKLİ KONULAR -VUK’nun mükerrer 315 inci maddesinin ikinci fıkrasına göre; Azalan bakiyeler usulünde ayrılabilecek azami amortisman oranı % 50’ yi geçemeyecektir.
-345 sıra numaralı VUK Genel Tebliğindeki açıklamalar doğrultusunda ticari amaçla kullanılan araçlar için iktisap edilen lastiklerin, faaliyet gösterilen sektörün çalışma
şartları gereği tahsis edildiği hizmette kullanılmaya hazır hale geldiği tarih itibarıyla faydalı ömrünün bir yıldan az olması halinde amortismana tabi tutulması mümkün
olmayacağından kayıtlara doğrudan gider olarak intikal ettirilmesi mümkündür.
Duran Varlıklarda Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
AMORTİSMAN UYGULAMASINDA ÖZELLİKLİ KONULAR
- 5228 Sayılı Kanunla 3100 Sayılı Kanunun 7. maddesinin (1) numaralı fıkrasında yapılan değişiklikle; mükellefler kullanmak üzere satın aldıkları ödeme kaydedici cihazlar için %100 oranında amortisman ayırabileceklerdir. Bu şekilde kullanılmak üzere alınan ödeme kaydedici
cihazların maliyet bedelinin tamamı alındığı dönemde gider yazılmış olacaktır.
Duran Varlıklarda Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
AMORTİSMAN UYGULAMASINDA ÖZELLİKLİ KONULAR -Mükellefler tarafından iktisap edilerek defter kayıtlarına geçirilen, değerleme gününde envantere dahil olan ve kullanılmaya hazır halde bulunan iktisadi kıymetler için kullanılma şartı aranmaksızın amortisman ayrılabilecektir.
-Bu kapsamda kullanılabilmesi kayıt ve tescile tabi
taşıtların, ilgili sicillerine yasal süresi içerisinde kayıt ve tescil işlemi yapılmak şartıyla; fiilen kullanılıp
kullanılmadığına bakılmaksızın aktife alındıkları dönemden itibaren amortismana tabi tutulması mümkün
bulunmaktadır.
-Amortisman süresini doldurmuş bulunan iktisadi kıymetleri satın alanlar bu iktisadi kıymetlerden amortisman ayrılabilir.
Duran Varlıklarda Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
FEVKALADE AMORTİSMAN UYGULAMASI
VUK.’nun 317. maddesine göre amortismana tabi olup;
a)Yangın, deprem, su basması gibi afetler neticesinde değerini tamamen veya kısmen kaybeden,
b) Yeni icatlar dolayısıyla teknik verim ve kıymetleri düşerek tamamen veya kısmen kullanılmaz bir hale gelen,
c) Cebri çalışmaya tabi tutulduğu için normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz kalan;
Gayrimenkullerle, haklara, mükelleflerin başvurusu üzerine,
Maliye Bakanlığı gerekirse ilgili Bakanlıklarında görüşünü alarak her işletme için işin mahiyetine göre ayrı “fevkalade amortisman”
oranı belirler ve mükellefler bu oranı kullanarak amortisman ayırabilirler.
Duran Varlıklarda Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
FEVKALADE AMORTİSMAN UYGULAMASI
-Fevkalade amortisman koşulların gerçekleşmesi
durumunda, normal amortisman oranlarından daha yüksek oranda amortisman ayrılmasıdır.
-Fevkalade amortisman uygulanan dönemde ayrıca normal amortisman ayrılmaz.
-Eğer doğal afet nedeniyle, iktisadi kıymet bütünüyle değer kaybına uğramışsa, iktisadi kıymetin kalan değerinin
tamamı fevkalade amortisman yoluyla gider yazılır. Bu işlemlerin yapılabilmesi için Maliye Bakanlığı’na başvuru yapılmalıdır. Aksi halde fevkalade amortisman ayrılamaz.
Duran Varlıklarda Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
YENİLEME FONU
Yenileme Fonu; işletmeye dahil ATİK’lerin gerektiğinde yenilenebilmesi için bu kıymetlerin satış kar veya sigorta tazminatlarından ayrılan karşılığın bilançonun pasifinde azami üç yıl süre ile muhafaza edilmesidir.
Duran Varlıklarda Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
YENİLEME FONU Koşulları;
-Bilanço esasına göre defter tutulmalıdır.
-Elden çıkarılan ve yerine alınacak olan kıymetin ATİK olması gerekir.
-Elden çıkarılan kıymetin yenilenmesi zorunlu olması veya yenilenmesi konusunda karar verilmiş olmalıdır.
-Yeni iktisadi kıymet, elden çıkan iktisadi kıymetle aynı nitelikte olmalıdır.
-Ayrılan Fon, yeni alınan ATİK’in amortismanlarında kullanılır.
-Yenileme fonu 3 yıl içinde kullanılmalıdır.
Gelir ve Gider Tahakkuklarında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri
-GELİR TAHAKKUKLARI
Verdiği Borçlar Nedeniyle Faiz; Kredi Faizi, Elektrik, Su, Telefon vb. Gider Yansıtmalarından oluşan Gelirler; Kira Gelirleri
-GİDER TAHAKKUKLARI
Kira Giderleri, Faiz, Vade Farkı gibi Giderler, Elektrik, Su, Doğalgaz,Telefon vb. Giderler
