ARYLIOĞLU, Yl.'VDS NAI>t (1880-15)46) _ Son devir T ü rk m a tb u atın ın en m ühim çehrelerinden ol duğu gibi Millî M ücadele sırasın d a Büyük M illet M eclisinin ehem m iyetli rol oynam ış m ebuslarından d a biridir. M uğla’nın F eth iy e kasabasında, A balızade H acı H alil Efendi ism inde birinin oğludur. İlk ta h silini doğduğu k a s a b a d a g ö rd ü k ten so n ra Ahmed M idhat E fendinin sü rg ü n bulunduğu sıra d a Rodos’ta k u rd u ğ u M edrese-i Süleym aniye’de okum uş, bundan so n ra ista n b u la gelip G a la ta sa ra y Lisesine ve bir m üddet H u kuk m ektebine devam e tm iştir. Baba T ah ir diye anılan T ah ir Beyin «Malûmat» adındaki gündelik gazetesine pek genç yaşında m ütercim ola r a k g ire re k m a tb u a t âlem ine in tisap edişinden bir m üddet sonra, rejim aleyhinde çalıştığ ı h ak k ın d a ve
rilen bir ju rn a l sebebiyle üç yıl hapse m ahkûm edi lip Midilli k a f a s ın a yollan- ■ mış, bu m üddetin n ihaye tinde F ethiyeye dönmüş, 1908 de M eşrutiyetin ilânı üzerine İstan b u l’a gelmiş, (İk d am ) gazetesinde ça lışm ış, 1909 d a d a Ebüz- ziya Tevfik bey ta r a f ın dan İhya edilen (Tasvir-i E fk â r) gazetesinde yazı iş leri m üdürü olm uştur. 1910 d a S elânik’e g iderek İ t t i h a t ve T erak k i C em iyetin ce çık arılan (Rumeli) g a zetesinin b aşm u h arrirliğ i ni ifa etm iş ve O sm anlı - İta ly a m uharebesinin deva mı sırasın d a toDİanan İk in ci M ebusân Meclisine A y dın m ebusu o la ra k girm iş, E büzziya Tevfik Reyin ölü- miyle gazetenin o ğ ullarına intikalinde (Tasvir-l Efkâr) a o rta k ve b aşm u h ar
r ir olmuş, Birinci Cihan H arbinin son yılında da (Yeni Gün) İsminde gündelik b ir gaz ete k u rm u ştu r. Bu gazetede İ t t h a t ve T erak k in in siyasetini m ü d a fa a edip M ütarekeden so n ra İtilâ f D evletlerinin t a kibine başlad ık ları ta h a k k ü m p o litik asın a vc devleti p arç a la m a k siyasetine k a rş ı şiddetli n e ş riy a tta b u lu n arak , neticede İstan b u l’dan k aç m a k zorunda k a l m ış ve (Yeni Gün) ü a r tık A n k a ra ’d a n eşre başladığı gibi B üyük M illet M eclisine de ilk devresinden iti b aren M uğla m ebusu sıfa tıy la g irm iştir. M ecliste M u stafa K em al P a şa y a ta m bir bağlılık gösteren zümre içinde olup A ta tü rk ’ün vaziyete h âk im iy eti nin a rtışı nlBbetinde M eclisteki rolü ehem m iyet kes-decek, sulh m üzakeresi için H ariciye Vekili B ekir Sam i Beyin reisliği a ltın d a L ondraya giden heyete dahil olacak ve T eşk ilâtı E sasiy e Encüm eni Reisi sıfa tıy la H ilâ fe tin ilgası ve C um huriyetin ilâm m e selelerinde rolü olacaktı. S a k a ry a H arbine tekaddüm eden günlerde M u stafa K em al P aşa n ın Meclise a it salâh iy etleri haiz olm ak ş a rtıy la B aşkum andan in ti habında d a bilhassa g a y re t sa rfetm iş m ebuslardan biri olm uş ve bu sıra d a teşkil edilen H arp Encüm eni
Fevlcalâde’sinde âzalık e tm iştir.
A n k a ra y a nak letm iş bulunduğu (Yeni Gün) ü C um huriyetin ilânından bir m üddet so n ra ta til ede re k 1924 te Istan b u ld a C um huriyet gazetesini tesis e tti ve bunu m em leketin en m ühim g azetesi derece sine yükseltm eğe m u v a ffak oldu, ay rıca F ran sızca- sım gündelik o la ra k kurdu ve te şk ilâ tçı bir İş adam ı ev safına sahip olduğundan aynı za m a n d a m ühim bir de m a tb a a tesis ederek 10 ciltlik ve A m erikan h alk ansiklopedileri ta rz ın d a b ir ansiklopedi çıkardı ki,
i
(H a y at Ansiklopedisi) adım ta şıy a n bu eser, butuu noksan ların a rağm en, h âlâ m em leketim izde ikm al edilebilmiş te k ansiklopediyi teşkil etm ektedir.
Yunus N adi B üyük M illet M eclisinin İkinci Ci han H arbi içinde b aşlayan altıncı devresinde rlva- * y ete göre bilhassa dış politikadaki bazı görüş a y rı lıklarından dolayı C um huriyet H alk P artisin c e n a m zet gösterilm em iş, teşriî h a y a tta n ayrılm ış ve son yıllarını h a s ta lık la g eçirerek tedavi m aksadıyla hayli zam andan beri yaşadığı İsviçrede ölüp cenazesi bilâ h are Ista n b u la nakledilm iştir. Soyadı K anununun çıkm ası üzerine A balıoğlu adını tescil e ttirm işti.
Y unus N ad i’nin h e r çeşit m evzuda, f a k a t bilhas sa gündelik siy a set h ak k ın d a yazdığı m akaleler to p lansa, kalın c iltle r vücude gelirdi. L isanı nisbeten eski ve cüm leleri uzun ve dolam baçlı olm akla b e ra ber, sam im î bir heyecan ve coşkun bir hiddetle y a zılm ış güzel ve sürükleyici y azıları vard ır. K uvvetli kalem m ü n a k aşa ların a girişm iş, rö p o rta j nevinde de bazı güzel y az ıla r yazm ıştır. C ilt halinde basılm ış eserleri, ilk gençliğindeki b ir tercüm esinden ayrıca, 31 M a rt — 14 N isan olaylarını anietan ve yine gençlik zam anının m ahsulü bulunup vekayii m ü frit b ir ittih a tç ı zihniyetiyle hikâye eden ih tilâl ve tn- kılâb-ı Osman! ve olgunluk çağında A lnıanyada y a p tığ ı b ir h a v a sey ah atin i a n la ta n 29 saat Graf Zep linle Seyahat isimli iki eserden ib a re ttir. Yeni Gün den Cumhurlyet’e başlığı altın d a Milli M ücadele z a m anına a it ve d ik k a te lâyık h â tıra la rı ise m a al esef gazetesinin k o lek siy o n la rın d a kalm ış, h âlâ k i ta p halinde çıkarılm am ıştır.
C um huriyet gazetesini oğulları N ad ir N adi ile Doğan N adi’nin idare etm ek te bulundukları ilâve edilebilir ve ikisi de kalem sahibi o lın bu z a tla r hak k ın d a soyadı şeklinde k u lla n m a k ta bulundukları
(Nadi) kelim esinde bahis m u k arrerd ir.
