2019 Türkiye Terörizm İndeksi: PKK

(1)

(2)

2019 Türkiye

Terörizm İndeksi:

PKK

Nur Günay

Tarih: 15 Ekim 2020 Yayın No: 01

Redaksiyon: Murat Yeşiltaş Tasarım: Alper Vural

www.tap-data.com.tr

Bu çalışmada yer alan görüş ve değerlendirmeler yazarına ait olup; kurumsal olarak Terörizm Analiz Platformunun resmi görüşünü yansıtmaz.

(3)

Nur Günay

Lisans eğitimini Dokuz Eylül Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünde

tamamladı. Bu esnada 2011 yılı yaz döneminde Hertford College | University of Oxford’da, Uluslararası Öğrenci Programı’na katıldı. Halen, Polis Akademisi Uluslararası Güvenlik Yüksek Lisans Programı’na devam etmektedir.

Çalışma alanları arasında terörizm, terörle mücadele ve ulusal güvenlik politikaları bulunmaktadır.

İletişim: nurrgny@gmail.com

(4)

Giriş Bölüm 01

2019 boyunca PKK’nın lider kadrosu da hedef alınmış olduğundan, terör örgütünün karar alma kabiliyetinin önemli ölçüde zarar gördüğü dikkat çekmektedir. 2019’da terör örgütü, üst düzey lider kadrosundan operasyonel kabiliyeti olan birçok ismi kaybetmiştir.

Bu durum PKK için birçok açmaz ortaya çıkarmaktadır.

(5)

2019 Türkiye Terörizm İndeksi: PKK

5

P

KK terör örgütünün Türkiye, Irak ve Suriye’deki yapı- lanmalarıyla mücadele, 2019 yılı boyunca Türkiye’nin terörle mücadelesinin odağını oluşturmuştur. Kapsayıcı askeri operasyonlarla terör örgütünün söz konusu böl- gelerdeki faaliyetleri sınırlandırılmış ve ülke içerisinde olası saldırıların önüne geçilmiştir. İçişleri Bakanlığı bün- yesinde başlatılan Kıran Harekatları kapsamında, başta PKK olmak üzere terör örgütlerine yönelik iç güvenlik ve kolluk operasyonları gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK); Irak’ın kuzeyinde gerçekleştirdi- ği Pençe-1, Pençe-2, Pençe-3 Harekatları ve Suriye’nin kuzeyinde gerçekleştirdiği Barış Pınarı Harekatı (BPH) ile 2019’da yoğun askeri operasyonlarını sürdürmüştür.

PKK’nın Irak ve Suriye’deki yapılanmalarına yönelik hayata geçirilen bu askeri operasyonlar neticesinde, terör ör- gütünün bu bölgelerdeki etkinliği ve hareketlilik kabiliyeti önemli ölçüde sınırlandırılmış, böylece ülke içine yönelik olası saldırılarının da önü alınmıştır.

“Kesintisiz Operasyon Stratejisi” kapsamında Türkiye, PKK ile mücadelede terör örgütünün sınır içi faaliyetlerini sonlandırabilmek için çok boyutlu bir yaklaşımı benim- seyerek Türkiye dışındaki faaliyetlerine karşı da operas- yonlarını sürdürmüştür. Bu doğrultuda Türkiye bir taraftan örgüt üyelerini etkisiz hale getirirken, diğer taraftan da yurt içi ve yurt dışında terör örgütünün mühimmat depolarını hedef alarak finansal kaynaklarını minimize etmiş, böylece terör örgütünün hareket kabiliyetlerini di- rekt ve dolaylı olarak hedef almayı sürdürmüştür. 2019 yılı boyunca PKK’nın sözde lider kadrosu da hedef alın- mış olduğundan, terör örgütünün karar alma kabiliyeti-

(6)

Rapor | Ekim 2020

6

nin önemli ölçüde zarar gördüğü dikkat çekmektedir.

2019’da terör örgütü, sözde üst düzey lider kadrosundan operasyonel kabiliyeti olan birçok ismi kaybetmiştir. Bu durum PKK için birçok açmaz ortaya çıkarmaktadır. Bu yazıda ilk olarak Türkiye’nin PKK ile mücadelesinin ana hatları değerlendirilmekte ve ardından da PKK kaynaklı tehditler analiz edilmektedir.

(7)

PKK Kaynaklı Tehditler ve

Terörle Mücadele

2019 itibarıyla PKK’nın terör

saldırılarının karakterini değiştirdiği gözlemlenmektedir. Bu noktada

Türkiye’nin yürüttüğü terörle mücadele operasyonları ve örgütün kendi iç

dinamiklerinden kaynaklı yaşadığı sorunlar örgütü alan hakimiyeti

sağlama çabasından “hayatta kalma mücadelesi” safhasına gerilediğini göstermektedir

Bölüm 02

(8)

Rapor | Ekim 2020

8

T

ürkiye 2019 yılında da PKK terör örgütü ile mücade- lesini bütüncül ve kesintisiz operasyon stratejisi çer- çevesinde örgütün saldırı kapasitesini kırmaya ve etkinlik alanını daraltmaya yönelik olarak yürütmüştür. 2016’da Suriye içerisindeki PKK/YPG varlıklarına yönelik başlatı- lan Fırat Kalkanı Harekatı’nı (FKH) ve 2018’de başlayan Zeytin Dalı Harekatı’nı (ZDH), 2019’da Irak’ın kuzeyinde başlatılan “Kararlılık” Harekatları takip etmiştir. Özellikle 2019’da Suriye’ye yönelik Barış Pınarı Harekatı (BPH), Irak’ın kuzeyinde yürütülen Kararlılık Harekatı’na ek olarak başlatılan Pençe Harekatları ve ülke içerisinde yürü- tülen Kıran Harekatları ile Türkiye terörle mücadelesini sınır içi ve sınır ötesi olmak üzere yeni operasyonlarla desteklemiştir. Bu kapsamda PKK’ya karşı yurt içinde 694, sınır ötesinde 396 operasyon gerçekleştirmiştir.

PKK’nın Kandil merkezli üst düzey yapılanmasını etkisiz hale getirmek ve Kuzey Irak sınırı boyunca teröristlerin sınır geçişlerini engellemek amacıyla 27 Mayıs 2019’da Pençe harekatlarının birincisi hayata geçirilmiştir. Irak’ın kuzeyinde sürdürülen Pençe Harekatları neticesinde 158 terör örgütü mensubu etkisiz hale getirilmiştir.

Bu gelişmelerle eş zamanlı olarak yurt içi operasyonlar da sırasıyla hayata geçirilmiştir. 18 Ağustos 2019’da Kı- ran operasyonlarının ilki Hakkari, Şırnak ve Van’da terör örgütüne yönelik jandarma, emniyet birimleri ve güvenlik korucularının katılımıyla başlatılmıştır. Kıran-1 Operasyo- nu’na katılan 129 tim, üç ilde yayla, mera ve göçerlerin kontrolünü yaparak örgütün kullandığı mağara ve sığı- nakları imha etmiştir. Yedi faz olarak devam eden Kıran operasyonları çerçevesinde Kasım itibarıyla toplam 121

(9)

9

terörist etkisiz hale getirilmiş, 229 mağara ve sığınak imha edilmiştir. 23 Kasım’da Kıran operasyonlarının 7.

aşaması ise Tunceli’de başlatılmıştır. 2019’da terör ör- gütü PKK ile mücadele kapsamında gerçekleştirilen yurt içi ve sınır ötesi operasyon sayısında artış yaşanmış, in- sansız hava aracı (İHA) unsurları yer tespitleriyle sadece 2019’da 363, toplamda 1249 PKK’lı terörist etkisiz hale getirilmiştir.

2019 itibarıyla PKK’nın terör saldırılarının karakterini de- ğiştirdiği gözlemlenmektedir. Bu noktada Türkiye’nin yü- rüttüğü terörle mücadele operasyonları ve örgütün kendi iç dinamiklerinden kaynaklı yaşadığı sorunlar örgütü alan hakimiyeti sağlama çabasından “hayatta kalma mücadelesi” safhasına geriletmiştir. İHA, orman ve iş yeri kundaklama gibi “vur-kaç” taktiğine dayalı saldırı tiplerine başvuran örgüt mensupları daha az kayıpla daha çok zarar verme arayışına girmiştir. Türkiye’nin 2019 itibarıyla terörle mücadele operasyonlarını “kesintisiz” olarak sür- dürmesi PKK’yı büyük çaplı terör saldırıları düzenleme kapasitesinden uzaklaştırmıştır.

Grafik 1: Türkiye’nin Yürüttüğü Operasyonlar ile PKK Saldırıları (2019)

(10)

Rapor | Ekim 2020

10

Başta “Kararlılık Harekatı” olmak üzere Irak kuzeyine yö- nelik 2019’un son aylarında da yürütülen Pençe-1, Pen- çe-2 ve Pençe-3 harekatları neticesinde yerleri tespit edilen PKK unsurları etkisiz hale getirilmiş ve örgüte ait yaşam malzemeleri yok edilmiştir. Harekatlar neticesinde örgüt “hayatta kalmak” adına terör saldırısı yapma inisiyatifini yeniden ele alma çabası içerisine girmiştir.

Tüm terör örgütleri yoğun operasyonel “baskı” altınday- ken büyük kayıplar vermekte ve terör saldırılarını artırma kabiliyetleri zayıflamaktadır. Ocak 2019 itibarıyla TSK’nın yürüttüğü 1090 terörle mücadele operasyonuna karşın PKK yurt içinde ve dışında yalnızca 90 saldırı gerçekleş- tirebilmiştir.

Isı Haritası: PKK Saldırıları (2019)

Örgüt Mayıs ayı itibarıyla kaybetmiş olduğu saldırı yapma inisiyatifini tekrar kazanabilmek adına “vur-kaç” taktiği üzerinden mobilize olmaya başlamıştır. Isı haritasından

(11)

11

da görüleceği üzere, saldırılar yoğunluklu olarak Trabzon ve Rize illeri etrafında gerçekleştirilmiş ve bu illerdeki do- ğal kaynaklar, az sayıda teröristle çok zarar verme çaba- sıyla PKK’nın hedefi olmuştur.

Grafik 2: Saldırı Tiplerine Göre PKK’nın Türkiye’de Yaptığı Saldırılar (2019)

2017 yılında yurt içinde 387 olan PKK tarafından düzen- lenen saldırıların sayısı 2018’de 154’e düşmüş, 2019’da ise 87’ye gerilemiştir. 2018 ve 2019’da düzenlenen terör saldırıları nicelik olarak daha yakın olmakla beraber sal- dırıların türleri arasında büyük farklılıklar bulunmakta- dır. 2019’da PKK 3 kez mini silahlı insansız hava aracı (SİHA), 12 defa el yapımı patlayıcı (EYP) ve 8 kez taciz ateşi saldırı tiplerine başvurarak “vur-kaç” taktiğini iler- letmeye çalışmışsada, orman yangınları düzeyinde ses getirecek eylem yapma kapasitesine ulaşamamıştır. Öte yandan, örgütün drone saldırılarında inovasyonel bir de- ğişime giderek, 2016 yılında başlayan terör saldırılarında quadcopter / multicopter olarak adlandırılan döner ka- natlı dronelar kullanılırken, son zamanlarda sabit kanatlı platformların kullanıldığı gözlemlenmiştir.

(12)

Rapor | Ekim 2020

12 Grafik 3: Saldırı Tiplerine Göre Aylık Saldırı Sayısı (Yüzde/2019)

2018’de en çok düzenlenen üç tip saldırıdan yüzde 26.4 olan EYP saldırılarının oranı 2019’da yüzde 14.4’e, pusu saldırıları yüzde 13.5’den yüzde 2.2’ye ve taciz ateşi sal- dırılarının oranı ise yüzde 11’den yüzde 8.9’a düşmüştür.

Grafikte görüldüğü üzere 2019’daki PKK saldırılarının yüzde 56.7 gibi büyük bir kısmı kundaklamadan oluş- maktadır. Buradan da PKK’nın önceki yıllara nazaran si- lahlı eylem yapma konusunda daha pasif kaldığı sonucu çıkmaktadır.

Grafik 4: Saldırı Hedef Tipine Göre Aylık Saldırı Sayısı (2019)

Terör örgütü aralık ayına kadar taktiksel ve operasyonel unsurları 26 kez, sivil kişileri 9 kez ve devlet binalarını 3 kez hedef almıştır. Fakat “intikam söylemleri”nin arttığı Temmuz ve Ağustos itibarıyla özellikle doğal kaynaklar

(13)

13

yoğunlukla örgütün terör saldırılarına yıl boyunca hedef olmuştur. Bahse konu “vur-kaç” taktiğinin örgütün tarih- sel anlamda zayıfladığı ve terörle mücadele operasyon- larının baskısıyla karşılaştığı her dönemde ortaya çıktığı gözlemlenmiştir.

Kümeleme Haritası: PKK’nın Doğal Kaynaklara Yönelik Kundaklama Saldırıları (2019)

Terör örgütü PKK militan devşirmek için çeşitli yollara başvurmuş, sempatizanlarını radikalleştirmeye, çocuk- lara ve dikkate değer bir şekilde sol örgütlere yönelmiş ve bu grupları kullanarak eylem yapmayı amaçlamıştır.

Devşirdiği teröristlerden oluşturduğu “Ateşin Çocukları İnisiyatifi”gibi terör gruplarıyla, Türkiye’nin gerçekleştirdi- ği operasyonların intikamını almak amacıyla doğal kaynaklara yönelik 48 kundaklama eylemi düzenlemiştir.

(14)

Rapor | Ekim 2020

14 Grafik 5: Yaşa Göre PKK Tarafından Devşirilen Çocuk Sayısı (Yüzde)*

*Devşirilen çocukların ailelerinin beyanları esas alınmıştır.

2019’da yapılan intikam saldırıları içerisinde ormanlar gibi fabrikaların yakılması da söz konusu olmuştur. Ken- dine “Cilo İntikam Timi” ismini veren bir grup tarafından 12 Ağustos 2019’da Kocaeli’nde bir kozmetik fabrikası yakılmıştır. Tıpkı PKK’nın son dönem saldırılarında oldu- ğu gibi bu saldırı da “intikam” alma amacıyla gerçekleşti- rilmiştir. Hatta yine bu amaçla, şehirlerde bulunan genç ve çocuklar örgüt tarafından dağ kadrosuna devşirilme- ye çalışılmıştır. 2015-2016 arasında PKK’nın şehir ve dağ kadrosunun verdiği kayıplar ile örgüte katılımın son yıl- larda en düşük seviyelerde olması, örgütün yeni eleman kazanma çabası içerisine itmiştir. Bu anlamda halen şe- hirlerde “fikri” olarak radikal bulunan örgüt “sempatizan- larının” çeşitli “intikam” oluşumları etrafında gruplaşarak şehirlerde terör saldırısı yapma kabiliyeti kazanmaya ça- baladığını söylemek yanlış olmayacaktır. Bilindiği üzere Kasım 2018’de PKK’nın sözde lider kadrosu, örgüt men- suplarının istihbarat zafiyeti verdiği için “şehirlerden ve köylerden çekileceği” yönünde karar almıştır. Dolayısıyla

(15)

15

saldırılar, terör örgütünün grup içi ikna mekanizmasını işaret ederek “hala çatışma kabiliyeti”nin olduğuna yöne- lik bir kanıt sunma çabası olarak değerlendirilebilir.

Grafik 6: Güvenlik Güçlerine Yönelik PKK Saldırıları Bilançosu (2019)

2019’da terör örgütü PKK tarafından gerçekleştirilen saldırılar sonucunda 19 asker şehit olmuş, 25 güvenlik görevlisi yaralanmıştır. 2018’le karşılaştırıldığında şehit sayısındaki azalma diğer gelişmelerle birlikte Türkiye’nin terörle mücadelesinin etkinliğini ortaya koymaktadır. Si- villere yönelik saldırılarda 21 kişi hayatını kaybederken, 56 kişi de yaralanmıştır.

(16)

Sonuç

Nihai anlamda PKK’nın geliştirdiği saldırı ve savunma refleksleri örgütün alan hakimiyeti elde etme kabiliyetinin ortadan kalktığını ve “vurkaç” taktiği kullanmak suretiyle “stratejik savunma”

aşamasına gerilediğini göstermektedir.

Bölüm 03

(17)

17

P

KK 2019 itibarıyla terör saldırılarını vurkaç üzerine kurgulayarak eleman kayıplarının önüne geçmeye çalışmıştır. Özellikle Türkiye’nin terörle mücadele operas- yonları ve örgütün sözde üst düzey yöneticilerinin etkisiz hale getirilmesi, örgütü “alan hakimiyeti sağlama” çaba- sından “hayatta kalma mücadelesi” safhasına gerilet- miştir. İHA kullanımı, orman ve iş yeri kundaklama gibi

“vurkaç” taktiğine dayalı saldırı tiplerine başvuran örgüt mensupları daha az kayıpla daha çok zarar verme arayı- şına girmiştir. Bu saldırılar yoluyla bir taraftan da terör ör- gütüne “sempati” duyan kitle şehirlerde gerçekleştirdiği eylemlerle örgüt tarafından radikalleştirilerek terör saldı- rısı yapma kabiliyetleri edinmiştir. Aynı zamanda eleman devşirme amacı güden örgüt siyasi uzantıları üzerinden Türkiye’den çok sayıda çocuğu terör eylemlerinde kullanmak maksadıyla muhtelif bölgelerde bulunan eğitim kamplarına kaçırmıştır. PKK’nın radikalleştirdiği ve eylem yapma kabiliyeti kazandırdığı bahse konu kitlenin önü- müzdeki dönemlerde daha yıkıcı terör saldırıları yapması kuvvetle muhtemeldir. Nihai anlamda PKK’nın geliştirdi- ği saldırı ve savunma refleksleri örgütün alan hakimiyeti elde etme kabiliyetinin ortadan kalktığını ve “vurkaç” tak- tiği kullanmak suretiyle “stratejik savunma” aşamasına gerilediğini göstermektedir.

(18)

www.tap-data.com.tr